Close
Duke shfaqur rezultatin -19 deri 0 prej 12
  1. #1
    i!i!i!i!i!i!i!i!i!i!i!i! Maska e biligoa
    Antarsuar
    16-08-2007
    Postime
    3,216

    Thimi Mitko Dhe Shoqria “vllazria Shqiptare” N Egjipt

    THIMI MITKO DHE SHOQRIA “VLLAZRIA SHQIPTARE” N EGJIPT




    Pr her t par publikohen faksimile nga gazeta greke Pandora e viteve 1859-1869, ku atdhetari i shquar Thimi Mitko botoi shkrime q mbronte shtje shqiptare t Kors pr ball historianit grek Panajot Aravantinoi. Po ashtu faksimilet e Statutit t themelimit t shoqris “VLLAZRIA SHQIPTARE” n Egjipt m 1894.



    Shkruan: Arben Llalla - Tetov, 24. 06. 2009








    Kopertina e revists PANDORA ku u botua shkrimi par i Th.Mitkos pr Korn, 1.5.1859



    N Egjipt nga Shek.XIX dhe nga mesi i Shek.XX ka ekzistuar nj komunitet i madh i shqiptarve q kan luajtur nj rol t rndsishm n lvizjen e Rilindjes Kombtare. Shqiptart e par n Egjipt kan ardhur nprmjet Perandoris Osmane si drejtues ushtrie dhe ushtar. Kolonia shqiptare u forcua shum n kohn e sundimit t Mehmet (Aliu) Pash Kavalls n vitet 1805-1848. Shqiptart n Egjipt kan qen shum aktiv n drejtim t shtjes shqiptare. N vitin 1903, Fan Noli shkon atje pr t punuar si msues n nj shkoll greke dhe u njoh me disa atdhetar shqiptar q e bindn q t shkonte n Amerik duke i paguar dhe harxhimet e udhtimit. Mbledhsi i madh i Folklorit shqiptar Thimi Mitko e zhvilloji pjesn m t madhe t veprimtaris s tij n Egjipt. Po ashtu vepruan edhe shkrimtar dhe poet t m vonshm si Andon Zako ajupi, Filip Shiroka, Aleksandr Xhuvani etj. Atje u themeluan disa shoqata dhe jan botuar gazeta, libra dhe broshura t ndryshme q luajtn nj rol t madh n zhvillimin e gjuhs shqipe dhe ngritjen e nivelit t vetdijes kombtare. Gazetat q u botuan vetm n Kajro ishin: “Toska”, “Besa”, “Spata”, “Shkreptima” etj. Pra me Egjiptin lidhet shum figura t shquara shqiptare q kan vepruar n kt vend. Por pr fat t keq n ditt tona Kolonia shqiptare e dikurshme sht zhdukur, ka mbetur vetm n kujtesn e historis son.



    Faksimil nga shkrimi i par i Th.Mitkos, botuar, PANDORA, 1 maj 1859




    Polemika e Thimi Mitkos historianin grek Panajot Aravantinoi



    N histografin shqiptare na mungojn shum biografi t njerzve t shquar q kan dhn nj kontribut t madh n shtjen kombtare. Ka munges t qyteteve ku kan lindur, familjet nga vinin dhe trashgimtart e tyre. Mendoj se ka ardhur koha q studiuesit tan duhet t punojn npr arkivat e huaja n krkimet pr t gjetur sa m shum t dhna pr kta atdhetar dhe pr kombin shqiptar. Vendi fqinji me Shqiprin, Greqia fsheh shum dokumenda q kan lidhje me shqiptart dhe Shqiprin. N arkivat greke mund t gjinden shum libra, gazeta, broshura q jan botuar n gjuhn shqipe dhe greke n shek.XVIII-XIX. T cilat tregojn pr gjuhn, historin ton kombtare q nga koha e Aleksandrit t madhe e deri m sot. Nga krkimet e mia npr kto arkiva kam ndeshur me qindra libra t autorve grek q shkruajn pr shqiptart si trashgimtar t Pellazgve, Pirros dhe Aleksandrit t Madh. Ndoshta ky sinqeritet i shum shkrimtarve grek t shekujve t kaluar ka br q shteti i tyre ti fsheh ose ti zhduki kto libra me vlera t larta. Por megjithat ka npr bibliotekat private dhe universitare libra t ruajtura me kujdes q lidhen me shqiptart dhe Shqiprin e hershme q u kan shptuar “konservimit t zhdukjes”. Ndr shum libra, broshura dhe gazeta t shek.XVIII-XX q kam gjetur n arkivat greke, ka edhe materialet q lidhen me aktivitetin e Thimi Mitkos. Jan faqe t gazets “PANDORA” (ΠΑΝΔΩΡΑ) q shkrimtari shqiptar polemizon me historianin grek Panajot Aravantinoi i cili bnte shtrembrime historike pr qytetin e Kors dhe zonn pr rreth saj. Nj pjes e ksaj polemike sht botuar n veprn e Thimi Mitkos “Bleta Shqiptare”, 1981, Tiran. Por pr fat t keq prgatitsit e veprs nuk kan botuar qoft edhe nj faksimil t gazets greke “Pandora” ku jan botuar shkrimet e Mitkos pr ta paraqitur veprn m t pasur dhe t besueshme. Po ashtu n Historin e letrsis ku shkruhet pr Thimi Mitko nuk jan faksimilet e gazets greke n fjal. Prandaj e pash t udhs t nxjerr nga arkiva e gazets greke “Pandora” (n t vrtet ka qen revist jo gazets si na e kan paraqitur n veprn e Th.Mitkos) e cila u themelua m 12 dhjetor 1849 dhe doli n qarkullim n prill t 1850, dy her n muaj. Kjo revist u botua deri n vitin 1872 dhe e prgatisni Nikolao Dragumi(q ishte arvanitas), Kostandin Paparigopulo, Aleksandro Riyo Ragapi, Kristo A. Duka.






    Kopertina e rregullores s shoqris Vllazria Shqiptare n Egjipt




    Pra, n faqet e ksaj reviste Thimi Mitko ka dhn nj kontribut t madhe duke botuar shkrimet e tia pr t vrtetn e Kors dhe Maqedonis s athershme. Gjat krkimeve nuk munda t gjej pjesn e fundit t vazhdimit t polemiks s Thimi Mitkos me historianin grek Panajot Aravantinoi. Ndoshta ajo pjes nuk u botua asnjher pr arsye t ndryshme, por pjesa m e madhe e pa dritn e botimit pr t sqaruar m mir lexuesin greke t atyre viteve q ushqeheshin me keqinformime pr fqinjt e tyre q ende ishin nnpushtimin osman. Titulli i shkrimit t Mitkos sht “Shnime mbi Maqedonin dhe Korn” ( ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, ΚΟΡΙΤΣΑΣ) . Kto shkrime jan botuar n veprn e Mitkos, por pa asnj shnim mbi revistn Pandora dhe faksimile. Interesant sht fakti se shkrimet e Thimi Mitkson pr Korn u botuan dy n vitin 1859 dhe dy pas 8 viteve m 1867. Mendoj q n stafin e revists greke “Pandora” pr botimet e shkrimeve t Mitkos duhet t ket ndikuar ndonj nga punonjsit e brendshm sepse shkrimet jan botuar me emrin anonim “Nj nga pajtimtart”. N ato vite ka qen e vshtir pr t mbrojtur shtjen shqiptare n shtypin grek pr arsye se sapo ishte hedhur projekti pr realizimin e Greqis s Madhe(MEGALO IDHEA) m 1850. N programin e “MEGALO IDHES” mbretria e Greqis donte t prfshinte brenda saj t gjith ortodoksit e Ballkanit dhe t Azis s Vogl. Greqia krkonte kufirin me Shqiprin deri n Lumin Shkumbin. Nj pjes e ktij projekti u realizuan n vitet 1912-1914 me marrjen e qyteteve t Arts, Janins, Prevezs dhe Konics.






