Millosh Kopiliqi

[hoteli]

Anna Di Lellio ne librin e saj “The Battle of Kosovo 1389 – An Albanian Epic” permend si burim edhe nje verzion te gazetes “Bujku”, 1995, ku sipas tij, dokumentimi/shenimi i pare mbi Millosh Kopiliqin si hero shqiptar, vjen ne observimet e nje rekruti serb Veselin Cajkanovic gjate lufterave ballkanike (1912-1913), i cili duke levizur me armaten serbe, ne Elbasan kupton se ishin disa vendas qe deklaronin se jane pasardhes te drejtperdrejt te luftetarit mesjetar. Ai ne Oher kishte pasur rastin te merr pjese edhe ne nje feste popullore ne nder te Millosh Kopiliqit. Sipas ketij burimi, Millosh Kopiliqi ka lindur ne rrethin e Ohrit dhe ishte djali i nje prifti ortodoks shqiptar nga familja Blloshmi, i cili me vone shkoi ne Drenice dhe u be kapetan i Vuk Brankovicit. Me sa duket me vone edhe mbreti serb Aleksandri i shkroi nje ftese Hajdar Bej Blloshmit per te shkuar ne Beograd dhe te nderohet ne emer te “heroit te Kosoves” mirepo ai e refuzoi.




Nje liber shume shume interesant, qe e zbeh/ i kundervihet mitit te Serbise mbi te drejten ne Kosove. Ajo shume qarte thote perafersisht keshtu dicka per perandorine osmane “nje e keqe qe shqiptaret u detyruan ta perjetojne (experience), mirepo ne fakt kurre nuk e perqafuan/pervetesuan (embrace)’

KREJTE KETO QE SHKRUHEN KETU jane ne SHERBIM TE SERBISE,dhe anna di leillo ashte ne anen serbe me ket LIBER,sepse TERITORET SHQIPETARE CENOHEN te je serbe,KOSOVA JONE KURE SKA PASUN serb GJITHMONE SHQIPETAR edhe ate GEG GEGA ashte KOSOVA dhe AMIN gjdo shkrim ketu per milosha dhe beteja ASHTE TRADHETI E KOMBIT TONE,ketu ashte vetm SHQIPETARI,dhe sekush tjeter.

[Rina_87]

KREJTE KETO QE SHKRUHEN KETU jane ne SHERBIM TE SERBISE,dhe anna di leillo ashte ne anen serbe me ket LIBER,sepse TERITORET SHQIPETARE CENOHEN te je serbe,KOSOVA JONE KURE SKA PASUN serb GJITHMONE SHQIPETAR edhe ate GEG GEGA ashte KOSOVA dhe AMIN gjdo shkrim ketu per milosha dhe beteja ASHTE TRADHETI E KOMBIT TONE,ketu ashte vetm SHQIPETARI,dhe sekush tjeter.

Cka po te dhemb ty ma shume? Fakti qe perandoria osmane na e fshiu trunin apo cka? Apo fakti qe epika jone u vodh prej shkieve dhe ne shekullin e XIX nacionalizmi dhe shtet-formimi serb frymezohej nga heronjte shqiptare, sepse eposi yne i transfomuar kur kendohej per betejen e kosoves i kendonte sulltanit si "baba mbret". Une ate pjese nuk e solla per me tregu patriotizem apo te kunderten e saj, por per te dhene nje ide per origjinen familjare te Millosh Kopiliqit, sepse askush nuk di saktesisht ta thote.

Ik tash shko shite diku tjeter ate patriotizmin tend te rrejshem!

[Kreksi]

Po cili qe Hajdar Blloshmi? Përse ia mohuan meritat dhe ia groposën emrin e veprën?

2. Blloshmët qysh motit kanë qenë pari e fshatit të qytetëruar Bërzeshtë. Burrat e këtij fisi përmenden për një pasuri që është më e çmueshme se ajo "ndër dhen", për pasurinë "ndër men". E sidomos për atdhetarinë. Në zemrat e tyre ka gëluar kurdoherë me forcë ndjenja e dashurisë për truallin amtar, për kombin tonë, për lirinë… Mos po fantazoj? Jo. Blloshmët na shfaqen si një damar i një gjaku të pastër arbëror, rrënjët e të cilit treten larg-larg në mjegullën e shekulllit të katërmbëdhjetë. Këtë informacion interesant na e jep libri "Milloshi – Heroi i Kosovës", botuar në Amerikë nga mërgimtari shqiptar Ago Agaj. Aty bëhet fjalë për betejën e madhe të zhvilluar më 15 qershor 1389 në Fushë – Kosovë. Nga njëra anë ishte koalicioni i gjerë ballkanik e eurolindor. Në krahun tjetër hordhitë osmane. Orteku i egër aziatik ishte i papërmbajtshëm. Por një luftëtar i ri me emrin Milosh, depërtoi deri në çadrën kryesore dhe vrau me dorën e tij Sulltan Muratin I. Me këtë akt, të cilin e pagoi me jetën e vet të njomë, trimi hyri në pavdekësi. Veç portat e historisë ngurruan të hapeshin për të. Kronikat sllave nisën ta përmendin shumë vonë, kur trimit i humbi përkatësia kombëtare dhe ardhacakët serbë e përvetësuan, e bënë të tyrin, i vunë mbiemrin Obiliç, në vend të atij Kopilicë – emri i një fshati në Drenicë të Kosovës. Pra, trimi ishte shqiptar. "Dhe më së fundi,- shkruan Visar Zhiti në RD 11 gusht 1993, në një recension për librin ë fjalë, - si një epilog i debatit të gjatë shekullor jepen fakte të gjalla, të pakundërshtueshme për origjinën dhe vazhdimësinë e gjakut të tij tek shqiptarët nëpër Blloshmët e Elbasanit – gjë që e pranojnë edhe serbët. Mbreti i Serbisë i pat drejtuar një letër H. bej Blloshmit (krushkut të Ismail Qemalit), me anën e së cilës e ftonte të shpërngulej familjarisht dhe përgjithmonë prej Shqipërisë e të vendosej në Jugosllavi, ku "do të gëzonte të gjitha përkrahjet morale e materiale dhe nderimet e duhura si pasardhës i Heroit të Kosovës…"

