Askalani shpjegon se ēėshte Istiua
Feth El-Bari Sherh Sahijh El-Bukharij, Ktiab Et-Teuhijd.
Bab Dhe Arshi i Tij ishte mbi ujė, Ai ėshtė Zoti i Arshit madhėshtor
.
Kėshtu, ka pėrmendur dy copėza nga dy ajetet, ka denjuar tė pėrmendė tė dytėn para tė parės, duke reaguar nė kėtė mėnyrė ndaj ēdo kujt qė imagjinon prej fjalės sė tij nė hadith: Allahu ka qėnė dhe asgjė ska qėnė para Tij dhe Arshi i Tij ishte mbi ujė, qė Arshi ėshtė bashkekzistues (coexist) me Allahun xh.sh. (nė paraekzistencė), kjo ėshtė doktrinė e pavlefshme (Batil), po ashtu pėr kėdo filozof qė pretendon se Arshi ėshtė krijuesi dhe modeluesi. Ka prej atyre qe i janė pėrmbajtur kėsaj teze siē ėshtė Ebu Ishak El-Hereuij i cili e ka paraqitur prej linjės (Tarijk) sė Sufjan Eth-Theurij: Na ka folur Ebu Hisham, ai ėshtė Er-Rammanij, prej Muxhahid, prej Ibn Abbas, tha: Allahu ishte (i lartėsuar) mbi Arsh para se tė krijojė ndonjė gjė, kėshtu qė gjėnė e parė qė krijoi Allahu ishte Kalemi, kjo pėrparėsi ėshtė e pozicionuar ndaj krijimit tė qiejve dhe tokės dhe ēka nė to. Abdurrezzak nė Tefsirin e tij ka paraqitur prej Muammir, prej Katadeh, pėr fjalėn e Tij xh.sh.: Arshi i Tij ishte mbi ujė, tha: ky ėshtė fillimi i krijimit tė Tij, para se tė krijojė qiejt dhe Arshi i Tij ėshtė prej xhevahireve tė Tij tė kuq, prandaj pėrpiluesi i ka vendosur mė pas: Zoti i Arshit Madhėshtor, duke treguar se Arshi ėshtė i zotėruar, i krijuar. E ka pėrfunduar kėtė kapitull me hadithin i cili pėrmban: kėshtu qė unė me Musain do tė jemi tek njė prej skajeve tė Arshit, konfirmimi i skajeve tė arshit, tregon se arshi ėshtė njė trup kompleks, qė ka limite dhe pjesė, trupi i formuar ėshtė Muhdeth (
محدث - i sjellė nė ekzistencė, incidental) dhe i krijuar. Bejhekiju nė librin e tij Esma ue Es-Sifat ka thėnė: deklaratat tė kėti komenti janė tė unifikuara se Arshi ėshtė Serijr (
سرير- shtrat, fron, paletė
etj) dhe se ėshtė njė trup (
جسم, xhism) tė cilin e ka krijuar Allahu dhe ka urdhėruar engjėjt e Tij qė ta mbajnė dhe adhurimi i tyre tė jetė duke e madhėshtuar Allahun me Tauaf (
طواف - ecje rreth tij) ashtu siē ka krijuar nė tokė njė shtėpi dhe e ka urdhėruar Beni Adem (njerėzit) me Tauaf rreth tij dhe tė drejtuarit drejt tij nė namaz. Nė ajetet tė cilat i ka pėrmendur hadithet dhe atharėt ka argumente dhe prova pėr atė qė kanė formuar si doktrinė.
