Gjeneral Kenan Evren: Une nuk jam president turk, por president i Turqisë

[laburist]

Presidenti i Turqisë me origjinë shqiptare gjeneral Kenan Evren në një intervistë të parë me një gazetar shqiptar, ai ndër tjera flet për rolin e Turqisë gjatë luftës në Kosovë dhe origjinën e tij nga Presheva,Vvilajetit të Kosovës, siq shprehet Kenan Evren. Do theksuar se intervista me ish-presidentin e Turqisë ishte botuar për herë parë në revistën e Veton Surroit në KOHA (5 qershor 1991) të zhvilluar nga Nefail Maliqi i cili atëbotë si student ishte gazetar i revistës në fjalë, sot drejtues i agjencisë informative kombëtare « Presheva Jonë ». Intervista me gjeneralin Evren ishte emetuar gjerësisht edhe në Radio Zagreb në gjuhën shqipe nga Besa Ceku, redaktore.

Në këtë interviste ish-presidenti Kenan Evren i cili fjalën “arnaut” nuk e pëmend asnjëherë, gjatë bisedës son derisa fliste për Kosovën dhe shqiptarët. Ai duke folur mbi marëdhëniet mes Turqisë dhe Shqipërisë në kohën e Enver Hoxhës, ky personalitet i lartë në Turqi e permend shifra dhe pranon zyrtarisht se në Turqq sot jetojnë dhe veprojnë miliona shqiptarë me origjinë nga Kosova, Camëria e Lugina e Preshevës…Po ashtu ish-presidenti turk flet edhe për sllavët, serbi i cili gjatë bisdës shpesh i thoshte « shejtan » ose « qafirë » në ballkan. Në këtë intervistë ai flet edhe për origjinën e tij duke shpjeguar saktësish prej cilit fshat nga Lugina e Preshevës vjen familja e tij i cili edhe pas 70 vitesh shqipen nuk e kishte harruar (sot ai ka 94 vjec) Nostalgjinë e të parëve dhe gjuhës shqipe Evren e dëshmoi dhe gjatë bisedës me gazetarin shqiptarë, kur ishte mysfir para 20 vjetësh në rezidencën, Pallatin e tij në Marmarisë të Turqisë…Atëbotë, Kenan Pasha truprujet dhe bashkëpunëtorët e tij të kabinetit e kishin paralajmëruar se po vjen një “jabanxhi”, ai pasi kishte kuptuar se për kë është fjala, ju kishte tërhequr vërejtjen se ky gazetar shqiptarë nuk është “jabanxhi” por vlla i yni…Madje, gjatë kësaj interviste me gjeneral Kenan Evren më korrigjoi kur i thas “zoti Evren, meqë jeni president turk..”, ai më ndërhyri duke me këputër fjalën dhe kërkoi nga unë që t’i them “president i Turqisë”

ISH-PRESIDENTI TURK SHPJEGON SE SI TURQIA DHE BOTA NUK LEJOI SERBIZIMIN E KOSOVËS

Takimi me kryetarin e Turqisë, gjeneralin Kenan Evren, e kishim lënë të premeten e kaluar në orne 10-të nä Pallatin e tij për të zhvilluar intervistë për gazetën koha. Për gjithe mikpritejn dhe bsedën për lexuesit shqiptarë atë e falamnderojmë. Por, para se të hynim në dhomën tij për të zhvilluar bisedën, nja gjysmëore biseduam edhe me këshlltarin e tij të cilin nuk arritëm t’ ja mësojmë emrin. Në telefon polica këshillatrin e lejmËroi se po vjen një mysafirë „jabanxhi“ për viZitë tek kenan Pasha – Evreni. Kështu me përcjellje të policisë dhe truprojes, sjelljet e të cilëve ishin të një niveli të lartë, hymë brenda.

Kur filluam të bisedojmë në gjuhën frenge, i them se jam nga Kosova, me komb shqiptar. Këshilltari ma ktheu duke qeshur e lëvizur kokën: – Po ju zotëri gazetar nuk qenkeshit „jabanxhi“, por mysafirë nga Kosova. Njerëzit nga Kosova e Shqipëria ne nuk i konsideorjme se janë „jabanxhi“… Atherë mirë se na erdhët vëlla i ynë nga Kosova. Në bazë të bujarisë dhe mikpritjes, isha intersuar se kush ishte ai keshilltar dhe ma voni kam kuptuar, ashtu edhe siq me kishte shkuar mendja, se edhe ai keshilltari i Evrenit kishte qenë me origjinë shqiptare, por ai nuk më dha të njofshëm, për shkak se ishte i rrethethuar nga turqë tjerë.

