Fitorja e “Vetėvendosjes” dhe humbjet e Kosovės
Maratona e gjykimit tė masakrės sė 10 shkurtit 2007 u mbyll para pak ditėsh. I akuzuari i vetėm pėr ato qė ndodhėn atė ditė - kur u vranė Arben Xheladini dhe Mon Balaj, si edhe u plagosėn dhjetėra qytetarė tė Kosovės – Albin Kurti, u dėnua me kohėn e paraburgimit, thjesht pėr tė rregulluar letrat e gjykatės. Ndėrsa Kurti gjykohej disa veprimtarė tė lėvizjes “Vetėvendosje!” po rriheshin barbarisht nga forcat speciale policore, aq sa ndokujt i hoqėn mallin e milicisė serbe! Regjimet ndryshojnė, por metodat mbeten po ato. Nuk ka gjė mė tė shėmtuar pėr njė popull deri dje tė pushtuar, tė shtypur e tė dhunuar, tė shohė se pas ēlirimit regjimi i ri kėrkon tė arrijė standardet terrorizuese tė regjimit tė vjetėr.
Ndėrsa me fundin e kėtij gjyqi nuk mund thuhet se EULEX-i e ka nisur me kėmbėn e mbarė forcimin e shtetit ligjor nė Kosovė, padyshim qė fituesja e vėrtetė nga ky proces doli lėvizja “Vetėvendosje!”. Sigurisht kjo ėshtė njė fitore e trishtė, sepse autorėt e vėrtetė tė krimit tė 10 shkurtit mbeten pa u ndėshkuar. Mirėpo patjetėr ėshtė njė fitore pėr kėtė lėvizje qytetare dhe kombėtare, e cila ka pėrballuar njė terror tė pareshtur shtetėror dhe tė pashembullt nė Kosovė pas vitit 1999. Niēja thotė se ēfarė nuk mė shkatėrron, mė bėn mė tė fortė dhe vetė fakti se lėvizja “Vetėvendosje!” ia doli tė mbijetonte dhe madje tė forcohej akoma mė shumė, ėshtė treguesi kryesor i fitores sė saj. Lėvizja mbijetoi, sepse ajo frymėzohej nga ideali kombėtar dhe pėrkrahej nga populli, i cili pėrditė po sheh se si po i fashiten ėndrrat qė kishte thurur pėr kohėn e lirisė.
Fitorja e lėvizjes “Vetėvendosje!” ėshtė shumėplanėshe: vendėse (kosovare), kombėtare (shqiptare) dhe ndėrkombėtare. Nė planin vendės, gjatė gjithė procesit gjyqėsor kundėr Albin Kurtit dhe sidomos nė epilogun e 12 qershorit, lėvizja “Vetėvendosje!” gjithmonė e ruajti epėrsinė morale, pėrballė njė pushteti tė korruptuar deri nė rrėnjė, tė larguar dhe tė veēuar nga qytetarėt dhe nevojat e tyre dhe qė mbahet nė kėmbė nga bashkėfajėsia nė korrupsion, interesat private tė udhėheqėsve shqiptarė dhe pėrfaqėsuesve ndėrkombėtarė. Fitorja morale nė sytė e popullit do tė thotė shumė, sepse ai e bėn dallimin midis veprimtarėve tė frymėzuar nga idealet dhe atyre qė janė gati tė kryejnė ēdo poshtėrsi e krim pėr tė qėndruar nė pushtet.
Nė planin kombėtar, procesi kundėr Albin Kurtit dhe lėvizjes “Vetėvendosje!” u bė shkak pėr njė solidaritet tė madh kombėtar nė Kosovė, Shqipėri dhe IRJM dhe kudo ku janė shqiptarėt, sidomos nė mesin e tė rinjve. Kėta tė fundit tani e kanė mė tė qartė dallimin midis qėndrimeve parimor dhe burrėror tė Kurtit dhe tė veprimtarėve tė Lėvizjes nė njėrėn anė dhe tė politikanėve tė veckėl shqiptarė nė Prishtinė, Tiranė dhe Shkup. Lėvizja “Vetėvendosje!” ėshtė kthyer nė njė simbol kombėtar, qė po ngre lart flamurin e Lidhjes sė Prizrenit pikėrisht atėherė kur tė tjerė po pėrpiqen qė institucionalisht shqiptarėt tė mos i referohen kėsaj ngjarjeje qė ėshtė pikėnisja e nacionalizmit politik shqiptar dhe shprehja e parė e kombit shqiptar si i tillė. Kėshillat qė u ngritėn pėr tė kundėrshtuar gjyqin kundėr Albin Kurtit me parullėn “Jemi Njė!” bėnė njė punė shumė tė mirė informuese dhe zgjuese dhe qė duhet ta vazhdojnė edhe pėr problemet e shumta kombėtare qė na shqetėsojnė.
