Superlativitis Acuta - Nga Ardian Vehbiu

[baaroar]

Superlativitis Acuta - Nga Ardian Vehbiu


Kam vënë re që kryeministri Berisha, kohët e fundit, ka filluar të përdorë pak si shpesh një ndërtim gjuhësor karakteristik, të njohur si “sipërore relative”.

Ja një shembull i këtij ndërtimi (me shkronja të theksuara; lidhja gjendet në krye të fjalisë):

"Në Shqipëri ju do të gjeni tregun e forcës punëtore më të mirë në Europë. Një treg të ri, të edukuar mirë, shumë punëtor, por gjithashtu më të lirin."

Ndërtimi konsiston në një mbiemër në shkallën sipërore relative (më të mirë), të ndjekur nga një emër i cili në thelb shenjon bashkësinë me të cilën bëhet krahasimi.

Mbiemri zakonisht i shoqërohet një emri i cili ka lidhje me një sektor të ekonomisë, ose një ligj, ose një karakteristikë tjetër e cila lidhet njëfarësoj me punën e qeverisë.

"Ekonomia shqiptare është një ekonomi në vrapim, ne qëndrojmë në krye të rritjes ekonomike në Europë, bëjmë rritjen më të madhe të rrogave dhe pensioneve. Sot ne kemi një arsye madhore për të qenë krenar sepse, këtë vit Lezha dhe Shqipëria është shpallur e bukura e dheut, destinacioni turistik më i bukur i gjithë botës”, deklaroi ai."

Krahasimi mund të bëhet brenda rajonit (Ballkanit), kontinentit (Europës) ose botës mbarë.

"Sipas tij një hap tjetër pozitiv është edhe lëvizja e lirë ë shqiptarëve, pasi këto reforma kanë bërë që ekonomia të jetë nga më entuziastet dhe më të mirat në Europë."

Nëpërmjet këtyre sipëroreve, Berisha synon – së paku drejtpërdrejt – të japë vlerësime për punën e vet si kryeministër, ose të administratës që ai drejton. Ndonjëherë, sipëroret janë interpretime të atij vetë, të të dhënave të ndryshme të nxjerra nga shtypi ndërkombëtar ose nga raporte organizatash të ndryshme:

"Ka bërë që Shqipëria të ketë sot, siç deklarojnë institucionet më serioze ndërkombëtare si një nga sistemet më të mira në botë të prokurimit publik, ka bërë që Shqipëria të shndërohet në mënyrën më të paimagjinueshme në një hark kohor 6-vjeçar në hartën e turizmit botëror në Miss Bota 2011 për sa i përket turizmit."

Megjithatë, në shumë raste të tjera, sipërorja nuk i referohet ndonjë fakti konkret, por vetëm një dëshire sa të mjegullt, aq edhe entuziaste (wishful thinking):

"Shqipëria sot është vendi më i mirë në botë për turizmin."

Vërtet vallë? Vështirë ta besosh. Janë bërë disa hapa përpara, p.sh. në krahasim me vitin 1997; por vështirë deri në atë shkallë sa ç’e nënkupton sipërorja. Infrastruktura e transportit në Shqipëri është në gjendje të mjeruar, deti është i ndotur nga fekalet, shërbimet e tjera, që nga uji i pishëm e deri tek Interneti, nuk janë si gjetiu në Europë dhe në Mesdhé.

"Ne që miratuam një nga ligjet më të mira në Europë për konfiskimin e aseteve, le të vazhdojmë punën për përmirësimin apo kompletimin e të gjithë kuadrit ligjor, të trajtimit të tyre, të luftës kundër pastrimit të parave."

Në shembullin e mëposhtëm, sipëroret ndjekin njëra-tjetrën, si vagonat e një treni që po rrokulliset drejt humnerës:

"Sakaq ai theksoi se kjo qeveri dhe kjo shumicë për të arritur në standardet më të mira ka bërë investimet më të mëdha, prandaj shkon drejt zgjedhjeve me një moral tërësisht konsensual, shkon drejt zgjedhjeve me standardet më të larta teknologjike për numërimin e votave, si dhe të vendosur për të respektuar vullnetin e çdo shqiptari."

Të vërehet mungesa e gjymtyrës mbyllëse të krahasimit: standardet më të mira në botë? Investimet më të mëdha në Ballkan? Standardet më të larta teknologjike në trojet e ish-Perandorisë Osmane?