„Ne me shqiptarët jemi vëllezër, shumë herë nga ka ndihmuar Shqipëria. Nuk e harrojmë kurrë vitin 1974 kur ishim në konflikt me grekun , me rastin e Qipros, e qysh atëherë Shqipëria ashtu cfarë ishte, ajo u solidarizua dhe ishte në gjendje gatishmërie me forcat e veta për të na ndihmuar në kët luftë që kishim, përballë grekut. Andaj të mirat nuk harrohen kurr dhe mu për ketë ne ju kemi borgj.!..“ tha fillimisht presidenti turk kena Evren në fillim të bisedës sonë. Me ketë atmesferë, nisi biseda me gjeneral Kenan Evrenin i cili edhe sot e kësaj dite flet ca fjalë në gjuhën e të parëve të tij, në gjuhën shqipe.

KENAN EVREN: FAMILJA IME ËSHTË NGA BILAQI, JO LARG PRESHEVËS, VILAJETIT TË KOSOVËS

Zotori president, për opinionin shqiptarë në « Jugosllavi“ dhe shqiptarët përgjithësisht ju jeni i njohur si një brurrështeti me prejardhje shqiptare nga Presheva. Na intereson të dijmë më shumë se kur është shpërngulur familja e juaj nga keto troje dhe a janë shpërngulur edhe familje tjera nga fshati juaj në Turqi si dhe a i ruani ende kontaktet me vendlindjen dhe të afërmit ?
KENAN EVREN: Po, është e vërtetë se jemi me prejardhje nga e Presheva e Kosovës. Babai im Hajrullahu u lind në një fshta afër Preshevës që quhet Bilac. Mësimet e para i ka kyrer në Preshevë e pastaj si studentë u desht që të largohet nga vendlindja për të studiuar në Stamboll tek axha i tij. Se në cfarë viti ai kishte ardhur nga Presheva në Stamboll tybe nuk mund tju them saktësisht. E di se ne atë kohë, kur kishte ardhur babi im në Stamboll kishte qenë një tërmet i fuqishëm në Turqi,. Pas kryerjes së medresës ai profesionin e Hoxhës nuk e kishte ushtruar, por punonte si nënpunës në një firmë private. Dhe qysh nga ajo kohë, babai im nuk ishte kthyer më në vendlindjen e tij në Preshevë. Në atë kohë, gjatë luftrave ballkanike dhe luftës së Parë Botërore, keto toka dualën nga duart tona dhe kështu babi im kishte humbur lidhjet me prindërit e tij. Gjyshim im Hasani e di sa ka shërbyer si myfti në Preshevë. Kurse gjyshja ime e ka pasur emrin Haxhere. Në Preshevë gjyshi im e ka pasur shtëpinë dhe mullirin e vetë. Atëbotë neve, familjen tonë na njihnin si shkollarë. Për të parët e mi kaq mund të di. Sa i përket shpërguljeve tjera në atë kohë nga Kosova, dmth-në nga Presheva në Turqi kishte shumë, me qindra mijëra, sepse ishin të shtyer nga regjimi i egër i at’hershëm serbomadh.
Mesiguri, e keni vizituar ndonjëherë „Jugosllavinë“ dhe tokat shqiptare. Nëse po z.Evren, mund të na thuani përshtypjet e juaja nga ato anë ?
KENA EVREN: Po, e kam vizituar Jugosllavinë dhe kam përshtypje të mira për te si territor dhe njezit rrugëve më kanë përshndetur dhe pritur mirë. Jam i njoftuar se Kosova me rrethinë dhe gati gjysma e Maqedonisë është e banuar kryesisht me shqiptarë etnik të cilën gjë e kam ditur edhe më paarë. Dëshira ime e flaktë ka qenë që ta vizitoj Shipërinë dhe të takohem me kryetarin e atëhreshëm Enver Hoxha, por ja, fatkeqësisht nuk mu dha rasti ta kontaktoja atë burrë., sepse atëbotë ky vend ishte i izoluar dhe mu për ketë nuk mu dha mundësia ta shija më përsëfarmi Shqipërinë e bukur. Dëshirë të flakë po ashtu kam që ta vizitojë vendlindjen e babai time në Preshevë dhe Zoti mos ma marni shpirtin pa i pa edhe njëherë ato troje, ishalla vec nuk më tradhton shendeti.