Nė planin ndėrkombėtar, gjyqi kundėr Albin Kurtit e shfaqi hapur karakterin neokolonial qė mund tė marrin organizatat ndėrkombėtare, kur nuk u shėrbejnė interesave tė popujve aty ku vendosen, por vetėm interesave tė porositėsve tė tyre ndėrkombėtarė. Kosova ėshtė tashmė njė vend ku testohet e ardhmja e ndėrhyrjeve dhe misioneve ushtarako-civile ndėrkombėtare. UNMIK-u dje dhe EULEX-i janė akuzuar pėr neokolonializėm nga lėvizja “Vetėvendosje!” dhe sjellja e tyre nė shumė drejtime ka qenė e denjė pėr kėtė emėrtim. Aftėsia e Bashkimit Evropian pėr tė qenė njė aktor i sigurisė nė Evropė ėshtė vėnė nė njė dyshim serioz prej procesit politik tė EULEX-it kundėr Albin Kurtit.
Fitorja e lėvizjes “Vetėvendosje!” nė kėto tri plane shenjon humbjet e Kosovės. Shteti i shpallur si republika e dytė shqiptare nuk ėshtė as republikė dhe as shqiptar. Nuk mund tė jetė republikė mė 12 qershor 2010 kur policia speciale dhunon pa asnjė shkak dhe provokim qytetarėt me metoda brutale. Kosova e shkopinjve, e shkelmave dhe e helmeve kundėr tė rinjve qė protestojnė pėr tė drejta kombėtare e shoqėrore mund tė jetė republika e sejdinėve, hashimėve, dacėve, etj., por jo e qytetarėve. Nuk mund tė jetė republikė njė shtet qė lejon ekzistencėn e strukturave qeveritare paralele tė armikut nė 1/3 e territorit dhe konsideron armik publik organizatėn qė vetėvendosjen, sovranitetin dhe demokracinė i ka nė zemėr tė ideologjisė sė saj. Nuk mund tė jetė republikė shqiptare njė shtet qė miraton heqjen dorė nga simbolika kombėtare dhe qė sė fundi nga stema e Prizrenit pėrjashtoi shtėpinė-muze tė Lidhjes. Ēfarė vlere kanė njohjet ndėrkombėtare pėr njė republikė nėse shumica e qytetarėve tė saj nuk e njohin veten e tyre te ajo. Ēfarė vlere ka qė himni i Kosovės tė luhet krahas himneve tė shteteve tė tjera, kur qytetarėt e saj nuk janė nė gjendje ta kėndojnė atė!
Shkopinjtė, shkelmimet, fyerjet ndaj veprimtarėve tė lėvizjes “Vetėvendosje!” mė 12 qershor 2010 janė treguesi mė i mirė pėr nivelin e demokracisė dhe tė respektit tė tė drejtave tė njeriut qė ka arritur shteti i Kosovės. Ata qė mendojnė tė realizojė ndryshimin e vėrtetė, ata qė besojnė te fuqia e votės dhe e aktivizimit tė pareshtur tė qytetarėve pėr tė tė drejtat dhe interesat e tyre si jetėsim i demokracisė, pikėrisht ata shikohen si rrezik pėr rendin nė Kosovė. Ata qė duan njė demokraci, e cila, siē thotė Kurti, tė mos shterohet nga pėrfaqėsimi, ndeshen me mosdurimin e klikės nė pushtet, e cila ka frikėn e humbjes sė pozitės sė saj sunduese. Jo mė kot zemėrimi i klikės u shfry mbi trupat e pambrojtur tė tė rinjve tė lėvizjes “Vetėvendosje!” ditėn kur kjo shpalli vendimin pėr tė marrė pjesė nė zgjedhje.
Lėvizja “Vetėvendosje!” po shfaqet si alternativa politike qė synon tė prapsojė humbjet e Kosovės qė nga miratimi i Pakos Ahtisari e deri tani. Kjo detyrė sigurisht qė ėshtė e vėshtirė, por jo e pamundur, sidomos atėherė kur ekziston vizioni dhe mbėshtetja e popullit.
(Autori ėshtė sociolog dhe profesor nė Universitetin e Tiranės)
Krijoni Kontakt