Besimi dhe arsyeja

[torrkerry]

Per një kohë të gjate, cdo jave do te skruaj nje numer te enciklikes se Papes Gjon Palit ll. Te ghjithe ata qe deshirojne(katoliket dhe jo katolike), mund te lexojne, te bejne pyetje, te bejne komente. Nuk lejohen debate sterile.


Besimi dhe arsyeja jane si dy krahet me te cilet shpirti njerezor lartesohet drejt kundrimit te se vertetes. Eshte Zoti ai qe ka vendosur ne zemren e njeriut deshiren per te nhohur te verteten, qe te njohe Ate, ne menyre qe, duke e njohur dhe duke e dashuruar, te mund te arrije edhe te verteten e plote mbi vetveten.(Dal 33,18: Ps 27,8-9; 63,2-3; Gjn 14,8; 1 gjn 3,2).


HYRJE: "NJIH VETVETEN"

1. Si ne lindje ashtu edhe ne perendim, eshte e mundur te shquash nje rrugetim qe neper shekuj e ka sjelle njerezimin te takohet ne menyre te pershkallezuar me te verteten dhe te ballafaqohet me te. Eshte nje udhe e pershkuar - dhe nuk mund te ishte ndryshe - brenda horizontit te vetedijesimit personal: sa me shume njeriu njeh realitetin dhe boten aq me shume njeh veten e tij ne unicitetin e tij, ndersa behet gjithnje e me kerkuese pyetja mbi kuptimin e gjerave dhe te vete ekzistimit te tij.
Ghithcka qe behet objekt i njohjes sone, behet per kete arsye pjese e jetes sone. Porosia "njih vetveten" ishte e gdhendur ne arkitraun e tempullit te Delfit, si deshmi e nje te vertete themelore qe duhet pranuar si rregull minimal nga cdo njeri qe ka deshire te dallohet, ne mes te gjithe krijimit, duke u cilesuar si njeri pikerisht si "nhohes i vetvetes". Nje veshtrim i thjeshte i hedhur mbi historine e lashte, nga ana tjeter tregon me qartesi se si, ne ane te ndryshme te tokes, te shenuara nga kultura te ndryshme, lindin ne te njejtin kohe pyetje themelore qe karakterizojne ecurine e ekzistimit njerezor: kush jam? Nga vij dhe ku shkoj? Pse prania e se keqes? Cfare do te kete pas kesaj jete?
Keto pyetje jane te pranishme ne shkrimet e shenjta te Izraelit, por shfaqen edhe te Veda-t, e jo me pak tek Avesta-t; i gjejme ne shkrimet e Konfucit e Lao-Tze sikunder edhe ne predikimet e Tirthankara-s, e te Budes; jane po ato qe lulezojne ne poemat e Homerit dhe ne tragjedite e Euripidit dhe Sofokliut ashtu sikurse edhe ne trajtimet filozofike te Platonit dhe Aristotelit.
Jane pyetje qe kane burimin e tyre te perbashket ne kerkim e kuptimit qe gjithnje nxitet ne zemren e njeriut; nga pergjigja ndaj pyetjeve te tilla varet orientimi qe i jepet ekzistimit.


Ky tekst sherben per meditimin personal, per mesimin, per te nenshtruar pyetje per ta kuptuar me mire, per te bere komente qe ndimojne ne mesim dhe ne orientim te jetes personale dhe te jetes se vellezerve.
Urimeorrkerry.

[torrkerry]

Besimi dhe arsyeja.

2. Kisha nuk është e huaj, as mund të jetë, ndaj këtij rrugëtimi kërkimor. Që kur, në Misterin e Pashkëve ajo ka marrë dhuratën e të vërtetës së fundme mbi jetën e njeriut, ajo u bë shtegtare nëpër rrugët e botës, për të shpallur së Jezu Krishti është “rruga, e vërteta dhe jeta” (Gjn. 14,6).
Ndërmjet shërbimeve të shumta që ajo duhet t’ i ofrojë njerëzimit, është njëri që e paraqet përgjegjëse në mënyrë krejtësisht të veçante: DIAKONIA (shërbimi) ndaj së vërtetës .
Ky mision nga njëra anë e bën bashkësinë besimtare pjesëmarrëse të përpjekjes së përbashkët që njerëzimi realizon për të arritur të vërtetën, nga ana tjetër e detyron që të mbajë peshën e shpalljes së të vërtetave tashmë të fituara, me vetëdijen së çdo e vërtetë e arritur është gjithënjë vetëm një etapë drejt asaj të vërtetën të plotë që do të shfaqet në zbulimin përfundimtar të Zotit: “Tani shikojmë si në pasqyrë e në mënyrë të errët, por atëherë do të shohim faqe-faqas!. Tani njohuria ime është e kufizuar, atëherë do të njoh plotësisht sikurse jam i njohur” (1Kor 13,12).