    Shoqria “VLLAZRIA SHQIPTARE” n Egjipt




    M 22 mars t vitit 1890 vdes Thimi Mitko n qytetin Beni Suef. Ai ishte vendosur n fillim t viteve 1860. N Beni Suef kan jetuar dhe punuar n prgjithsi shqiptart q ishin me origjin nga zona e Kors dhe Pogradecit. Gjat krkimeve gjeta statutin e shoqris Vllazria Shqiptare inicialet e njrit nga atdhetart shqiptar q ka vepruar n qytetin ku vdiq Mitkoja. Bhet fjal pr K. E. Mitko, njrin nga themeluesit e shoqris “Vllazria Shqiptare” n Egjipt. Ndoshta iniciali K., tregon emrin Kosta dhe E., Efthimio. Thimi Mitko n t vrtet emrin e pagzimit e kishte Efthimo, por ai ashtu si Fan Noli paraplqenin t njiheshin me emrat q nuk tregoni kuptimsi greke si Efthimio-Thimi, Theofan Mavromati-Fan Noli. N kmbimet t letrave me De Radn, Jovan Mitkon, J.U. Jarniku, Fr. Krispi, e Italis Thimi Mitko emrin e tij e shkruante E. Mitko, ndrsa n letrat q u ka drguar Kristo Zhaps, Th. Kreit, K. Kristoforidhit, me Th. Mitko. Ka mundsi K. E. Mitko t jet djali i madh Thimit, Kosta Mitko.

    Shoqria Vllazria Shqiptare n Egjipt n rregulloren e saj mban datn e themelimit 1 maj 1894, n Beni-Suef. Kryetar i ksaj shoqrie ishte zgjedhur I. A. Bakllava, nnkryetar N. Dhuci, arktar Marko M. Marku, sekretar K. E. Mitko dhe antar t tjer t Kshillit drejtues ishin M. Dhimitriu, X. Vito, P. E. Plluska.

    Qllimet kryesore t ksaj shoqate ishin t ndihmonin shqiptart n Egjipt dhe n Shqipri. Pr ruajtjen e traditave kulturore kombtar dhe gjuhn shqipe. Antar i ksaj shoqate mund t bhej do shqiptar i lindur n Egjipt dhe jasht tij, pa dallim feje dhe krahine. Duke br nj krkes q ia dorzon kryetari dhe 20 franga me dy kste. Po t refuzohej antarsimi krkuesi nuk kishte t drejt t krkonte arsyet e refuzimit t krkess. Antart rregullisht duhet t paguanin 10 franga n vit kuotn e antarsimit. Shoqria pranonte dhe dhurata n t holla t cilat pranoheshin me nj krkes nga dhuruesi edhe prse duhen t prdoreshin kto t holla. Shoqria ishte jo politike dhe punonte q shqiptart t kishin vendi q u takonte n Egjipt si nj diaspor e madhe q ishin.
    Nese eshte e bere me dashuri, asgje nuk eshte mekat.

  2. #2
    i!i!i!i!i!i!i!i!i!i!i!i! Maska e biligoa
    Antarsuar
    16-08-2007
    Postime
    3,216
    Citim Postuar m par nga biligoa Lexo Postimin






    Shoqria “VLLAZRIA SHQIPTARE” n Egjipt




    M 22 mars t vitit 1890 vdes Thimi Mitko n qytetin Beni Suef. Ai ishte vendosur n fillim t viteve 1860. N Beni Suef kan jetuar dhe punuar n prgjithsi shqiptart q ishin me origjin nga zona e Kors dhe Pogradecit. Gjat krkimeve gjeta statutin e shoqris Vllazria Shqiptare inicialet e njrit nga atdhetart shqiptar q ka vepruar n qytetin ku vdiq Mitkoja. Bhet fjal pr K. E. Mitko, njrin nga themeluesit e shoqris “Vllazria Shqiptare” n Egjipt. Ndoshta iniciali K., tregon emrin Kosta dhe E., Efthimio. Thimi Mitko n t vrtet emrin e pagzimit e kishte Efthimo, por ai ashtu si Fan Noli paraplqenin t njiheshin me emrat q nuk tregoni kuptimsi greke si Efthimio-Thimi, Theofan Mavromati-Fan Noli. N kmbimet t letrave me De Radn, Jovan Mitkon, J.U. Jarniku, Fr. Krispi, e Italis Thimi Mitko emrin e tij e shkruante E. Mitko, ndrsa n letrat q u ka drguar Kristo Zhaps, Th. Kreit, K. Kristoforidhit, me Th. Mitko. Ka mundsi K. E. Mitko t jet djali i madh Thimit, Kosta Mitko.

    Shoqria Vllazria Shqiptare n Egjipt n rregulloren e saj mban datn e themelimit 1 maj 1894, n Beni-Suef. Kryetar i ksaj shoqrie ishte zgjedhur I. A. Bakllava, nnkryetar N. Dhuci, arktar Marko M. Marku, sekretar K. E. Mitko dhe antar t tjer t Kshillit drejtues ishin M. Dhimitriu, X. Vito, P. E. Plluska.

    Qllimet kryesore t ksaj shoqate ishin t ndihmonin shqiptart n Egjipt dhe n Shqipri. Pr ruajtjen e traditave kulturore kombtar dhe gjuhn shqipe. Antar i ksaj shoqate mund t bhej do shqiptar i lindur n Egjipt dhe jasht tij, pa dallim feje dhe krahine. Duke br nj krkes q ia dorzon kryetari dhe 20 franga me dy kste. Po t refuzohej antarsimi krkuesi nuk kishte t drejt t krkonte arsyet e refuzimit t krkess. Antart rregullisht duhet t paguanin 10 franga n vit kuotn e antarsimit. Shoqria pranonte dhe dhurata n t holla t cilat pranoheshin me nj krkes nga dhuruesi edhe prse duhen t prdoreshin kto t holla. Shoqria ishte jo politike dhe punonte q shqiptart t kishin vendi q u takonte n Egjipt si nj diaspor e madhe q ishin.




    Kryesia e shoqris Vllazria Shqiptare n Egjipt
    Nese eshte e bere me dashuri, asgje nuk eshte mekat.