"Gjatë fjalës së mbajtur para elektoratit të këtij vendi lideri i maxhorancës tha se, në tre vjet, Shqipëria do të ketë infrastrukturën më të mirë në Europën Juglindore dhe nga më të mirat në Europë."

Përshtypja e menjëhershme e lexuesit është se kryeministrit nuk i mjafton mbiemri në vetvete; ose më mirë, cilësia që shpreh mbiemri për të nuk ka ndonjë rëndësi si e tillë; çfarë ngre peshë, përkundrazi, është krahasimi me një standard, një rival, ose një objektiv çfarëdo – sa më të paarritshëm, aq më mirë.

"Unë, sigurisht, nuk u ndjeva mirë, por në vetvete u betova se do të bëja çdo gjë që qytetarët shqiptarë të kenë drita 24 orë dhe jam krenar që tani u harrua ndërprerja e dritave, që qytetarët të kenë një nga rrjetet rrugore më të mira në Europë dhe ndjehem shumë krenar e i lehtësuar që brenda këtij mandati nga Valbona në Kakavijë, nga Morina në Konispol, qytetarët shqiptarë do të ecin në rrugë të reja."

"Korça dhe Shqipëria, nuk do të mund të ishin një vend ku mund të jetohet më mirë në rast se ne nuk do të krijonim klimën e biznesit që krijuam dhe vendin e investimeve të ndaluara 15 vjet më parë e shndërruam në një nga vendet më tërheqëse për investime në Evrope dhe në Botë. Gjithçka është bërë në këtë vend , është bërë me mund të madh me sakrifica”- tha kryeministri."

Këtu do të mjaftonte të thuhej: një rrjet rrugor të mirë (funksional, të përshtatshëm, etj.); një vend tërheqës për investimet (favorizues, etj.); krahasimi nuk shton gjë për nga kuptimi. Një vend mjafton të jetë “tërheqës” për investimet; nëse është “nga më tërheqëset në Europë” ose “në botë” kjo nuk do të thotë shumë.

"Kartat e identitetit që do të prodhohen nga firma “Sazhem sikjuriti” përbëjnë standartet më të mira në Europë. Deklarata u bë sot nga kryeministri Berisha në ceremoninë e inagurimit të qëndrës kombëtare të prodhimit të kartave të identitetit dhe pasaportave biometrike."

Në shembullin më lart, publikut i mjafton të dijë që kartat e identitetit do t’i ketë të mira; nëse do t’i ketë më të mira, bie fjala, se irlandezët ose letonezët, kjo nuk përbën ndonjë fakt me interes për publikun. Funksioni i kartës së identitetit ka rëndësi më të madhe sesa pozicionimi i saj kundrejt kartave të vendeve të tjera; vlera e saj absolute ka përparësi ndaj vlerave të saj krahasuese.

"Me vullnet të hekurt për të luftuar korrupsionin ne u shndërruam në vendin e parë në botë për prokurimet elektronike; me vullnet të hekurt për të luftuar korrupsionin ne kemi vendosur një nga standardet më të mira në Evropë për sa i përket transportit të zyrtarëve."

Edhe këtu, mjaftonte të thuhej se standardet e transportit të zyrtarëve janë të mjaftueshme, për të penguar korrupsionin.

Në raste të tjera, sipëroret përcjellin informacion grotesk, ose së paku të pabesueshëm:

"Me vullnet të hekurt për të luftuar korrupsionin ne u shndërruam në vendin e parë në botë për prokurimet elektronike; me vullnet të hekurt për të luftuar korrupsionin ne kemi vendosur një nga standardet më të mira në Evropë për sa i përket transportit të zyrtarëve."

Vendin e parë në botë për prokurimet elektronike? Po kush e përcaktoi këtë? Më tej akoma – sa efekt ka pasur kjo, në tenderët dhe investimet e huaja? Vallë të kenë qenë procedurat e prokurimeve ato që e kanë lënë ekonominë shqiptare në bisht të zhvillimit dhe të tërheqjes së investimeve?

"Zgjodhëm Bashën, sepse ai është një njeri që ka njohur vetëm shkëlqime gjatë jetës së tij. Ai ishte gjimnazisti që shkëlqeu në lëvizjen anti-komuniste, studenti që shkëlqeu në Utreht, në një prej universiteteve më të mira në botë."

