PIKESEPARI I KESHILLOJ TE GJITHE ADHURUESIT E ALLAHUT(NJE DHE TE VETEM,PA SHOK) QE TI KUSHTOJNE RENDESI TOGUT MATERIALEVE (MESIMEVE) QE PO DERGOJ DHE PASTAJ TE NXJERRIN MESIMET NE VETEN E TYRE PA U NGUTUR TE KUNDERSHTOJNE(THJESHT NGA HOBI QE I KA ZENE MUSLIMANET KETO KOHET E FUNDIT),DHE ME ALLAHUN QENDRON SUKSESI E PAQJA DHE BEKIMET QOFSHIN PER TE DERGUARIN E TIJ ,PER SHOKET E TIJ SI DHE PER TE GJITHE ATA QE I NDJEKIN ME TE MIRE DERI NE DITEN E GJYKIMIT.
Shtegu ėshtė njė
nga shejh Abdul-Malik Ramadani el-Xhezairi
Dije Allahu tė mėshiroftė se shtegu i cili do tė garantojė shpėrblimin ėshtė njė, e jo shtigjet e shumta, sepse Allahu ka caktuar sukses vetėm pėr njė grup (hizb). Ai tha,
Ky ėshtė grupi i Allahut. Vėrtet, grupi i Allahut ėshtė i suksesshėm. (Muxhadile, 22)
Dhe Ai ka caktuar fitore vetėm pėr kėtė grup Ai tha,
Dhe kushdo qė e merr pėr mbrojtės Allahun, tė Dėrguarin e Tij dhe Besimtarėt, atėherė, vėrtet, grupi i Allahut ėshtė i suksesshėm. (Maide, 56)
Pa marrė parasysh se sa shumė e hulumtoni Librin e Allahut dhe Sunetin e tė Dėrguarit tė Tij (sallallahu alejhi ue selam), ju sdo tė gjeni ndonjė gjė e cila e lejon ndarjen e Umetit nė grupe (xhemate), apo ndarjen e tij nė parti (ahzab) dhe blloqe, veēse kjo tė jetė e dėnueshme. Allahu i lartėsuar ka thėnė,
Dhe mos u bėni sikur pabesimtarėt, ata tė cilėt u pėrēanė nė fenė e tyre dhe u ndanė nė grupe; secili grup duke qenė i kėnaqur me atė qė kishte. (Rum, 31-32)
Dhe si mundet Zoti ynė i madhėrishėm tė afirmojė ndarje pėr Umetin pasi qė Ai e ka mbrojtur atė me Litarin e Tij dhe e ka liruar Pejgamberin e tij nga kjo kur ai (Umeti) u bė i tillė (i ndarė); dhe pasi qė Ai e ka kėrcėnuar kėtė (veprim),
Vėrtet, ata tė cilėt e pėrēanė Fenė e tyre dhe u ndanė, ti ske tė bėsh asgjė me ta. Vėrtet, ēėshtja e tyre i takon Allahut, ata do tė informohen pėr atė qė bėnin. (Enam, 159)
Prej Muavije ibn Ebi Sufjan i cili tha, I Dėrguari i Allahut qėndroi mes nesh dhe tha, Vėrtet, para jush Njerėzit e Librit u ndanė nė shtatėdhjetė e dy grupe, ndėrsa kjo Fe do tė ndahet nė shtatėdhjetė e tri grupe. Shtatėdhjetė e dy prej tyre do tė jenė nė zjarr dhe njė do tė jetė nė Parajsė, dhe ky ėshtė xhemati.2 El-Amir es-Semsani rahimahullah ka thėnė, Pėrmendja e numrit nė hadith nuk i pėrshkruan plotėsisht ata tė cilėt janė tė shkatėrruar, por kjo vetėm shpjegon shtrirjen e gjerė tė rrugėve tė devijuara dhe degėve tė tyre, nė krahasim me rrugėn e vetme tė vėrtetė. Kjo ėshtė ajo ēka dijetarėt e Tefsirit (shpjegimit tė Kuranit) kanė pėrmendur nė lidhje me thėnien e Allahut,
Dhe mos pasoni rrugė tjera, meqė ato do tju ndajnė juve nga Rruga e Tij. (Enam, 53)