http://fotoloft.net/x/index.php?opti...tics&Itemid=72

Gjurmimet vijojnë...."Milloshi – Heroi i Kosovës", botuar në Amerikë nga mërgimtari shqiptar Ago Agaj. Aty bëhet fjalë për betejën e madhe të zhvilluar më 15 qershor 1389 në Fushë – Kosovë. Nga njëra anë ishte koalicioni i gjerë ballkanik e eurolindor. Në krahun tjetër hordhitë osmane.

[Pal2009]

Edhe ju Zotni Humanisti ,ju edhe KREKSI,KUPETONE NJIHER E PERGJITHONE,SE MILOSH OBILIQI{KOBILLA} nuke ashte prej DRENICE,dhe mose Bani PROPAGANDA serbe,ne WEB te FORUMIT SHQIPETARE,asnjeni skini argumente,ase serbe,e ase turke e ase te kerkujte,vetem ,ja futni,pa lidhje,serb ne KOSOVE ska pasur KURRE,dhe ato FSHINI ,prej KOKAVE TE JUAJA BOSHE.Vetem ,me Argumente serbe ska pasur kurre ne KOSOVE.

Me vjen shum keq se ti kesht mendon o serb

Po e kam par ne nij dokumentar Film per Luften e Kosoves 1998/ 99 edhe Nij Historiant Turk e Permend ket emer : Millosh Nikollë Kopiliqi osht Fakt edhe mundesh me kerku ne Tevelizion Turk .

[Kreksi]

Ky tekst eshte i huazuar nga Blogu Agjencioni Floart, besoj se autori nuk do me
ankohet pasi qe po e vendosi poshte edhe lidhjen e ketij burimi.
================================================== ==
Këngë të moçme historike dhe legjendare shqiptare për Luftën e Kosovës dhe Milush Kopiliqin

Në eposin epiko-heroik shqiptar, këngët për Luftën e Kosovës, janë të shumta dhe të thurura me një mjeshtëri të veçantë artistike. Edhe studiuesit serbë, si Bajraktareviq, Glisha Elezoviq e të tjerë kanë pranuar se variantet shqiptare vende-vende janë më të spikatura se sa variantet homonime serbe.
Kemi shënuar për fillim këngën më të shkurtër, por shumë kuptimplote për Luftën e Kosovës, e cila ka disa veçanti krijuese tipike që nuk i gjejmë në variantet e tjera, por as në krijimet popullore serbe, të cilat po ashtu janë të gjata, me përsëritje të shumta dhe me përmbajtje kryesisht mitike.
Kjo Kosovë vdekjen ta ban dasëm

Paska ardhë ai sulltan Murati,
Yjtë në qiell dritën e kanë ndalë,
Diell e hanë në det qenkan mbytë.
Shum asqer sulltani ka bashkue,
Për Shqipni, ai, i paska fillue
Ka marrë Shkupin, ka marrë Selanikun,
Krej në gjak e lau Kaçanikun.
Në Prishtinë sulltani ka ndalue
Aty ishte trimi, Milush Kopiliqi
Ti qi je or Milush Kopiliqi
A don armët ti me i dorëzue,
Ja Kosovën krejt kam me farue?
Thotë Milushi,-qysh po më thoni, vllazën?
Kjo Kosovë, Murat, vdekjen ta ban dasëm!
Në pancir Milushi rrobat i ka veshë
S dalke topuz në to për mu ngulë,
S dalke shpatë Milushin me pre.
Te sulltani Milushi ka msy
Në Fushtë të Kosovës kanë mbetë të dy
Njani pllumb e tjetri asht ba korb
Mbi Kosovë atë ditë e deri sot.
(Këngë popullore për luftën e Kosovës, e kënduar në Festivalin e Gjirokastrës më 1988. Variant, nga Motrat Krasniqi)

Kjo këngë e kënduar nga këngëtari anonim popullor, sa do që duket fragmentare, është një krijim realist autentik i përmasave të rrëfimeve homerike. Edhe pse fragmentare dhe kjo këngë pasqyron elementet qenësore të ndeshjes së dy botëve kundërshtare. Nga fragmentarizmi mbizotërues në këtë krijim popullor, arrijmë të kuptojmë se kënga dikur ka qenë e ngjeshur edhe me përshkrime të tjera, ndërsa vargjet e mbetura sajojnë një përmbajtje impozante me shumë elemente sintetizuese.
Rrëfimi i kësaj ngjarjeje të mirënjohur historike vetëm me 21 vargje të bën përshtypje për të menduar se nga tërësia e dikurshme ka mbetur vetëm skeleti, i cili i ka përballuar kohës qindra vjet.