Vërtet? Universiteti i Utrecht-it një prej më të mirave në botë? Si kështu? Në bazë të cilit kriter? Dhe çfarë lidhje ka fakti që dikush mund të ketë ndjekur “një prej universiteteve më të mira në botë” me kandidaturën e këtij për kryebashkiak?

"Kryeministri ka kerkuar qe te perkthehen pjesa me e madhe e teksteve ne vend, duke marre si shembuj tekstet me te mira ne bote dhe ka kerkuar qe biznesi i ndertimit te behet pale per ndertimin e kampusit universitar."

Pse vallë? Normale do të ishte që të përktheheshin tekstet që na hyjnë më shumë në punë, jo “më të mirat në botë”. Veç kësaj, si do të gjenden këto tekste më të mira në botë? Apo do t’ua kërkojmë të na i gjejnë vlerësuesve më të mirë të teksteve në botë?

"Ne që miratuam një nga ligjet më të mira në Europë për konfiskimin e aseteve, le të vazhdojmë punën për përmirësimin apo kompletimin e të gjithë kuadrit ligjor, të trajtimit të tyre, të luftës kundër pastrimit të parave."

"Përmirësimi që i bëmë ligjit të konfiskimit të pasurive është një hap shumë i rëndësishëm. Ne kemi sot një nga ligjet më të mira në Europë. Prandaj t’i qëndrojmë, ta zbatojmë atë në interesin më të mirë, të vendit, por në tërësi të luftës kundër kriminalitetit, i cili sa ç’është kombëtar është edhe ndërkombëtar”, tha Berisha."

“Një nga ligjet më të mira në Europë”? Ligji është i mirë, nëse funksionon mirë; një ligj i mirë në Belgjikë, mund të jetë i keq në Itali; pa përmendur pastaj që edhe ligji i zgjedhjeve “nga më të mirët” ishte, por kishim harruar të kopjonim edhe manualin e zbatimit të tij…

Si do ta shpjegojmë këtë sëmundje të ligjëratës kryeministrore, këtësuperlativitis, që po ua nxjerr bojën mbiemrave në tekst, duke i shndërruar në suporte të thjeshta krahasimesh, klasifikimesh dhe karshillëqesh?

Shpjegimi i parë, është që Berisha është i vetëdijshëm se Shqipëria e tij është vendi më i prapambetur në Europë, dhe i fundit në të gjithë treguesit që ngrenë peshë. Kjo prapambetje gjen shprehjen e vet më elokuente në faktin që Shqipëria ka gjasa të jetë vendi i fundit në kontinent, që do t’i bashkohet BE-së.

Sikur të ekzistonte rënia nga kategoria si në futboll, Shqipëria do të kishte përfunduar, tashmë, diku andej nga Azia qendrore ose Kaukazi.

Katrahura që sapo ndodhi me zgjedhjet dhe numërimin e votave e theksoi edhe një herë këtë prapambetje institucionale; edhe pse nuk ishte nevoja, sidomos pas 21 janarit dhe të vrarëve dhe akuzave gratis për putsch. E gjithë megalomania e arritjeve dhe pispillosja në pasqyrë, deluzionet për t’u matur me Europën dhe botën duan parë, kështu, edhe si përpjekje, në thelb të trishtuara, për të përligjur dështimin e përgjithshëm të shtetit dhe të institucioneve – për të cilin dështim Berisha dhe administrata e tij mbajnë përgjegjësinë kryesore.

Shpjegimi i dytë ka lidhje me raportin e këtij ligjërimi me të vërtetën; sa kohë që shumë nga sipëroret e kryeministrit nuk kanë ndonjë bazë në realitet, janë hiperbola, zbukurime retorike, ornamente të fjalës, erëza diskursive. Me këtë nuk dua të them, bie fjala, se kur Berisha thotë që “Në Shqipëri ju do të gjeni tregun e forcës punëtore më të mirë në Europë,” po rren me vetëdije; por vetëm atë që, sipëroret, në ligjërimin e Kryeministrit, po funksionojnë si tregues të një indiference ndaj së vërtetës, ose ndaj asaj që anglo-saksonët e quajnëbullshit. Megjithatë, tek e fundit ky që flet është kryeministër, edhe njeri edhe institucion; dhe të gjithë ata që nuk e përballojnë dot më këtë overdose hiperbolash në ligjërimin politik të shtetit herët a vonë do ta vënë në diskutim etosin e burimit të këtij ligjërimi, autoritetin e tij, seriozitetin e këtij njeriu, që këput të trasha pa iu dridhur qerpiku – siç edhe e kanë bërë.

