Fazli HAJRIZI
Recension
KODI POETIK I SABIT IDRIZIT
Sabit Idrizi “Nė kopshtin e koduar tė ėndrrave”, poezi, botoi “Faik Konica”, Prishtinė, 2015, f. 187.
Sot po promovojmė vėllimin poetik tė autorit Sabit Idrizi“Nė kopshtin e koduar tė ėndrrave”, i cili u botua nė jubileun e jetės dhe tė krijimtarisė artistike tė tij. Profesor Agim Vinca bėri njė vlerėsim adekuat pėr tė. Ai ėshtė njėri ndėr njohėsit mė tė mirė tė letėrsisė shqipe, shumė kompetent pėr kėtė punė, prandaj pėr tė vlerėsimi i poezisė sė S. Idrizit ėshtė njė gjė shumė e lehtė. Pėr mua ėshtė paksa mė ndryshe, sado qė e adhuroj shumė poetin dhe ēmoj lart veprat e tij tė botuara deri mė sot, qoftė nė vargje, qoftė nė prozė. Botimi i kėtij libri nė 60-vjetorin e lindjes sė tij, na jep mundėsi qė edhe ne dashamirėt e fjalės artistike tė japim mendimet dhe pėrshtypjet tona pėr krijuesin dhe veprėn.
Para se tė flas diēka pėr vėllimin “Nė kopshtin e koduar tė ėndrrave”, do tė pėrpiqem t’i them pak fjalė pėr poetin dhe personalitetin e tij. Sabit Idrizi ėshtė njė qytetar shumė i nderuar nė mjedisin tonė, njė ndėr krijuesit mė tė ēmuar tė republikės sė letrave. Tė gjithė e njohin pėr njeri shumė tė urtė, me njė natyrė tė butė e krenare, tė sinqertė, tė papėrkulur para sfidave dhe sprovave mė tė vėshtira tė jetės, tė qendrueshėm e parimor nė mendimet qė parashtron dhe i mbron deri nė fund. Tė gjithė e ēmojnė si poet tė talentuar, tashmė me identitetin e vet krijues, qė ėshtė vetvetja dhe qė nuk bėn libra duke mėsuar vetėm nga librat. Ai ėshtė njė poet me shpirt tė thellė e zemėr tė gjerė, entuziast e ndjellamirė, por edhe nganjėherė i zhgėnjyer e i rebeluar nė mėnyrėn e tij; i cili flet e dėgjon, pėrjeton emocionet e ndryshme, entuziazmin e dėshpėrimin, me njė qetėsi apostolike dhe me urtėsi sokratike. Dėshtimet e tė tjerėve, madje edhe paudhėsitė e disa politikanėve tanė sot, poeti i vuan me tėrė qenien e tij. Kjo ndjeshmėri qė kanė krijuesit ma kujtoi njė thėnie tė H. Hajnes, i cili, midis tjerash, thotė: “Nė qoftė se bota do tė ēahej, e para do tė kalonte mbi zemėr tė poetit!” Megjithatė, potetėt e kanė edhe njė pėrparėsi qė mund tė jetė satisfaksion i madh pėr ta, sepse, siē thotė njė i menēur, “Perėndia, kur krijoi thesare e pastaj i mbylli nė njė tė fshehtė, ēelėsat i vuri me kujdes nė gjuhėn e poetėve!”