Kënga për Luftën e Kosovës, e shënuar nga profesor Anton Çetta, kënduar nga këngëtari Halim Dauti i Shalës së Bajgorës në vitin 1954, të cilën ai e kishte mësuar nga këngëtari i mirënjohur i epikës legjendare Maliq Zhabari, botuar në (Gjurmime albanologjike 1962 në Prishtinë faqe: 263-275,). paraqet një variant interesant sa i përket figurës së Milush Kopilit. Në kohën kur mbreti Llazar së bashku me dy dhëndurët kishte marrë lajmin për arritjen e ushtrisë së Sulltan Muratit në Kosovë, që të tre hipin në bjeshkë të Shalës dhe me serçali durbi shikojnë formacionet gjigante të ushtrisë aziatike.
Krejt Kosova mbush me çadra t mbretit.

…Me ba njeri gjilpanën me lshue,
N‘ tokë gjylpana nuk kish për me ra.
Kqyr shka thojke, knez Llazari i moçëm
Pasha nji Zot mue qi më ka falun,
Unë do të shkoj sulltanit me ju dorëzue,
S ma merr mendja me ta me luftue!
Kqyr shka thojke Vuko Brankoviqi,
Unë do të shkoj, turk po du mu bamun,
Kqyr shka thojke Milosh Kopiliqi,
Pasha nji Zot mue qi më ka falun
Kurrë un’ turk nuk kam për m‘u bamun
As n‘ dynja, pa dekë, nuk dorzohem!
…
Fragment nga kënga shqiptare për Luftën e Kosovës, vepra e cit, f.263-275.)

Rrëfimi gojor shqiptar mbështet pa rezervë Milush Kopiliqin. Edhe në momentin dramatik, kur krerët ushtarakë të Aleancës marrin qëndrim për të sulmuar ushtrinë turke, hetohet mëdyshja e mbretit Llazar e sidomos mëdyshja dhe frika e Vuk Brankoviqit. Sipas përmbajtjes që na rrëfen memoria kombëtare për Luftën e Kosovës, pasi mbreti Llazar provon epërsinë morale dhe epërsinë në numër të ushtarëve turq, dhe duke qenë se konsideron të pamundshme fitoren kundër ushtrisë armike shumë më të madhe në numër, ai shkruan një letër dhe ia dërgon sulltanit;
Menjiherë letrën mbretit ja ka que,
Unë ty, mbret du me t u dorëzue,
Edhe raje unë due me mbetë!
Kqyr çka bajke Vuku, Brankoviqi,
Edhe ai letrën mbretit po ja qojke
Prej sot turk, unë du me t u bamun,
Vetëm guhen mue mos ma prish,
Ashikinë mue me ma lanë…
Kqyr shka thojke Milush Kopiliqi,
Ndigjo kha mor, Vuko Brankoviqi,
Pa ndigjo ti mbret, o dielli ynë!
Ju tradhtar mue më kini thanë,
Sot po e shihni Milush Kopiliqin,
Sot po i dal un‘ mretit në mejdan.

… Kqyr shka bajke Milosh Kopiliqi
Ma shtëngojke ai kalin me lara,
Në kmishë të çelikut ai koka farkue
Marrke rrugën drejt në Kosovë ka shkue
N‘ Fushë të Kosovës ai dalke n‘ mejdan…
Po aty…

Varianti i këngës për Luftën e Kosovës të vitit 1389, kënduar nga rapsodi shqiptar, Hamëz Xhemë Bojkoviqi