  3. #3
    i!i!i!i!i!i!i!i!i!i!i!i! Maska e biligoa
    Antarsuar
    16-08-2007
    Postime
    3,216
    Arvanitasit – amt n etnikumin shqiptar n Greqi



    ARVANITASIT THEMELUESIT DHE DREJTUESIT E GREQIS MODERNE 1821-2005



    Shkruan: Prof.Arben LLALLA *



    Shqiptart q banojn n Greqi dhe jan shtetas t shtetit grek, ndahen n dy grupe: ata q thirren nga grekt arvanitas dhe ata q i thrrasin allvanos ose allvani. Qllimisht strukturat greke i kan ndar n dy grupe shqiptart, shtetas t Greqis pr t treguar se kta nuk kan lidhje me njri-tjetrin. Shqiptart me emrin Arvanitasit banojn n zonat e qyteteve t Greqis q jan banuar n kohn antike nga Pellazgt, kur themi pellazgt kuptojm strgjyshrit e shqiptarve. Pra arvanitasit i ndeshim n rreth 700 fshatra, duke filluar q nga ishujt Andros, Hidra, Poros, Salamina, Speca, Egjina, etj. N zonat e Atikis, Megarinthos, Thivs, Livadhias, Korinthit, Argos, Patron, Trifilias, Eubes, Peloponezit etj. (Disa nga ishujt mund ti gjeni edhe ktu)



    Ndrsa ata q njihen me emrin allvanos banojn n krahinn e amris si: Janin, Gumenic, Korfuz, Art, Prevez, Konic etj. N kufirin e sotm shqiptaro-grek, Bilisht-Follorin, ku edhe atje ka disa fshatra nga Follorina e deri n qytetin e Edesa. Jan rreth 39 fshatra q dikur banoheshin dhe banohen nga allvanost. M tej kta allvanos i kemi n kufirin greko-turk n zonn e quajtur Thraqi-Evros. N t gjitha kto zona q prmendm shqiptart thirren Allvanos sepse sipas dokumentave historike q njohim kan ardhur n kto zona pas shek.XV, athere kur prmendet pr her t par emrtimi SHQIPTAR.



    Mendoj pr ndarjen e emrtimeve t shqiptarve t Greqis n grupe Arvanitas dhe Allvani duhet t jet se Greqia, kur e shpalli Pavarsin pas vitit 1821 jasht Greqis s sotme mbetn shum ishuj dhe territore t tjera ndr to krahina e amris q banohej me shumic drrmuese nga shqiptart ortodoks dhe mysliman, nga qytetit i Follorins, Edesa, Selaniku e deri n Thraqi-Evros t cilt edhe kto zona mbetn jasht Greqis pr dhjetravjear. Kto qytete dhe zonat rreth tyre njiheshin si vende q ishin nn drejtimin e Turqis. Me shpalljen e pavarsis s Shqipris m nntor 1912 shqiptart e Greqis q jetonin n zonat e sotme t shteti Grek dhe n ato vite ishin ende nn pushtimin turk u quajtn Allvani, Allvanos (shqiptar) dhe jo Arvanitas (arbr). Kjo besoj se duhet t jet ndarja e emrtimeve Arvanitas dhe Allvanos nga ana e grekve, por edhe nga vet kta arvanitas dhe allvanos.



    Duhet thn se kta allvani n fillim t vitit 1913 e deri m 1945, kur u b spastrimi etnik i amris popullsia shqiptare e ktyre zonave ishin nn presionin shtetror grek pr t’u larguar nga Greqia ose pr t’u deklaruar grek dhe jo m shqiptar. Pra, qllimi yn n kt kumtes sht q t njohim t vrtetn e shqiptarve t Greqis q njihen me emrin arvanitas, pr kontributin e tyre n themelimin dhe zhvillimin prpara t Greqis moderne.
    Nese eshte e bere me dashuri, asgje nuk eshte mekat.

  4. #4
    i!i!i!i!i!i!i!i!i!i!i!i! Maska e biligoa
    Antarsuar
    16-08-2007
    Postime
    3,216
    1. Pr se thirren Arvanitas



    T pakt jan njerzit t cilt e njohin historin e vrtet t shqiptarve t Greqis, q njihen me emrin arvanitas. Arvanitasit, jan pjes e kombit shqiptar t cilt ndr shekuj jetojn n Greqi. Emri arvanitas rrjedh nga fjala arbana, ndrsa fjala arbana rrjedh nga fjala ar+ban=arbans, njeri q punon tokn. Shqiptart e lasht, nga njerzit q u morn me letrsi, dituri dhe fe, quheshin ilir dhe m von alban. Ilirt dhe albant vetquhen: arbr, arban, arbresh, shqiptar, kurse atdheun e tyre e quajtn Arbri, Shqipri, e kurr nuk e quajtn atdheun e tyre Iliri dhe Albani.



    Gjeografi i lasht Klaud Ptolemeu (90-160), pr her t par prmendi popullin “alban” dhe kryeqytetin e tij Albanopolis, t vendosur prapa Durrsit. Ana Komnena (1083-1146), e bija e perandorit bizantin, Aleksi I, e cila, n historin e saj t njohur, shkruante se popullsia, q ndodhet pas Durrsit, e quante veten “Arbanez”. N fillim t shekullit XII, normant, n kngn e Rolandit n gjuhn frnge, e quanin krahinn nga Durrsi n Vlor ALBANA. Bota perndimore vazhdoi t prdorte emrtimin ALBANIA, gjat periudhs 150 vjeare t kryqzatave 1096-1208, ku Durrsi u b porti kryesor dhe rruga Egnatia u b shtegu kryesor prmes Shqipris Qendrore, q t nxirrte n Kostandinopoj dhe m tutje n Lindje.



    Por, ather pse shqiptart e Greqis e quanin veten e tyre arbresh deri n fund t shekullit XIX dhe fillim t shekullit XX, edhe m tej njihen me emrin arvanitas?!



    Emri shqiptar, nuk sht m i vjetr se rreth shekullit XV dhe kshtu, arbresht e Greqis, dhe Azis s Vogl, gjithmon jan quajtur “arvanitas” nga njerzit q shkruanin historin dhe letrsin me shkronja q njihen si t helenve. Ndrsa arbresht q u larguan pr n Itali nga Greqia dhe Arbria e quajn veten e tyre deri m sot arbresh, kurse zyrtarisht nga shteti italian njihen me emrin albanesi. Mbase, emrtimi arban, duhet t jet i vjetr njlloj me emrtimin alban, mirpo, dallimi qndron se si na thrrasin popujt e ndryshm. Po t shohim qytetet e vjetra pellazge dhe ilire, ato jan ndrtuar pran lumenjve, duke qen afr tokave pjellore, pra, afr arave. Fjal q emrton njerzit t cilt punonin tokn, arbrs. N gjuhn greke, arbant, thirren arvanitas, sepse grekt shkronjn B t alfabetit latin e lexojn V, pra, arvanitas dhe atdheu i tyre Arvanitias n gjuhn greke. Turqit, arvanitasit i quajn “arnaut” ose “arnavud”, kurse arvanitasit ortodoks t Kostandinopojs dhe t Egjiptit i quajn “greci”.



    Q arbresht jan quajtur edhe me fjaln “greci” kemi fakte t vrteta si p.sh. qyteza Hora e arbreshve n Palermo na e dshmon kt. Kjo qytez, shum vite m par, npr librat zyrtar t shtetit italian shnohej “Piana Dei Greci”, por m von u shnua me t drejt “Piana Degli Albanesi” , dhe nj qytez tjetr e banuar me arbresh n Avello t Italis njihet sot me emrin Greci. Nj dshmi tjetr rreth ktij emrimi na sjell gjeografi Siilian Thommaso Fazello (1498-1570), shkruan se: “Shqiptart q erdhn n fillim n Bisiri u quajtn “greci”. M tej kta shqiptar t quajtur “greci” u vendosn prgjithmon n Contessa Entella rreth vitit 1450”.
    Nese eshte e bere me dashuri, asgje nuk eshte mekat.

  5. #5
    i!i!i!i!i!i!i!i!i!i!i!i! Maska e biligoa
    Antarsuar
    16-08-2007
    Postime
    3,216
    2.Arvanitasit themeluesit dhe drejtuesit

    e Greqis Moderne



    Studimet pr shqiptart e Greqis, q njihen me emrin arvanitas, jan shum t pakta, pr t mos thn aspak. Sot, burimet historike, kulturore, gjuhsore, letrare dhe muzikore jan shum t kufizuara ose mungojn plotsisht. Strukturat shtetrore greke jan kujdesur q burimet historike, kulturore dhe letrare arvanitase t mos dalin n drit. Kshtu, na mungojn shum dokumente me vlera t mdha historike pr kombin e arbrit.