Thėnia e tij: Ebu El-Alijeh ka thėnė: Isteua (
استوى) drejt qiellit - u ngrit (
ارتفع) , dhe Seua (
سوى) krijoi (
خلق), nė transmetimimin e El-Keshmehijnij: Seuuahunne (
سواهن) i krijoi ato ėshtė fjala e duhur (muafik) e cituar prej Ebu El-Alijeh, por me shprehjen Kadahunne (
قضاهن- ekzekutoi, realizoi), ashtu siē e ka paraqitur Et-Taberij prej linjės sė Ebu Xhafer Er-Razij, prej tij, nė fjalėn e Allahut : Mė pas Isteua drejt qiellit, tha: U ngrit, dhe nė fjalėn e Tij fe kadahunne, i krijoi ato, kjo ėshtė fjala qė meriton besim, ndėrsa ajo qė rezulton fe seuuahunne ndryshim ose modifikim (tagjijr -
تغيير). Shprehja Seua gjithashtu rezulton edhe nė suren En-Naziat, nė :
رفع سمكها فسواها" nuk ėshtė dėshiruar kėtu, sikurse e kemi pėrcjellė nė komentin e sures Fusilet nė hadithin e Ibn Abbasit, i cili me tė i ėshtė pėrgjigjur pyetjeve qė kanė thėnė : se me tė Kurani ka kundėrthėniė, siē vijon pėrgjigja: Ai krijoi tokėn para krijimit tė qiellit mė pas Isteua drejt qiellit dhe seuuahunne (krijoi) shtatė qiej mė pas iu kthye tokės, mė pas komenti i Seua me krijoi ka njė gjykim dhe arsye, sepse nė Tesujeh (
تسوية) ka destinim tė madh mbi krijesat siē thotė Allahu: I Cili krijoi dhe seua (ia nėnshtroi rregullave, kompozoi, koordinoi etj etj kuptime).
Thėnia e tij: Muxhahid tha pėr Istiua: u lartėsua (
علا) mbi Arsh, e ka pėrcjellė El-Ferjabij prej Uerka, prej Ibn Ebi Nexhijh, prej tij, tha Ibn Betal: njerėzit kanė pasur divergjenca rreth Istiua-sė sė pėrmendur kėtu. Kėshtu Mutezilet kanė deklaruar domethėnien e tij me Istijla (
استيلاء) Pėrvetėsim me nėnshtrim (
القهر) dhe epėrsi (
الغلبة), duke u mbėshtetur nė fjalėn e poetit:
Isteua (sundoi) Bishri mbi Irak
pa shpatė e pa derdhur gjak.
Ndėrsa Xhismijeh (
الجسمية- trupėzuesit, antropomorfikėt) kanė deklaruar se domethėnia e saj ėshtė
Istikrar (
الاستقرار)
Qėndrimi. Disa prej Ehli Sunnetit kanė deklaruar se ajo fjalė do tė thotė Irtefea (ا
رتفع) U ngrit, disa tė tjerė Ala (
علا) U lartėsua dhe disa thanė pėr: Posedim (
الملك) dhe El-Kudreh (
القدرة) Mundėsi, Fuqi dhe Potencė, kėshtu thuhet: Iu nėnshtruan (
استوت له Isteuet lehu) mbretėritė thuhet pėr kėdo qė i bindet prej banorėve tė njė vendi thuhet se domethėnia e Istiua-sė ėshtė Kompletim dhe Pėrfundim i tė vepruarit tė diēkaje (
التمام و الفراغ) Temam dhe Ferag, kėshtu ėshtė nė fjalėn e Allahut: dhe kur e pėrfundoi, e suprimoi atė dhe isteua, nė bazė tė kėsaj, domethėnia e
Isteua ala El-Arsh (
استوى على العرش) ėshtė:
E pėrfundoi Krijimin, pėrzgjedhja e fjalės Arsh ėshtė bėrė pėr faktin e qėnėsisė sė tij si gjėja mė e madhe, ėshtė thėnė se fjala Ala (
على) Mbi, nė fjalinė Ala El-Arsh (
على العرش) mbi Arsh, ėshtė nė kuptimin Ila (
إلى) Deri (lidhėz qė tregon te udhėzuarit drejt njė destinacioni), pra bazuar nė kėtė do tė thotė Pėrfundoi deri nė Arsh, pra nė atė qė ka lidhje me Arshin, sepse Allahu i ka krijuar krijesat njera pas tjetrės. Ibn Betal mė pas ka thėnė: Pėrsa i pėrket deklarimit tė Mutezilitėve, ai ėshtė i pavlefshėm (fasid) sepse Allahu qė nė Ezel (Amshim) ka qėnė dhe ėshtė Sundues, Epror dhe Superior, fjala e Tij: Mė pas Isteua pėrfshin hapjen e kėti atributi pasi qė nuk ishte dhe predispozon interpretimin e tyre se Ai ka qėnė Superior ndaj tyre dhe e pėrvetėsoi me nėnshtrim prej superioritetit, ky interpretim ėshtė i refuzuar nė vetvete pėr Allahun xh.sh. Ndėrsa deklarimi i antropomorfikėve (Muxhessimeh -