KENAN EVREN: SHQIPËRIA NA BËRI BORGJLI QË T’I NDIHMOJMË KOSOVËS
Pushteti serbomadh, as sot , pas 100 vjetesh , ushtron dhunë ndaj shqiptarëve, nuk heq dorë nga dhuna ndaj nesh. Vetëm keto vitet e fundit shkaktoi shumë fatkeqësi tjera: na mori edhe atë gjysmë autnominë politike të Kosovës, vrau, helmoi…Ju në Turi a dini gjë për gjjenocidin dhe etnocidin e rendë serbë, për terrorin masin dhe të përditshmen dhe për largimin thuaj të tërësishëm të shqipatrve nga puna si dhe serbizimin e Kosovës ?

KENA EVREN: Për ngjarjet tragjike dhe jendjen e mjerueshme në Kosovë jam i njoftuar sikur përmes mjeteve të informimit edhe qarqeve diplomatike dhe kam njohuri të hollësishme se atje është duke u zhvillar një konflkt mes kosovës dhe Jugosllavisë, porbleme keto të natyrës politike nacioanle dhe territoriale. Ngjarjet te cilat janë në vlug tani në Kosovë dhe Jugosllavi, janë problemet të ndieshme dhe duhet të kryhen me pasoja se më të vogla. Por, unë dëshiroje që keto probleme të zgjidhen sa më aprë nëmnyrën paqesore përesm dy palëve. Kosovës dhe Jugosllavisë dhe at duke mos u dëmtuat asnjera palë. Marrveshje kjo e cila mund të arrihet vetem mes dialogut të popujve që ejtojnë aty, pa mohimin apo cenimin e të drjtave të asnjë kombi. Sa i përket serbizimit të Kosovës apo edhe të tendecave të serbizmit të Jugoslalvisë, kjo mund të ejtë vetem një dëshirë e serbëve, ëndrra ketoi të cilait kurrë nuk mund t’i bëhen zhgnderr, realite Serbisë. Andaj, serbizimi i Kosovës dhe Jugosllavisë është i pamundur, sepse aty jetojne me miliona shqiptarë, kroatë, sllovenë, muslimanë, turqë, maqedonas etj…Pra, pretendimet e regjimit të Beogradit në ketë drejtim janë të kota dhe ato plane dhe lojëra politike mund t’i fillojë, por jam i bindur se do të dështojë Sebia.
Shumë vende evropiane dhe SHBA-të e kanë dënuar gjenocidin serbë në Kosovë që po bëhet ndaj shqiptarëve etnik, ndërsa Turqia, së paku deri tash sa di ende nuk e ka dënuar ketë dhunë, ketë politikë represive. Si të kuptohet ky qëndrim në dukje të parë indiferent ?

KENAN EVREN: Sa i përket presonit, gjenocidit ndaj shqiptarëve në Kosovë, kam disa të dhëna faktike. E di se jane duke u shkelur të drejtat kombëatre të popullit shqiptarë në ato vise, por në këtë drejtim janë në mbikqyrje e sipër nga SHBA-të dhe Evropa. Unë nëse flas për ket, mun dtë keqkuptohet dhe mu për këtë nuk dëshiroj të them dicka konkete sepse dihet historia e Turqisë në at rajon. Por, siq tham edhe më lartë, terrorin, dhunën që po zhvillohet ne Kosove e dënojmë.

Nuk duket se Turqia për hirë të së kaluarës, së paku ka obligim të kujdeset për popullin shqiptarë ? Njerëzit gjatë këtyre 400-500 vjeteve e kane pasur në lufte dhe paqë timonin e shtetit turk dhe mund të thueht lirisht se shqiptarët kanë lënë vulë të pashlyeshme në fuqizmin e perandorisë osmane dhe të shtetit turk më vonë. Sikurse e dini shqiptari nga Peja eshte autor i himnit të Truqisë. A nuk janë keto fakte që nuk duhet na lënë idiferent Ankarën zyrtare ?

KENAN EVREN: Eshtë fakt se marëdhniet dhe rapoert mes shqiptarëve dhe turqëve is më araë ashtu edhe tani, kanë qenë dhe janë të mira. Sot Turqia, ka mardhënie të mira me të gjitha vendet e botës e sidomos me ato ballkanike ketu bëjnë pjesë Republika e Shqipërisë dhe të tjera. Me këto shtete zhvillojmë marëdhënie të mira e të ndersjellta nga sferat e ndryshme ekonomike, politike e kulturore.

