Rexh Meta, Enver Hoxha dhe Presidenti Truman

[DYDRINAS]

Rexh Meta, Enver Hoxha dhe Presidenti Truman

Opinion e Premte, Dhjetor 16th, 2011

NDREK GJINI

Rexh Meta (1906-1985), nga një banor i jetimores së Shkodrës, bëhet shqiptari i parë që diplomohet me medalje të artë në Universitetin e Kembrixhit. Kjo falë fatit, aftësive të tij dhe shoqërimit që ai i bën gazetares amerikane më të paguar në botë, gjatë periudhës së pas-Luftës së Parë Botërore, Rose Wilder Lane. Rexh Meta dënohet me vdekje nga Enver Hoxha. Por, gazetarja, shkrimtarja dhe antropologia Rose Wilder Lane, sapo e mëson këtë fakt, ndërhyn gjer te Presidenti i SHBA për t’ia shpëtuar jetën atij. Enver Hoxha pranon t’ia falë jetën Metës, por me kusht që Rose Wilder Lane, që kishte një prestigj dhe influencë të jashtëzakonshme në mbarë botën, të mos fliste kundër regjimit komunist në Shqipëri. Lane e pranon kushtin e, për rrjedhojë, Rexh Metës i falet jeta. Por ai mbahet në burg për shumë vite, e më pas në internim, derisa vdes diku në afërsi të Tiranës, në të njëjtin vit që vdes dhe Enver Hoxha.

Po kush ishte Rexh Meta?

Babai i Rexhës, Metë Fazlia, bashkë me disa familjarë të tjerë, në vitin 1913 largohet nga Vuthajt për të shpëtuar familjen nga gjenocidi që u bëhej shqiptarëve në krahinën e Plavës dhe Gucisë nga forcat malazeze. Pasi shkojnë për disa vite në Kosovë, në vitin 1919, Metë Fazlia me djalin, Rexhën dhe dy vajzat, Gjykën dhe Zojën, kthehen dhe jetojnë në Shkodër. Aty, Metë Fasllia dhe gruaja e tij vdesin, kështu që Rexha dhe dy motrat e tij strehohen në jetimoren e Shkodrës, që varej nga Kryqi i Kuq Ndërkombëtar. Rexha aty nis shkollimin dhe mëson në mënyrë të shkëlqyer gjuhën angleze. Që 12 vjeç fillon të shoqërojë ekspeditat anglo-amerikane në Veri të Shqipërisë si përkthyes. Por, ekspedita që i ndryshoi jetën këtij djaloshi, ishte ajo që udhëhiqej nga Rose Wilder Lane. Ajo u kujdes për të (disa burime thonë se ajo e birësoi Rexhën) dhe i siguroi bursën për në shkollën teknike “Harry Fultz” në Tiranë. Lane e dërgoi Rexhë Metën më pas në Universitetin e Kembrixhit në Angli, në Fakultetin e Financave, të cilin Rexh Meta e kreu me sukses duke mbrojtur në vitin 1937 edhe temën e doktoraturës në lëmin e ekonomisë financiare. Në Librin e Artë të Universitetit të Kembrixhit gjendet edhe emri i shqiptarit Rexhë Meta.

Më 1938-n ai kthehet në Shqipëri dhe fillon punën si drejtor i Drejtorisë së Financave të Shqipërisë. Dy vjet me pas internohet në Itali, ku qëndron deri më 1943-shin. Në verën e vitit 1943 kthehet në Shqipëri dhe në shtator të po këtij viti ai merr pjesë në mbledhjen themeluese të Lidhjes së Dytë të Prizrenit, si një nga 45 përfaqësuesit e kësaj lidhjeje, përkrah figurave të tilla si Ismet Boletini, Xhafer Deva, Shaban Polluzha, Rexhep Mitrovica, Marie Kraja e shumë patriotë të tjerë.

Menjëherë pas Luftës, Rexh Meta arrestohet nga pushteti komunist në Shqipëri dhe dënohet me vdekje. Rose Wilder Lane e mëson këtë lajm dhe ndërhyn deri te Presidenti i SHBA që atij t’i falet jeta. Enver Hoxha vë kushte. Lane, për hir të jetës së Rexh Metës, e pranon kushtin dhe dënimi i tij shndërrohet me 27 vjet burg. Ai e kreu dënimin në qelitë e Burgut të Burrelit. Familja e Rexhës, gruaja Pertefi, djali Fitimi dhe vajza Bora, përjetuan vuajtje, persekutim dhe mjerim ekstrem.

