Junas Li

[Askusho]

LETËRSI NORVEGJEZE

JUNAS LI
(tregim)

Përktheu Shpëtim Çuçka

SHQIPONJA

Atje tej në horizont, ku malet treten në kaltërsinë e qiellit, ku shkrepat, thepat e majat përshkënditin e marrin një ngjyrë vjollcë të ndezur, një shqiponjë madhështore kishte folenë e vet mbi një breg të rrëpirët e të ashpër. Shtigje luginash plot pyje, të përshkuara nga përrenj oshëtues, kacavirreshin deri atje lart, duke përfunduar në të çara shkëmbinjsh gjithnjë e më të ngushta e pothuaj të padallueshme.
Kur, pa zbardhur mirë akoma, shqiponja që lart nga foleja e vet, ku s'arrinte syri i njeriut, shpaloste flatrat e fuqishme dhe nisej për gjah, as edhe një mi nuk mund t'i shpëtonte syrit të saj. Keci lozonjar, që dëfrente duke u hedhur si akrobat, duke kërcyer e duke lodruar mbi hunjtë e gardhit, befas ngrihej në ajri, ku e priste një e keqe e panjohur; kurse lepuri, që ende fërkonte sytë, që shtriqej e pastrohej, papritmas ndiente t'i merreshin mendtë tek shikonte poshtë, nga një lartësi e pamatshme, kambanoret e shtatë fshatrave.
Herë të tjera shqiponja gjuante për milje të tëra mbi pllajat shkëmbore, midis gërxhesh të ashpra, honesh të zeza e rrafshinash të përhime prej myshkut, ndërsa andej nga perëndimi vargmalet zgjateshin derisa s'i rrokte më syri, pothuaj deri tek akujt e Arktikut.
Vargmalet shërbenin si kufij midis mbretërive të ndryshme, ku, nga viti në vit, shqiponja lëshonte zogjtë e vet, që të mbretëronin si sundimtarë fuqiplotë. Dhe mjerë ai i huaj që do të kuturiste të futej në ato rezervat gjuetie!
Nganjëherë vetë shqiponja ishte e shtrënguar të kacafytej me ndonjë sovran të mërguar të racës së saj. Atëherë zhvilloheshin beteja ajrore, që bënin të binte një shi i vërtetë pendësh të përgjakura, derisa më në fund njëri pre i dyluftuesve binte edhe ai poshtë si trup pa jetë. Gurët e kufijve ishin mbuluar të gjithë me danga gjaku shqiponje.
Një ditë shqiponja po kthehej tek i vogli i saj pas një gjuetie mëngjesore prej njëqind miljesh përmbi pllajat me borë, duke mbajtur me çaponj një renë femër të porsalindur. Befas, tek zbriste drejt folesë, përplasi flatrat shpejt e me furi, dhe një klithmë e egër e çjerrë jehoi malit breg më breg. Degët e forta që formonin fundin e folesë, të mbuluara me pendë të pista e me myshk të përgjakur, ishin përhapur nëpër sheshoret poshtë shkëmbit. Foleja qe plaçkitur e shkatërruar, dhe zogu, që stërvitej çdo ditë për të mbërthyer me çaponj e për të shqyer me sqep gjah gjithnjë e më të madh, nuk ndodhej më.
Me të rrahura të fuqishme të flatrave, shqiponja u ngrit lart sërishmi, derisa jehona e klithmës së saj u shua në heshtjen e malit.
Vërtitej duke gjurmuar dhe befas, poshtë në fund të luginës, dy gjahtarë, që po dilnin prej një shtegu, dëgjuan një klithmë e një krakavitje mbi kokat e tyre. Njëri mbante në sup një shportë thurur me thupra dhe, brenda saj, një zog shqiponje. Ndërsa ata të dy zbrisnin dalëngadalë luginës drejt fermës më të afërt, shqiponja s'kishte reshtur së vërtituri në ajër, duke vështruar tërë ankth poshtë. Përmes të çarave të reve, syri i saj i mprehtë shquante tanimë në livadh njerëzit, të mëdhenj e të vegjël, që rendnin e grumbulloheshin rreth shportës.
Vazhdoi të vinte rrotull gjithë ditën.
Kur u ngrys, zbriti e tërhequr nga tymi i oxhakut, dhe natën banorët e fermës dëgjuan mbi çati klithmën e saj të shëmtuar e të çuditshme.
