Sheriati - Rruga e qartë

[Mehasi]

Shejh Faraz Rabbani

“Për secilin prej jush, Ne caktuam ligj e program (të posaçëm në çështje të veprimit). Sikur të donte Allahu, do t'ju bënte një popull (në fê e sheriat), por deshi t'ju sprovojë në atë që ua dha juve, andaj ju (besimtarë) përpiquni për punë të mira. Kthimi i të gjithë juve është te Allahu, e Ai do t'ju njoftojë me atë që kundërshtoheshit.” (Kuran, 5:48).

Jeta për muslimanin nuk fillon që me lindjen e tij, por shumë kohë më parë, d.m.th. që para krijimit të njeriut të parë. Ajo, filloi atëherë kur Zoti i krijoi shpirtrat e secilit që do të vinte në ekzistencë dhe i pyeti ata: “A nuk jam unë Zoti juaj? ” Të gjithë njëzëri iu përgjigjën: “Po!”

Zoti për çdo shpirt përcaktoi një kohë të caktuar në tokë që Ai të mund t’i sprovojë ata. Pastaj, pasi të ketë mbaruar afati i caktuar, Ai do t’i gjykojë ata dhe do t’i dërgojë tek destinacioni i tyre i përjetshëm: në lumturi apo vuajtje të amshueshme. Kjo jetë, në fakt, është një rrugëtim që udhëtarit i shfaq përpara shumë rrugë, Mirëpo, vetëm njëra nga këto rrugë është e qartë dhe e drejtë: Kjo është rruga e Sheriatit.

Udhëzimi Hyjnor

Në gjuhën arabe fjala Sheriat nënkupton qartësinë, një rrugë e ndërtuar mirë që shpie tek uji. Në Islam, përdoret për t’u këshilluar në çështjet e fesë, të cilat Zoti i ka ligjësuar për robërit e tij. Domethënia gjuhësore e Sheriatit korrespondon me përdorimin e tij teknik: sikur uji që është i rëndësishëm për jetën e njeriut, ashtu edhe qartësia dhe drejtësia e Sheriatit janë mjetet e jetesës së shpirtit dhe të mendjes.

Për gjatë gjithë historisë, Zoti dërgoi pejgamberë tek të gjithë njerëzit anembanë botës, në mënyrë që ata t’i udhëzojnë në rrugën e drejtë, e cila do t’i drejtojë drejt lumturisë në këtë dynja dhe në botën tjetër-ahiret. Sa i përket besimit, të gjithë pejgamberët sollën të njëjtin mesazh (vetë Kur’ani na mëson se të gjithë ata i ftuan njerëzit në adhurimin e një Zoti të Vetëm), mirëpo përshkrimet specifike të ligjeve hyjnore, që vlenin për rregullimin e jetesës së njerëzve, ndryshuan sipas kohës dhe nevojës së tyre.

Muhammedi (Paqja dhe bekimi i Zotit qoftë mbi të!) është pejgamberi i fundit, ndërsa Sheriati i tij shfaq manifestin kulmor të mëshirës hyjnore.

“Sot përsosa për ju fenë tuaj, plotësova ndaj jush dhuntinë Time, zgjodha për ju islamin fe.” (Kur’an, 5:3).

Vetë Muhammedit (Paqja dhe bekimi i Allahut qoftë mbi të!) i është thënë:

“E Ne të dërguam ty (Muhammed) vetëm si mëshirë për të gjitha krijesat. ” (Kur’an, 21:107)

Vendimet ligjore

Sheriati i rregullon të gjitha veprimet e njeriut dhe ato i ndanë në pesë kategori:

të obliguara;
të rekomanduara;
të lejuara;
të urryera; dhe
të ndaluara.

Veprimet obligative duhet të zbatohen dhe pasi që të bëhen me qëllim (nijet) të mirë, atëherë vjen në shprehje shpërblimi. E kundërta e kësaj është e ndaluara (harami). Veprimi i preferuar është mirë të zbatohet. E kundërta e kësaj nuk pëlqehet të bëhet. Veprimi i lejuar është ai i cili nuk hynë në kategoritë e sipërpërmendura, pra as nuk pëlqehet dhe as nuk refuzohet. Veprimet më të shumta të njerëzve bëjnë pjesë në këtë kategori të fundit.

