Sibila Petlevski

[Askusho]

SIBILA PETLEVSKI

Sibila Petlevski, poete, romanciere, autore pjesësh për teatër, kritike arti dhe përkthyese, lindi në Zagreb, Kroaci, në vitin 1964.
Presidente e Croatian PEN Centre (2000-2004), anëtare e Bordit Internacional të PEN, Pedagoge në Akademinë e Artit Dramatik në Zagreb – shefe e departamentit të dramës, anëtare korrespondente e L’Académie Mallarmé.
Në vitin 1993 ajo fitoi Çmimin Shtetëror për Artet dhe Letërsinë me përmbledhjen poetike “100 Epigrame Aleksandrine”.
Sibila Petlevski është autore e 15 librave dhe ka përkthyer e botuar gjithashtu edhe një antologji të poetëve bashkëkohorë amerikanë: “Spin off, an anthology of recent American poetry”, Zagreb 1991.
Si autore e dy librave mbi teatrin europian dhe teorinë e dramës, Petlevski ka fituar në vitin 2001 Çmimin Kroat për tekstet teoritike mbi dramaturgjinë. Dramat e saj janë vënë në skenat e Kroacisë, Francës, Italisë dhe Gjermanisë.
Siblia Peltevski shkruan në kroatisht dhe anglisht. Disa prej soneteve të saj janë përmbledhur në antologjinë botërore me 50 autorë “50: A Celebration of Sun & Moon Classics”, Los Angeles, 1995.
Poezia e saj dhe fragmente nga proza janë përkthyer në gjermanisht, anglisht, frëngjisht, italisht, hollandisht, suedisht, në gjuhën katalane, sllovenisht, polonisht, maqedonisht, bullgarisht, portugalisht, shqip dhe sllovakisht.
Ajo ka realizuar performanca poetike dhe recitale në të gjithë festivalet e mëdha ndërkombëtare të letërsisë.

Përktheu nga origjinali kroatisht: Fatmir S. Baçi

KOHA

Sikur nga këto pozita t’i them kohës
ndalo nën vishnjen që vishnje nuk
prodhoi, nuk do më vinte keq. Asnjë
orë nuk është më e mirë se tjetra dhe pak
rëndësi ka nëse krimbi mëdafshit me vija
në tavolinë nga dega ra, apo ky është pendim
me njëqind këmbë që u zvarrit së njëjtës rrugë
së cilës erdhi dhe gjithçka tjetër. Nëpër
tokë a qiell s’është me rëndësi. Pilivesë,
bulkth, karkalec, kalëqyqe, mizëkali
ose diçka e ngjashme me të. Emri nuk është
shenjë besnike që sendi të jetë send, gjallesa
gjallesë, që çfardo qoftë i takon diçkaje çfardo,
kushdo qoftë dikujt tjetër. Kur do të mundnim,
bashkë t’i thoshim kohës ndal, ajo do t’i ndalte
secilit prej nesh në një kohë tjetër.

VËZHGUES NË KALIM

Shumë pemë. Pemë pas pemëve:
në të gjitha ndërhapsirat rombe
toke ngjyrosur me diell vezullojnë
në bojën e lëkurës së portokallit anës
qëndisur me hije. Tërësisht përpara, trungjet
lodrojnë në dukje krejt të zi dhe
secili dru ndjek qerthullin e rritjes
që i takon, ndonëse konturet në tërësi,
dalldisur në njërin krah, shfaqin të zhveshura,
zbehtësisht gështenjë, vagina të vogla
e të mëdha në pajtim me ritmin, ashtu
siç hapet dhe mbyllet pylli ndaj vështrimit. Ai
vetëm është vëzhgues në kalim e asgjë më shumë;
nuk le pas vetes asgjë përveç se ca pak
gjethe të lagështa që po çelin dhe një sy
prej drite në fund të tunelit të blertë.

SYRI I RI

Nuk pritëm të vinte lejleku i parë mbi çati
por vetë i vendosëm çerdhet mbi oxhaqe.
Kaloi koha e çuditjeve në të cilën vlente rregulli
që çdo send për një sy të ri është diçka e re.
Vdekatarët qetësisht prej të vdekurve ngrihen,
jetojnë njerëz pa ideale,
liria mbahet si zinxhir stolie, për të nuk vdiset më
shumë se për gjithçka tjetër, prej gjakut marrim vetëm
ujin, ndërsa veshët i ruan nga fjalët dhe muzika
rrëshira e natyrës.
Koha dhe hapsira serviren të paketuara. Gjithë shqisat
tona të cilat qenë mbledhur nga frika në sferë, pak
nga pak drejtohen, mu si thellimet në tru. Jeta rrjedh
si rrymë. Ka apo nuk ka jetë: njëshi apo zero.
Mësuam të ndajmë ndjenjat që ishin vetëm tonat
si pasqyrimi në ujë: sa gota, aq dhe hëna në ujë.