    Arvanitasit e Greqis nuk jan ardhs, nuk jan as minoritet. Ata, ishin dhe jan ende n Greqi. Val t tjera t mdha t arbrve n drejtim t Greqis ka pasur nga shekujt IV-VII dhe XIV, q i njohim nga disa historian, nuk jan vese, shprnguljet e disa principatave t arbrve t veriut n drejtim t jugut pr arsye t pushtimeve t tokave t tyre n veri t Arbris nga pushtuesit sllav dhe m von nga pushtuesit turq. Disa historian grek, evropian dhe shqiptar shum figura t ndritura heroike, politike dhe kulturore arvanitase na i paraqesin si minoritar grek ose si u plqen grekve “vorioepiriot”.



    Termi grek n shekullin XIX ka pasur domethnie politike dhe jo at kombtare dhe gjuhsore si e ka sot. Kryengritjen e vitit 1821, fuqit e mdha evropiane e shfrytzuan duke i pagzuar kryengritsit me emrin e prbashkt grek pr t realizuar Greqin politike t sotme. Pra, t gjith kryengritsit e vitit 1821, arvanitasit, elenasit, vlleht, dhe bullgart, n mnyr t barabart, pas krijimit t mbretris dhe m von t shtetit grek, morn emrin e prbashkt politik-kombtar grek. Vet elenasit, n shekullin XVIII dhe n fillim t shekullit XIX, paraplqenin t quheshin romei dhe gjuhn e tyre romaikis. Kshtu, Rigas Fereos (1757-1798), ideologu dhe frymzuesi i Kryengritjes s vitit 1821, n poemn e tij “Kng Kushtrimi” n nj rresht t saj shkruan: “bullgar, shqiptar, armen, grek, arab”. Pra, n poemn e Rigas Fereos, grekt e sotm, njiheshin romei, kurse shqiptart me emrin arvanitis.



    sht e vrtet, q shum her arvanitasit ortodoks u prplasn me arvanitasit mysliman dhe luftuan kundr njeri-tjetrit, pra, ishte nj luft fetare. Arvanitasit ortodoks i luftonin arvanitasit mysliman sikur t ishin turq dhe jo arvanitas, ndrsa arvanitasit mysliman, i luftonin arvanitasit ortodoks sikur t ishin grek dhe jo arvanitas.



    Shum dekada m par, mbizotronte pikpamja se arvanitasit n Greqi jan nj rac e ult. Kt gj e besonin dhe vet arvanitasit, pasi nuk e njihnin historin e t parve t tyre, q kan ndihmuar pr krijimin e shtetit grek. Pr mohimin e ndihmess s arvanitasve n krijimin e shtetit grek, fillimisht u mohua raca, gjuha shqipe dhe do dorshkrim i vjetr shqip i shkruar me shkronja greke u konservua, pr t mos dal m kurr dhe pr t’i mbuluar prgjithmon pluhuri i harress. U hodh balt mbi disa figura t shquara heroike t Kryengritjes greke t vitit 1821, q ishin arvanitas, pra, shqiptar, duke i quajtur tradhtar, duke i burgosur dhe shum prej tyre u vran n pabesi mbas themelimit t mbretris greke. Kshtu, ata politikan dhe historian grek, q hodhn balt mbi disa figura t shquara arvanitase t 1821, krkonin q t’i prisnin rrnjt arvanitase n Greqi. Por, nuk ia arritn ktij qllimi dashakeq, sepse jeta historike, politike dhe kulturore greke nuk ka kuptim pa qenien e racs shqiptare n Greqi.



    Arvanitasit jan nj realitet n shtetin Grek. Ata kan luftuar n Kryengritjen e vitit 1821 bashk me grekt kundr osmanve turq, pr formimin e shtetit grek. Arvanitasit e quajn veten e tyre zotr t Greqis. Hartuesit e statusit t shoqris greke qen tre arvanitas nga fshati Arvanitohori pran Tirnovas, Bullgari. Ata ishin: Pano Joani, Nikol Kristianika, Janaq Adhami. sht fakt, tashm nuk mund t diskutohet edhe pse deri tani pjesrisht ishte fshehur q 90 ndr 100 heronjt e Kryengritjes s vitit 1821, ishin arvanit. Q arvanitasit mbajtn peshn kryesore t lufts Nacionallirimtare t 1821-shit, prve q ishin pjesa drmuese e popullsis n Greqi n periudhat e kryengritjes, mund t shpjegohet edhe nga fakti q arvanitasit ishin nj popull luftarak, krenaria e t cilit nuk mund t lejonte poshtrimet e skllavris.



    Disa nga arvanitasit heronj t Kryengritjes t vitit 1821 ishin: Gjeorgjio Kundurioti, Kio Xhavella, Andoni Kryezi, Teodor Kollokotroni, Marko Boari, Noti Boari, Kio Boari, Laskarina Bubulina, Anastas Gjirokastriti, Dhimitr Vulgari, Kostandin Kanari, Gjeorgjio Karaiskaqi, Odise Andruo, Andrea Miauli, Teodor Griva, Dhimitr Plaputa, Nikolao Kryezoti, Athanasio Shkurtanioti, Hasan Bellushi, Tahir Abazi, Ago Myhyrdani, Sulejman Meto, Gjeko Bei, Myrto ali, Ago Vasiari, dhe shum e shum shqiptar t tjer. Arvanitasit jan krijuesit e etave t komitve nn pushtimin turk, q ruajtn jo vetm t vrtetn e mosnnshtrimit dhe liridashjes, por edhe t kulturs, t zakoneve t lashta, muziks, valleve dhe kngve popullore t tyre.



    M 1674, Konsulli anglez n Athin, Zhan Zhiroj, thoshte se: “Kleftt e fushs si ktu (n Atik) ashtu edhe n More, jan t gjith arvanit”. Arvanitasit, kta lufttar trima, heronjt e Kryengritjes s vitit 1821, jo vetm me armt e tyre luftuan pr pavarsin e Greqis, por ishin kryetart e par t shtetit grek t posalindur, q drejtuan Greqin drejt ndrtimit t jets evropiane.



    N vitin 1850, arvanitasi Andoni Kryeziu, kur ishte kryeministr, shpalli Kishn Autoqefale Greke, duke e shkputur prgjithmon nga varsia e Fanarit t Stambollit.



    Kur arvanitasi Dhimitr Vulgari, ishte kryeministr i Greqis nga vitet 1855-1875, u b i mundur bashkimi i Shtat Ishujve me Greqin. Kryeministri Dhimitr Vulgari, mbshteti fuqishm kryengritjen e ishullit t Krets pr t’u bashkuar me t. Gjenerali Teodoros Pangallos, pasi u zgjodh Kryetar i shtetit grek (1925-1926), u arritn shum marrveshje t rndsishme n fushn e politiks dhe kulturs me shtetin shqiptar n ato vite. Nga kryetart dhe kryeministrat e Greqis q doln nga fara arvanitase veojm: Joani Kapodistria, Gjeorgji Kundurioti, Pavlo Kundurioti, Andoni Kryeziu, Athanas Miauli, Diomidh Qiriako, Emanuil Repili, Petro Vulgari, Aleksandr Koriziu, Aleksandr Diomidhi, Kio Xhavella, Jani i Ri Kollokotroni, Aleksandr Zaimi, Jorgos Papadhopulos etj.