Z.Evren, cfarë janë marëdhëniet ndërmjet Jugosllavisë dhe Turqisë. Kohë më parë në vendin tuaj ishe për një vizitë presidenti jugosllav Jovic ?

KENAN EVREN: Ju thash edhe më parë, marëdhniet me Jugosllavinë i kemi të mira sikurse edhe me Shqipërinë

Para 113 vitesh nisi tregjedia e popullit tomë nga planet shfarosëse serbmëdha. Si poltikan dhe dioplomat, madhe edhe ushtark i njohur turk, ju mesigur keni të dhëna për shpernglujet e popullit shqiptarë në kohën e të ashtuquajrturës krizë Lindore, kur serbët nën pretekstin e shpernguljes së një popullsie autoktone bënë gjenocid të papërshkruar ndaj shqipareve të veriut të at’hershëm të Kosovës, pra të shqiptarëve të Sangjakut e Nishit meqërsat u dëbuan mbi 500 fshatra shqiptare, me një fjalë u zbraz nga shqiparët një territor i madh sa dy Kosova të sotme ?


KENAN EVREN : Një kohë ballkani ishte një fuqi baruti që don të thotë se si shkaktar e luftës së parë botërore ishte vet ballkani. Edhe lufta ballkanike edhe ajo e vitit 1878 kishte dalur nga vet popujt e ballkanit. Gjatë shpëthimit të ketyre luftrave të mëdha dhe që krejt e natyrshe janë lëvizjet shpërnguljet e popujve nga vendi në një vend tjetër . Ta zëmë n’gojë me rastin e shpërthimit të luftës ë irak, një shumcië e njerezve të ketij vendi filluan të largohen nga Iraku dhe ata u nisën duke ikur në shumë drejtime e sidomos ata u vendosën në Turqi dhe Iran. Mu për këto levizje të padëshirueshme të popujve me dhunë apo edhe për t’ju shmangur represioneve e regjimeve dhe luftrave. Luftrat duhet përfunduar njëherë epërgjithmonë, sespe ato nuk sjanë shkaktar të dëshirave të popujve , por me dësirëne disa personave. Pra, luftrat nuk i zgjidhin problemet, porse ato po i thelljnë dhe më shumë, ku poujt poa rmqsohen edhe më tepër. Dhe kështu gjithnjë po lindin konflikte të reja. Bie fjala cili ishte rezultati i luftës së dytë botërore ? A po cfare problemi zgjodhi ajo, kur shembull konkret kemi shqiptarët i la në dy-tre shtete ?! Dmth ajo luftë nuk kishte zdheur asgjë, përnkundrazi shkaktoi lufta që shpërthyen me vonë, të cilat pakenqasi dikur edhe plasën në ballkan, sikur edhe në Jugosllavi. Sot Turqinë lirisht mund ta quajmë si djep apo strehim i shumë popujve që ishn n’zrë nga regjimet e tyre dhe ata ishin dëbuar nga vendi i tyre qofte me dhunë apo me politike të imponuar dhe kështu ata u gjendën në Turqisë për të shpëtur kokën dhe Turqi përballë këtij tmerri e gjenocidi nuk mundi të mbyllte as sytë e sa dyert për keta njerëz që këkronin shpëtim. Spanja në vitn 1942 hebrejt i dëboi jashta vednit të vet, të cilet ne ata i kishim mpranuarpa hemndej ne vendin tone, në Turqi..Në vitin e ardhshëm hebrejt (dmth 1992, shen i redaks.) kremtojne 500 vjetorin e ardhsej në Turqi. Pastaj gjatë luftes së Dytë Botërore nga regjimi nazist i Gjermanisë, shumë inetelektual, profesor e sheknctar ikën nga vendi i tyre dhe u strehuan po ashtu në Turqi. Vec ketyre nga vendet evropiane, aziatike dhe arabe u bënë shumë shpërngulje dhe ate të gjithë në drejtim të Turqisë të cilet edhe vendi yne i mirepriti. Atyre viteve edhe shumë shqiptarë e muslimanë nga rajonet e ndryshme të „Jugosllavisë“, e Camërisë u srehuan në Turqi. Përkundër qëllimit të mirë që tregoi Turqia tregi ndaj këtyre kolonave të refugjatëve nga ana e Evropës perendimore kjo e nuk shikohet në sy të mirë.
NË TURQI SOT JETOJNË MË SHUMË SE PESË MILIONË SHQIPTARË