Varianti më i fuqishëm për nga përmbajtja dhe më i ndërtuari astistikisht për Luftën e Kosovës, është shënuar nga studiuesi serb Glisha ( Gligorije) Elezoviq, në rrethana paksa të çuditshme. Duke qenë në njohuri se këngët për Luftën e Kosovës ishin shumë të përhapura te shqiptarët, Elezoviq kishte dëgjuar për një rapsod që ndodhej në burg, i dënuar me vdekje nga regjimi serb. I kishin thënë se rapsodi Hamëz Xhemë Bojkoviqi këndonte variantin më të plotë të kësaj kënge. Ai merr leje nga autoritetet e burgut dhe kontakton rapsodin shqiptar, asokohe rreth shtatëdhjetëvjeçar, i lindur mbase rreth vitit 1860. Ai pranon t‘i ia rrëfejë tekstin e këngës, ”daskalit serb”, pa pasur mundësi ta përcjellë me lahutë apo çifteli. Elezoviq shënon 513 vargjet epike heroike të këngës, i vetëdijshëm se teksti nga ana artistike stilistike kishte pësuar shumë në mungesë të përcjelljes me ndonjë instrument. Duke folur për mënyrën si e kishte shënuar këngën Elezoviq thotë:
( Visaret e Kombit I Shtypshkronja Nikaj, Tiranë, 1937. fq. 18.)
Rrëfimi për Luftën e Kosovës në këtë këngë, sipas studiuesit Elezoviq, është më i fuqishëm se variantet homonime serbe. Elezoviq ka konstatuar kështu, por nuk ka bërë krahasime dhe nuk i ka shqyrtuar veç e veç motivet e kësaj kënge, e cila pa dyshim se mbetet krijimi popullor më i përmbaruar për Milush Kopiliqin dhe për Luftën e Kosovës të vitit 1389.
Në mënyrë që lexuesi të ketë sa më shumë të dhëna për kryetrimin e Drenicës, Milush Kopiliqi, po marrin në shqyrtim dhe po i analizojmë të gjitha vargjet ku spikatet figura dhe veprimet e këtij trimi të mesjetës. Kjo këngë është botuar në numrin e parë të vëllimit Visaret e Kombit në Tiranë, në vitin 1937, në vigjilje të shënimit të 550- vjetorit të kësaj beteje.

Betimi i Milush kopiliqit

Milosh Kopiliqit ( mbreti) letër i ka çue,
Drynat e nantë kralave, ti, me mi dorëzue,
E teslim me m’i ba mue,
Ose kemi me luftue,
Ose luftë unë me ty kam.
Letra Miloshit po i shkon,
Mori letrën Miloshi po e k’non,
Kqyr grueja çka i ka thanë:
Ç’ ka Milosh letra shka po t’ kallxon?
E Miloshi letrën ja ka kallxue:
Sulltani thotë n’ Kosovë na ka ardhë,
Ai po lypë me ne me luftue,
Edhe hallit nuk di si t’ ja bajmë.
Gruaja mendjelehtë, Vukosava, e bija e prijësit Llazar, e qesëndis burrin duke e mburrur dhe duke i thënë se as mbreti i Turkisë nuk ka çka të bën. Milushi hidhërohet, dhe sipas këngës i jep grusht të fortë bashkëshortes duke ia thyer disa dhëmbë. Pa vonuar niset për në Pejë ku asokohe ndodhej prijësi Llazar, vjehrri i Milushit.
Shpejt Miloshi koka çue
Se në Pejë ai paska shkue,
Aty kralit i ka kallxue
Në Prishtinë Sulltani ka ardhë,
Luftë po lypë, ti qysh po thue,
Qysh po thue, kralit i ka thanë,
Kqyre krali çka i ka thanë
Ma mirë na bjen me u dorëzue
Se me ta nuk mujmë me luftue
Ai Miloshi çka ka thanë:
Kurrë teslim unë nuk i bahna
Pa e therë tybe s’ kam me e lanë!
( po aty fq 13.).

Milushi mashtron Llazarin

Në vazhdim të kësaj kënge epike heroike, këngëtari popullor rrëfen se si prijësi Llazar do të hulumtojë moralin e luftëtarëve të ushtrisë së Sulltanit. Ai, nga dervishët dhe njerëzit e vet kishte mësuar se ushtria turke ishte e moralshme. Andaj urdhëron prijësit të zgjedhin 30 vasha të reja dhe të bukura, nga të gjitha krahinat e Drenicës dhe të Kosovës, t’i veshin me rroba të teleisura në ar dhe serm, të cilat do të shkojnë dhe të futen në taborret e ushtrisë së sulltanit. Milushi e përcjell situatën nga afër. Pas tri ditëve, në kohën kur 30 vajzat kthehen nga taborret e ushtrisë turke, Milushi me disa ushtarë të tij besnikë, iu del në rrugë dhe i pyet se si janë trajtuar nga ushtria turke. Vajzat tregojnë se askush nga ushtarët nuk i kishte prekur. Ato kishin qëndruar kot, dhe nuk e kishin tërhequr vëmendjen e ushtarëve. Milushi, i cili me çdo kusht donte ta fuste në luftë prijësin Llazar dhe ushtrinë aleate të ballkanasve, iu thotë 30 vajzave:
Na te krali kur të shkojmë,
Po batë drejt ju me i kallxue
T’ tanave kryet kam me jau shkurtue,
Por ju kralit keni me i thanë:
Dergjë e madhe asqerit i ka ra,
Ishin lodhë të tanë me dekë,
Ne asqeri na ka kapë,
Edhe paret na i ka marrë…
Bashkë me to Miloshi te mbreti ka shkue.
Qysh ish Turku oj çika i ka pvetë:
Aty çikat çka i kanë thanë:
Dergjë e madhe iu kish ra, Ishin lodhë asqeri me dekë,
Edhe neve na kanë kapë,
Edhe dukatin na kanë marrë.