Afërsisht 40 veta kanë lexuar. Pritën pyetje, komente, studime, thellime.
Në këtë numër 2, nënvizoj për ne që jetojmë në një vend në të cilën kemi përstipjen së besimtarët duhet të bëjnë diçka për Zotin e për Kishën, Papa na përkujton që Kisha është sipas shëmbullit të Krishtit në shërbim; pastaj që të gjithë jemi shërbëtorët e së vërtetës e që ky shërbim nuk duhet të mungojë kur.
Kisha ka marrë dhuratën e të vërtetës së fundme mbi jetën e ën e njeriut! Gjithçka në nivelin e besimit është një dhuratë. Përgjigja është mirënjohja.

Torrkerry.

[crici_01]

Vazhdoj duke e kopjuar n. 3 e letrës së Papës.

3. Janë të shumta burimet që njeriu ka në zotërim për të promovuar rritjen në njohjen e së vërtetës, për ta bërë ekzistimin e tij gjithnjë e më njerëzor.
Ndër këta del në pah filozofia që ndihmon në mënyrë të drejtëpërdrejtë ne shtrimin e pyetjeve përreth kuptimit të jetës dhe në skematizimin e përgjigjëve: ajo ndërkohë, përvijohet si një nga detyrat më fisnike të njerëzimit.
Termi filozofi sipas etimologjisë greke, do të thotë “dashuri për dijen”. Në fakt filozofia ka lindur dhe është zhvilluar në çastin që njeriu ka filluar të pyesë veten e tij mbi pse-në e gjërave dhe të qellimit të tyre. Ne mënyra dhe forma të ndryshme, ajo shfaq se dëshira për të vërtetën i përket vetë natyrës së njeriut. Është një cilësi e lindur e arsyes së tij pyetja mbi pse-në e gjërave, edhe pse përgjigjet që jepën herë pas here hyjnë brenda një horizonti që bën të dukshëm plotësimin e ndërsjelltë të kulturave të ndryshme në të cilat njeriu jeton.
Megjithë ndikimin e fuqishëm që filozofia ka pasur në formimin dhe zhvillimin e kulturave të Perëndimit, nuk duhet të harrojmë ndikimin që ajo ka ushtruar në mënyrat e konceptimit të ekzistimit me të cilat jeton Lindja.
Cdo popull, në fakt, zotëron një dije vendase dhe zanafillëse që, si një pasuri autentike e kukturave, mundohet të shprehet dhe të piqet në forma krejtësisht filozofike. Se sa e vërtetë është kjo, e vërteton fakti se një formë themelore e dijes filozofike, e pranishme deri në ditët tona, është e verifikueshme brenda postulateve që frymëzojnë legjislacione të ndryshme kombëtare dhe ndwrkombëtare për rregullimin e jetës shoqërore.




Afërsisht 40 veta kanë lexuar. Pritën pyetje, komente, studime, thellime.
Në këtë numër 2, nënvizoj për ne që jetojmë në një vend në të cilën kemi përstipjen së besimtarët duhet të bëjnë diçka për Zotin e për Kishën, Papa na përkujton që Kisha është sipas shëmbullit të Krishtit në shërbim; pastaj që të gjithë jemi shërbëtorët e së vërtetës e që ky shërbim nuk duhet të mungojë kur.
Kisha ka marrë dhuratën e të vërtetës së fundme mbi jetën e ën e njeriut! Gjithçka në nivelin e besimit është një dhuratë. Përgjigja është mirënjohja.

Kopjoi torrkerry

[torrkerry]

Vazhdoj duke kopjuar n. 4 e Eciklikës "Besimi dhe arsyeja".