    Pr krijimin e shtetit grek, arvanitasit kan ndihmuar n t gjitha drejtimet pr prparimin e Greqis. Arvanitasit ishin profesort e par q themeluan Akademin e Athins ndrsa investuesi i ndrtess s Akademis s Athins ishte shqiptari i pasur nga Voskopoja e Kors Simon Sina, i cili i bri nj dhurat t madh Greqis, duke ndrtuar godinn e Akademis s Athins e cila sht edhe sot. M 1859 filluan punimet e para, pr ndrtimin e Akademis. N 15 prill 1876, Simon Sina vdes, duke ln trashgimtare vetm dy vajza dhe, n baz t testamentit t tij, e vazhdoi dhe e mbaroi veprn gruaja e tij, Ifigjenia Sina, m 1885.



    Nga gjiri i familjeve arvanitase doln shum intelektual t shquar q u bn akademik t Akademis s Athins si: Dhimitr Egjiniti, Angjelo Gjini, Sotiri Shqipi, Spiridon Doda, Vasil Egjiniti, Gjergj Sotiriu, Kostandin Horemi, Aleksandr Diomidhi, Maksim Miopulos, Vasil Malamo, Dhimitri Kaburoglu, Teofil Vorea etj.



    Nj arvanitas i quajtur Jani Bukura n vitin 1840, ndrtoi t parin teatr n Athin me mure guri, i cili mbeti n histori si “Teatri Bukura”. E shembn edhe kt n vitin 1878, dhe sot n vendin ku ndodhej teatri “Bukura” ndodhet Shkolla Artizanatit. Pronari guximtar Jani Bukura, “gjendet” n Muzeun Etnologjik dhe Historik t Athins, n nj kopje allie q e krijoi e bija Eleni Bukura, q t mbaj figurn e tij t pathyer n kujtesn e saj. Jani Bukura vdiq m 1861, n kraht e vajzs s tij Eleni Bukura, piktores s par femr greke e cila krijoi parakushtet pr emancipimin e gruas n Greqi.



    Mnyra e jetess dhe veshja arvanitase ka trhequr vmendjen e shum studiuesve t huaj q kan vizituar Ballkanin n shekujt e mparshm. Piktor t huaj, t frymzuar nga lloj i mnyrs s jetess dhe veshjes arvanitase, mbushn tablot e tyre me kto tema. Shum tablo me portretin e lufttarit arvanitas gjenden npr muzet e mdha t Evrops dhe kan trhequr vmendjen e vizitorve t shumt por, nuk ishin vetm piktort e huaj q u frymzuan nga mnyra e jetess, veshja dhe figura e lufttarit arvanitas ose shqiptar.



    Nga fara arvanitase, doln shum piktor, disa prej tyre me fam botrore. Temat frymzuese t ktyre piktorve t mdhenj arvanitas ishin betejat fitimtare t Gjergj Kastrioti-Sknderbeu, si dhe lufta shekullore e kombit t arbrit pr liri, shprnguljet me dhun nga trojet e tyre shekullore etj. Disa nga kta piktor arvanitas me fam jan: Polikron Lebeshi, Eleni Bukura, Jani Altamura Bukura, Niko Voko, Niko Engonopulos, Alqi Gjini, Jani Kui, Taso Haxhi, Stamati Lazeru, Thanasi inko, Andrea Kryeziu, Niko (Gjika) Haxhiqiriako, Buzani, Gizi, Biskini etj. T gjith kta piktor t mdhenj me fam kan prejardhje shqiptare ngase kan deklaruar vet q jan nga zonat e banuara me shumic drrmuese arvanitase si ishulli i Hidrs, Eubea, Atikia, etj., q jan zemra e Greqis s lasht, dhe jan banuar dhe banohen edhe sot nga arvanitasit.



    Kshtu, nj popull me shpirtin luftarak dhe artistik, q nga gjiri i tij kan dal heronj, politikan, akademik, piktor etj, sht e natyrshme t shprehej edhe n vargje poetike letrare. N shekujt e kaluar, gjuhs shqipe, i bhej nj luft e ashpr pr ta zhdukur nga kujtesa e popullit t saj. Por, edhe ky qllim dashakeqs nuk u arrit, sepse, populli arvanitas diti ta ruaj gjuhn n kujtesn e vet. Mnyra se si sht ruajtur gjuha shqipe sht interesante pr faktin se nuk shkruhej n masn e gjer t popullats arvanitase, nuk e lan t tjert q gjuha shqipe t shkruhej! Kshtu, populli arvanitas zgjodhi rrugn e t knduarit pr t ruajtur gjuhn e tij. Kngt arvanitase u prkasin teksteve t kngve dhe poezis s lirikave t vjetra arvanitase, kng pr lirin, dashurin dhe t tipit kaak, pra t njeriut t lir prej nj shpirti t pathyeshm dhe t ndjenjs popullore.



    Nj dshmi q kemi nga P. Joti q shkroi “Historin e Shtat Ishujve” t vitit 1866, na vrteton se Suliott q ishin n Korfuz, kur pastronin armt, kndonin kngt arvanitase pr heronjt e tyre. N kngt arvanitase t Suliotve nuk kishte asnj fjal greke. Dy kng q kndoheshin nga arvanitasit Suliot, gjenden n librin me titull “Bleta Shqiptare” t autorit Thimi Mitko, botuar n vitin 1878 n Aleksandri.



    N vitin 1891, gjermani Arthur Milchkofer, n veprn e tij me titull “Attika und seine Heutigen” ndr t tjera shkruan: “Nga ’di un, kngt popullore greke, u jan prshtatur kngve t vjetra arvanitase t dashuris, liris dhe atyre kaake”. Kshtu u b greqizmi gjuhsor, ku u flijua n kt mnyr knga e vjetr epiko-lirike arvanitase, e cila kaloi tek brezat e rinj n variantin grek dhe kshtu u njoh duke humbur identitetin e saj t vrtet shqiptar.



    N tetor t vitit 2002, pas nj pune 17 vjeare krkimesh, muzikologu dhe kngtari i njohur arvanitas Thanasi Moraiti botoi antologjin e par t teksteve t kngve arvanitase t Greqis me titull “Antologjia e kngve arvanitase t Greqis”, nj libr shkencor, me vlera t mdha historike dhe kulturore pr kombin e arbrit. Kjo antologji, sht fryti i nj pune shumvjeare t mundimshme dhe t lodhshme e cila prmban n vete jo vetm nj njohje t thell t antologjis s gjuhs, por edhe t njohjes s thell muzikore. Bhet fjal pr nj vepr e cila vjen t mbush nj boshllk t madh, m n fund knga dhe poezia muzikore popullore arvanitase sht e regjistruar dhe kjo m e pakta e asaj q ekziston, por mbi t gjitha sht hedhur baza e saj. Dhe kjo sht nj nga punt me an t s cils duhet t mbrrijm dhe t zgjerojm horizontet tona edhe m tej por, prmbledhje t letrsis arvanitase n nj antologji letrare nuk ka t botuar e as nuk sht zbuluar deri m sot.
    Nese eshte e bere me dashuri, asgje nuk eshte mekat.