Shpjegimi i tretë ka natyrë psikologjike, dhe lidhet me një nevojë pothuajse patologjike të folësit për t’u mburrur; karakteristikë kulturore dhe sociale e krahinës nga rrjedh kryeministri, ku një lloj bombastike (asnjëherë, “që nga koha e Skënderbeut liria e Shqipërisë nuk ka qenë e sigurt sa sot”) e shoqëruar me ulërima, rrahje shpatullash dhe të shtëna armësh, është pamje më se normale në tryezat dhe logjet e burrave. Në kontekste të tilla, shmangia e vetëdijshme nga e vërteta tolerohet, madje njëfarësoj pritet; sepse ligjëruesi nuk është duke komunikuar gjë, por vetëm riprodhuar rolin e tij në strukturat ligjërimore dhe kontekstin social të ligjërimit.

Shpjegimi i katërt, gjithnjë me natyrë psikologjike, ka të bëjë me faktin që sipëroret relative i ndesh, zakonisht, në ligjërimin e fëmijëve ose në ligjërimin që përdorin të rriturit kur u drejtohen fëmijëve: “ti je çuni më i zgjuar në botë”, “ti je goca më e bukur e Tiranës”, “shtëpia ime është më bukura e lagjes”; çka tradhton një lloj raporti prindëror (patriarkal, autokratik) të kryeministrit me publikun e vet.

Shpjegimi i pestë dhe i fundit ka të bëjë me ndikimin që mund të kenë pasur, në ligjërimin e kryeministrit, firmat PR me të cilat zyra e tij është këshilluar gjatë viteve të fundit. Dihet se, në ligjërimin politik dhe përgjithësisht publik amerikan, ndërtime të tilla si “the best French fries in the Northern Hemisphere”, “the best nose hair removal technique in the world”, “the best-tasting soft drink in the planet”, etj. janë standard dhe nuk i bëjnë përshtypje njeriu, meqë perceptohen si pjesë e bullshit-it të domosdoshëm. Ka në këto ndërtime diçka nga jingoism-i amerikan, diçka nga naiviteti i kujt nuk ka dalë kurrë nga ShBA, diçka nga ligjërata e sportit dhe e reklamave.

Në shqipe, këto ndërtime tingëllojnë ende të rreme; meqë shqipfolësi, në kontekste të pashenjuara, ende e konsideron sipëroren relative si formë heuristike të komunikimit.

Çfarë është e re, në këtë ligjërim politik të Berishës, është zhvendosja nga emotivizmi i drejtpërdrejtë, folklorik, drejt një strukture ligjërimore prej shitësi të mallit; ku bindja mbështetet më tepër në teknika pak a shumë të kolauduara tëmarketing-ut. Blerësit – ose skajit pritës të këtij lloj ligjërimi – i ofrohet jo aq cilësia në vetvete, sesa fakti që kjo cilësi do ta ndihmojë atë për t’u shquar prej të tjerëve; është një teknikë që, në thelb, i bën thirrje narcisizmit brenda nesh, ose edhe vanitetit, po të duam ta quajmë kështu. S’ka rëndësi se ç’jemi tamam, sa kohë që jemi të parët e botës…

Dihet, nga semantika, që mbiemri në shkallën krahasore e humb raportin heuristik me cilësinë që shpreh; të thuash që kjo mollë është më e mirë se tjetra, nuk është njëlloj sikur të thuash se kjo mollë është e mirë. Në rastin e dytë, cilësia pozitive shprehet në mënyrë absolute; në rastin e parë, molla mund të jetë, tek e fundit, e keqe; meqë thënia veç kumton një cilësi relative.

Nga të gjitha shpjegimet që u sollën më lart, ky i Berishës që kërkon t’ia shesë publikut të brendshëm arritjet e administratës së vet dhe publikut të jashtëm arritjet e Shqipërisë ekonomike është ai që i përmbledh të tjerët në mënyrë më të kënaqshme, edhe pse, tek e fundit, shitja nuk është veçse një metaforë. Do të ishte me interes të gjurmohej nëse këtë regjim ligjërimor prej sekseri kryeministrit ia kanë induktuar, ose imponuar këshilltarët nga përtej detit.