Pra, Ai i bashkoi tė gjitha rrugėt e ndaluara sė bashku me pasuesit e tyre me qėllim qė tė shpjegojė numrin e shumtė tė rrugėve tė devijimit dhe shtrirjen e gjerė tė tyre, dhe Ai e veēoi rrugėn e udhėzimit dhe tė vėrtetės dhe mungesėn e pluralitetit tė saj.3 Prej Ibn Mesud (radiallahu anhu) i cili tha, I dėrguari i Allahut (sallallahu alejhi ue selam) e tėrhoqi njė vijė pėr ne, pastaj tha, Ky ėshtė shtegu i Allahut, pastaj Ai tėrhoqi vija tė cilat degėzoheshin nė tė djathtė dhe nė tė majtė tė saj, dhe tha, Kėto janė shtigje (tjera), dhe nė secilėn prej tyre ėshtė njė djall qė thėrret nė to. Pastaj recitoi,
Dhe vėrtet kjo ėshtė rruga Ime e drejtė, pra, pasoni atė dhe mos pasoni rrugė tjera, meqė ato do tju ndajnė juve nga Rruga e Tij. (Enam, 153)4
Ky hadith dėshmon pėrmes tekstit tė tij se shtegu ėshtė njė. Ibnul Kajjim (v.751H) ka thėnė, Dhe kjo ėshtė sepse shtegu i cili ēon te Allahu ėshtė njė, dhe kjo ėshtė ajo pėr ēka Allahu dėrgoi tė Dėrguarit e Tij dhe i shpalli Librat e Tij, dhe asgjė smund tė ēojė te Allahu pėrveē kėtij shtegu. Dhe, edhe sikur njerėzit tė vinin nga ēdo shteg, dhe ata tė hynin nėpėr secilėn derė, atėherė tė gjitha kėto shtigje do tė pengoheshin dhe tė gjitha ato dyer do tu mbylleshin atyre, pėrveē kėtij shtegu, meqė ky ėshtė ai i cili ēon te Allahu.5 Unė them, ai i cili sėshtė stabil nė kėtė rrugė do tė ndeshet me dyshim dhe dobėsi. Dhe ai qė devijon, devijon vetėm pėr shkak tė numrit tė shumtė tė tyre dhe nga frika se mos do tė mbetet vetėm, dhe vazhdon me nxitim drejt destinacionit dhe struket nga udhėtimi i gjatė. Ibnul Kajjim tha, Kushdo qė e zgjatė rrugėn, ecja e tij do tė dobėsohet.6 Dhe Allahu ėshtė Ai prej tė cilit kėrkohet ndihma.
NJOHJA E SHTEGUT
Nė fjalimin e Ibnul Kajimit sė pari shpjegohet shtegu, dhe domethėnia e synuar kėtu ėshtė shtylla e dytė nga shtyllat e Teuhidit. Pra, pas dėshmisė se ska perėndi qė ėshtė e denj tė adhurohet krahas Allahut, vjen dėshmia se Muhamedi ėshtė i Dėrguari i Allahut. Dhe kjo po ashtu ėshtė shtylla e dytė nga shtyllat e veprave dhe pranimit. Prandaj, vepra spranohet siē dihet pėrveē me pėrmbushjen e dy kushteve:
(1) Praktikimi i fesė sinqerisht pėr Allahun
(2) Vendosja e tė Dėrguarit tė Allahut si shembull pėr tu pasuar
Unė sdo tė pėrqendrohem nė derivimin e kėtij parimi madhėshtor tashti, sepse qėllimi i kėtij paragrafi ėshtė qė tė shpjegohet rruga Pejgamberike pa tė cilėn sėshtė e mundur qė tė arrihet Allahut. Pra, injoranca ndaj rrugės dhe shenjave tė saja, si dhe objektivės sė synuar kėrkon shumė mundim pėr njė dobi tė paktė.7 Kėshtu, pra, duhet tė jetė e qartė se shtegu ėshtė njė. Kjo nuk i tejkalon kėshillat e tė Dėrguarit tė Allahut (sallallahu alejhi ue selam) nga thirrėsit e shumtė nė Rugėn e Allahut aq sa edhe shpirtat e qenieve njerėzore dhe tė tjerė pos tyre, nga ajo qė dihet se ėshtė e falsifikuar nga Feja e Allahut, e cila erdhi ti bashkojė njerėzit e saj, e jo ti ndajė ata. Allahu i lartėsuar ka thėnė,
Dhe mbahuni pėr Litarin e Allahut tė gjithė sė bashku dhe mos u ndani. Dhe pėrkujtoni tė mirėn e Allahut kur ju ishit armiq. Ai i bashkoi zemrat tuaja, ashtu qė ju u bėtė vėllezėr pėrmes Bekimit tė Tij. (Aal Imran, 103)
