Top - Chanel Shqipėria e Luftės sė Dytė Botėrore u bė streha mė e sigurt e hebrenjve tė pėrndjekur nga nazizmi. Me qindra ēifutė u mirėpritėn dhe nuk u tradhėtuan kurrė nga familjet mbajtėse.
Por, megjithė forcėn e madhe pėr qendresė, populli i shpėrngulur nga
Izraeli i shpėrndarė anė e kėnd botės, jetoi gjithmonė nė liri tė
kufizuar. Ndonėse Shqipėria pėrbėnte rastin unik kur asnjė cifut nuk u dorėzua, ata jetuan gjatė kėsaj periudhe dhe mė pas, pa mundėsinė pėr tė mbajtur gjallė kulturėn dhe ritualet e tyre tė shenjta.
Sot, kur nė Shqipėri ekziston njė komunitet fare i vogėl i pasardhėsve tė tė pėrndjekurve tė luftės, rreth 30 familje, hebrenjtė mund tė kremtojnė nė njė institucion tė tyren dhe vetėm pėr ta. Prej pak kohėsh, nė Tiranė ėshtė hapur qendra e parė rabinike, insitucion fetar ku hebrenjtė mund tė kryejnė nė mėnyrė tė ligjėruar rituale e tyre. Sokol Pirra, kreu i komunitetit tregon: “Nė kėtė sinagogė do tė vijnė tė gjithė hebrenjtė e vėrtetė pėr tė kryer ritet e tyre tė gjithė bashkė.”
Apollon Ruben ėshtė njė prej dhjetra hebrenjve tė mbetur nė Shqipėri pas pėrfundimit tė luftės. Me gjithė pėrndjekjet dhe persekutimet, ai lumturohet qė sė paku nė kėtė sinagogė, do tė kremtojė denjėsisht njė rit sipas traditės cifute.
“Hapja e kėsaj sinagoge ėshtė njė kėnaqėsi e madhe pėr mua dhe tė gjithė komunitetin hebre. Mė parė festat hebraike I festonim fshehurazi ndėrsa tani jo mė”, shprehet Ruben.
I persekutuar nė githė rininė, pėr shkak tė qenėsisė sė tij hebreje ky zotėri tregon pėr vėshtirėsitė me tė cilat familja dhe gjithė bashkėkombėsit e tij, i bėnin qendresė kulturės dhe traditės hebraike: “Nė shkollė e kemi ndjerė shumė persekutimin dhe nuk mund tė festonim festat tona nė mėnyrė tė hapur.”
Nė Shqipėrinė e ditėve tė sotme, shumė hebrenj dhe biznese nga Izraeli janė tė lirė tė zhvillojnė aktivitetin e tyre. Megjithatė, nė pikėpamjen shpirėtrore deri mė tani askush nuk e kishte gjetur veten. Nathaniel Brodsky, njė Amerikan me origjinė hebreje thotė se shtangu kur mėsoi se nė Shqipėri nuk kishte njė vatėr pėr tė unifikuar patriotėt e tij.
“Kur erdha pėr herė tė parė kėtu, sepse unė merrem me muzikė, pyeta ku ėshtė komuniteti i henrenjve. M’u pėrgjigjėn: nuk ka. Shtanga dhe thashė: mos mė zhgėnjeni! Por, mė pas erdhi pėrgjigjia: Ata kanė ikur nė Izrael. U ndjeva pak mė mirė, por ndjeva diēka qė mė mungonte”, thotė Nathaniel.
Celjen e tė parės Sinagogė rabinike, njė institucion fetar, i cili do tė mbledhė rreth vetes komunitetin e hebrenjve nė Shqipėri, Nathaniel e vlerėson si njė moment tė shenjtė: “Kemi pritur shumė vjet hapjen e njė sinagoge qė njerėzit tanė tė lidhen me njėri-tjetrin dhe t’i luten Zotit. Pa njė sinagogė, nuk mund tė ketė komunitet. Ky ėshtė hapi i parė pėr tė ndėrtuar njė komunitet hebre nė Shqipėri dhe ata tė jenė tė bashkuar.”
Autoritetet fetare izraelite kanė vendosur qė Sinagoga Rabinike e Tiranės, tė jetė njė qendėr pėrfaqėsuese pėr tė gjithė komunitetin e hebrenjve tė Ballkanit. E meqenėse kėtu nuk mund tė gjendet njė kryerabin, ai ėshtė deleguar nga Izraeli.
Shqiptarėt kanė luajtur nje rol tė madh nė mbijetesėn e ēifutėve gjatė historisė sė tyre tė pėrndjekjes. Sot, Shqipėria po kontribuon qė ky komunitet tė jetojė nė legjitimitet me vlerat dhe ritualet e mohuara ndėr shekuj.
Duke shpresuar qe te mos degjenerohet edhe kjo teme me ofendime e mallkime, do doja te dija mendimin tuaj. Ne kete forum eshte thene shpesh qe nuk eshte e vertete qe shqiptaret kane mbrojtur cifutet, qe Izraeli duhet zhdukur etj etj e tani, familjet me origjine hebreje ne shqiperi, bashkohen dhe formojne nje vend te shenjte per to.
Pėrgjigju Duke Cituar
Krijoni Kontakt