Është për t' u vënë në dukje megjithatë se pas një termi të vetëm fshihen domethënie të ndryshme. Ndërkohë një shpjegim paraprak është më se i nevojshëm. I shtyrë nga dëshira për të zbuluar të vërtetën e fundme të ekzsistimit, njeriu përpiqet të përftojë ato njohuri universale që i lejojnë të kuptojë më mirë veten e tij dhe të zhvillohet në realizimin e vetvetes.
Njohuritë themelore shpërthejnë nga mahnitja që ngjall në të kundrimi i krijimit: qenia njerëzore befasohet nga mahnia e zbulimit të vetvetes si pjesë e botës, në marrëdhënje me të tjerët të ngjashëm me të, me të cilët ndan fatin. Prej këtu zë fill rrugëtimi, që do ta çojë më pas, në zbulimin e horizonteve të njohjes gjithnjë të rinj. Pa mrekullim njeriu do të binte në përsëritje të vazhdueshme dhe pak nga pak do të bëhej i paaftë për një ekzistim me të vërtet personal.

Afërsia spekuluese, që i përket mirëfilli intelektit njerëzor, sjell në përpunim, nëpërmjet veprintarisë filozofike, e një forme mendimi rigoroz dhe në ndërtimin, nëpërmjet koherencës logjike të pohimeve dhe të organicitetit të përmbajtjeve, e dijeje sistematike. Falë këtij proçesi, në kontekste të ndryshme kulturore dhe në kohë të ndryshme, janë arritur rezultate që kanë sjellur në përpunimin e sistemeve të vërteta të mendimit. Nga pikpamja historike kjo ka çuar në tundimin e identifikimit të një rryme të vetme me tërësinë e mendimit filozofik. Megjithatë është e dukshme që në këta raste, hyn në lojë një lloj "krenie filozofike" që mëton ngritjen e vizionit të vet të mundshëm dhe të papërsosur në një sistem universal. Në realitet, çdo sistem filozofik, megjithë respektimin në tërësinë së tij, pa as një lloj manipulimi, duhet të pranojë përparësinë e të menduarit filozofik, nga i cili zë fill dhe të cilit duhet t' i shërbëjë në mënyrë koherente.
Në këtë kuptim është e mundur të dallohet, megjithë ndryshimin e kohërave dhe zhvillimin e dijes, një bërthamë e njohurive filozofike, prania e të cilave është e qëndrueshme në historinë e mendimit. Le të mendohet, vetëm si shembull, parimi i moskundërshtimit, i finalitetit dhe i kazualitetit, si edhe konceptimit i personit si subjekti i lirë dhe inteligjent dhe aftësia e tij për të njohur Zotin, të vërtetën, të mirën; të mendohet ende për disa norma morale themelore që janë të pranuar nga të gjithë. Këto dhe tema të tjera tregojnë se pavarësisht nga rrymat e mendimit, ekziston një bashkësi njohurish në të cilat është e mundur të ravijëzosh një lloj pasurie shpirtërore të njerëzimit. Është sikurse të gjendëshim përballë një filozofie tërthortë e prandaj secili ndjen se i zotëron këta parime, edhe pse në formë të përgjithshme dhe jo të përsjatur. Këta njohuri, pikërisht sepse janë të pranuara në një farë mënyrë nga të gjithë, duhet të përbëjnë një pikë referimi për shkollat e ndryshme filozofike. Kur arsyeja arrin të kapë dhe të formulojë parime e parme iniversale të qenies dhe të nxisë në mënyrë korrekte nxjerrjen e këtyre përfundimeve koherente të rendit logjik dhe deontologjik, atëherë mund ta quajë vetëm një arsye e drejtë apo siç e quanin të lashtët, orthos logos, recta ratio.


torrkerry

[torrkerry]

Kopioj n. 5 e Enciklikës “Besimi dhe arsyeja”.