  6. #6
    i!i!i!i!i!i!i!i!i!i!i!i! Maska e biligoa
    Antarsuar
    16-08-2007
    Postime
    3,216
    3.Gjuha shqipe e ruajtur n shekuj

    nga arvanitasit



    Elementi kryesor i cili dallon arvanitasit nga popujt e tjer q prbjn shtetin e sotm grek, sht gjuha shqipe, q ata flasim brenda n rrethin familjar. Deri n shekujt e mparshm gjuha shqipe nuk shkruhej nga masa e gjer e popullit t saj, nuk prbnte gjuhn e shkollimit, kt gjuh e flisnin njerzit e pashkolluar, ishte gjuh e jets s prditshme, prandaj arriti t prcillej nga brezi n brez. Pra, gjuha shqipe ishte gjuh popullore dhe jo gjuh letrare e fetare. Kshtu, njerzit e dituris dhe t letrsis e quanin gjuhn shqipe gjuh “barbare”. Gjuha shqipe, duke mos u shkruar, mund t rrezikonte t humbiste gjat shekujve, t humbiste origjinalitetin e saj dhe emocionet shpirtrore. Prandaj, strgjyshrit tan arbr krijuan ninullat, kngt e kreshnikve dhe vajet.



    Nj nga mnyrat e rruajtjes s gjuhs, pra, sht knga. Kshtu, shum ngjarje t prditshme dhe ngjarje historike u prcolln brez pas brezi nprmjet kngs popullore si n vargjet e mposhtme:



    Meq nuk dim t shkruajm,

    mjaftohemi me t folur,

    me kngt dhe me vajet

    kujtesa jon kshtu ruhet

    Askush nesh nuk dinte t shkruante,

    por i bm kng dhe u ruajtn

    goja-goja deri m sot

    kujtesa jon e gjall mbet.



    Nj tjetr kng sht:



    Arvanitasit kndojn,

    gjuhn e tyre mos harrojn

    shiko at plakun si kndon

    edhe gjaku si i qarkullon.

    Goj m goj ruhet jeta

    me kngt e vrteta.

    Arvanitasi nuk di t shkruaj,

    por me kng di ti ruaj.



    N nj tjetr thon:



    Gjuha jon vetm thuhet

    nuk e lan q t shkruhet

    bm kng kshillat e urta

    q t mos harrohet gjuha.



    Vargjet e ktyre kngve tregojn qart dhembjen e arvanitasve pr gjuhn e tyre, por edhe mnyrn e ruajtjes s gjuhs.



    N vitet e para t krijimit t shtetit grek, nj gjerman, mik i Greqis, i quajtur Karl Teodor Reinhold, u mor me studimin e gjuhs shqipe, t ciln edhe e msoi gjat qndrimit t tij shumvjear n Greqi. Rainhold, shrbeu n flotn detare greke, ku arriti deri n gradn e kryemjekut. Aty, ai, e msoi gjuhn shqipe, q n at koh ishte gjuha e kuvendeve n flotn detare greke, deri n kohn e admiralit t madh t luftrave ballkanike, arvanitasit Pavlo Kunduriotit, i cili ka qen dhe Kryetar i Republiks s Greqis n vitin 1923. Ai, n shoqrin e tij t ngusht, fliste vetm n gjuhn e mms shqipe. Dhe rregullorja e par e Flots Detare Greke sht shkruar n gjuhn shqipe. Natyrisht, q shumica e grekve nuk duan ta besojn kt t vrtet.



    Athina, u pagzua kryeqytet i Greqis n vitin 1834. Deri ather kryeqytet i Greqis t pas kryengritjes s vitit 1821 ishte qyteti i Nafplios q banohej me shumic popullsi arvanitase. Debatet n Asamblen Kombtare n Nafplio bheshin n gjuhn shqipe ndrsa rendi i dits hartohej n gjuhn greke. N vitin 1833 kur mbreti Oton vjen n Greqi, vuri re se populli i tij nuk fliste greqisht, por shqip, ai u zemrua keqas me njerzit q e rrethonin.



    Me rastin e ngritjes s monumentit t heroit Marko Boari n Misollogji, mbajtsi i fjalimit t rastit falnderoi shqiptart e Greqis e t Shqipris pr ndihmn e madhe dhe sakrificat e tyre n fitoren e Revolucionit t vitit 1821 dhe t pavarsis s Greqis. Mbreti Oton, q ishte i pranishm, kur dgjoi fjalt e mira pr shqiptart, u udit dhe u zbeh. Peshkopi Porfirio, q kryesonte ceremonin, iu prgjigj mbretit t hutuar me fjalt: “Po! Madhri! Shqipria lindi themeluesit e kombit tnd!” Dhe pastaj me guxim u kthye nga populli dhe si i trbuar thirri: “Mjer kombi! Mbreti i tij nuk e njeh historin”.



    N veprn e tij “Pellazgjishtja” (Nocetes Pelasgicae), q u botua n Athin m 1855, Rainhold e emrton gjuhn shqipe “gjuha e flots” dhe kt titull mban kapitulli i par i librit t tij. N veprn e siprprmendur prmblidhet edhe fjalori i vogl, t cilit i jan referuar thuajse gjith gjuhtart evropian q u morn me gjuhn shqipe.



    Gjuha shqipe nuk kishte alfabetin e saj t veant, por arvanitasit q donin t shkruajn, duhej t prdornin alfabetin e greqishtes, ashtu si bn Kundurioti dhe Ali Pash Tepelena, apo me shkronjat latine, si ndodhte me tekstet e klerikve katolik t Shqipris s Veriut dhe t Italis. Lordi Bajron prdori alfabetin anglez pr t shkruar tri kngt shqipe n veprn e tij “Childe Harold’s”. (Lexo ktu Shkrimin e Shqipes me germa greke )



    N periudhn para kryengritjes s 1821-shit, kemi disa prpjekje pr t br leksikografin e gjuhs shqipe si m e rndsishmja ndr kto prpjekje ishte ajo e heroit t kryengritjes s vitit 1821, Marko Boarit, i cili me nxitjen ndoshta t Pukvilit Konsullit francez n Janin, hartoi “Fjalorin e romeishtes (greqishtes) dhe arbreshe (shqipes) s thjesht”. Para ktij fjalori, gjat shekullit XVIII, ishin botuar: fjalori tregjuhsh; greqisht-arumanisht-shqip i Teodor Kavaliotit m vitin 1770. Fjalori i Teodor Kavaliotit, kishte rreth 1200 fjal. Ky fjalor u quajt “Protopirin” i cili u botua n fillim n Voskopoj m 1760 dhe m 1770 n Venedik. Teodor Kavalioti (1718-1787) ishte drejtor i nj shkolle t mesme t quajtur “Akademia e Re”.



    Pas kryengritjes s 1821-shit, prpjekjet e shtetit zyrtar grek pr t zvendsuar gjuhn shqipe me greqishten, prbn nj tjetr arsye, negative. Patriarku ortodoks grek lshoi mallkime mbi letrsin shqipe dhe krcnoi me shkishrim t gjith ata besimtar q do t guxonin t msonin dhe lexonin n gjuhn shqipe.



    Vlersimet e teoricienve t revolucionit dhe t evropianve ishin se, n brezin e ardhshm, pas kryengritjes s vitit 1821, shqipja do t zvendsohej krejtsisht nga greqishtja. Prfundimisht, gjuha shqipe po reziston deri n ditt tona brenda Greqis, me gjith prpjekjet zyrtare dhe jozyrtare t shtetit grek pr zhdukjen e saj.