Intriga që kishte përgatitur Milush Kopiliqi, na jep të kuptojmë jo vetëm urrejtjen që shprehte ai kundër ushtrisë invaduese turke, por edhe dëshirën e madhe që të nxiste prijësin Llazar dhe aleatët ballkanas për luftë.
Motivi i Milush Kopiliqit për të luftuar kundër turqve, sipas përmbajtjes së kësaj kënge është i veçantë dhe në asnjë nga këngët e tjera nuk është interpretuar decidivisht. Atë e quajnë tradhtar, ndërsa ai ishte tepër sedërtar për të pranuar atë përbuzje. Ai kishte kërcënuar vajzat se do t’ ua shkurtonte kokat po t‘i tregonin drejt mbretit, nga frika se Llazari do të dorëzohej pa luftë. Milushi e dinte se ushtria turke ishte e fortë, e moralshme dhe më e madhe në numër. Ai, ishte një trim popullor shqiptar që nuk e pranonte përuljen, teslimin, e as përbuzjen dhe intrigat që kurdiseshin nga princërit e korruptuar dhe qyqarë të asaj kohe. Fiksionit të tij për ta vrarë sulltan Muratin fillimisht askush nuk i beson, edhe pse në darkën e fundit të princave më 14 qershor të vitit 1389, prijësi Llazar, vjehrri i tij, i kishte dhënë për të pirë verë nga kupa e tij e artë dhe i kishte thënë:
-Pi nga kupa ime edhe pse po të thonë tradhtar!

Milush Kopiliqi therr me hanxhar Sulltan Muratin

Gjithnjë duke interpretuar këtë variant të këngës shqiptare për Luftën e Kosovës, këngëtari popullor rrëfen momentin kritik kur Milush Kopiliqi ishte dukur te çadrat e Sulltan Muratit, në kohën kur ende nuk dihej finalja e betejës, ndërsa binin kokat e ushtarëve të palëve ndërluftuese. Këngëtari popullor shqiptar Hamëz Xhemë Bojkoviqi në variantin e kësaj kënge nuk përshkruan mënyrën e depërtimit të Milush Kopiliqit në kapim armik. Ai në një moment të caktuar ndodhet para çadrave të mbretit dhe i drejtohet sulltanit, i cili qëndronte në pëlhurat e tij të buta, i freskuar me ajrosje nga hyzmeqarët:
E Miloshi te mbreti ka shkue,
Çojke kambën mreti me ja dhanë,
Hanzxhar mretit Miloshi i ka ra,
Dekun n vend mretin e kish lanë
Mirë atkijes në shpinë i ka ra
Ka marrë udhën edhe ka tfillue,
Shumë asqeri mbrapa po e ndjekin
Nuk po mujnë Miloshin me pre
( po aty fq.16.).

Zbulimi i fshehtësisë së paprekshmërisë fizike të Milush Kopiliqit nga një “shkinë plakë”
Rapsodi martir, Hamëz Xhemë Bojkoviqi shtjellon edhe fundin tragjik të heroit të tij. Milushi, sipas tij, ishte trim mbi të gjithë trimat. Ai kishte veshur rroba në pancir hekuri. Edhe ati i tij ishte farkuar në pancir, kështu që ai bënte kërdinë mbi ushtarët turq të cilët e ndiçnin, por nuk arritën ta therin. Në një moment të caktuar ushtarëve turq iu drejtohet një shkinë plakë, e cila iu bën me dije se Milushi është i paprekshëm në çdo pjesë të trupit por e meta e fshehtësisë ishte thembra e këmbës së atkijës së tij. Po të goditej në thembër, atkija do të përplasej për tokë, ndërsa Milushi mbante në mustaqe çelësat e rrobave të hekurta.
Ja si e rrëfen këngëtari popullor fundin tragjik të Milush Kopiliqit
Shumë asqeri mbrapa po e ndjekin…
Po mundohen Miloshin me pre,
Nuk po mujnë ata për me pre,
Kur po shkojnë në Babimos
Nji shkinë plakë turqit e kanë gjetë,
Ata shkinës i kanë kallxue,
Ata shkinës i kanë thanë,
Miloshi, Sulltanin na e ka therrë,
Nuk po mundemi Miloshin me pre.
Aty shkina çka ju ka thanë,
Ju Miloshin nuk mundeni me e pre,
Se i veshun në hekur ai asht,
Edhe atkinë veshun n’ hekur e ka,
N’ thundër të kambës atkinë ju me pre,
Atëherë Miloshin ju të gjallë e zini,
Ju si n mujshi Miloshin me nxanë
Çelësat e rrobeve n’ mustaqe i ka…
( po aty fq.17.)

Këngëtari popullor Hamëz Xhema, ndër të tjera, në këngën të cilën nuk e kishte hartuar vetë, por e kishte mësuar në fëmijëri nga rapsodët, ka veçuar këtë element të tradhtisë që një shkinë plak i bën kryetrimit të Drenicës dhe të mbarë Kosovës. Ajo rrëfen fshehtësinë e Milushit, dobësinë e vetme, ashtu sikur ishte thembra e Akilit në Iliadën e Homerit. < id="6/" style="font-weight: bold;">Burimet për Betejën e Kosovës të vitit 1389

googleearth280520091310.jpg

Për shkencën e historisë nuk është i njohur asnjë dokument nga dita e ngjarjes dhe me burime nuk mund të saktësohet dita kur ndodhi ajo. Vidovdani serb i datës 15 përkatësisht i 28 qershorit 1389, është shpikje e kishës dhe e politikës serbe nga fundi i shekullit XVIII - fillimi i shekullit XIX, njësoj si edhe Kulti i Lararit dhe Miti i Kosovës.