Sabit Idrizi u shfaq para lexuesve nė mesin e viteve ’90. Ai, me poezitė e tij tė para, tė botuara nė vėllimin antologjik “Degė me sytha”, tė cilat shquheshin pėr meditacionin e filozofinė jetėsore ngritur mbi kodin e fortė etik tė njerėzve fjalėpak, zgjoi kėrshėrinė e lexuesve, pra edhe tė kritikės sonė. Shkallėn e lartė tė abstraksionit artistik, pasurinė leksikore si dhe disa veēori tė tjera tė atyre tri-katėr poezive qė qenė botuar nė “Degė me sytha”, i pati veneruar dhe, me rastin e promovimit tė librit, i pati theksuar qysh atėherė studiuesi ynė, profesor Agim Vinca. Ky vlerėsim i tij sigurisht qė e ka nxitur autorin qė tė vazhdojė tė shkruajė, pra edhe tė publikojė mė shpesh. Kėshtu, mund tė themi se poeti Sabit Idrizi ka hyrė nė poezinė shqipe si poet me vokacion tė veēantė qysh nė mesin e viteve ’90 tė shekullit tė kaluar dhe, krahas poetėve qė jetuan e vepruan nė kėtė mjedis, si: Latif Berisha, Jakup Ceraja, Fahredin Gunga e tė tjerė, ai ka lėnė gjurmė tė pashlyeshme. Prandaj roli i tij sot ėshtė i padiskutueshėm. Arritja cilėsore pėrkon me ngritjen nė shkallė tė lartė e tė lakmueshme tė komunikimit tė efekteve, tė mesazheve njerėzore dhe imazheve poetike pėrmes metaforikės dhe simbolikės. Sabit Idrizi, pas F. Gungės, ėshtė njėri ndėr poetėt tanė, i cili nuk ecėn nėpėr rrugė tė njohura poetike. Ai, dihet, ka shfrytėzuar pėrvojėn letrare tė krijuesve mė tė mirė shqiptarė, si A. Shkreli, Xh. Spahiu si dhe tė poetėve tė tjerė tė afėrt me kodin e tij poetik, mirėpo gjithmonė ka lakmuar dhe ka hulumtuar hapėsira tė reja, duke ēelur rrugė e horizonte tė reja poetike. Poezia e tij, e cila ka njė materie artistike bashkėkohore, tė kulturuar dhe tė emancipuar, flet nė mėnyrė tė menēur. Ajo, pėrmes pėrndezjes ideoemocionale, vė nė lėvizje mendimet, prandaj edhe lexuesit e ndiejnė tė afėrt. Abstraksioni poetik nuk e pėrjashton poezinė e S. Idrizit nga komunikimi me njė elitė lexuesish. Komunikimin e ndėrpret arti i rendomtė e steril.
Sot, kur Sabit Idrizi ka mbushur rrafsh 60 vjet, para vetes kemi vėllimin poetik“Nė kopshtin e koduar tė ėndrrave”, nė tė cilin janė pėrfshirė poezitė mė tė mira tė tij, tė nxjerra nga pesė veprat e mėhershme, titujt e tė cilave janė metaforikė e mbresėlėnės, si: “Pesha e fundshekullit” (1995), “Pėrderisa ėshtė e martė’ (1997), “Diell me dhėmbė” (1998), “Mbretėresha ėshtė gjallė” (2006), “Ma fsheh bregun tjetėr” (2010), si dhe disa tė tjera, tė cilat pėrbėjnė njė cikėl tė veēantė, atė tė katėrtin. Shumica prej tyre janė botuar mė herėt nė revistėn “Fjalė e valė” (2011), ose kanė qenė nė dorėshkrim.
Edhe titulli i vėllimit “Nė kopshtin e koduar tė ėndrrave” ėshtė simbolik, mbresėlėnės e aliterativ, pra ku kemi pėrsėritjen e bashkėtingėlloreve: kopsht i koduar. Fjala kod rrjedh nga latinishtja qė do tė thotė trung, pllakė druri me njė shtresė tė hollė dylli mbi tė cilėn shkruhej. Fjala kod nėnkupton gjithashtu njė sistem shenjash a sinjalesh konvencionale qė pėrdoret pėr dhėnien e njė njoftimi, tė njė urdhri etj. Titulli i vėllimit, i cili ėshtė ēelėsi pėr tė hapur “portėn” e tij, sikur paralajmėron dhe sugjeron ēdo lexues qė tė jetė shumė i pėrqendruar e i vėmendshėm nėse dėshiron tė deshifrojė kodin poetik e tė hyjė nė kopshin e ėndrrave tė poetit. Poeti Sabit Idrizi ėshtė njė kėrkues i rrallė i fjalėve. Ai zgjedh fjalėn artistike pėr tė ēkoduar tė keqen. Kėrkimi i formave tė reja, krijimi i fjalorit karakteristik tė shenjave, eliptizmi, ikja nga skematizmi, kultivimi i poezisė metaforė tė ngjeshur me mendim, bredhja nė lashtėsi e mitologji etj., fuqizojnė kredon dhe artikulimin prej poeti modern tė Sabit Idrizit, i cili di se ē’kėrkon nga fjala e teksti i tij, ēfarė ofron e ēfarė fsheh.