Veprim i vlefshëm është ai i cili për bazë ka sinqeritetin dhe nijetin, ashtu siç ka porositur i Dërguari i Allahut (Paqja dhe bekimi i Allahut qoftë mbi të!): “Veprimet burojnë nga synimet (nijetet), dhe njeriu do të marr vetëm atë që të ka synuar. ”

Jeta nën hijen e Sheriatit

Sheriati i përfshinë të gjitha aspektet e jetës njerëzore. Manualet klasike të Sheriatit, në të shumtën e rasteve, janë ndarë si në vijim: Ligje që kanë të bëjnë me adhurimet personale/individuale, ligjet që lidhen me sjelljet komerciale, ligjet mbi martesën dhe shkurorëzimin, si dhe ligjet penale.

Filozofia ligjore

Allahu i Madhërishëm i dërgoi pejgamberët dhe Librat tek njerëzit në mënyrë që atyre t’u tregojë rrugën e vërtetë e cila do t’i shpie kah lumturia e kësaj jete dhe suksesi i jetës së ardhshme. Kjo shihet në lutjen që bën besimtari, e cila ndodhet në Kur’anin Fisnik: “O Zoti ynë, na jep të mira në këtë jetë dhe të mira në botën tjetër, dhe na shpëto nda dënimi i zjarrit. ” (Kur’an, 2:201).

Filozofët e jurisprudencës islame, siç janë Gazali, Shatibiu, dhe Shah Velijullahu, shpjegojnë se qëllimi i Sheriatit është që të promovojë mirëqenien njerëzore. Kjo evidentohet në Kur’an dhe në mësimet e të Dërguarit të Allahut, Muhammedit (Paqja dhe bekimi i Allahut qoftë mbi të!)

Dijetarët shpjegojnë se mirëqenia për njerëzimin bazohet në përmbushjen e gjërave të domosdoshme, të nevojshme dhe qetësuese.

Të domosdoshmet

Nga gjërat e domosdoshme varet jeta fetare dhe ajo profane. Shpërfillja e tyre na vë përpara vështirësive të cilat janë të papërballueshme në këtë jetë dhe që tërheqin dënimin në botën tjetër. Gjërat e domosdoshme janë pesë: Feja, jeta, intelekti, origjina dhe pasuria. Këto sigurojnë mirëqenie sociale dhe individuale në këtë dynja dhe në botën tjetër. Sheriati këto i ruan në dy mënyra: së pari duke i mbështetur dhe pastaj duke vazhduar t’i ruaj.

1. Feja: Allahu i Madhërishëm për të siguruar fenë, caktoi besimin dhe adhurimet e detyrueshme. Për të siguruar themelin e fesë, i Madhi Zot e ka bërë të obligueshëm besimin dhe adhurimin, ndaj dhe për të siguruar ruajtjen e fesë, rregullat në lidhje me obligimet e të mësuarit dhe tregimi i fesë bëri legjislacionin e tyre.

2. Jeta: Që të sigurojë jetën e njeriut, Allahu i Madhërishëm caktoi të ushqyerit, martesën dhe një jetesë të shëndetshme, si dhe ndaloi vrasjet dhe caktoi dënime për ata që bëjnë kundërvajtje.

3. Intelekti: Allahu i Madhërishëm ka lejuar që intelekti dhe njohuria e shëndoshë të afirmohet, kurse ka ndaluar atë që e korrupton dhe ligëson atë, siç është alkooli dhe droga. Ai, gjithashtu caktoi dënime parandaluese në mënyrë që njerëzit të largohen prej tyre, për shkak se arsyeja e shëndoshë është baza e një përgjegjësie morale që u është dhuruar njerëzve.

4. Prejardhja: Martesa u përligj për të ruajtur prejardhjen, ndërsa marrëdhëniet seksuale jashtëmartesore u ndaluan. U caktuan ligje ndëshkuese në mënyrë që të garantohet ruajtja e origjinës dhe e vazhdimësisë së jetës njerëzore.

5. Pasuria: Allahu i Madhërishëm caktoi ligje që njeriu të ruaj veten dhe ata për të cilët konsiderohet përgjegjës. Gjithashtu caktoi ligje që garantojnë tregti dhe ekonomi të drejtë, si dhe ndalojnë shtypjen dhe ngatërresat.


Nevojat dhe plotësimet

Nevojat dhe plotësimet janë gjëra që i kërkojnë njerëzit në mënyrë që të sigurojnë një jetë sa më të mirë dhe njëkohësisht t’i shmangen vështirësive, ndonëse këto nuk janë prej gjërave esenciale. Shpirti i Sheriatit në lidhje nevojat dhe plotësimet përmblidhet në Kur’anin Fisnik: “...dhe nuk ju obligoi në fé me ndonjë vështirësi…[b]” (Kur’an, 22: 78); Gjithashtu në një ajet tjetër thuhet: “[b]Allahu nuk dëshiron (me obligim për abdest e larje) t'ju sjellë ndonjë vështirësi, por dëshiron t'ju pastrojë (prej mëkatëve), t'ua plotësojë të mirën e Tij ndaj jush e që t'i falënderoheni.” (Kur’an, 5:6).
Andaj, sipas Sheriatit, çdo gjë që u mundëson lumturi njerëzve, në kuadër të frymës së Udhëzimeve Hyjnore, është e lejuar.