Ndodhja në rrjedhë të poshtme të lumit Llap, në verë të vitit 1389, është moment historik pa asnjë ndikim për ndryshime të marrëdhënieve ekzistuese në vendet e përfshira në ngjarje. Kjo ndodhje në historiografi depërtoi ngadalë dhe u ngulitë me atributin Beteja e Kosovës dhe Beteja e Parë e Kosovës e vitit 1389, duke i përshkruar përmasa fantastike.
http://www.alb-group.ch/Beteja%20e%20Kacanikut.jpg
Lënda burimore udhëpërshkruese, folkloristike, anuare dhe kronikale, që i bënë jehonë kësaj ndodhje është e vëllimshme, por shumë kundërthënëse njëra me tjetrën deri në absurd. Vërtet, këto të mira kulturore letraro-kronikale të proveniencës sllave, turke, persiane, greke, latine, shqiptare, hungareze, frënge e të tjera, janë ngritur më vonë, për qëllime politike të palëve, me interes për afirmimin e hapave të rinj pushtues perandorak osman dhe Islamit drejt Perëndimit dhe Lindjes së krishterë, në një anë, dhe për afirmimin e kërkesës për krijimin dhe forcimin e bedemit antiosman të gjithëkrishterë, në anën tjetër. Motivet fetare të krishtera antiislame në burimet europiane do të forcohen veçanërisht pas shekullit XVI, pikërisht si produkt i lëvizjeve të reja kulturore e politike nën çatinë e Humanizmit, të Renesancës, të Reformacionit dhe të Kundëreformacionit. Përfundimisht deri në këtë kohë ndodhi kalimi masiv në Islam i shqiptarëve ortodoksë shënsavianë e shënklimentianë në ish-provincat romako-bizantine të Dardanisë dhe të Maqedonisë, që pati për pasojë edhe depërtimin e motiveve fetare islame në kujtesën historike shqiptare për Ndodhjen e Kosovës të vitit 1389.

Në këtë kumtesë nuk kam kohë as vend të pasqyrojë këtë ndodhje në përplotëni, ngase për një analizë kritike të burimeve dhe të literaturës duhet studim i veçantë monografik multidisciplinor. Për këtu e konsideroj të rëndësishme vetëm evidencimin kohor të kronikave lindore dhe perëndimore të krijuara në rrjedhë të historisë nga fundi i viteve të 80-ta të shek. XIV deri në fillim të viteve të 70-ta të shek. XVII, me një gjykim të përmbledhur në fund për çështjet e hapura. Për burim të parë të proveniencës osmane, i pari i njohur deri tashti, ku zuri fillin versioni zyrtar osman për Betejën e Kosovës, është poema “Iskender-name” e poetit Ahmedije të Anatolisë, e përfunduar më 13 mars 1390. Ndërkaq trajtimi kohor i ngjarjes në Kosovë, më 1389, nisi me veprën “B?zm u râzm” persisht të Azis ibn Ardäshira Astr?b?dija, e përfunduar më 1398.

Ky krijues jetoi në oborrin e një emiri të pavarur, ndaj e dha dritën e gjelbër për egzistimin e komplotit ushtarak në taborin e Sulltan Muratit. Sipas tij Murati I, si dhe biri i tij, Jakubi, u likuiduan me komplot nga i biri, përkatësisht vëllai, Sulltan Bajaziti I. Kjo dritë më vonë do të mjegullohet me versionet zyrtare për vrasjen e Muratit I, shkruar nga kronistë dhe historianë oborrtarë, nisur me veprën “Menakib-name” të Jahshi Fakih-ut, shkruar nga bashkëkohësi i ndodhjes. Fakih ishte i biri i Iljasit, imam i Bajazidit I dhe vdiq para vitit 1413. Vepra e Fakihut u bë bazë e fortë për pretendimet e tjera historiografike osmane për ndodhjen në Kosovë, më 1389. Pasoi historia e Mulla Shukrullah-ut: “Behxhet-ut Tevarih”, e përfunduar më 2 nëntor 1459. Versionin zyrtar osman e shpini edhe më tutje kronisti i quajtur Enver, në veprën “Düstür-name” të viti 1464. Tri vjet më pas u përfundua vepra historiografike madhore: “Tevarih-i al-i osman” e Uruxh-it, e shkruar deri në vitin 1467, i cili u mbështet kryesisht në veprën e Fakihut, të cilën e përfilli edhe historiani zulmëmadh, Ahmed Ashik-pasha Zade, në veprën e njohur me emrin “Menakib“ ose “Tevarih-i al-i Osman”, të shkruar deri në vitin 1484. Pasha Zade jetoi dhe veproi në Shkup në vitet 30-50 të shek. XV, ndaj veprën e pasuroi edhe me të dhëna nga kujtesa historike në Kosovë. Mirëpo, me ndikim të madh në historiografinë botërore do të bëhet “Kitâb-i Cihan-nümâ” i Mehmet Neshriut, e shkruar midis viteve 1484-1493, e fryrë me të dhëna fantastike.