Vėllimi “Nė kopshtin e koduar tė ėndrrave” ka gjithsejt 173 poezi dhe ndahet nė katėr cikle: 1. “Sa pak vetvete paska” (88 poezi), 2. “Merre hisen tėnde tė qiellit” (51), “Kjo dalldi e fisme qė vret” (20), 4. “Nė kopshtin e koduar tė ėnddrave tė mia” (10) dhe poezia qė hapė kėtė vėllim dhe tri tė tjera qė e pėrmbyllin. Siē thekson me tė drejtė Prof. Dr. Agim Vinca nė parathėnien e tij me titull “Poezia si letėrnjoftim i kohės”, kryefjalė e poezisė sė Sabit Idrizit janė: liria, dashuria, atdheu, toka, dielli, njeriu, fjala, ėndrra…
E para ėshtė fjala. Poeti S. Idrizi si parafjalė tė librit tė tij “Nė kopshtin e koduar tė ėndrrave” ka vėnė poezinė “Mė rilind, o fjalė”, ndėrsa ciklin e parė tė poezive e nis me njė tjetėr me titullin “Fjala”. Vargjet: E para/ (Thuhet diku nė librat e shenjtė)/ ishte fjala/ njė fjalė qė u tha nga dashuria/ dhe u krijua gjithēka/ tash/ (ne, pjella e saj)/ herė si melhem pėr varrė/ herė si shigjetė helmuese/ e pėrdorim” na bėjnė tė ndalemi te kozmogonia e poezisė (fjalės) nė kuptimin ide, frymė mbi origjinėn e krijimit dhe tė zhvillimit tė njerėzimit nė kėtė botė. Gjuha ėshtė brumi dhe tharmi. Shenjtėrimi i jetės me terma tė teologjisė biblike kalon nėpėr flegrat e mushkėrive e nėpėr vijėzimet e vragat e trurit tė poetit S. Idrizi, i cili, me gjuhėn e tij figurative ofron shenjtėritė e pėrjetėsive tė pavdekshme. Vargjet e mėsipėrme paralajmėrojnė se kodi ekzistent i ligjėrimit tė kėtij autori ėshtė metaforik, metonimik, ndėrsa prirja e tij ėshtė qė t’i japė punės poetike njė kuptim tė thellė filozofik, nė tė cilin kėrkon dhe gjen shpjegim, dihet, pėr misteret e jetės dhe tė vdekjes. Qysh nė fillim lexuesi i vėmendshėm mund tė zbulojė idetė e pikėpamjet e poetit se tė krijuarit ėshtė njė punė e ngjashme me palimsestin, shkrim e rishkrim mbi motive tė caktuara. Pra, lexuesi zbulon se S. Idrizi ėshtė poet konciz nė atė qė thotė, poet i tė shprehurit lakonik, i kuptimeve tė ngjeshura, i asociacionit. Kėshtu, ai (lexuesi) arrin tė venerojė larminė ligjėrimore nė kontekstin poetologjik tė autorit, i cili ia del qė vetėm me katėr-pesė vargje qė kanė thellėsi mendimi, ta ēojė vizionin e tij poetik pėrtej caqeve konkrete. Ato pak vargje sintetizojnė ndjenjėn e fuqishme njerėzore me njė vizion metaforik tė pėrndritur, ofrojnė njė imazh qė nis nga largėsia e qiellit e diellit, nga yjet e hėna, nga thellėsia e tokės e detit dhe vie deri nė shtėpinė e tij tė qerpiētė e tė rrėzbitur nga koha e skamja, lėshohet mbi fytyrėn e verdhė si limoni tė Hajrijes, bashkudhėtares sė jetės sė poetit, e cila mezi arrin tė shqiptojė mes buzėve tė ēara dėshirėn e saj tė fundit: “Kismet/ Posa t’ia japė syri i pranverės/ Do ta nisim shtėpinė e re/ Do t’i marrim dy nuse!…” Tė gjithė ndiejnė dhembje e pikėllim kur vdes njeriu mė i afėrt e mė i dashur, pra edhe Sabit Idrizi e familjarėt e tij, pėr ikjen nga kjo jetė e bashkėshortes, nėnės, motrės, por poezisė “i vjen mirė”, sepse, po mos t’ishte kjo dhembje, nuk do ta kishim ciklin e poezive tė mrekullueshme nė fund (“Nė kopshtin e koduar tė ėndrrave tė mia”), titullin e tė cilit e mban ky vėllim.