    N shekullin XIX, nj tjetr shkenctar, Panajot Kupitori, ve veprs s njohur “Studime shqiptare” (1878), kishte hartuar nj fjalor t gjuhs shqipe, vepr q pr m shum se nj shekull mbeti si dorshkrim n bodrumet e Akademis s Shkencave t Athins dhe pr shkaqe t panjohura, ende nuk sht botuar. Panajot Kupitori, ishte arvanitas nga ishulli i Hidrs. Ai mbaroi studimet n Universitetin e Athins. Pas studimeve punoi msues i letrsis n gjimnaz n Athin ku m von u b drejtor i ksaj shkolle. N vitin 1860 Kupitori botoi “Abetare t gjuhs shqipe” dhe m von fjalorin greqisht-shqip t cilin n vitin 1882 e bleu konsulli francez n Janin Aug. Dozan. N vitin 1926 fjalori greqisht-shqip i Panajot Kupitorit e ribleu Ndrrmjarja Historike dhe Etnologjike t Greqis. M tej fati i fjalorit t Panajot Kupitorit nuk dihet.

    Nj tjetr fjalor i t folmes s gjuhs shqipe t Atikis q ishte hartuar nga Taso Nerukos (1826-1892), do t mbetet i panjohur dhe i pakapshm. Pas vdekjes s Nerukos, vejusha e tij ia dha dorshkrimin gjuhtarit t madh gjerman, G.Meyer dhe ai e botoi n veprn e vet “Albanesich Studien V” faqe 67-94, pjesn nga A-ja deri tek L-ja, si shqip-gjermanisht.



    Arvanitasi nga ishulli i Salamins, Anastas Kullurioti (1822-1887), n vitet 1879-1880 themeloi gazetn “Zri i Shqipris”. Ai botoi m 1882 dy libra n gjuhn greke “Ankimet shqiptare” dhe “Klumsht pr foshnjat”. Veprimtaria e ktij arvanitasi t shquar u ndrpre mbasi qeveria greke e arrestoi dhe e burgosi n Athin. N vitin 1887 Anastas Kullurioti vdiq i helmuar n burgun e Athins.



    Nga krkimet arkeologjike dhe historike t studiuesve t huaj dhe shqiptar, kan nxjerr prfundimin se gjithsesi, ka pasur shkrime m t vjetra t gjuhs shqipe mirpo, nga koha q intelektualt njohs t shqipes, e cila quhej si gjuh popullore, rrjedhimisht “barbare”, prdornin qoft greqishten, qoft latinishten dhe mundsit e gjetjes s dshmive t tjera t shkruara, jan jashtzakonisht t pakta.



    N vitin 1998, Bashkia e Livadhjas n Greqi, q banohet nga nj shumic drrmuese me arvanitas, n bashkpunim me organizatat e Bashkimit Evropian, organizuan nj Simpozium Shkencor nga data 6-7 nntor 1998, me tem “Shqipja dhe greqishtja, shtje t bashksive shumgjuhsore dhe shumkulturore” . N kt Simpozium, mbajtn kumtesa rreth gjuhs shqipe shum studiues grek dhe t huaj, ndr ta: Francesco Altimari, pedagog n Universitetin e Kalabris, Brian D.Joseph, pedagog n Universitetin shtetror t Ohaios, Viktor A.Friedman, pedagog n Universitetin e ikagos etj. Pedagogu i gjuhsis n Universitetin e ikagos, Eric Pratt Hamp, n ligjratn e tij pr rndsin e gjuhs shqipe tha: “Gjuha shqipe ka nj kontribut unik me pasuri t veant n shum drejtime t rndsishme, dhe Greqia sht po aq me fat q ka kt burim t pasur n tokn e vet dhe ndrmjet qytetarve t saj. Gjuha arbrishte ndodh q t ruaj historikisht, me saktsi m t madhe se do trajt tjetr e gjuhs shqipe, tingujt e sakt t t gjitha rrokjeve q jan n fjalorin e shqipes 1500 vjet m par. Kjo prbn vetm nj shembull t mnyrs me t ciln arbrishtja ka rndsi unike dhe t pakrahasueshme pr gjuhn shqipe n trsi, kshtu q t kuptojm familjen e madhe indoevropiane n t ciln bjn pjes po ashtu greqishtja dhe anglishtja ime, dhe m n fund disa an t qytetrimit humanitar n trsin e Euro-Azis”.



    Pedagogu Viktor A.Friedman bri krahasimet e shum fjalve t mbledhura n fshatrat Arkadia (Greqi), Ukrain, Madrica (Bullgari) q banohen nga popullata q flasin gjuhn popullore shqipe me shqipen e sotme letrare.



    Arkadia Ukraina Madrica Gjuha standarde



    Djel d’il djell diell

    ili cil’i ili cili

    Ni n’i ni nj

    Likur l’ikurn lkur lkur

    upejt shpejt shpejt shpejt

    Pshkj pl’qen plqyen plqej

    Pjesi pjy pjos pyes

    Minges minues mngjes mngjes

    Moi mui muoj muaj

    Baba tati tate baba, tat

    Ljup l’op lop lop

    Ljut l’ot lot lot

    Fort hort hort fort

    Krie kry kruve krye

    Bje bi bje bie

    Vshat vshat fshat fshat

    Ga ga nga nga



    Si shihet edhe nga fjalt e lartshnuara nga pedagogu Viktor A. Fridman, gjuha q flasin arvanitasit n fshatin Arkadia (Greqi), Ukrain, Madrica (Bullgari) dhe gjuha letrare e sotme shqipe rrnjn dhe kuptimsin e kan t njjt, pavarsisht se kan kaluar qindra vjet q jan ndar n pjes t ndryshme t bots nga trungu mm i familjes.



    Nj vlersim t rndsishm pr gjuhn shqipe ka thn n paraqitjen e librit t kngtarit, muzikologut dhe shkrimtarit arvanitas, Thanasi Moraitis m 30 tetor 2002, edhe deputeti i PASOK-ut arvanitasi Teodoros Pangallos, i cili prshndeti n prezantimin e librit “Antologjia e kngs Arvanitase t Greqis”.



    Dihet q studiuesit dhe historiant e ndryshm q jan marr me studimet letrare pr arvanitasit na kan sjell dshmi t botuara n vitet 1872-1879 nga Panajot Kupitori dhe Anasata Kullurioti. Veprat e t cilve jan t njohura pr opinionin shqiptar. Por kto nuk jan t mjaftueshme. Gjithsesi ka pasur dhe ka ende pr t br krkime, pr t sjell fakte t reja pr shkrim shqip t shkruar nga arvanitasit e Greqis.



    Nga krkimet e mia shum vjeare n Greqi npr bibliotekat private t disa intelektualve arvanitas, gjeta disa tekste poetike, krshndella dhe vjersha satirike t shkruara n gjuhn shqipe, me shkronja greke. Njra nga kto poema sht shkruar n vitin 1571 nga poeti arvanitas lufttar Manoli Blesi. N vargjet e poems prmenden lufttart arvanitas q morn pjes n luft kundr turqve n Qipro. Poema ka mbi 41 strofa, por deri m sot nuk e kam gjetur t trn, prve strofave t botuara nga Kostandin Biri dhe Aristidh Kola.



    Nj tjetr poem e panjohur ka qen e shkruar n mars t vitit 1889 nga nj arvanitas anonim i cili i thur vargje fejess s Princeshs s Greqis Aleksandra me Dukn e madh t Rusis Pavlo Aleksandrovi, djali i perandorit Aleksandri i dyt. Ky krijim i madh vjershtor ka 430 rreshta dhe sht botuar pr her t par n revistn “APOLLON”, Maj t 1889 q dilte n Athin. N kt revist poema sht botuar n gjuhn greke dhe shqipe. Po ashtu n faqen e par t gazets greke “E ARDHMJA E ATDHEUT” e 29 dhjetorit 1860, sht botuar nj fjalim parazgjedhor n gjuhn greke dhe shqipe. Nga teksti i fjalimit parazgjedhor, dalin qart fakte historike se nj pjes e madhe e popullats q jetonte n Athin dhe n rrethinat e saj ishin arvanitas. N shekullin e XIX arvanitasit kishin nj ndikim t madhe n zhvillimin e jetn politike dhe shoqrore n Greqi. Deri m sot kto materiale letrare me vlera t larta nuk ishin br t njohura pr opinionin shqiptar.
    Nese eshte e bere me dashuri, asgje nuk eshte mekat.