Vėrtet, ky litar i besueshėm i cili i ka bashkuar muslimanėt ėshtė shpjeguar tė jetė Libri i Allahut. Ibn Mesud (radiallahu anhu) ka thėnė, Ky shteg ėshtė i banuar. Djajtė zėnė vend nė tė dhe thėrrasin, O rob i Allahut, eja! Ky ėshtė Shtegu, me qėllim qė ti dekurajojė ata prej Shtegut tė Allahut.8 Kėshtu qė ata u mbajtėn fort pėr Shtegun e Allahut, dhe Shtegu i Allahut ėshtė Libri i Allahut. Nė kėtė transmetim gjinden dy dobi:
Sė pari, se shtegu ėshtė njė, dhe djajtė e rrethojnė atė me qėllim qė ti devijojnė njerėzit prej saj. Pra, ata nuk gjejnė mėnyrė mė tė mirė qė ti pėrēajnė ata sesa tė thirrurit ata qė ta shtojnė numrin e shtigjeve! Pra, kushdo qė dėshiron qė ti humbė njerėzit, duke pohuar se e vėrteta sgjindet krejtėsisht nė njė rrugė, ai sigurisht ėshtė njė djall. Allahu i lartėsuar ka thėnė,
Pas tė vėrtetės ska tjetėr pėrveē iluzioneve (Junus, 32)
Sė dyti, Shtegu i Allahut i cili ėshtė i detyrueshėm pėr Muslimanėt shpjegohet nė Librin e Allahut. Dhe kjo nuk e kundėrshton thėnien e Ibn Mesudit (radialahu anhu), Shtegu i drejtė ėshtė ajo nė ēka na ka lėnė i Dėrguari i Allahut (sallallahu alejhi ue selam).9 Dhe kjo ėshtė sepse i Dėrguari i Allahut (sallallahu alejhi ue selam) i ka lėnė ata nė Librin dhe Sunetin, ashtu siē ai vetė ka thėnė, Ju kam lėnė nė atė nė tė cilėn, nėse mbaheni fort pėr tė, ju kurrė sdo tė humbni pas meje: Libri i Allahut dhe Suneti im.10 Kjo ėshtė kėshtu sepse Suneti nė natyrėn e vet ėshtė sikurse Libri i Allahut, ai ėshtė shpallje, pastaj ėshtė shpjegim i Librit tė Allahut. Mė saktė, personi mė i mirė pėr tė shpjeguar tė Folurit e Allahut prej krijimit tė Tij ėshtė i Dėrguari i Allahut (sallallahu alejhi ue selam), ashtu siē ka thėnė Allahu i madhėrishėm,
Dhe Ne ta kemi shpallur ty Pėrkujtimin (Kuranin) qė tu shpjegosh njerėzve se ēu ėshtė shpallur atyre. (Nehl, 44)
Dhe Aisha (radiallahu anha) ka thėnė, Karakteri i tij ishte Kurani11 Pėr kėtė shkak, Pejgamberi e urdhėroi Umetin e tij qė tė mbahet fort pėr Sunet, atėherė kur tė ndodhin ndasitė nė tė, ashtu qė ai tha, Dhe kushdo qė jeton nga ju do tė shohė dallime tė mėdha. Pra, kapuni pėr Sunetin tim dhe Sunetin e Halifeve tė udhėzuar drejt pas meje. Mbahuni pėr kėtė me dhėmballat tuaja dhe ruajuni nga ēėshtjet e shpikura (nė fe), meqė ēdo ēėshtje e shpikur ėshtė risi (bidat)... 12 Ibn Bata (v.387H) rahimehullah tha nė shpjegimin e unitetit tė Selefit mbi njė akide, Gjenerata e parė nuk u largua nga kjo. Zemrat e tyre qenė tė bashkuara dhe po ashtu edhe drejtimet e tyre, Libri i Allahut dhe Suneti i Pejgamberit, ishte udhėzimi i tyre. Ata nuk vepronin sipas mendimeve tė tyre e as qė ngarendnin nė dėshira. Njerėzit nuk do tė pushojnė sė qeni nė kėtė dhe zemrat do tė mbrohen dhe ruhen nga Zoti i tyre.13 Pra, ai Allahu e mėshiroftė e ka thėnė tė vėrtetėn, meqė feja e Allahut ėshtė njė, jo e larmishme. Allahu i madhėrishėm ka thėnė,