Burimet e Sheriatit

Burimet kryesore të Sheriatit janë Kur’ani Fisnik dhe Sunneti i Muhammedit (Paqja dhe bekimi i Allahut qoftë mbi të!)

Kur’ani Fisnik

Kur’ani Fisnik Muhammedit (Paqja dhe bekimi i Allahut qoftë mi të!) gradualisht, i zbriti gradualisht për 23 vite. Thelbi i mesazhit të tij është të themelojë Njëshmërinë e Allahut dhe nevojën shpirtërore e morale të njeriut për Zotin. Kjo nevojë përmbushet përmes adhurimit dhe nënshtrimit, dhe për pasojë janë përcaktues në botën e përtejme (ahiret).

Kur’ani Fisnik është Fjalë e Allahut. Për shkak se ai (Kur’ani) është i paimitueshëm në stil dhe elokuencë, dhe mbi të gjitha: me udhëzimet dhe dispozitat ligjore me të cilët erdhi ai, njerëzimit i garanton mirëqenie në këtë botë, ashtu edhe në botën tjetër. Allahu i Madhërishëm thotë:

” Është e vërtetë se ky Kur'an udhëzon për atë rrugë që është më se e vërteta, e besimtarët që bëjnë vepra të mira i përgëzon se ata pa dyshim do të kenë shpërblim të madh. ” (Kur’an, 17:9); Gjithashtu thotë: “Juve ju erdhi nga Allahu Dritë dhe Libër i qartë. Allahu e vë me atë (me Kur'anin) në rrugët e shpëtimit atë që ndjek kënaqësinë e tij dhe me ndihmën e Tij i nxjerr ata prej errësirave në dritë dhe i udhëzon në një rrugë që është e drejtë.” (Kur’an, 5:15-16).

Sunneti (tradita profetike)

Roli i Muhammedit (Paqja dhe bekimi i Allahut qoftë mbi të!) shpjegohet në Kur’an: “Ty ta zbritëm Kur'anin që t'u shpjegosh njerëzve atë që u është shpallur atyre, me shpresë se do ta studiojnë (Kur'anin).” (Kur’an, 16:44).

Ky sqarim bëhej përmes fjalëve, veprimeve dhe shembullit të të Dërguarit. Pasimi i drejtimit dhe tradisë profetike u bë e detyrueshme: “O ju që besuat, bindjuni Allahut, respektoni të Dërguarin…” (Kur’an, 4:59); si dhe në ajetin tjetër: “Ju e kishit shembullin më të lartë në të Dërguarin e Allahut, kuptohet, ai që shpreson në shpërblimin e Allahut në botën tjetër, ai që atë shpresë e shoqëron duke e përmendur shumë shpesh Allahun. ” (Kur’an, 33:21).

Ndërsa vetë i Dërguari i Allahut (Paqja dhe bekimi i Allahut qoftë mbi të!) ka urdhëruar duke thënë: “I kam lënë dy gjëra në mesin tuaj, në qoftë se do t’ju përmbaheni, ju nuk keni për t’u larguar nga rruga e drejtë, ato janë: Libri i Allahut dhe Sunneti (tradita) ime. ” (Hakimi dhe Maliku).

Degët e burimeve

Kemi dy degë të tjera të burimeve, të cilat janë në pajtueshmëri me Sheriatin: Konsensusi i dijetarëve (ixhmaja) dhe analogjia ligjore (kijasi) .

Konsensusi i dijetarëve (ixhmaja)

Baza e konsensusit të dijetarëve pasi që është burimi i ligjit, gjegjësisht urdhri i Kur’anit t’i bëjë zgjidhje gjërave me anë të këshillimit, ashtu siç ka thënë Zoti: “Ata që përgjigjen thirrjes së Zotit të tyre, kanë themeluar lutjen, dhe ku punët e tyre kryhen me këshilla. ” (42:38).