Kujtesa historike ballkanike për ngjarjen në Kosovë, më 1389, gjeti afirmim në “Kronikën turke të Janiçarit” të Mihail Konstantin - Ostrovicës, e shkruar në vitet 1491/92, për nevojat e mbretit të Hungarisë. Pas kësaj kronike vije historia e rëndësishme “Hesht behisht” e Idris Husam ed-Din - Bitlis, e përfunduar në vitin 1505, ndërkaq kjo u ndjek nga historia, gjithashtu madhore, “Tevàrih-i âl-i Osman” e Kemal Pashazades, e shkruar midis viteve 1502-1510.

Midis viteve 1490-1512, një krijues anonim nga Edrenea e përshtati historinë e Uruxhit, “Tevarih-i al-i osman”, e pasuroi me motive të reja dhe vende-vende e stilizoi. Tani vijnë veprat historiografike osmane: “Târih-i Ni?ancî” e Ramazan zade Mehmet Çelebi - Nishanxhiut, e shkruar para vitit 1561 dhe vepra madhore “Tac-ut-tevârih”, e Saaduddin Mehmet Hoxha Efendisë, e shkruar më 1575. E këtij viti konsiderohet edhe vepra e Ahmed Ferîdûn-it: “Mejm?ah-i nunshâ?t-i Salâtîn”, në të cilën janë botuar letrat e sulltanëve, përfshirë edhe “Fermanin e Bajazitit I” - dërguar kadiut të Bursës nga Kosova për varrosjen e kufomës së Muratit I. Sipas këtij dokumenti, Sulltan Murati u flijua për islamin, si plotësim i dëshirës së tij, në mesin e muajit Shaban të madhërueshëm 791 të hixhrit, përkatësisht më 1389. Muaji Shaban i atij viti filloi ditën e hënë, më 26 korrik dhe kishte 29 ditë, deri më 23 gusht. Del se tragjikomendia në “vendin Kosovë” ndodhi më 8 ose 9 gusht 1389, datë të cilën nuk e gjejmë në kronikat osmane të hershme, as të përfillur nga historiografia turke, e cila për datë të Betejës së Parë të Kosovës e mbanë 20 qershorin 1389.

Përafërsisht të mesit të viteve të 70-ta të shek. XVI është edhe vepra: “Bad?’i ‘ul-waq?’i” e autorit Hoxha Husejn dhe “Nuhbet-üt-tevarih ve ‘L-abar” e Mehmed bin Mehmed. Të dhëna me interes për ngjarjen e Kosovës të vitit 1389 la edhe Mustafa Ahmedi - Aliu, i cili shërbeu në Bosnjë, më 1577, kurse kronikën e rëndësishme: “Künh-ül-ahbâr” e shkroi midis viteve 1591-1599. Një vepër historiografike voluminoze midis kronikës dhe historisë me pretendime të mëdha, është historia “T?hih-i Sollakzâde”, e shkruar para vitit 1657, e Mehmet Handamit - Solakzade. Ndërkaq, të dhëna me interes nga kujtesa historike shqiptare dhe ballkanike për Ndodhjen në Kosovë, më 1389, përjetësoi në kujtesën turke dhe në historiografinë osmane udhëpërshkruesi i famshëm Evlie Çelebi, në veprën madhore “Sijaset-name”. Ai tokat shqiptare, Kosovën dhe vendin e ndodhjes i vizitoi në vitin 1660/62. Për traditën vendëse shqiptare të Kosovës me interes për ngjarjen e Kosovës së vitit 1389 ka lënë edhe dervishi i Selanikut Ahmet Dede Lutfullah-Mynexhimbashi,në veprën: “Müneccimba?i Sahâif-ul-ahbar”, të shkruar pas vitit 1672. Këtu, të themi kushtimisht, përfundon faza e historiografisë letraro-kronikale zyrtare osmane.

Në rrjedhë të kohës, përkrah kronikave osmane, lindën anuarët dhe kronikat e proveniencës ballkanike dhe europiane për Ndodhjen në Kosovë, më 1389. Mirëpo, derisa para kronikave osmane nuk njohim asnjë dokument arkivor të proveniencës lindore, vjetarëve dhe kronikave europiane për këtë ngjarje, u kanë paraprirë informatat me shkrim të individëve si përpjekje për të informuar opinionin për ndodhjen. Informatën e parë për Ndodhjen në Kosovë e la gjakoni Ignjatie, më 27 qershor 1389, përcjellës nëpër Lindje i mitropolitit rus, Pimen. Ai shkroi se në popull po flitet për vrasjen e Muratit I, por nuk e zuri ngoje vrasësin, as ditën e vrasjes. Më 1 gusht 1389, Mbreti i Bosnjës, Tvrtko I, e informoi komunën e Trogirit dhe të Firencës se ushtria e tij e ka thye ushtrinë osmane të Muratit I. Nga përgjigjja e Firencës, më 20 tetor 1389, në Letrën e Mbretit Tvrtko I, shihet se firentinasit kishin siguruar edhe informata nga burime të tjera për Betejën e Kosovës. Ata Tvrtkos i uronin fitoren dhe i gëzoheshin vrasjes së Muratit I nga ana e 12 bujarëve të besatuar, nga të cilët - “njëri prej tyre me shpatë e therri”.