Poeti Sabit Idrizi preferon vargun e lirė me ritėm dhe rime tė brendshme. Vargjet e tij kanė thellėsi mendimi, kanė muzikalitet, por jo nė bazė tė rrokjeve tė numėruara. Pėr tė dhėnė situata e dukuri nė pikėn mė tė lartė tė vlimit, ai fut nė vargjet e tij energjinė intelektuale poetike.
Sabit Idrizi ka arritur tė asimilojė me mjeshtri urtinė tonė popullore, pra arrin qė poezinė e tij refleksive ta shoqėrojė me njė urtėsi paqėsore maksimale. Ai e gjen dashurinė nė urtėsi e urtėsinė nė dashuri. Kundrimi dhe gjykimi i tij pėr jetėn nis nė kufijtė e fillimit tė moshės sė njerėzimit. Po pėrmendim poezinė “Lulja Adam”, tė cilėn poeti e mbyll me kėto vargje qė tingėllojnė si shprehje aforistike: “Njė mėkat, po s’e polli njė mėkat, nuk mund tė ekzistojė mė kjo botė prej vazoje” (f. 42). Ka mjaft raste kur fjala dhe vargu janė artikuluar nė mėnyrė aq koncize si ajo e proverbave popullore. Pra, krijimin e tij poetik, shprehjen e sintetizuar poeti e rrudh deri nė kufijtė e sentencės. Shpesh edhe ndjenjėn e pakėnaqėsisė e mbyll me kėso lloj vargjesh: ”Jeta s’ėshtė gjė tjetėr/ veēse njė parafytyrim i bukur/ i gjėrave qė nuk ndodhin kurrė” (“Kur tė mungon e sotmja”, f. 57). Tė shprehurit sintetik poeti arrin ta realizojė pėrmes figuracionit stilistik, ku brenda njė njėsie ligjėrimore ēliron shumėsi kuptimesh: “Ē’ėshtė ky lak/ ē’ėshtė kjo ur (ė)/ ē’ėshtė ky iq” (Poezia “Lakuriqi i natės”, f. 84).
Pėrpjekja pėr tė rafinuar poezinė me gjuhėn e tij ezopike si dhe pėr tė depėrtuar deri tek origjina e gjėrave, dėshmon pėr kulturėn e thellė letrare tė autorit S. Idrizi. Ai nė poezitė e tij, si: “Lulja Adam”, “Brinjėt e Adamit”, “Konstandini”, “Pėlcitja e kalit”, “Thesar i fshehur”, “Orėt”, “Apokalipsi”, “Qyqja” etj., pėrpiqet tė plazmojė organikisht dhe nė mėnyrė tė motivuar materien virtuoze tė universit folklorik dhe mitik. Shpesh poeti nga meditimi hidhet nė mendimin filozofik, duke gjetur kėshtu thjeshtėsisht metaforėn nė brinjėt e Adamit. Poezia mbi mitet e lashta ėshtė njė ēlirim nga makthet, por prapė mbesin enigma, qė prapė presin pėrgjigje pėrderisa jeta, ekzistenca vazhdon tė ngrejė prita para njeriut. Thjeshtėsinė metaforike autori e shpreh edhe nė poezinė “Konstandini”, qė merr motivin nga legjenda e vėllait tė vdekur. Askush nuk mund tė harrojė kėtė imazh konfigurim, i cili ka lindur nga pėrjetimi qė i bėn poeti baladės sė Konstandinit (balada e besės apo vėllait tė vdekur). Mbi bazėn e kėsaj balade me motiv e kor tė lashtė autori ka krijuar njė vjershė (baladė) moderne, ku shpirti i besės hyn padiktueshėm nė trupin e tė vdekurit dhe e shpirtėzon vetėm pėr aq kohė derisa ta ēojė besėn nė vend, pra ta kryejė amanetin: “Kur u verbua lokja/ fjalėn s’ma zinte mė varri/ trupin s’ma linte mė toka…/ kur u pėrmallua motra, fjalėn s’ma zinte mė varri/ trupin s’ma linte mė toka”.