Dhe sikur tė ishte prej ndokujt tjetėr pos Allahut, ju do tė shihnit dallime tė mėdha nė tė. (Nisa, 82)
Pra, ky ėshtė shtegu nė tė cilin ne i thėrrasim njerėzit, ėshtė prej shtigjeve mė tė dėlira, e sqaruar tėrėsisht, mė e mjaftueshmja dhe mė e plota. Prej Ibn el-Irbad Ibn Sarije (radiallah anhu) i cili tha, I Dėrguari i Allahut tha, Vėrtet, unė ju kam lėnė nė njė shteg tė bardhė e tė qartė, nata e tij ėshtė sikurse dita e tij. Askush sdevijon prej tij pas meje, pėrveē atij qė ėshtė i shkatėrruar.14 Pra, kur personi e ndryshon atė me diēka tė cilėn i Dėrguari i Allahut (sallallahu alejhi ue selam) dhe Shoqėruesit e tij nuk e kanė bėrė, atėherė kjo do tė sjellė vetėm ndarje nė shtigje tė ndryshme. Mė saktė, kjo ēon nė luginėn e shkatėrrimit, dhe kjo ėshtė ajo ēka i Dėrguari i Allahut (sallallahu alejhi ue selam) e quajti risi devijuese. Pėr shkak tė kėsaj, Selefi qenė ekstremė nė pozitėn e tyre ndaj atij i cili shtonte ndonjė gjė nė fe, apo atij i cili ndėrhyn nė tė me mendimin e tij. Umer Ibnul-Khatab (radiallahu anhu) ka thėnė, Ruajuni nga tė ndejturit me njerėzit e mendimit/opinionit, meqė ata janė armiq tė Sunetit. Ata e mėsojnė Sunetin me qėllim qė ta memorizojnė atė, dhe ata i harrojnė (Dhe nė njė transmetim, dhe ai u del atyre prej dore ) hadithet qė i kanė memorizuar. Dhe kur ata pyeten pėr atė tė cilėn nuk e dinė, ata turpėrohen tė thonė, Nuk e dimė. Kėshtu qė ata nxjerrin vendime sipas mendimit tė tyre, dhe nė kėtė mėnyrė ata devijojnė dhe i udhėheqin shumė tjerė pėr nė devijim. Kėshtu ata devijojnė nga Rruga e Drejtė. Vėrtet, Allahu nuk e ka marrė Pejgamberin tuaj derisa Shpallja tė mos i ketė lėnė vend opinionit. Sikur opinioni tė kishte pėrparėsi para Sunetit, atėherė fshirja (mesti) mbi fundin e ēorapave do tė kishte pėrparėsi ndaj anės sė epėrme.15 Kjo ėshtė sepse Feja ėshtė ndėrtuar mbi pasim (itiba), e jo nė shpikje apo opinion nė shumicėn e rasteve. Sepse, vetėm intelekti smund ta udhėheq njeriun nė shumicėn e ēėshtjeve tė Fesė, posaēėrisht meqė intelektet dallojnė nė perceptimin dhe realizimin e tyre, dhe opinioni tashmė ėshtė pėrmendur.16
Ibn Mesud ka thėnė. Pasoni e mos shpikni, se vėrtet juve u janė plotėsuar nevojat. Mbahuni pėr ēėshtjet e vjetra.17 Dhe Abdullah Ibn Umer (radiallahu anhu), Ēdo risi (nė fe) ėshtė devijim, edhe nėse njerėzit e shohin atė si diēka tė mirė."18 Pra, pėrderisa i pėrmendi efektet e risisė nė shkėputjen e Rrugės sė drejtė pėr kėrkuesin, atėherė unė duhet ta pėrmend rrėfimin e Ibn Abasit nė lidhje me kėtė. Kjo njėherit tregon diturinė e shumtė tė Sahabėve (Shoqėruesve). Prej Uthman Ibn Hadir, i cili tha, Hyra tek Ibn Abasi dhe i thashė, A do tė mė kėshillosh? Ai tha, Po! Ngjitu pėr frikėn ndaj Allahut dhe transmetimin, dhe qėndro i palėkundur. Paso e mos shpik.19 Mendoni pėr kėtė, ai i bashkoi dy ēėshtje nė tė, ato janė:
1) Takua (frikė, nderim) ndaj Allahut, dhe kėtu kjo do tė thotė Ihlas (sinqeritet), sepse ėshtė e ngjitur pėr pasim (itiba).