5. Kisha, nga ana e saj, nuk mund të mos vlerësojë angazhimin e arsyes për arritjen e objektivave që e bejnë ekzistimin personal gjithnjë e më të denjë.
Ajo në fakt shikon te filozofia rrugën për të njohur të vërtetat themelore që i përkasin ekzistimit të njeriut.
Në të njejtën kohë, e vlerëson filozofinë një ndimë të donosdoshme për të thelluar inteligjencën e besimit dhe për t’ ua përçuar të vërtetën e Ungjillit atyre që ende nuk e njohin atë.
Ndërkohë në vazhdën e parardhësve të mi, dëshiroj edhe unë të hedh vështrimin mbi këtë veprintari të veçantë të arsyes. Më shtyn për këtë, vezhgimi se, sidomos në ditët tona, kërkimi i të vërtetës së fundme shfaqet gjithnjë e më i errësuar.
Padyshim, filozofia moderne ka meritën e madhe të përqendrimit të vëmendjes së saj mbi njeriun. Duke u nisur nga këtu, një arsye plot me pyetje e ka zhvilluar gjithnjë e më shumë dëshirën e saj për të njohur e gjithnjë e më thellë. Kështu janë ndërtuar sisteme mendimi të ndërlikuara, që kanë dhënë frytet e tyre në rrafshe të ndryshme të dijes, duke i dhënë përparësi zhvillimit të kulturës dhe të historisë.
Antropologjia, logjika, shkencat e natyrës, historia, gjuhësia…, në një farë mënyrë është përfshirë i tërë universi i dijes. Rezultatet pozitive të arritura, megjithatë, nuk duhet të shkaktojnë harresën e faktit që e njejta arsye, me qellim që të hulumtojë në mënyrë të njëanshme mbi njeriun si subjekt, duket se ka harruar që ai është gjithnjë i thirrur të shkojë drejt një të vërtete që është përtej tij. Pas ju referuar asaj, secili mbetet në mëshirë të vullnetit dhe gjendja e personit përfundon në një vlerësim me kritere pragmatike të bazuar thelbësisht mbi të dhënat eksperimentuese, në bindjen e gabuar që gjithçka duhet zotëruar nga teknika. Kështu ka ndodhur që, në vend që të shprehë më së miri prirjen drejt të vërtetës, arsyeja, nën peshën e shumë dijeve, është e përkulur mbi vetveten duke u bërë përditë e më shumë e paaftë që të ngrejë shikimin lart e të guxojë të arrijë të vërtetën e qenies.
Filozofia moderne, duke harruar të orientojë hulumtimin e saj mbi qenien, e ka përqendruar kërkimin e saj mbi njohjen njerëzore. Në vend që t’i mësojë aftësisë që njeriu ka për të njohur të vërtetën, ka parapëlqyer të nënvizojë caqet dhe kushtëzimet e saj.
Kanë rrjedhur prej këtu forma të larmishme agnosticizmi dhe relativizmi, që e kanë çuar kërkimin filozofik të humbasë në zallin e lëvizshëm të një skepticizmi të përgjithshëm.
Kohët e fundit kanë dalë në pah doktrina të ndryshme që priren drejt zhvlerësimit të atyre të vërtetave që njeriu ishte i sigurtë se i kishte arritur.
Shumësia e ligjshme e qëndrimeve i ka lënë vendin një shumësie të padallueshme, e themeluar mbi pohimin që të gjitha qëndrimet vlejnë njësoj.
Kjo është një prej simptomave më të përhapura të mosbesimit në të vërtetën që hasim në kontekstin bashkëkohor. Kësaj nuk i shpëtojnë as disa konceptime të jetës që vijnë nga Lindja, sepse në ta, në fakt, i mohohet të vërtetës karakteri i saj ekslusiv, duke u nisur nga parakushti se ajo shfaqet në mënyrë të njëjtë në doktrina të ndryshme, deri edhe në kundërshtim me njëra-tjetrën.Në këtë horizont, gjithçka thjeshtohet në opinion. Krijhohet përshtypja e një levizje të pështjelluar: përsiatja filozofike, ndërsa nga njëra anë, ka arritur të hyjë në rrugën që e afron gjithnjë e më shumë me ekzistimin njerëzor dhe me format e tij shprehëse, nga ana tjetër priret drejt zhvillimit të disa vlerësimeve ekzistenciale, hermeneutike dhe gjuhësore që shkëputen nga çeshtja rrënjësore mbi të vërtetën e jetës personale, të qenies dhe të Zotit.
Si pasojë, shihen dukshëm te njeriu bashkëkohor, dhe jo vetëm te disa filozofë, sjellje mosbesimi ndaj burimeve të fuqishme njohëse të qenies njerëzore. Me një modesti të pavërtetë ka një lloj kënaqjeje me të vërteta të pjesshme dhe të përkohshme, pa u përpjekur të shtrohen pyetje rrënjësore mbi kuptimin dhe themelimin e fundëm të jetës njerëzore, personale dhe shoqërore. Ka humbur, me pak fjalë, shpresa se mund të përftohen nga filozofia përgjigje përfundimtare për këto pyetje.


torrkerry

[torrkerry]

Disa fjalë: për të kuptuar.

Arsyeja.