Konsensusi i dijetarëve është definuar të jetë pajtueshmëria/unanimiteti e të gjithë dijetarëve muslimanë gjer tek niveli i arsyes juridike (ixhtihad) në një gjeneratë gjatë një udhëheqje legale. Duke marrë parasysh konditën se të gjithë dijetarët e tillë duhet te pajtohen tek vendimi, ky horizont është i kufizuar tek çështjet që janë të qarta sipas Kur’anit dhe shembujve profetik, tek të cilat një konsensus i tillë patjetër duhet të bazohet. Kur kjo të themelohet, atëherë konsensusi i dijetarëve është vendimi vërtetues.

Analogji legale (kijasi)

Analogjia legale është një mjet i fuqishëm për të derivuar vendime për çështje të reja. P.sh.: droga është shpallur e palejuar, përmes një analogjie legale nga ndalimi i alkoolit që bazohet në Kur’an. Një vendim i tillë është bazuar ne efektin e përbashkët themelor të shkaktimit të dehjes.

Analogjia legale dhe mjetet e saj të ndryshme ua mundëson juristëve të kuptojnë arsyet themelore dhe shkaqet për vendimet e Kur’anit dhe shembullit të Profetit (Sunnah) . Kjo ndihmon që të ballafaqohemi me situatat e njerëzve që ndryshojnë pandërprere dhe na dhurohet hapësirë për vendime te reja që të aplikohen në mënyrën më të përshtatshme dhe të qëndrueshme.

Edhe pse Sheriati sjell dobi në këtë botë, qëllimi kulmor i atyre që i nënshtrohen atij është që të shprehin robërimin e tyre tek Krijuesi i tyre.
Kjo rrugë është sugjeruar në deklaratën hyjnore të përcjellë nga i Dërguari (Paqja dhe bekimi i Allahut qoftë mbi të!):

“Robi im nuk më afrohet Mua me asgjë më shumë të dashur sesa ajo që e kam bërë të obliguar për të, dhe robim Im vazhdon të më afrohet me punë vullnetare derisa Unë ta dua atë. Dhe kur Unë e dua, atëherë Unë jam Dëgjimi i tij me të cilin ai dëgjon, Shikimi i tij me të cilin ai sheh, Dora e tij me te cilën ai kap, dhe Këmba e tij me të cilën ai ecën. Në qoftë se kërkon nga Unë, me siguri se do t’i jap atij, dhe në qoftë se kërkon strehim në Mua, me siguri se do ta mbroje atë!”

Në qoftë se dimensioni legal i Sheriatit i jep Islamit formën e tij, dimensioni shpirtëror është substanca e tij. Jeta shpirtërore e Islamit dhe qëllimi i saj, u be i qartë në deklaratën hyjnore që e përmendëm më sipër. I Dërguari ynë Muhamedi (Paqja dhe bekimi i Allahut qoftë mbi të!) mjaft bukur e shpjegoi shëmbëlltyrën shpirtërore teksa tha:

“Adhuroje Allahun sikur je duke e parë, sepse edhe pse ti nuk e sheh, Ai me siguri ty të sheh. ”

Jeta shpirtërore e Islamit është një mjet që dukshëm të ndihmon për të kuptuar besimin dhe përkryerjen e praktikimit. Kjo është, ngjashëm sikur ta kërkosh ujin e kulluar, meqë Sheriati, ashtu siç theksuam është tërësisht një rrugë e qartë, ndaj, paralelizmi me ujin gjithsesi i përshtatet, ngase uji dhuron jetë tek mendjet dhe shpirtrat që janë në dhembje nga dëshira e madhe për të kuptuar.

Pikërisht është kjo jetë shpirtërore dhe nivelet e saj te ndryshme, ajo që i tërheq muslimanët tek feja e tyre, mënyra e jetesës së saj dhe tek vendimet e Sheriatit.

“Dhe ata që besojnë janë të mbushur në dashurinë e tyre për Zotin. ” (Kur’an, 2:165).



Literatura:

• Al-Madkhal li Dirasat al-Shariah al-Islamiyya (Abd al-Karim Zaydan)
• Usul al-Fiqh al-Islami (Wahba Zuhayli)
• Al-Muëafaqat (Shatibi)
• Al-Mustasfa (Ghazali)
• Hujjat Allah al-Baligha (Wali Allah al-Dahlawi)
• Reliance of the Traveller (tr. Nuh Keller)
• Al-Tahrir (Ibn al-Humam)
Source: BBC Corp.


______________
Autor:
Faraz Rabbani

Burimi:
http://qa.sunnipath.com/issue_view.a...&ID=899&CATE=1

Përktheu:
Baton Thaçi

Boton:
“Brezi i ri”

Qershor, 2009
©breziiri.com

http://www.breziiri.com/modules/news...hp?storyid=509