2) Dhe el-itiba e cila i referohet Rrugės sė drejtė, siē parapriu.
Pastaj, ai paralajmėroi kundėr asaj qė e kundėrshton kėtė, e cila ėshtė risia. Pra, i kėtillė ka qenė tė folurit e Selefit: i bashkuar nė domethėnie, por megjithatė konciz/i qartė. Vėrtet, Selefu-Salih qenė skajshmėrisht tė ashpėr nė menjanimin e thėnieve tė njerėzve me qėllim qė ti avancojnė vendimet e tė Dėrguarit tė Allahut (sallallahu alejhi ue selam), pa marrė parasysh statutin e lartė apo fisnikėrinė qė kishin kėta njerėz. Nuk ka problem nė mirėsjellje me dijetarėt dhe dashurinė ndaj tyre dhe tė dhėnit pėrparėsi atyre mbi tė tjerėt, dhe tė qenit nė dyshim ndaj njė personi i cili e vendos opinionin e tij karahas me tė atyre nė njė ēėshtje me rėndėsi tė madhe. Sidoqoftė, kjo ėshtė njė gjė, ndėrsa dhėnia e pėrparėsisė tekstit prej dy formave tė Shpalljes ėshtė gjė tjetėr. Urve i tha Ibn Abasit. Mjeri ti! A po i devijon njerėzit? Ti e ke lejuar Umren nė dhjetė ditėt e para (tė Muharremit), ndonėse ska Umre nė to! Kėshtu qė ai tha, "O i zhveshur! Pyete nėnėn tėnde!" Ai tha, "Vėrtet, Ebu Bekr dhe Umer nuk e thonė kėtė, megjithėse ata janė mė tė dijshėm dhe mė tė mirė nė pasimin e tė Dėrguarit tė Allahut (sallallahu alejhi ue selam) se ti. Ai ia ktheu, Prej kėtu nisesh ti! Nė nisemi nga i Dėrguari i Allahut (sallallahu alejhi ue selam) ndėrsa ti vjen me Ebu Bekr dhe Umer!? (Dhe nė njė transmetim, Mjer ti! A duhet qė tė transmetojmė nga kėta tė dy, sipas teje, apo nga ajo qė gjindet nė Librin e Allahut dhe Sunetin e tė Dėrguarit tė Tij pėr Shoqėruesit e tij dhe Umetin e tij?!) Dhe nė njė transmetim, Unė shoh se ata do tė shkatėrrohen. Unė them, Ka thėnė Pejgamberi (sallallahu alejhi ue selam), dhe thuhet, Ebu Bekr dhe Umer e ndaluan.20
Shejh Abdur-Rahman Ibn Hasan (v.1258H) rahimehullah tha pasi qė e citoi kėtė transmetim, Dhe nė tė folurit e Ibn Abasit ėshtė ajo e cila dėshmon se taklidi (pasimi i verbėr) ndaj njė imami sduhet tė bėhet nga ai tė cilit i ka arritur dėshmia. Pra, ėshtė obligim qė ai tė kundėrshtohet ashpėrsisht pėr shkak tė kundėrshtimit tė tij ndaj dėshmisė.21 Ai po ashtu tha, Vėrtet, kjo ėshtė bėrė kėrkesė e pėrgjithshme me kėtė tė keqe, posaēėrisht pėr atė i cili ia pėrshkruan veten diturisė, se ata kanė vendosur barriera qė ta pengojnė marrjen nga Libri dhe Suneti dhe ata kanė parandaluar pasimin e Pejgamberit (sallallahu alejhi ue selam) sė bashku me lartėsimin e urdhėrimit dhe ndalimit tė tij. Dhe prej kėsaj ėshtė thėnia e tyre, Libri dhe Suneti smund tė mirren si dėshmi, pėrveē nga Muxhtehidi (ai i cili ėshtė i kualifikuar tė nxjerrė vendime nga Shpallja), dhe ixhtihadi tashmė ėshtė mbyllur. Dhe ata thonė, Ky ėshtė rasti nė tė cilin ai, nė tė cilin ti bėn taklid, ėshtė mė i ditur se ti nė lidhje me hadithin dhe abroguesin dhe tė abroguerėn e tij.