E vërteta e fundme, kuptimi i jetës dhe të gjërave, është mister. Është mister: çfarë d.m.th. kjo?
Që kuptimi i jetës dhe të botës, të realitetit, të vlerës së fundme së gjithçkaje është mister; d.m.th. që Zoti – një fjalë tjetër sinonim për vlerë të fundit, për kuptim të fundit, për Fat – është mister, çfarë d.m.th.? D.m.th. që nuk mund të njihet nga njeriu vetëm me arsyen e vet.
Njeriu, me arsyen e vet, mund të njohë vetëm ekyistimin e Misterit.
E pse arsyeja mund ta njohë ekyistimin e misterit? Sepse arsyeja është aftësi për ta marrë vesh realitetin sipas tërësisë së faktorëve nga të cilët përbëhet.
Do të thelsoj këtë në pesë pika.

1) Arsyeja është vetëdija e realitetit sipas tërësisë së faktorëvë nga të cilët përbëhet. Që arsyeja është vetëdija e realitetit do më thotë se realiteti bëhet i qartë, i tejdukshëm, si prezent në një pashqyrë, duke dalë si në një shkëlqim drite – ky shkëlqim plot drite quhet arsye – nëpërmjet të cilit, si në një radiografi shihet çdo pjesë përberëse të realitetit, së bashku edhe me kriterët për të gjykuar nëse çdo pjesë është në vendin e saj, nëse është e mirë, e drejtë, nëse është në kontekstin e eksperiencës që bëhet apo në kundërt jo në lidhje me të.

2) Në tërësinë e faktorëve së tij, në vendin e parë duhet të vëmë në pah rendësinë dhe madhështinë e kriterëve me të cilët arsyeja gjykon vetveten (vetëdija), parimët të cilëve ajo besohet që të jetë, që të ekzistojë. Këta kriterët i quajmë “zemër”. Në çdo eksperiencë dhe në nxjerrjen e kriterëve me të cilët vlerësohet eksperienca e me të cilët nga eksperienca mund të vlerësohet bota, kjo rendësi e madhështi e kriterëve thelbësore është menjëherë e ndjeshme për arsyen, është e pandërmjetme, është automatike. Quhet përvoja fillestare kjo zemër që ndiejmë në ne. Me vërtet, çdo përvojë therret, i referohet përvojës fillestare, d.m.th. çdo eksperiencë (çdo gjë që bëjmë) vlerësohet, gjykohet prej diçkaje që është përtej kësaj gjëje që bëjmë e që quhet përvoja fillestare.


torrkerry

[Eliza Dushaj]

persa i perket kesaj teme: un kam lexuar nji liber qe titullohet (A Coherence Theory of Truth and Knowledge," Donald Davidson) He defends the claim that "nothing can count as a reason for holding a belief except another belief" (1986, 310). The point of this claim is to deny that beliefs can be justified by, or grounded on "the testimony of the senses: sensation, perception, the given, experience, sense-data, the passing show" (ibid.). Davidson's argument focusses on the case of sensation. While a belief can be justified by the awareness of a sensation, the awareness of a sensation is "just another belief" (311). The sensation itself, the object of the awareness, can stand in a causal relation to a belief but cannot ground, justify or be a reason for it.
A number of philosophers have challenged Davidson's view, arguing that sensory or perceptual experiences can be reasons for beliefs. This conclusion has been argued most explicitly and forcefully by John McDowell, who accepts Davidson's point that mere sensations cannot be reasons for beliefs, but holds that experiences can count as reasons for beliefs as long as their content is conceptual.1 Other philosophers have argued that experiences can serve as reasons for belief, but without requiring that they have conceptual content. For some, it is enough that experiences have representational or intentional content.2 Others depart still further from Davidson, holding that any conscious state, even a mere sensation, can serve to justify a belief.3 Typically, philosophers who take these approaches see themselves as broadening the scope of reasons for belief to include other psychological states in addition to beliefs. They grant that reasons for beliefs include, perhaps paradigmatically, other beliefs. What they deny is that the candidates for such reasons should be restricted to beliefs.
There is, however, a more general issue which might be raised in connection with Davidson's position: namely, whether beliefs are the kinds of things that are properly thought of as reasons at all. This issue is usually discussed in the context of practical rather than theoretical reasoning. If it is cold outside and, recognizing that fact, I decide to wear a coat, is my reason for deciding to wear a coat my belief that it is cold or the fact that it is cold? But the question can be, and has been, raised also about reasons for belief. If the streets are wet and, recognizing that fact, I come to believe that it has rained, is my reason for believing that it has rained my belief that the streets are wet or the fact that the streets are wet? If, as some philosophers hold, the right answer in these cases is that it is the fact rather than the belief which serves as a reason, then Davidson is mistaken about something more fundamental than the question of which psychological states can serve as reasons for belief. The mistake is to think that, in general, reasons for belief are psychological states in the first place.
Discussions of the first of the two issues I raised, that of whether the scope of reasons for belief can be expanded to include experiences as well of beliefs, are usually conducted without reference to the second, more general, issue about what kinds of things can count as reasons. But, as I shall argue in this paper, they need to be addressed together. Consideration of the second issue, I shall suggest, requires us to distinguish two senses in which something can be a reason for belief, one of which corresponds to the intuition that reasons for belief are typically the facts that are believed to hold rather than beliefs themselves, and the other of which corresponds to Davidson's view that reasons for beliefs must themselves be beliefs. I shall argue that McDowell's view, in particular, fails to take account of this distinction. Once we recognize the distinction, and understand how the two senses of reason are related, we see that experiences, at least as McDowell conceives them, cannot be reasons for belief in the sense that McDowell takes them to be, that is, in Davidson's sense. While I shall focus on McDowell, my argument can be generalized, at least in part, to tell against other attempts to include experiences among reasons for belief.

