Freddy Cole

[[Perla]]

Freddy Cole këndon në Tiranë

Për herë të parë me recital në Shqipëri, një ndër vokalet më mirë të gjallë të jazz-it amerikan. Tirana, një nga stacionet e Evropës ku vëllai i vogël i Nat "King" Cole-it ka ndërmarrë gjatë 2009-s disa turne.

Freddy Cole është nesër dhe pasnesër në Tiranë, më 17-18 prill. Koncerti live, në orën 22.30, mbahet në Vesa Center, në Rei jo vetëm Jazz Club.

Administratorët të cilët premtojnë "një mbrëmjë të rrallë jaz-i" bënë të ditur se për këtë koncert u shfrytëzua rasti i turit të koncerteve afër nesh që Cole, 78-vjeçar, ka ndërmarrë që në fillim të 2009-ës. Një ndër vokalet më të mirë të jazz-it amerikan, i zbuluar vonë (dhe kjo është një histori më vete) vjen me "The Freddy Cole Quartet", ai vetë vokal dhe piano, një bateri, një kontrabas dhe një kitarrë.


Lionel Frederick Cole, i lindur më 15 tetor 1931, më i vogli i pesë fëmijëve të familjes, u rrit nën hijen e tre vëllezërve të tij më të mëdhenj, Edi, Ajku dhe Neti të tre muzikantë.

Ky i fundit njihet edhe si "Mbreti", Nat "King" Cole. Pikërisht hija e këtij ka rënduar më shumë mbi talentin e Freddy Cole-it, talent që u përshëndet në masë vërtet shumë vonë.
"Unë nisa t'i bie pianos në moshën 5 vjeç", kujton Fredi.

"Kudo rreth vetes kisha muzikë." Në shtëpinë e rinisë së tij në Çikago, vinin për vizitë ndër të tjerë, edhe vetë Duke Ellington, Count Basie dhe Lionel Hampton. Por Fredi pohon se në fillimet do të ishte më shumë nën influencën e Billy Eckstine-it. "Ishte vërtet fantastik. Kam mësuar shumë prej tij vetëm duke e parë apo duke qenë pranë tij."


Ishte adoleshent kur nisi të luajë dhe të këndojë në club-et e Çikagos. Por kjo lloj përvoje e drejtpërdrejtë apo jeta në një atmosferë plot me jazz, ka ecur paralelisht, në të njëjtin drejtim me formimin e tij universitar, fillimisht në Institutin Ruzvelt të Çikagos.


Niset në Nju Jork më 1951, atje studion në Shkollën e Muzikës së Xhuliardit. Në këtë kohë është nën ndikimin e John Lewis-it, Oscar Peterson-it dhe Teddy Wilson-it. Një master në Konservatorin e Muzikës në Nju Inglënd dhe pastaj e gjen veten në bandë me Johnny Coles dhe Benny Golson.


Më 1952 vjen regjistrimi i tij i parë "The Joke's on Me", që lë ndonjë gjurmë, ndryshe nga jehona që pak më vonë do të kishin performancat e tij live në TV dhe radio.
Gjatë viteve shtatëdhjetë regjistroi disa albume për kompani evropiane.


Në biografinë e tij theksohet se ajo që e ndërkombëtarizoi emrin e tij ka qenë një politikë e ndjekur me durim dhe e shtrirë në kohë. Kjo politikë lidhur me audiencën kishte të bënte me shtrirjen e qëllimit të tij pak nga pak, me interpretimin në gjuhë të tjera: "Po bëhesha më tepër se sa interpretues",- kujton ai.


Për kritikën ai është zëri i ëmbël, i thellë, që ngjall kujtime të largëta, dhe është befasuese ngjashmëria e këtij zëri me të Nat "King" Cole, vëllait të tij të famshëm. Por Freddy-i Cole-it nuk i vjen aspak keq për këtë. Ai luan në piano dhe këndon live me kitarrë dhe në këmbë, tamam si i vëllai, edhe pse zëri i tij është më i rëndë, më i papërmbajtur se i Net Mbretit.


Megjithatë, kritika ka vënë në dukje se artikulimi i tij është më i afërt me të Frank Sinatra-s apo Billie Holiday-t.
Në vitet e fundit ai është vlerësuar disa herë me çmime si vokali më i mirë mashkullor për muzikën jazz.


CD e tij e fundit është "This Love of Mine" (Kjo dashuria ime) e vitit 2005.
Nesër ai do të jetë këtu, për herë të parë, në Tiranë. Vjen prej Athinës.
Bileta, krahasuar me aktivitetet e tjera muzikore edhe më pak të rëndësishme se si Freddy Cole-it kushton 1500 lekë.

Shekulli

I loved you
Although against my will I knew I loved you
Time was standing still because I loved you
But someday I knew you'd fly away
Tomorrow
That could never be a new tomorrow
For I can only think of yesterday
And everyway... I loved you
Such memories of moments when I loved you
I loved you then but you were never mine
A summer to remember for all time
Leaving me with tears from farewell eyes
Those precious moments saying last good-byes
And I loved you
But you were never mine

[[Perla]]

Këngëtari amerikan Freddy Cole në një intervistë për "Shekullin" tregon shpirtin e muzikës jazz: "Shumica e muzikantëve të jazzit improvizojnë. Arsyeja pse luaj një notë në vend të një tjetre është se mërzitem paksa me njerëzit që përpiqen të kuptojnë se çfarë po mendoj në momentin që luaj."