Njohesit e problematikës së shpërguljeve të shqiptarëve në Turqi, thonë se ketu në vedin tuaj gjendet një njumër i madh, madje edhe me miliona persona me origjinë shqiptare të ardhur kryesisht nga Kosova, Camëria e Lugina e Preshevës… Mund të na konfirmoi ketë dhe posedoni ndonje shifër zyrtare z.Evren ?
KENAN EVREN: Në vtin 1928 Turqia kishte gjithsejt 13 milion banroë, prej të cilëve mbi një milion shqiptarë..Ndërsa sot Turqia kam mbi 60 milionë banorë dhe nëse e njihni mirë matemtikën zoti gazetar, rezultatin mund ta nxirni, ndoshta jo aktësisht por aty-pari diku… edhe për numrin e shqiptarëve në Turqi.. (qeshet Qenan Evreni.shen.redaks.)

Përkundër dhunës, shqiptarët në Jugosllavi, mbi tre mlion e kanë shpallur Republikën e Kosovës dhe me kembëngulje po shkohet drejt realizimit të saj në praktikë. Pas ketij hapi historik të shqiptarëve do të isnistohet në cdo menyrë për ta zhvleftësuar kontratën jugosllave-turke në mënyrë që njëherë e përgjithmonë t’i kthehet dinjiteti i popullit shqiptarë. Ju z. Evren si e komentoni këtë konventë të kobshme ?

KENAN EVREN: Për gjitha këto jam i njoftuar mirë. Sa i përket asaj konventes që e thatë mes Jugosllavisë dhe Turqisë, ketë ne nuk mund ta ndryshojme e as ta zhvlerësojmë, nëse këtë nuk e kerkojnë vetë shqiptarët. Para dy vitesh (1989, shen.redaks.) qeveria bullgare ndaj dy milionë turqëve që jetonin në Bullgari ushtroi një presion të paparë ndaj tyre dhe keshtu nisën shpërnguljet masive të tyre në drejtim të vedit tonë. Por, tani shtrohet pyetja, si përfundoi kjo ? Qeveria e Todor Zhivkovit u rrezuamu për atë politikë e cila ishte resprsive ndaj një populli, kur turqit ishin viktimë e kesaj politike diskriminuese meqë gjitha shtetet e botës e kishin dënuar njëzërit ketë lloj gjenocidi nga regjimi bullgar. Ku erdhi deri tek izolimi i Bullgarisë dhe keshtu Zhivkov e pagoi atë dhe ra nga skena politike. Dhe besoj se gjithe ata liderë e burrshtetas, diktator në Ballkan që ushtrojnë të njejtën politikë shtpyëse sikur ky Zhivkovi, padyshim se do të bien, nëse jo sot, sigurisht nesër po.


Dhe për fund z.Gjneral, si e shifni ju zgjidhjene cështjes shqiptare në Kosovë ? gjegjësisht asaj në Jugosllavi ?
KENAN EVREN: Problemi i Jugosllavisë mund të të zgjidhet vetëm nëmënyrë demokratike dhe asesi me dhunë, me politikë diskriminuese apo cenimin e të drejtve njerëzore e kombëtare të pujve në jugosllavi. Prandaj, intevenimi i Turqisë sërish në ballkan do të keqkuptoheshin, sepse problemet e Jugosllavisë, sikur ai mes Kosovës dhe Serbisë, janë të ndieshme dhe më shumës e sa shkelej e të drejtave të njeriut, probleme politike dhe teritoriale. Dhe mu pë rektë do të dëshiroja që në ket vend të mbretëroj gjakoftohësia dhe mirëkuptimi sepse dhuna dhe represoni i tepruar mund të shpëthen ndonjë luftë në rajon. Zgjedhja fatlume e problemit të Kosovë, padashim do të na gëzonte edhe neve.

[Kosovar.Pr]

Jo vetem ky por shumica e personaliteteve me te shquara Ushtarake Politike dhe te Biznesit te Turqis jane me prejardhje nga Kosova dhe vilajeti i Kosoves ndersa Greqia ase qe Guxone te ngre Bishtin perballe Turqis apo Kosovarve te cilet Kontrollojne Turqin dhe Indirekt ja ulin bishtin Greqis