مجسمة) ėshtė gjithashtu i pavlefshėm, sepse qėndrimi,
Istikrar, ėshtė prej atributeve tė trupave dhe predispozon Hulul (
الحلول) unifikim me materien (Fusion), kjo ėshtė absurede nė tė drejtėn e Allahut xh.sh. dhe ka lidhje me krijesat siē paraqitet nė fjalėn e Allahut: nėse qėndron ti dhe kush ėshtė me ty nė orbitė dhe
., tha: Ndėrsa komenti i Istiua-sė: U lartėsua (Ala), kjo ėshtė e sakta dhe doktrina (medhheb) e vėrtetė dhe fjala e Ehli Sunne-tit, sepse Allahu xh.sh. e ka atribuar veten e tij me Alij (
العلي) I larti, Ai thotė: I lavdėruar ėshtė Ai dhe i lartėsuar ndaj tė bėrit shirk, dhe ėshtė njė prej atributeve tė Qėnies (
الذات - Dhat), ndėrsa komenti me Irtefea- U ngrit, ka njė hetim, sepse Allahu nuk e ka atribuar kėshtu veten e tij. Tha: Ehli Sunneti ka pasur divergjencė rreth asaj qė A ėshtė El-Istiua atribut i Qėnies, apo i atribut i aktit (
فعل)? Kush thotė U lartėsua (Ala), thotė qė ėshtė atribut i Qėnies, ndėrsa kush thotė diēka tjetėr thotė qė ėshtė atribut i aktit. Kėshtu Allahu ka bėrė njė akt qė quhet Istiua mbi Arshin e Tij, jo sepse ėshtė ekzistent me Qėnien e Tij (
قائم بذاته - Kaim bi Dhatihi), pėr shkak tė pamundėsisė sė ekzistimit tė incidenteve me Tė. pėrfundoi shkurtimisht. Ska dyshim se i ėshtė predispozuar atij qė e komentin me Istijla Pėrvetėsim, me tė njėjtėn gjė qė i ėshtė predispozuar tė qėnit nėnshtrues pasi qė nuk ishte, kėshtu predispozon tė qėnit Superior pasi qė nuk ishte. Ata veēohen me kėtė duke u bazuar nė fjalėn e Tij: Dhe ishte Allahu, i gjithditur, provident, dijetarėt e Tefsirit kanė thėnė pėr kėtė ajet qė do tė thotė se Ai ende vazhdon tė jetė i tillė, ashtu siē e kemi sqaruar prej Ibn Abbasit nė komentimin e sures Fusilet. Ka mbetur prej domethėnieve tė Isitua-sė, atė qė ka transmetuar Thaleb: Isteua El-Uexhh (
استوى الوجه)
اتصل u lidh; Isteua i hėnės u plotėsua; Istea i filanit me filanin nė mėnyrė tė njėanshme; Isteua drejt njė vendi pranoi; Isteua i uluri u ngrit; Isteua i shtriri u ngrit nga ai pozicion nė pozicionin tjetėr, u ul; mund tė paraqėsim cdo njėrin kuptim pas tjetrit, kėshtu pra siē na ėshtė paraqitur mė parė nga Ibn Betal. Ebu Ismail El-Hereuij nė librin El-Faruk ka cituar me senedin e tij (zinxhirin e transmetimit) deri tek Daud ibn Alij ibn Khalef, tha: Ishim tek Ebu Abdullllah ibn El-Arabij, dmth, Muhamed ibn Zijad gjuhėtarit (linguistit) ku i tha njė burrė: Mėshiruesi isteua mbi Arsh, tha: Ai ėshtė mbi arsh ashtu siē ka treguar, tha: O Ebu Abdullah, doethėnia e tij ėshtė Isteula (e pėrvetėsoi), i tha: Pusho! nuk thuhet Isteula mbi diēka pėrvetėsoi - vetėm nėse ekziston antagonisti (i kundėrti). Prej linjės sė Muhamed ibn Ahmed ibn En-Nedr El-Ezedij: kam dėgjuar Ibn El-Arabij tė thotė: Ahmed ibn Ebi Daud dėshiroi prej meje ti gjej atij njė shteg nė gjuhėn arabe pėr: Mėshiruesi Isteua mbi Arsh, me domethėnien Isteula Pėrvetėsoi, i thashė: Pasha Allahun nuk mund ta them kėtė. Njė tjetėr ka thėnė se nėse do tė jetė nė domethėnien Isteula, nuk do tė ishte vetėm pėr Arshin, sepse Allahu ėshtė Superior ndaj tė gjitha krijesave
Krijoni Kontakt