Poeti Sabit Idrizi ka arritur tė bėjė njė sintezė universale mbi jetėn e njeriut, duke eksploruar e ēmuar vlerat mė esenciale tė folklorit, vizionin filozofik, lakonizmin e ligjėrimit dhe polivalencėn e fjalės. Riciklimi i motiveve nga folklori ėshtė i pranishėm nė poezinė e tij dhe, nė logjikėn e shqyrtimit refleksiv, shfaqet ideja se shumė gjėra nuk janė tė zgjidhura, pra as tė humbura e as tė fituara pėrfundimisht. Poeti pasqyron nė poezinė e tij udhėtimin apokaliptik tė popullit tonė qė nga ngjizja e tij nė kėtė botė e deri mė sot. Ai, nė njė numėr tė konsiderueshėm tė poezive tė tij, ka shtruar probleme qenėsore pėr kombin, atdheun, gjuhėn etj. Nė to pėrjetojmė jo vetėm krenarinė e lavdinė e popullit tonė nėpėr shekuj, por mėsojmė edhe pėr tragjedinė qė e ka pėrcjellė atė deri nė ditėt e sotme. Kėshtu, vetėm me pak vargje, madje duke pėrdorur vetėm njė metaforė, poeti arrin tė thotė tėrė historinė e tmerrshme qė pėrjetoi populli ynė. Poeti ka punuar e luftuar me mjetet e tij pėr liri, mirėpo i kishte dhėnė kusht vetes qė: “Kur tė lind dita/ tė jesh i fundit qė ia prek bardhėsitė!” (“Porosi vetes”). Mirėpo nė vend qė t’i prekė bardhėsitė dhe t’i shijojė rrezet e lirisė, ai vazhdoi tė pijė kupėn e zhgėnjimin, siē ndodh shpesh me poetėt. Prandaj revoltohet nė kulm, kur sheh se “Dikush kėtu prapė po ma vjedh Diellin” (“Prapė”, f. 125). Revolta e tij shprehet edhe nė kėto vargje domethėnėse: “Nganjėherė mė vjen me ia ngjitė edhe diellit/ e me e pėrplasė diku matanė qiellit” (“Revoltė, f. 102), sepse, derisa ai pėrpiqet “tė kompozojė dashurisht njė himn prej dielli” dhe “pėrpin vuajtjet si pilula veremi pėr hir tė do rrezeve tė praruara qė na takonin kėtu”, disa tė tjerė, qė veten e konsiderojnė “pronarėt e lirisė”, “Pėr hir tė paqes/ hisen e Atdheut/ sėrish e vodhėn!...” (“Vėllazėrisht”, f. 128). Shqetėsimi i poetit ėshtė i ligjshėm, prandaj i spicon sertė “pronarėt e atdheut e tė lirisė”, plangprishėsit, tė cilėt, sipas tij, po e zhbėjnė atdheun pas gjithė atyre pėrflakjeve e pėrgjakjeve pėr ta shpėtuar nga tė tjerėt!... Poetit i “shėmtohen ditėt” sepse, duke frymuar mbi kėtė dhe “me mushkėri tė thithura”, e ka shumė tė vėshtirė tė pajtohet pėr tė jetuar “me do grykės tė mjerė qė kullosin atdhe” (“Kullotėsit e atdheut”, f. 128). Vargjet: “T’u bekoftė mėlēia Promete/ nė zjarrin qė na e fale ti/ po digjemi ne” (“Flakė lufte”), janė njė metaforė qė tė trondit. Megjithatė, edhe tash kur “hisen e Atdheut e vodhėn/ pronarėt e lirisė”, edhe kur tashti poeti ėshtė i detyruar tė jetojė pranė ”grykėsve qė kullosin atdhe”, poezia, si gjithmonė, mbetet atdheu i tij mė i dashur…
Poezia e Sabit Idrizit ėshtė poezi e ironies, e kontrasteve tė forta, pra ajo vlon nga njė dinamikė kontrastesh, shprehjesh antonimike etj. Poeti ėshtė i prirur jo vetėm pėr krijimin e tyre, por edhe tė urtisė paqėsore e rimarrjes sė motiveve folklorike: “Pėr tė thithur nė varfėrinė e tij tė pasur/ nektarin e ėmbėl tė shpresimit” (Poezia “Poeti”, f. 88); “Liria ėshtė e drejtė qė t’mos kesh kurrė tė drejtė/ kur tė vjen nė shtek tė bėsh ēka tė duash” (Poezia “Liria”, f. 123); “Ditė e gjembosur/ nė qytetin e ndarė me tela paqėsorė” (Poezia “Nė qytetin tim prej telave”, f. 137); “hijeshi plagėsh” etj. Vargjet e poezisė “Le tė pėrplasen rrufetė: “E mori etja ujin/ e mė piu/ e griu uria bukėn/ e mė hėngri/ e dogj malli tokėn/ e mė pėrpiu”, na kujton vargun “Atdheu ėshtė bukė e uritur” tė poezisė “Atdheu” tė Fatos Arapit.