Nuk mund të kishte kostum më të përshtatshëm se ajo veshje sportive dhe ajo kapele po aq sportive, për një këngëtar jazz-i, ndërsa provon për herë të parë një skenë të vogël në një cep të kryeqytetit shqiptar. Është Freddy Cole pak orë përpara koncertit të mbrëmshëm në Ray, jo vetëm jazz club. Ndërsa tre anëtarët e bandës përgatisnin instrumentet, ai qëndronte në një tavolinë në radhë të parë dhe vëzhgonte. Duart i ka pranë gotës me lëng portokalli dhe gishtërinjtë i kanë marrë formën kur kërrusen mbi tastierë dhe luajnë muzikë. Me një zë të ulët dhe të qetë (a thua ky zë s'ka fare të bëjë me muzikën shpesh të fortë e ngashëryese që gjithë jetës e ka kënduar), Cole tregon për shpirtin e jazit.

Zoti Cole, çfarë sjell banda juaj nga përtej Oqeanit?
Kur njerëzit të vijnë dhe të dëgjojnë do të surprizohen. Është një gjë e re dhe emocionuese që të luash për njerëz të ndryshëm. Si në shumë vende te Evropës Juglindore ku ne kemi luajtur gjatë këtyre vjetëve si Estonia, Letonia etj, ka qenë diçka e bukur, e mrekullueshme. Të luash që njerëzit të hapin veshët dhe të dëgjojnë pak muzikë të mirë.
Muzika jazz është improvizim, është spontane, unë nuk mund të them se çfarë po bëj ndërkohë që po luaj një solo. Thjesht luaj. Shumica e muzikantëve të jazzit improvizojnë. Arsyeja pse luaj një notë në vend të një tjetre është se mërzitem paksa me njerëzit që përpiqen të kuptojnë se çfarë po mendoj në momentin që luaj.


Si mund ta përshkruanit me fjalë muzikën jazz?
Ata që mundohen të përshkruajnë muzikën me fjalë, janë të padrejtë. Sepse fillimisht duhet të dish se çfarë po përshkruan. Disa njerëz duan të rrinë me të dashurat e tyre, me bashkëshortët dhe të shijojnë muzikë. Nuk kanë për të pëlqyer çdo këngë, por disa do t'i pëlqejnë më shume se të tjerat. Unë dua t'ju them vetëm ejani dhe dëgjoni për dashurinë. Është muzikë shumë e mirë, mbart shumë dashuri. Kur dëgjon jazz nuk shqetësohesh më për ngjarjet negative që ndodhin në botën sot kur njerëzit e kanë humbur humanizmin, fëmijët kanë marrë rrugë të keqe, etj etj. Por në fund të gjithë kthehen te muzika. Ti nuk mund të qëndrosh një ditë të vetme pa muzikë. Dhe kurrë mos e harro këtë: muzikë, muzikë, muzikë...


Poezitë e jazzit flasin gjithmonë për histori dashurie, zemra të thyera, ndërsa muzika vetë është tjetër gjë. Përse kjo "kontradiktë"?
Nuk ka kontradiktë mes vargjeve dhe muzikës. Muzika jazz gjithmonë ka qenë e lidhur me muzikën e lumtur. Vite më parë, skllevërit e këndonin në fushë dhe më pas kur filluan të këndonin në skena, ata gjithmonë këndonin një muzikë të lumtur. Personalisht mendoj që fjalët i ndihmojnë njerëzit të kuptojnë se çfarë po ndodh. Fjalët janë të rëndësishme, por edhe instrumentistët gjithashtu. Ne kemi pianistë dhe bateristë të mirë. Por gjithmonë duhet të kesh një këngëtar të mirë si psh. Louis Armstrong, ai është më shumë i njohur si këngëtar dhe jo si muzikant. Këngëtarët mund të jenë dhe rrëfyes të mirë, sepse këndojnë me fjalë. Këndojnë për një histori dashurie, për kohë të lumtura, për gjëra që njerëzit mund t'i kenë përjetuar në jetën e tyre. Është e tmerrshme të veprosh në këtë mënyrë, por njerëzit mund ta kuptojnë muzikën më mirë nëse është dikush që po këndon.


Një nga këngët tuaja më të njohura është "This love of mine". Mund të na tregoni historinë e saj?
Ajo këngë është shkruar nga i madhi Frank Sinatra. Nuk më kujtohet se në çfarë viti, pasi ka kaluar shumë kohë. Dhe është një këngë e bukur, mua më pëlqen shumë. Sinatra e regjistroi atë këngë dhe versioni im është një cover. Le të themi që nuk jam unë i vetmi që e ka kënduar, është kënduar në disa versione.


Cili është vendi që e ka pritur më mirë muzikën tuaj?
Ne jemi pritur mirë kudo ku kemi qenë, dhe do të ishte e padrejtë nga ana ime të thoja se një vend është më i mirë se një tjetër. Kudo është mirë, ne jemi kënaqur dhe njerëzit gjithashtu. Kjo është gjithçka që mund të kërkosh, ditë të lumtura.


Ju jeni 78 vjeç dhe këndoni akoma. Mund të na thoni sekretin?
Sekreti? (Qesh) Vërtet që do të doja ta dija. Unë mundohem të pushoj sa më shumë që të jetë e mundur. Nuk mund të luaj si dikur, me duhet ta pranoj këtë. Të pushoj në mënyrë që të jem në lartësinë e gjërave sa më shumë që të jetë e mundur, muzikalisht dhe shpirtërisht. Kështu është jeta.


A ju ka mbetur gjë pa thënë në intervista në tërë këto vite?
(Mendohet pak) Nuk e besoj se ka ngelur gjë. Madje shumë gjëra i kam thënë dhe stërthënë.


Yllka Lezo
Shekulli online