[torrkerry]

Do të vashdoj me komente.

3) Eshtë e vërtetë që arsyeja është ajo aftësi që më bën të jem i vetëdijshëm për realitetin sipas tërësisë së faktorëve të tij; është e vërtetë që në këtë veprim arsyeja i lind, i rilind vazhdimisht dhe i përdor (si kriterin e fund që vlerëson dhe gjykon marrëdhënjen mes njeriut e realitetit për të cilën bën eksperiencën në rastin) ligjet dhe parimet që ai gjen në vetveten e që janë ghjithmonë në të, pra, zemrën e tij. Por mjafton kjo? E më parë, a është e vërtet që arsyeja është ajo aftësi që i merr vesh realitetin sipas tërësisë së faktorëve nga të cilët përbëhet?
Arsyeja i llogarit faktorët: “një, dy, tre…dhjetë…” . Kur i ka llogaritur të gjithë, në fund fare ndoshta mendojmë se kemi arritur në një njohje të vërtet dhe përfundimtare. Por nuk është kështu. Diçka na mungon ende. Kërkoj të shpjegoj këtë me një tregim.
Mbi tavolinë në shtëpi kishte një orë. Ai ishte një fëmijë shumë i zgjuar dhe plot iniciativash. Prindërit kishin dalë. Ai ishte i vetëm në shtëpi, me motrën e tij katër vjeçe. E mori orën dhe e zbërtheu atë pjesë-pjesë. Ishin 353 pjesa.që ai pastaj nuk ka arritur ta bashkojë përsëri në një. Pse? Pse ia mungon atij idenë e orës. Ai ishtë një fëmijë i vogël (jo një orëdreqës me përvojë) dhe nuk dinte ta bashkojë: të gjitha faktore
ishin atje, por mungonte një gjë.
Kështu, edhe pse arsyeja i njeh të gjitha faktore e botës, apo faktorët përbërëse e një gjëje, mund të mungojë akoma një faktor, që është jashtë prej numrit të atyre që kemi përmendur përpara, nuk është pjesa 354 e orës, por është ai faktor që jep formën, d.m.th. një kuptim të veçantë çdo pjese në lidhje me pjesat ë tjera, në funksion të rindërtimit së një objekt, që shërben për të njohur orarin. Për këtë, arsyeja, që është mendja e fëmijsë, nuk arrin të bëjë orën. Ka në dispozicion pjesat, por një gjë mungon. Nuk është i zot ta bëjë. Mungon ideja e orës. E kjo ideja është jashtë 353 faktorëve për të cilët kemi folur. Nuk është një gjë e prekshme me sqisat. Nuk është e bërë me bakri, me hekur, me…Ideja është e bërë me diçka tjetër: me shpirt.
Për këtë mund të themi se arsyeja sjell si pasojë pohimin e ekzistimit së misterit, duke kuptuar me këtë fjalë mister një faktor i pranishëm në çdo eksperiencë, por që nuk është një prej atyre faktorëve të prekshme nga shqisat, e që mund të studiohen në mënyrë eksperimentale sipas metodave së shkencës. Ideja e orës e tejkalon nivelin e materies. Nuk është një pjesë tjetyër, ESHTE NJE GJE TJETER. Eshtë ajo gjë që jep mundësi të bëhet ora, duke bashkuar në një mënyrë koherente gjithçka në funksion të rezultatit që duhet të arrihet.


torrkerry

[torrkerry]

Do të vazhdoj me një koment mbi arsyen.