Pra, qėllimi i kėtyre deklaratave dhe atyre tė ngjashme me kėtė ėshtė qė tė lihet pasimi i tė Dėrguarit tė Allahut (sallallahu alejhi ue selam), i cili nuk flet nga dėshira e vet, dhe tė mbėshtetemi nė atė i cili mund tė gabojė. Dhe tė tjerė pos tij nga Dijetarėt mund ta kundėrshtojnė atė dhe ta ndalojnė thėnien e tij me dėshmi. Ska dijetar, pėrveē se ai tė ketė njė pjesė tė diturisė, por jo edhe tėrė diturinė. Pra, tė kuptuarit (korrekt) ėshtė se ai duhet tė veprojė sipas kėsaj, edhe nėse ai do ta kundėrshtojė kėdo qė do ta kundėrshtojė, ashtu siē ka thėnė Allahu i lartėsuar,
Pasoni atė qė u ėshtė shpallur juve nga Zoti juaj, dhe mos pasoni mbrojtės tjerė pos Tij; ndonėse ju pak pėrkujtoni. (Araf 3)
Dhe Ai tha,
A smjafton pėr ta ajo qė Ne ta shpallėm ty Librin, i cili u recitohet atyre? Vėrtet, nė tė ka mėshirė dhe pėrkujtim pėr njerėzit qė besojnė. (Ankebut 51)
Njė ixhma (konsenzus) tashmė ėshtė pėrmendur nė lidhje me kėtė, dhe ėshtė shpjeguar se mukallidi (ai qė pason verbėrisht) sėshtė prej njerėzve tė diturisė. Dhe po ashtu njė tjetėr konsenzus tashmė ėshtė pėrmendur nė lidhje me kėtė nga Ebu Umer Ibn Abdul-Berr dhe tė tjerė pos kėtij.22
--------------------------------------------------------------------------------
Referenca
(1) Marrė nga Sittu Durar min Usul Ehlil-Ether (f. 51-61) tė Abdul-Malik Ramadani.
(2) Sahi: Transmetuar nga Ahmed (4/102), Ebu Daud (nr. 4597), ed-Darimi (2/241), et-Taberani (9/376, 884-885) dhe el-Hakim (1/28). Ėshtė bėrė autentik nė Silsiletul-Ahadith-Sahi (nr.203).
(3) Hadith Iftirakul-Umeh ila Najif ue Sebin Firkeh (f. 67-68)
(4) Sahi: Transmetuar nga en-Nisai (nr.184) dhe Ahmed (1/435) dhe kėto fjalė janė nga ai. Po ashtu ėshtė transmetuar nga ed-Darimi (1/67-68) dhe et-Taberani nė Xhamiul-Bejan (8/65).
(5) Et-Tefsirul-Kajim (f. 14-15)
(6) El-Feuaid (f. 90)
(7) El-Feuaid (f. 223)
(8) Sahi: Tranmetuar nga Ebu Ubejd nė Fedailul-Kuran (f.75), ed-Darimi (2/433), es-Suneh (nr.22) tė Ibn Nesrit, Fedailul-Kuran (f. 74) tė Ibn Daris, dhe Ibn Xherir nė Tefsirin e tij (nr. 7566), et-Taberani (9/9031), esh-Sheriah (nr.16) tė el-Axhurrit, el-Ibane (nr.135) tė Ibn Batas.