  7. #7
    i!i!i!i!i!i!i!i!i!i!i!i! Maska e biligoa
    Antarsuar
    16-08-2007
    Postime
    3,216
    Prfundim



    N mbyllje dua t bj edhe nj sqarim prfundimtar pr emrtimin e shqiptarve t Greqis me emrin arvanitas. Gjat leximit t teksteve dhe librave t ndryshme nga autor t huaj dhe ata shqiptar, kam vrejtur se shqiptart e Greqis i quajn arvanitas ose arbror. Mendimi im sht se ktu hasim n kundrshtim me fjalort Greqisht-Shqip dhe anasjelltas, nga autort grek. Kur botohen librat n gjuhn shqipe, fjala arvanit dhe gjuha arvanitase prkthehen n gjuhn e njsuar shqipe, shqiptar dhe gjuha shqipe.



    Ndoshta dikujt do t’i duket kjo e gabueshme! Por, mendimi im sht i bazuar n fjalort shkencor Greqisht-Shqip, dhe Shqip-Greqisht t autorve grek. Kshtu, dokush q do t lexoj fjalort n fjal do t vrej q fjala arvanitas prkthehet shqiptar. N fjalorin m t madh Greqisht-Shqip q e ka br profesori i gjuhs greke n Universitetin e Tirans Niko Gjini, fjaln arvanitasi e prkthen n gjuhn shqipe shqiptar i vogl, fjaln arvanitika e prkthen n shqip gjuha shqipe, dhe fjaln arvaniti e prkthen shqiptar.



    Ndrsa, autori tjetr grek Kostandinos Papafili, q ka br dy fjalor Greqisht-Shqip dhe Shqip-Greqisht, fjaln arvanitas e prkthen n gjuhn shqipe arbresh. Kurse, n fjalorin Shqip-Greqisht, fjaln shqiptar e prkthen n greqisht arvanitas.



    N gjuhn zyrtare t shtetit italian, fjaln arbresh italiant nuk e njohin, por arbresht q kan emigruar n Itali nga Greqia dhe Shqipria rreth shekullit XV i quajn me t drejt albanesi, q do t thot n gjuhn shqipe shqiptar. Pra, mendoj se gabimi trashanik q sht br deri m sot nga studiuesit dhe shkrimtart e ndryshm, q arvanitasit n gjuhn shqipe i thrrasim arvanitasit ose arbrort duhet t ndreqet dhe t zvendsohet me emrin q u takon shqiptart dhe t quhet gjuha shqipe.



    Edhe un, n kt kumtes, pr qllimin e mir, i emrtova shqiptart e Greqis me emrin q njihen nga grekt arvanitas, por, si u tha m lart bhet fjal pr nj deg t popullsis s sotme shqiptare q jeton ndr shekuj n Greqin e lasht dhe flet n rrethin familjar gjuhn shqipe.



    Edhe sot arvanitasit i gjejm n majat m t larta t jets politike dhe kulturore t Greqis. Kryetari i sotm i Greqis Karolos Papuliasi sht nga nj fshat i amris me emrin Voshtina, sipar Aristidh Kols ai sht me origjin shqiptare dhe para shum vitesh familja e tij i prkiste besimit islam. Edhe ministria e jashtme e Greqis Dora Bakojani nga nna sht me origjin arvanitase.



    Kumtes e lexuar n Seminarin Ndrkombtar t Albanologjis, mbajtur n Tetov-Ohr 16-23 Shtator 2007.
    Nese eshte e bere me dashuri, asgje nuk eshte mekat.

  8. #8
    Kjo per arsyen se helene te mirefillte nuk ka, fjala helen u gjend ne zgeqet e historise, dhe ju transplatua popullates mikse te kohes se ""revolucionit"" si etikete etnike, popullsi zemren e te ciles e perbenin arbereshet e jugut.
    e verteta dhe e drejta jane miq me te mire se edhe vete Platoni, miku im

  9. #9
    E keqja s'ka fund Maska e Henea
    Antarsuar
    25-05-2009
    Postime
    119
    Citim Postuar m par nga biligoa Lexo Postimin
    THIMI MITKO DHE SHOQRIA “VLLAZRIA SHQIPTARE” N EGJIPT




    Pr her t par publikohen faksimile nga gazeta greke Pandora e viteve 1859-1869, ku atdhetari i shquar Thimi Mitko botoi shkrime q mbronte shtje shqiptare t Kors pr ball historianit grek Panajot Aravantinoi. Po ashtu faksimilet e Statutit t themelimit t shoqris “VLLAZRIA SHQIPTARE” n Egjipt m 1894.


    ..................
    Ndryshuar pr her t fundit nga Henea : 06-07-2009 m 23:19

  10. #10
    i/e regjistruar Maska e ZANOR
    Antarsuar
    25-09-2002
    Postime
    1,114
    ne ze teNde ??? KUSH, E KEQJA S'KA FUND - fjala arvanit nuk u perkthye aspak shqip, por thohet e shkrueht turperisht arvanit, kur ne shqip eshte ARBANIT, ARBANITE, ARBANIA.
    Ndryshuar pr her t fundit nga ZANOR : 07-07-2009 m 02:02 Arsyeja: fakultative
    HISTORIA NUK SHKRUHET ME SHKROLA E SHKOKLA!

  11. #11
    -
    Antarsuar
    21-01-2009
    Vendndodhja
    -
    Postime
    2,081
    Tamam tamam nuk eshte as arbanit por arber dhe arberor. Arber nga te huajt eshte kthyer Arban, arbanit dhe arvanit.
    Arvanit nga ngelur meqenese me arber me shume kupton paraardhesit e shqiptareve (ne gjithe territorin arberor), arberesh per arberit e Italise dhe arvanitas (apo arbereshet e Morese) per arberit ne jug. Pra nqs duhet ndryshuar emri "arvanit" atehere duhet kthyer ne identitet qe eshte emri "arberesh".
    -

  12. #12
    i/e regjistruar Maska e ZANOR
    Antarsuar
    25-09-2002
    Postime
    1,114
    Citim Postuar m par nga Kavir Lexo Postimin
    Tamam tamam nuk eshte as arbanit por arber dhe arberor. Arber nga te huajt eshte kthyer Arban, arbanit dhe arvanit.
    Arvanit nga ngelur meqenese me arber me shume kupton paraardhesit e shqiptareve (ne gjithe territorin arberor), arberesh per arberit e Italise dhe arvanitas (apo arbereshet e Morese) per arberit ne jug. Pra nqs duhet ndryshuar emri "arvanit" atehere duhet kthyer ne identitet qe eshte emri "arberesh".


    ARBAN, ARBANIT, ARBANIA osht shqip, e arber, arberor, arberesh, osht dialekt toske, me u kthye duhe me u kthye shqip!
    HISTORIA NUK SHKRUHET ME SHKROLA E SHKOKLA!

Regullat e Postimit

  • Ju nuk mund t hapni tema t reja.
  • Ju nuk mund t postoni n tema.
  • Ju nuk mund t bashkngjitni skedar.
  • Ju nuk mund t ndryshoni postimet tuaja.
  •