Gjithēka qė studiuam deri tani tregon haptazi se ēdo ekuilibėr numerik qė u pėrcaktua menjėherė pas Big Bengut, ka njė rėndėsi me tė vėrtetė jetike pėr vazhdimėsinė e racės njerėzore. Pra, si fuqia shpėrthyese, vlerat e katėr forcave themelore dhe tė gjitha ato ndryshore, tė cilat do t'i analizojmė nė faqet vijuese, janė harmonizuar nė atė mėnyrė qė tė formojnė njė univers ku tė mund tė jetohet dhe kjo harmoni ėshtė pėrllogaritur me delikatesėn mė tė madhe.
Nė kėtė pikė le tė marrim nė dorė pretendimin e rastėsisė (koinēidencės) tė materializmit. Rastėsia ėshtė term matematikor dhe nėse diēka mund tė rea-lizohet me anė tė rastėsisė mund ta llogarisim nė saje tė matematikės sė probabilitetit. Le ta shohim sė bashku.
Vallė, sa ėshtė mundėsia qė njė univers, i cili na jep mundėsinė e jetės, tė jetė vetėformuar rastėsisht sė bashku me tė gjitha ndryshoret fizike? Njė e bi-lionta e bilionit? Njė e trilionta e trilionit, tė trilionit? Apo mė tepėr?
Kėtė shifėr e zbuloi matematicieni i njohur anglez Roxher Penrouz, shok i ngushtė pune me Stefan Hauking. Duke futur nė llogaritje tė gjitha ndryshoret fizike evidentoi se nė sa forma tė ndryshme mund tė rreshtoheshin, dhe pėr tė formuar njė mjedis ku mund tė jetojnė gjallesat pėrcaktoi rezultatet e probabiliteteve tė tjera tė mundshme tė Big Bengut.
PROBABILITETI PĖR TĖ FORMUAR NJĖ UNIVERS KU MUND TĖ KETĖ JETĖ:
Llogaritjet e matematicienit anglez Roxher Penrouz demostruan se probabiliteti i formimit tė rastėsishėm tė njė universi tė pėrshtatshėm pėr jetesė ėshtė 1 nė 1010123. Pėr tė pėrkufizuar kėtė numėr fjala "e pamundur" mbetet e pafuqishme.
101000000000000000000000000000
00000000000000000000000000000000
00000000000000000000000000000000
00000000000000000000000000000000
Probabiliteti i gjetur nga Penrouz ishte ( ^ eshte fuqi) 10^10^123.
Ėshtė e vėshtirė bile tė mendohet se ē'kuptim ka ky numėr. Nė mate-matikė njė numėr i shkruar nė formėn 10^123 do tė thotė, 1 i ndjekur nga 123 zero. Kjo ėshtė njė shifėr astronomike, e cila ėshtė mė e madhe se numri i mbledhjes i tė gjithė atomeve tė universit, pra, 10^78. Por numri i gjetur nga Penrose ėshtė shumė herė mė i madh se ky i fundit.
Kėtė shifėr le tė mundohemi ta shpjegojmė me disa shembuj: 10^3 do tė thotė 1000. 10^10^123 do tė thotė njė numėr, i cili formohet nga njė 1 i ndjekur nga 1000 zero. Nėse pas 1 vendosim nėntė zero kjo formon 1 miliard, 12 zero, 1 trilion... Por tė vendosėsh pas numrit 1* 10^123 zero nuk mund tė pėrkufizohet apo tė ketė njė emėrtim as nė matematikė.
Nė termat praktike nė matematikė probabilitetet mė tė vogla se 1 nė 10^50 nėnkuptojnė njė "probabilitet zero". Por numri i Penrouz ishte njė numėr tri-liarda tė triliardit herė mė i madh se ky. Ai numėr formohet nga 1 i pasuar prej 10^123 zerosh. Shkurtimisht ky numėr na tregon pamundėsinė pėr tė shpjeguar universin nėpėrmjet rastėsisė.
Roger Penrose: Ky numėr na tregon edhe njėherė mprehtėsinė dhe saktėsinė e qė-llimit tė Krijuesit
Roxher Penrouz bėn kėtė koment mbi kėtė numėr qė i kalon muret e logjikės:
"Ky numėr, na tregon edhe njė herė mprehtėsinė dhe saktėsinė e qėllimit tė Krijuesit, pra, njė mundėsi nė 10^10^123. Ky ėshtė me tė vėrtetė njė numėr i jashtėzakonshėm. Kėtė asnjė njeri nuk mund tė arrijė ta shkruajė nė formėn e njė numri natyror sepse i duhet tė shtojė pas numrit 1 edhe 10^123 zero. Edhe sikur t'i shtojmė nga njė zero nė vend tė tė gjithė protoneve dhe neutroneve tė universit pėrsėri do ta kishim tė vėshtirė tė pėrfitonim njė numėr tė tillė".26
Kėto shifra, tė cilat pėrkufizojnė saktėsinė e ekuilibreve dhe tė projekti-mit (dizenjimit) luajnė njė rol themelor qė i tejkalon kufinjtė e inteligjencės sonė. Janė tregues qė vėrtetojnė se universi kurrė nuk mund tė jetė "fryt i rastėsisė" por ashtu siē e shprehu edhe Penrouz, "demostrues i mprehtėsisė dhe i saktėsisė sė Krijuesit".
Nė fakt pėr tė kuptuar se universi nuk ėshtė "fryt i rastėsisė", nuk ėshtė e nevojshme tė dihen kėto llogaritje probabiliteti qė treguam mė lart. Sepse ēdo person qė hedh njė sy pėrreth mund ta perceptojė kudo nė univers kėtė krijim tė qartė. Padyshim qė pas njė shpėrthimi tė rastėsishėm me radhitjen vetvetiu tė atomeve nuk mund tė formohet njė univers i pėrsosur, e brenda tij sisteme, Dielli, Toka, njerėzit nė tė, kafshėt, bimėt, insektet dhe gjithēka tjetėr. Detajet qė evidentojmė kudo nga kthejmė kokėn ne, janė njė nga njė, argumente tė ekzistencės sė Allahut, fuqisė sė Tij supreme dhe tė njė krijimi tė vullnetshėm. Por kėtė mund ta konceptojnė vetėm ata njerėz qė arrijnė tė arsyetojnė:
"Ėshtė fakt se nė krijimin e qiejve e tė tokės, nė ndėrrimin e natės e tė ditės, tė anijes qė lundron nė det qė u sjell dobi njerėzve, nė atė shi qė e lėshon Allahu prej sė larti e me tė ngjall tokėn pas vdekjes sė saj dhe pėrhap nė tė nga ēdo lloj gjallese, nė qarkullimin e erėrave dhe reve tė nėnshtruara mes qiellit e tokės, (nė tė gjitha kėto), ka argumente pėr njė popull qė arsyeton". (Bekare, 164)
Krijoni Kontakt