(9) Sahi: Transmetuar nga et-Taberani (10/10454), el-Bejheki nė esh-Shuab (4/1487). Dhe diēka e ngjashme me tė ėshtė transmetuar nga Ibn Xherir nė Tefsirin e tij (8/88-89).
(10)Hasan: Transmetuar nga Ibn Nesr nė es-Suneh (nr.69), Ibnul-Ueda nė el-Bida (nr.76), el-Hakim (1/93), dhe el-Albani e shpalli atė autentik nė shėnimet e tij nė el-Mishkat (nr. 186).
(11)Transmetuar nga Muslimi (nr.746) dhe Ahmed (6/91, 163)
(12)Sahiransmetuar nga Ebu Daud (nr.4607) dhe et-Tirmidhi (nr.2676)
(13)El-Ibane (1/237) tė Ibn Bata el-Akberi
(14)Sahiransmetuar nga Ahmed (4/126), Ibn Maxhe (nr.5, 43), es-Sune (nr.48-49) tė Ibn Ebi Asim dhe el-Hakim (1/96).
(15)Transmetuar nga Ibn Zemnin nė Usulus-Suneh (nr.8) dhe el-Lalikai nė Sherh Usulul-Itikad (nr.201), el-Hatib el-Bagdadi nė el-Fekih uel-Mutefekih (f. 476-480), Xhami Bejanul-Ilm ue Fedlihi (nr.2001, 2003-2005), Ibn Hazm nė el-Ihkam (6/42-43), dhe el-Bejheki nė el-Madkhal (nr.213) dhe Kiuamus-Sunet (1/205).
(16)Pėr shpjegim tė detajizuar tė kėsaj referojuni Ilamul-Muakiin (1/63)
(17)Sahiransmetuar nga Ueki nė ez-Zuhd (nr.315), Abdur-Rezak (nr.20456), Ebu Hajtheme nė el-Ilm (nr.54), Ahmed nė ez-Zuhd (f.62), ed-Darimi (1/69), Ibnul-Uedah nė el-Bida (nr.60), Ibn Nesr nė es-Sune (nr. 78, 85), et-Taberani (9/8770, 8845), Ibn Bata nė el-Ibane (nr. 168-169), el-Lalikai nė Sherh Usulul-Itikad (nr.104-108), el-Bejheki nė el-Madhkal (nr.387-388), el-Hatib nė el-Fekih uel-Mutefekih (1/43). Ėshtė bėrė autentik nga el-Albani nė Kitabul-Ilm tė Ebi Hajthemes.
(18)Sahi: Transmetuar nga Ibn Nesr nė es-Sune (nr.82), el-Lalikai nė Sherh Usulul-Itikad (nr.126) dhe el-Bejheki nė el-Madhkal (nr.191).
(19)Transmetuar nga ed-Darimi (1/53), Ibn Ueda nė el-Bida (nr.61), Ibn Nesr nė es-Sune (nr.83), Ibn Bata nė el-Ibane (nr.200-206), dhe el-Hatib nė el-Fekih uel-Mutefekih (1/83).
(20)Hasan: Transmetuar nga Is-hak ibn Rahuej, siē gjindet nė el-Metlebul-Alije (nr.1306), Ibn Ebi Shejbe (4/103) dhe nga et-Taberani (24/92) me anė tė tij. Dhe ėshtė transmetuar nga Ahmed (1/252, 323, 337) dhe nga et-Taberani po ashtu nė el-Euset (1/42) dhe nga el-Hatib el-Bagdadi nė el-Fekih uel-Mutefekih (nr.379-380) dhe nga Ibn Abdul-Berr nė Xhami (nr.2378-2381). Ėshtė bėrė autentik nga Ibn Haxher nė el-Metleb, dhe ėshtė shpallur hasan nga el-Hajthemi nė el-Mexhme (3/234) dhe nga Ibn Muflih nė el-Adabush-Sherije (2/66).
(21)Fet-hul-Mexhid Sherh Kitabut-Teuhid (f.338)
(22)Fet-hul-Mexhid (f.339-340)
Krijoni Kontakt