Rexh Meta vdiq afër Tiranës në vitin 1985 (vit në të cilin vdiq dhe Enver Hoxha). Trupi i tij u varros në Shkodër.

Një shtatore për Rexhën dhe Rose Wilder Lane

Nuk e di nëse dikush është kujtuar ta vlerësojë apo dekorojë këtë figurë kaq të madhe. Nuk e di nëse dikush është kujtuar të shkojë tek i biri, nipi apo dikush që jeton prej familjes së tij për të shfletuar dorëshkrimet e tij. Sikur asgjë të mos ketë bërë Rexh Meta në jetë, veç fakti se ai ishte shqiptari i parë që është diplomuar në Kembrixh me medalje të artë, ai e meriton një shtatore në Tiranë. Për më tepër, të mos harrojmë se ai ka shoqëruar një nga gazetaret më në zë të botës për kohën që ajo jetoi, Rose Wilder Lane, e cila ka bërë për Shqipërinë më shumë se shumë e shumë shtetare shqiptare. Jeta e Rexhë Metës meriton të shkruhet. Ashtu siç e meriton të rivlerësohet dhe vihet në piedestalin shqiptar që meriton Rose Wilder Lane.

Mendoj se Ministria e Kulturës bën më mirë të akordojë fonde për libra e dokumentarë rreth këtyre figurave të ndritura të historisë së Shqipërisë, sesa për ca programe televizive, libra apo aktivitete surrogate, të cilat nuk po i përmend me emër pasi nuk kam asnjë dëshirë apo nevojë të bëj armiq.

NDREK GJINI

panorama

[DYDRINAS]

http://books.google.be/books?id=inodj1jyRtkC&pg=PA323&lpg=PA323&dq=rexh+meta&source=bl&ots=Fylbjb-1L6&sig=YgmdzJgEVANV8LexLma2L7ALtFw&hl=nl&sa=X&ei=LPftTpSbCIXpOYzotKEJ&sqi=2&ved=0CB0Q6AEwAA#v=onepage&q=rexh%20meta&f=false

Cila ishte Rose Wilder Lane?

http://en.wikipedia.org/wiki/Rose_Wilder_Lane

http://www.liwfrontiergirl.com/rose.html

http://hermithighschool.wordpress.com/category/history/

[DYDRINAS]

Vëllezërit Rexh e Roxher dhe nëna e tyre amerikane

Dërguar të Saturday, 21 April @ 21:53:02 UTC nga tan

Memoria e Kombit guest Shkruan "

Komuniteti shqiptaro amerikan është hallka kryesore që i lidh shqiptarët në Ballkan me Hemisferën Perëndimore.

z.Astrit Lulushi, SHBA

Por në plan personal këta dy popuj u afruan më shume se kurrë, ndoshta falë zemrës së një gruaje, Rose Wilder Lane, jo sepse ajo ishte një shkrimtare e njohur dhe mikeshë e shqiptarëve, por sepse në kohë e rrethana të ndryshme ajo birësoi dy djem; shqiptarin Rexh dhe amerikanin Roxher. Shqiptarin e birësoi, pas luftës së parë, kur ky i shpëtoi jeten, ndërsa amerikanin menjëherë pas luftës së dytë, kur ky kishte nevojë për nxitje në jetë.

Biri i saj shqiptar, Rexh Meta, njihet si një nga themeluesit e Lidhjes se dytë te Prizrenit, organizatë politike-luftarake, e krijuar në vitin 1943 me synim clirimin dhe bashkimin e trojeve etnike shqiptare në një shtet të përbashkët.

Ndërsa biri amerikan, Roger Lea MacBride, njihet si një nga themeluesit e partisë Libertariane, e krijuar në vitin 1971, dhe që sot shikohet si partia e tretë më e madhe politike në Shtetet e Bashkuara. Në zgjedhjet presidenciale të vitit 1976, Roger Lea MacBride, vëllai i Rexhës, ishte kandidat i partisë libertariane për postin në Shtëpinë e Bardhë. Por ai nuk fitoi, ashtu si edhe Rexha në luftën e tij.