QENI DI MË MIRË

Fillimisht nuk e kemi të qartë nëse mjafton ajo
që tepron kur bien petalet, e më pas bëhet mani
përshkrimi bukurisë tepricës së cilës s’dimë t’i shpëtojmë.
Të bindur se rënia domosdo shkaktohet nga diçka,
themi fajin e ka era. Fajtor do të qe dhe asfalti i patharë
nëse qeni do t’i linte aty shenjat e putrave, fajtor do të ishte
dhe qeni i cili shëtitjes së rastit arriti të linte gjurmë jetëgjatë,
me kushtin që të ketë rastësi nga e cila të mund të
shkëpusim përjetësinë. Duart i kam plot me lule e rrënjë,
ka thënë shitësi i trandafilave i cili u duk si djalosh
matuf kur tha, bash si do të thoshte shamani indian
i kam duart plot me rroba me të cilat do të vishet toka.
Mund të blinim dhe të shkonim. Mund të blinim dhe të mbillnim
trandafila, t’i vendosnim një pas një në të lagësht, në bitumin e zi
e të jemi fajtorë që rrënjët s’do të zenë asnjëherë.
Edhe qeni di më mirë se ne të shenjojë kufijtë e botës së tij.

PREKJA

Zemra e malit. Ftohur nga prekja
me shkëmbinjtë mbi të cilët toka
nën dëborë ruan vetëm aq
nxehtësi sa është e nevojshme. Frymarrja
bëhet më e rëndë. Thundrat trokasin nëpër
vezën e gurëzuar njerëzore. Jeta e ruajtur mund
të jetë e ruajtur me kusht dhe vetëm sipas rregullit
i cili deri më tash këtu nuk ka qenë i njohur.

Prekur gjer në lot me formën e cila në fakt
nuk përpiqet sa duhet t’i përngjasë jetës siç e dimë,
megjithatë kohë pas kohe jemi të prirur të kërkojmë
zemrën e fëmijës në syrin e gurit për të cilin mendojmë
se duhet të jetë i verdhë e i mbarsur dhe se ky
embrion i ngjan bebes së syrit si dëshmi që
i porsalinduri i huaj do të na njohë dhe pranojë
ashtu si zogu nga veza pranon dhe ndjek të parin që sheh.

BRISHTËSI

Merimanga ka tendosur mrekullinë e saj
ndërmjet sythit jeshil dhe degës së vjetër.
E dobta dhe forta së bashku mbajnë fijet.
Ndërthuren me dritën fijet dhe tani
pamja duket si pluhur në kordonin e diellit
në pasdite të zakonshme vere. Por nuk është.
Rastësia sajon botë të vetat në të njëjtën
mynyrë siç flaka përkund gjuhët kaltëroshe e të
bardha përreth kokës së zjarrit. Duket e lehtë si
merimangë. Por nuk është. Natën po ajo do përftohej
ndryshe: ngjashëm me një skelet të imët, me krahë
të varur, si xhindi që ka humbur fenë
dhe vdiq siç vdesin qyqarët. Senset i ikin
kontrollit: hyjnë pa u thelluar në mardhënie
dashurie, pleksen në thurje ta tejpashme dyfish.
Brishtësia i ngjan vdekjes: bashkon gjithçka me të gjitha.

E TILLË ËSHTË KOHA

Kudo që të shkosh përsërit sesi
në kohë dështimesh dhe sëmundjesh
ilaç bëhet helmi. Shiko:
ai burri atje që kërcen nga
dritarja e mbyllur nuk di të heqë
dorë në të njëjtën mynyrë si unë dhe
ti. Sëmundjet tona mbajnë emra
të ndryshëm. Asgjë nuk na lidh përveç
dështimit. Ndërsa unë numëroj të qepurat
ti kapesh për thike. Ndërsa ti prêt me teh
unë zgjas dorën për kafshim. As qeni
s’e honeps dorën e shtrirë kështu.
Edhe gjarpëri refuzon të sulmojë. Ajo që
te gjarpëri nuk ka më ilaç për ne
nuk përbën shkak që ta vrasim. Nuk jemi
ne të pashërueshëm, e tillë është koha.