Por që herët, me të rënë dielli, u ngrit në ajër përsëri pa ia ndarë sytë për asnjë çast fermës. Pa në livadh bijtë e fshatarit, që po çanin dërrasa me latore, ndërsa fëmijët rrinin e shikonin; më vonë pa një kafaz, përmes shufrave të të cilit shqoi zogun e vet, që rrihte pa pushim flatrat, duke u përpjekur të çlirohej sa me sqep, sa me çaponj.
Kafazi u la aty pa njeri tërë atë paradite të nxehtë, ndërsa dielli ngjitej në qiell.
Që prapa reve shqiponja vazhdonte të vërtitej, duke ndjekur me sy çdo lëvizje të të voglit; ky herë ngrinte lart sqepin e përkulur për të piskatur, herë çirrte më kot me çaponj shufrat e kafazit.
Në mesditë kafazi ishte ende aty dhe nuk dukej këmbë njeriu. Një gjel i verdhemë u largua i përgjumur nga muri i ngrohtë i shtëpisë dhe i erdhi përqark kafazit me kërshëri, por në një largësi të caktuar duke u kreshpëruar i tëri nga frika.
Me flatrat hapur, shqiponja vazhdonte të vinte rrotull ngadalë, fshehur prapa reve. Ajo heshtje poshtë në livadh e kishte shtënë në dyshim, prandaj nuk afrohej. Nuk ishte e papërvojë dhe e nuhaste rrezikun. Më se një herë i kishin ngritur gracka dhe e kishin joshur me ndonjë gjah të shijshëm, ndërsa gjahtari rrinte i fshehur në pritë. Më se një herë kishte ndier t'i fishkëllenin plumbat përmes pendëve, në tërë ata vjet që ishte endur mbi atë luginë si një grabitqar i egër, i cili përgjon prenë para se t'i vërsulet.
Tani hija e shtëpive, e drurëve dhe e gjerdheve po zgjatej. Kafazi qëndroi aty tërë atë ditë të gjatë e të nxehtë, duke e ftuar e duke e ndjellë, ndërsa në shtëpi të bijtë e fshatarit ruanin me radhë me pushkën gati. Zogu vazhdonte pa pushim të përpëlitej e të godiste me sqep; herë rrekej të fuste përmes dërrasave të gjëra kokën, qafën e njërin krah, herë krahun tjetër. Në të ngrysur fëmijët zunë të rendnin, më parë tutje e tëhu nga shtëpia deri te kafazi, pastaj ca nga ca u shpërndanë të tërë me hare nëpër livadh. Kur e kur ndonjë i rritur dilte për punëra të zakonshme.
Në mbrëmjen e qetë, amvisa e re, që po shpëlante rrobat te burimi, e kishte lëshuar vogëlushin e saj përmbi çarçafët e hapur në bar për t'u tharë; mbi çatinë e grunarit po jepnin e po merrnin nja dy laraska, që e kishin folenë në shelgun pranë fermës, ndërsa dy-tre trumcakë çukitnin në shesh kokrat e grurit, duke hovur midis thërrmijave.
Befas një hije e papritur errësoi vendin, dhe përmes heshtjes u dëgjua një frushullimë e çuditshme, një përplasje e fuqishme flatrash. Gruaja s'arriti mirë të kthehej, kur pa një shqiponjë të madhe që u ngrit prapë fluturim. Me rrobat ende të lagura në dorë, gruaja brofi e ngrirë nga tmerri: brenda një çasti, që s'kishte të mbaruar, ndoqi me sy shpendin grabitqar, i cili, me foshnjën e saj ndër çaponj, ngrihej lart në qiell. Atëherë, e marrosur nga llahtari, pati një mendim: u vërsul te kafazi, nxori zogun dhe pa u ruajtur nga goditjet me sqep, që po e gjakosnin në kokë e në fytyrë, e ngriti lart, ndërkohë që zogu përpëlitej duke klithur e duke piskatur.
Shqiponja po vërvitej tani mengadalë në ajër; dhe pas çdo të përplasure të flatrave, gruaja puliste sytë duke shikuar foshnjën, që varej si krimb midis çapenjve. Befas iu duk se shpendi po ulej: dhe, gjithë ankth, pa grabitqarin të zbriste ngadalë në livadh. Hapi atëherë krahët dhe u shemb pa ndjenja mbi vogëlushin. Në orën e rrezikut te këto dy qenie kishte triumfuar instinkti i nënës.

Si lëshoi prenë, shpendi po ngrihej rishtazi fluturim, kur nga shtëpia ushtoi një e shtënë pushke. Me flatrat hapur, shqiponje madhështore ra pa jetë mbi çarçafët, ndërsa zogu i saj, më së fundi i lirë, çante me shpejtësi ajrin drejt majave të malit.