4. Erdhi momenti për të folur për një pretendim të tepruar, e pra të gabuar së arsyes. Sipas këtij pretendimi “Arsyeja është matia e të gjithë gjërave”. Sepse arsyeja është në gabim, në qoftë se nuk pranon që në çdo send ka diçka që i tejkalon mundësitë e saj.
Në fakt, në çdo send ka si një rrugëdalje (apo një dalje sigurimi) nëpërmjet të cilës ai e shpëton vetveten nga “pangopësia” e arsyes dhe e shpall individualitetin e vet.
Pra në fund fare, kur arsyeja ka përshtipje që ka në pushtet të vet realitetin në të gjithë aspektet e tij, ndjen nga ana e sendeve si një “pëshpëritje” që përkujton se çdo send është shenjë e diçkaje tjetër, të Misterit, ekzistimin e të cilit mund ta njohim, ndërsa esenca, realiteti i përsosur i të cilit është përthej arsyes. Arsyeja arrin ta njohë ekzistencen e tij, e pranon që është e arsyeshme ekzistenca në të e Misteri, që është një realitet me real se sendi, sepse ia jep konsistencen çdo sendi..
Misteri mund të njihet vetëm me diçka tjetër.
Por diçka mund të njihet: “Në fakt cilësitë e tij të padukshme, fuqia e tij e përjetshme, dhe hyjnia e tij, duke qenë të dukshme nëpërmjet veprave të tij që nga krijimi i botës, shihen qartë, me qëllim që ata të jenë të pafalshëm” (Rm. 1, 20; lexo tërë kapitullin e parë të letrës).

torrkerry

[torrkerry]

Do të vazhdoj me një koment mbi arsyen.

5. Atëherë, arsyeja përballë Misterit, është e kufizuar.
Cfarë duhet të bëjë atëherë arsyeja e përballuar me Misterin? (sepse vetëm të kërkosh ta njohësh atë, është të jesh jashtë lojë, është një blasfemi. Për këtë arsyeja bën që njeriu ta njohë realitetin duke e bërë gjithmonë më e ashpër dhe më e vështirë vetminë e njeriut përballë realitetit. Vetëm fëmija ndjhet mirë në shoqërinë, ndërsa nuk mund të mohojmë që një miqësi kozmike është me e përshtatshme për ekzigjencave të zemrës më shumë se vetmia që i merr herë pas here adoleshentët). Arritja e fundit të arsyës quhet nga ana e filozofisë së njohjes “kategoria e mundësisë” e nga ana ekzistenciale “LYPESI”. Do më thotë, lypësia implikon kategorinë e mundësisë. Me një fjalë tjetër, unë lyp, në qoftë se kam mundësinë që arsyeshmërisht mund të shpresoj të fitoj diçka.
E arritur në këtë pikë të fundit, në të cilën me vërtet pezmatimi i njeriut arrin kulmin, arsyeja krejt e vetme lind një njeri të dëshpëruar. E pas kësaj, ai ka vetëm një mundësi për të dalë nga dëshpërimi, këtë britmë: “Atë që ti je, kedo që të jesh, çfarëdo që të jesh, ma zbulo veteveten!”.
Vetëm nëse Misteri zbulohet, njeriu fillon ta njohë diçka që nuk kishte njohur përpara. E kjo nuk është pasoja e një përdorimi dinakërisht së mashtrues se arsyës, por të përdorimit të përvujtë së arsyës. (Përdorimi më i përvujtë të arsyës që bëhet i mundshëm vetëm kur ajo bëhet fëmijë: qaravitet, pyet. kërkon, lutet. Lutja është në horizontin normal e njeriut, sipas natyrës së tij. Por lutja është kërkim i drejtuar Misterit, që të bëhet e dukshëm, që të zbulohet, që të bëhet i njohshëm.
Dhe qëndrimi i njeriut, nëpërmjet të cilit ai e pranon dhe e kupton gjithmonë më mirë përgjigjën, quhet feja, quhet besimi.

Torrkerry