Nė poezinė e Sabit Idrizit hasim edhe shprehje nė formė gradacioni, si p. sh.: “Me mollė nė grope tė fytit/ me fyt nė teh tė shpatės/ me shpatė nė dorė tė djallit” (Poezia “Apokalipsi, f. 94), vargje si kashelashe (vjersha “Kotėsi” f. 48), frazeologjizma tė krijuar (“iu ka dale tambli mbi pėrshesh”, do t’ia tregoni bėrrylin vdekjes”; “me i fry kungullit nė gardh e kosit”; shtėpi pa derė e derė pa shtėpi”), shprehje ironizuese – metaforike: “Nga dashuria e madhe qė kemi pėr qengjat/ ua hamė rritėn; “Sa shumė farė e sa pak tokė paska mbetur, tha/ dhe nė vend se farėn nė tokė/ e mbolli tokėn nė farė/ ajo mbiu e u rrit e u rrit e u rrit/ sa i mjaftoi pėr… njė varr!”; “Ka kohė qė kam filluar tė shoh e tė dėgjoj diqysh si verdhė/ si verdhė tė bie e verdhė tė zgjohem/ Athua do tė shoh e do tė dėgjoj vetėm bardhė/ bardhė tė bie e bardhė tė zgjohem!” etj. Nė disa poezi, megjithėse jo shpesh, hasim antitezėn petrarkiane, e cila ngėrthen nė vetvete dramėn e pėrndarjes, dyzimit.
Poeti Sabit Idrizi i beson shumė gjuhės sė vet. Gjuha mbi tė cilėn ėshtė ndėrtuar shprehėsia artistike e tij, ėshtė ajo e komponimeve metaforike dhe simbolike. Vepra “Nė kopshtin e kodfuar tė ėdrrave” lexohet si metaforė. Metafora, e cila zė vendin kryesor nė poezinė e S. Idrizit, ėshtė prej toke, qielli dhe deti. Atė poeti e ka pėrdorur dhe realizuar me mjeshtri, prandaj ngjan nė njė ujėvarė shumėformėshe me ngjyra ylberore, e cila shpesh degėzohet nė figura tė njėpasnjėshme, duke krijuar kėshtu njė zinxhir metaforash, alegorish, simbolesh etj. Poeti Sabit Idrizi e ka konceptuar poezinė e tij nė tė gjitha strukturat e shprehjes. Ajo ėshtė poezi refleksive mbi botėn, qė shpreh dhembje dhe vuajtje qė rrjedhin si gjykim i autorit mbi ēėshtje tė pėrgjithshme universale. Poezia e tij, siē theksuam mė lart, ka gjuhė metaforike dhe ruan plotėsisht identitetin e autorit. Krijimet e tij janė tė mirėfillta, shumica sosh janė perla tė poezisė, tė cilat tė fusin nė mendime dhe t’i trallisin ndjenjat. Nė to poeti ka futur aromėn e mendimit, ka shfaqur jo vetėm portretin e vet, botėn e tij tė brendshme shpirtėrore e psikologjike, por edhe dramėn kolektive, ka shpėrfaqur botėn intime dhe raportet e gjera, gėzimet dhe dhembjet njerėzore, altruizmin dhe dashurinė pėr t’u dhėnė gjithēka tė mirė tė tjerėve, pėr tė dėnuar tė keqen dhe vuajtjet, duke ėndėrruar e projektuar ardhmėrinė, progresin.
