Termocentrali "Kosova e Re" mund ta le Kosoven pa uje

[YlliRiaN]

Ekspertët e mjedisit thonë se krizës së ujit në Kosovë do t’i kontribuojë zhvillimi industrial, po që se ngelet në këtë nivel angazhimi qeveritar për të siguruar burime të reja të ujit

Kriza financiare që ka goditur botën, do të harrohet, nëse dalin të sakta vlerësimet e ambientalistëve se resurset e ujit po shteren.

Ekspertët e mjedisit thonë se krizës së ujit në Kosovë do t’i kontribuojë zhvillimi industrial, po që se ngelet në këtë nivel angazhimi qeveritar për të siguruar burime të reja të ujit.

Projekti i termocentralit “Kosova e Re”, sipas Luan Shllakut, drejtor i Fondacionit Kosovarë për Shoqëri të Hapur, që njëherë njihet edhe si specialist për problemet ambientaliste, do të thellojë mungesën e ujit në Kosovë.

Në bazë të planifikimeve fillestare, për ftohje në TC “Kosova e Re” do të nevojiten rreth 48 milionë metra kub ujë në vit, për kapacitetin mbi 1000 MW.

Ndërkaq, udhëheqësi i projektit, Lorik Haxhiu, nga Ministria e Energjisë dhe Minierave, ka publikuar të dhëna se burimi kryesor i këtij uji do të jetë sistemi i Ibër-Lepencit, më saktësisht Liqeni i Ujmanit.

Por, Shllaku thotë se në zonën e ndikimit të termocentraleve, si atyre ekzistuese, apo që do të ndërtohen, në një sipërfaqe afër 1.000 kilometra katrorë, gjenden burime të pakta të ujërave sipërfaqësore.

“E tërë zona përshkohet vetëm nga një sistem lumenjsh dhe gati i tërë potenciali ujor që përdoret nga popullata, industria dhe bujqësia është i përqendruar në vetëm një liqen artificial të Ujmanit (Gazivodës)”, thotë Shllaku.

Ai thotë se nga i njëjti burim me 360 milionë metra kub ujë, furnizohen 300 mijë banorë, kompleksi industrial “Trepça”, “Feronikeli” dhe ujiten rreth 20 mijë hektarë tokë.

“Duke i marrë parasysh të gjithë këta shfrytëzues dhe kapacitetin e Ujmanit, mund të themi se Kosova do të ketë probleme për furnizim me ujë nga ky liqen”, thekson Shllaku.

E vetmja zgjidhje, sipas tij, është intervenimi i Qeverisë së Kosovës që sa më shpejt të sjellë ujë nga jugu i Kosovës, përkatësisht nga Lepenci dhe nga Alpet Shqiptare, pasi që 80 për qind e industrisë është përqendruar në rrjedhën e lumit Sitnicë.

Në planin e Kosovës për veprim në mjedis 2006-210, të Ministrisë së Ambientit dhe Planifikimit Hapësinor, konstatohet se mungon uji dhe se problemet me furnizim janë shumë serioze.

Sipas këtij plani, për nevoja të industrisë në vit shpenzohen rreth 150 milionë metra kub ujë, që paraqet 30 për qind të shpenzimit të përgjithshëm.

“Për shkak të zvogëlimit të prodhimtarisë industriale, është ulur edhe nevoja për ujë industrial”, thuhet në këtë dokument.

Megjithatë, vetëm 44–50 për qind e popullsisë së Kosovës kanë qasje në sistemet e furnizimit me ujë, të cilat menaxhohen nga 7 kompani rajonale, duke përdorur nga 50-100 litra ujë në ditë për kokë banori. Harxhimi vjetor arrin deri në 75-80 milionë metra kub ujë në vit. Gjithashtu, për ujitje përdoren 270 milionë metra kub ujë, për vetëm afro 30 mijë hektarë, nga 70 mijë hektarë sa ujiteshin para luftës në Kosovë.

Kjo gjendje nuk i ka shqetësuar edhe aq shumë qeveritarët, sipas të cilëve situata e furnizimit me ujë është e mirë.
Drejtori i Departamentit të ujërave në Ministrinë e Ambientit, Naser Bajraktari, thotë se në bazë të reshurave të këtij viti, gjendja e furnizimit me ujë të pijshëm është më e mirë dhe nuk do të ketë problem gjatë vitit.

Ai vlerëson se liqenet akumuluese të Kosovës kanë kapacitet të mjaftueshëm për furnizimin e qytetarëve me ujë të pijshëm dhe për nevojat e bujqësisë.

Edhe Qaush Bajrushi, njohës i problematikës së ujërave, thotë se Kosova ka resurse të mjaftueshme të ujit, por mungon politika e investimeve në këtë lëmë. Më saktësisht, nuk ka një plan që uji të ruhet nëpër liqene artificiale.

“Duhet ndërtuar akumulime të reja. Janë 15 lokacione të identifikuara deri më tani”, thekson Bajrushi.

Sa i përket shfrytëzimit të ujit nga liqeni i Ujmanit për nevojat e TC “Kosova e Re”, ai thotë se kjo çështje teknikisht tashmë është zgjidhur. Ekziston kanali që do të furnizojë këtë termocentral, pastaj popullatën dhe bujqësinë.

Megjithatë, krahasuar me shqetësimin e vendeve të industrializuara botërore për mungesë të ujit, Ministria e Ambientit, në raportet e saj paraqet shqetësimin se uji i përdorur në sistemet energjetike shkarkohet sërish në rrjedhat ujore pa asnjë trajtim paraprak.

Problemi i ujit ka shqetësuar edhe ekspertët e Bankës Botërore, të angazhuar rreth zhvillimit të energjetikës në Kosovës. Burime të gazetës brenda saj thonë se nga Qeveria e Kosovës është kërkuar të caktojë prioritetet për shfrytëzimin e ujit. Me përparësi është bujqësia, apo energjetika. Në gjendjen aktuale nuk ka ujë të mjaftueshëm për të dy degët.