Thuajse cdo amerikan i lindur pas luftës së dytë botërore i ruan të gjalla imazhet e serialit të njohur televiziv "Little House on the Prairie” mbështetur në një varg vellimesh të letërsisë për fëmijë, ku autorja tregon mbi fëmijërinë e saj gjate mesit te shekullit të XIX në perëndimin amerikan. Librat mbajnë emrin e shkrimtares Laura Ingalls Wilder, por nga kritika është pranuar gjërësisht, se ato jane shkruar nën nxitjen dhe kujdesin redaktues të vajzës së saj, Rose Wilder Lane. Rose, vdiq me 1968, ne moshën 82 vjecare dhe la pas shumë vepra; libra mbi jeten e personaliteteve si Herbert Hoover, Henry Ford, Charli Chaplin e Xhek London; dhe një letërkëmbim të pasur e shënime udhëtimesh vecanerisht në trojet shqiptare. Këto shënime të pa botuara, ruhen në formë dorëshkrimesh në bibliotekën presidenciale Herbert Hoover në West Branch të shtetit Ajova.

Gjatë luftës së parë botërore, Shqipëria u bë një vend-kalim për shumë ushtri të huaja. Kjo ishte arsyeja që organizata të Kryqit të Kuq i shtrinë veprimtaritë e tyre në rajon per t’u ardhur në ndihmë jo vetem ushtarëve të plagosur, por edhe banorëve, viktima të luftës. Rose Wilder Lane shërbeu si infermiere e Kryqit të Kuq amerikan, ekipe të të cilit erdhën edhe në Shqipëri. Mes tyre ndodhej Rose Wilder Lane. Ky duket se ishte edhe takimi i saj i parë me banorët dhe natyrën e këtyre trojeve. “Kalifornia, Mizuri dhe Ballkani janë vendet e mia”, do të thoshte ajo më pas.

Në vitin 1921, Rose, vizitoi luginën e Shalës në Shqipërinë veriore së bashku me disa punonjës të Kryqit të Kuq me shpresë për të krijuar një rrjet shkollash në këtë rajon të thellë malor. Mendohet se gjatë ngjitjes në udhët e thepisura, Rose rrëshqiti dhe ndërsa ishte gati të binte në humnerë, ajo u kap pa pritur nga duart e një djali 12 vjecar, Rexh Meta, banor i atyre anëve, që së bashku me të atin shoqëronte vizitorët amerikanë në këtë udhëtim. Rose nuk do t’a harronte kurrë këtë akt dhe me pelqimin e familjes, e birësoi malësorin e vogël shaljan, i cili do të rritej e shkollohej nën kujdesin e amerikanes së njohur. Kur Rexh Meta përfundoi shkollën teknike të Fulzit në Tiranë më 1927, Rose Wilder Lane, i siguroi atij një bursë studimi për në Universitetin e Kembrixhit në Angli. Pas diplomimit, Rexha kthehet në Shqipëri, ku martohet dhe bëhet me fëmijë, vajzë që ia vuri emrin, Bora Rose. Kur filloi lufta e Dytë botërore, lidhjet e Rose Wilder Lane me djalin e saj të birësuar u ndërprenë. Në vitin 1945, kur vendi dukej se cfarë drejtimi po merrte, Rose i kërkoi ish presidentit Herbert Hoover, që t’a ndihmonte për të tërhequr familjen e Rexhës nga Shqipëria. Por përpjekjet e saj nuk patën sukses.

Gjatë qëndrimit të dytë në Shqipëri, në vitin 1922, shkrimtarja amerikane arriti të njihej nga afër edhe me Ahmet Zogun, atëhere 27 vjecar dhe minister i Brendshëm. Thuhet se ata ranë në dashuri ose të paktën historianët thonë se mbreti i ardhshem i shqiptarëve ra në dashuri me shkrimtaren amerikane. Në fakt, në një letër që Rose i shkruante nënës së saj në Amerikë, ajo thotë se Zogu i kishte propozuar të martoheshin. Por në vitin 1922, Rose largohet nga Shqipëria për shkak të trazirave që kishin filluar në mars të atij viti.

Në vitin 1928, Rose Wilder Lane niset përsëri drejt Shqipërisë. Këtë here, ndoshta e ftuar për të marrë pjesë në ceremoninë e përurimit të Zogut të Parë si Mbret i Shqiptarëve. Në fund të po atij viti, Rose kthehet në Amerike dhe shënimet e këtij udhëtimi të tretë dhe fundit në Shqipëri, ajo i përmblodhi në librin “Travels With Zenobia: Paris to Albania by Model T Ford”.


21 Prill 2007