Këtu e vlen të thellohemi pak më shumë në të dhënat e proveniencës serbe. Të theksojmë fillimisht se Kultin e Lazarit dhe Mitin serb të Kosovës e krijoi qeveria dhe kisha ruse deri në fund të shekullit XVI. Kisha serbe në Perandorinë Osmane për Ndodhjen në Kosovë u muar vetëm rreth dy muaj e gjysmë pas ngjarjes. Prifti Pahomije,me gjasë i kishës së Shën Onufrit të Shumicës, lokalitet afër Ravanicës, në Shumadi, shkroi: “...Në këtë vit knez Lazarin e vranë turqit dhe Muratin serbët”. Dhe, vetëm rreth dhjetë vjet pas ngjarjes, aty nga fundi i shekullit XIV, kemi edhe një shënim tjetër të kishës serbe ku thuhej: “Sa gjëmë u bë në vend kur u vra knezi dhe mbreti i madh turk”, pa ua zë ngoje emrat. Tani kjo kishë Tragjedinë Lazar-Murat më nuk e zuri n’goje për rreth 100 vjet, deri nga fundi i shekullit XV. Në një shënim të kësaj kohe zihej n’goje vrasja e Muratit I dhe e Lazarit dhe humbja e ushtrisë së krishterë “për shkak të ikjes të ca njerëzve serbë”. Emrin e vrasësit të Muratit nuk e përmendi asnjëri nga burimet kishtare serbe të shek. XIV - XV. Emrin e vrasësit të Muratit I nuk e përmendi as Konstantin Filozofi në Biografinë e Stefan Lazarit , më 1431, dhe as autori i anuarit Cetinski letopis (1516-1572). Në njërin dhe në tjetrin shkrim, vrasësi i Muratit I quhej vetëm me atributin: “...njëfarë burri fisnik”, ndonëse kronikat osmane dhe europiane deri në këtë kohë për vrasës konsideronin Milosh Nikollë Kopiliqin - krahinar vendës kosovar, vasal dhe i njohur mirë nga afër i Muratit I. Edhe Gjergj II Brankoviçi në veprën “Cronica Serbica” (fundi i shek. XVII), botim i vitit 1704, i iku rolit të Milosh Nikollë Kopiliqit në Tragjedinë e Kosovës të vitit 1389 dhe nuk dha shenja për egzistimin e Kultit serb të Lazarit dhe të Mitit serb të Kosovës.

http://floart-press.blogspot.com/200...-obiliqin.html

[Kreksi]

Amurath, duke u siguruar se ishte mbi konkursin dhe beteja e fituar, alighted nga kali i tij, dhe eci mbi këtë fushë. Ajo ishte e mbuluar me mounds dërmuese e vdekur dhe po vdes. Ai u shpreh, me mahnitje, se shkop e kufomave të armikut burra ishin të rinj pa mjekra. Vezir përgjigjur atij në një mënyrë të llogaritur për të kënaqur princ e tij, kur i fundit, duke vazhduar ligjërimin e tij, tha: "Kjo është ende më e çuditshme se si unë mund të mashtrohen nga një vizion natën e kaluar në gjumë e mia, sepse methought pashë veten vrarë nga dora e një armiku. " Në atë çast një shqiptar, i cili vë thumbues terren në agoni të vdekjes, duke u fshehur mes vdekurit, duke i menduar nga pasuri të veshjes së tij dhe respekt të madh për të paguar atij nga pasuesit e tij, se ai ishte Sulltan, animuar nga mendimet e revenging vendit të tij, papritmas filloi lart, dhe i zhytur kamë në barkun e tij fitimtar të .*

Shkak të kësaj ngjarje nga Knolles është aq grafikisht dhënë, se ajo e meriton të regjistruar në faqet tona: - "Një ushtar i krishterë, i lënduar dhe të plagosur të gjitha të përgjakshme, duke parë Amurath, në një mënyrë tronditëse u ngrit (si ajo e keqe është nga vdekja) nga një grumbull të njerëzve të vrarë, dhe duke e bërë ndaj tij, nga mungesa e forcës ra zhytësit herë

"Shqiptari u pre menjëherë në copa copa, në prani të Bajazetit dhe Amuratit (Muratit I), ky i fundit vdes në shtrat të tij dy orë pas vrasesit."


Burimi; http://www.google.com/books?id=fs8DA...fr&output=text

[fegi]

http://www.forumishqiptar.com/attach...1&d=1259434600



Kenga serbe qe perkujton trimerine e shqiptare ne betejen e fushe Kosoves marr nga revista Allbanica.http://www.forumishqiptar.com/attach...1&d=1259434932