Temė e poezisė sė S. Idrizit ėshtė detaji grotesk i ironizimit me situatat e brendshme e tė jashtme jetėsore, herė nga theksimi i vuajtjes dhe dhembjes shpirtėrore tė qenies. Poezia e tij ėshtė e mbėshtetur mbi njė ndjeshmėri tė lartė qė herė-herė vė nė dyshim gjithēka. Ėshtė njė dyshim qė e shtyn atė tė depėrtojė nė thellėsitė e dilemave qė e mundojnė botėn. Pra, pėrjetimi poetik i autorit shquhet pėr ndjeshmėri tė lartė shqisore, perceptuese e reseptuese. Ai shfaq rebelimin dhe pakėnaqėsinė e tij me njė artikulim tronditės. Akuzon tė gjithė ata qė ia zbehėn imazhin pėr lirinė dhe ia vranė ėndrrėn pėr atdheun e demokracinė… Prandaj atė nuk e ngazėllen aq fitorja e lirisė dhe lindja a ardhja e demokracisė. Disa nga poezitė e tij ngriten nė sintezė, ku poeti tė ligen e pėrjetuar e elaboron si tragjedi kolektive sepse kurrė nuk ia ka pėrthekuar mendja se njė ditė njė palė njerėzish do tė bėhen pronarė tė shtetit dhe lirisė. Poeti ėshtė i revoltuar e i rezignuar sepse ka pritur qė pas luftės populli i tij do tė ketė njė atdhe mė tė atdheshėm, njė liri mė tė dritėsuar, do tė ketė njerėz mė tė njerėzishėm qė do ta ndėrtojnė lirinė, demokracinė e ardhmėrinė.
Poeti Sabit Idrizi e pasuron shijen e gjuhės sonė. Kėtė e dėshmojnė pėrdorimi i asociacioneve. Brenda specifikės pėrmbajtėsore tė poezive tė tij lexuesi i vėmendshėm gjithashtu mund tė hetojė barasvlera (ekuivalenca) tė mjeteve ligjėrimore, njė leksik poetik mjaft tė pasur qė i ngjan njė gjerdani, pra bien nė sy njė numėr fjalėsh e strukturash tė ndryshme shprehėse gjė qė dėshmon pėr ndėrgjegjen e lartė gjuhėsore tė tij. Kėtu, mė poshtė janė pėrfshirė disa nga fjalėt e kėtij vėllimi, tė cilat i bėjnė nder kėtij autori tė afirmuar tė poezisė sonė bashkėkohore: bukurisht; varrgjallė; shtrat i brymtė; shtrojerė rrudhash; resh verdhėsi vjeshte; gjirmė e mallit; mėngjes i azdisur; i pėrėndėrrt; ėndėrr e diellzuar; ėndėrr e etur; ėndėrr e gjymtuar; meteorė narcisė; shpresa tė djegura; rrokjet e verdhosura tė fjalės; ėndėrr e zhgjėndrrės; barku i mykur i territ; brymė resh tė verdha; gjuhė e ēizmeve; gjak kullon kujtesa; bregu i ėndrrės; kujtesė e ndryshkur; koka pikon dėnesė; i vjen era vjeshtė moshės; hijeshi plagėsh; livadh i kujtimeve; magjja e shpirtit; u shurdhua koha; jetė e lavirtė; grishje e lavirtė; kroje drithėruese, dėbuhet historia (ethet pėrēitet, ndėrzehet, pėrfenet etj).
Sabit Idrizi ėshtė poet. Ai ka shkruar edhe njė ditar “Finalja e zhgėnjimit tė tyre tė madh” (2000), prozė (“Zarfi”, 2008), ndonjė recension, etj., por mbetet poet, i cili ka derdhur jetėn nė poezi jo si rrėfim, as si pėrvojė historike, por si pėrjetim tė fuqishėm, gjithė emocion. Poezinė e tij mund ta lexojmė si tekst ose nėntekst. Lexuesi, edhe pa e njohur drejtpėrdrejt poetin, pėrmes poezive tė lexuara mund tė bėjė portretin e tij: natyrė meditative, pak melankolik, por shumė i fisėm, i dashur dhe i afrueshėm.
Faleminderit Sabit Idrizi pėr kontributin qė keni dhėnė dhe jepni pėr kulturėn nė pėrgjithėsi nė qytetin e Mitrovicės, nė rend tė parė pėr kontributin nė letėrsinė tonė kombėtare. Nė 60 vjetorin e lindjes Tėnde tė dėshirojmė shėndet e vullnet, duke kėrkuar prej teje qė tė mbash premtimin e dhėnė para pesė vjetėsh se do tė vazhdosh tutje i vendosur qė tėrė jetėn tė shkruash poezi, t’i pėrfundosh dashurisht rrugėt e nisura nė mėnyrė qė mos tė ēmendesh nga paudhėsitė!...
Krijoni Kontakt