Mexhid YVEJSI, Gjakovė
Botime tė reja: Kompleti i veprave tė Akademik Rexhep Qosja
Nė fund tė muajit dhjetor 2010, Instituti Albanologjik i Prishtinės ka botuar kompletin e veprave letrare e shkencore tė akademik Rexhep Qoses, qė ėshtė kurorė e veprimtarisė sė tij krijuese gjysmėshekullore.
Krijimtarinė e Akademikut Rexhep Qosja e integron stili origjinal dramatik, erudicioni intelektual dhe imagjinata krijuese artistike e shkencore.
Krijimtaria letrare e shkencore e akademik Rexhep Qoses kap njė spektėr fushash e formash tė diturisė albanologjike, qė nga eseja, kritika, tregimi e drama deri te sintezat historiko-letrare, historike e tipologjike dhe strukturat moderne e postmoderne romanore.
Nė parathėnien e kompletit, i cili ka 29 vėllime, drejtori i Institutit Albanologjik tė Prishtinės, prof.dr.Hysen Matoshi,shkruan:
Botimi i kompletit tė akademik Rexhep Qosjes ėshtė ngjarje e shėnuar kulturore e pėrmasės gjithėkombėtare. Kultura jonė e pėrfaqėsuar nė kėtė vepėr unike, edhe si studim shkencor, edhe si shprehje e veēantė e saj pasurohet me punėn gjysmėshekullore diturore e krijuese tė njėrės ndėr figurat mė emblematike tė botės bashkėkohore shqiptare. Ėshtė shenjė e identitetit tonė kulturor vepra e historianit tė letėrsisė, e kritikut letrar, e romancierit, e tregimtarit, e dramaturgut, e autorit tė historisė sonė kombėtare, e eseistit, e publicistit, e polemistit, e dėshmitarit, e akademikut Rexhep Qosja.
Kompleti me 29 vėllime i akademik Rexhep Qoses ėshtė strukturuar nė pesė cikle, tė cilat pėrmbajnė kėto vepra:
1. Veprat historiko-letrare: Vazhdimėsi, Panteoni i rralluar, Asdreni jeta dhe vepra, Prej letėrsisė romantike deri te letėrsia moderne, Anatomia e kulturės, Nocione tė reja albanologjike, Historia e letėrsisė shqipe - Romantizmi 1, Historia e letėrsisė shqipe Romantizmi 2, Historia e letėrsisė shqipe Romantizmi 3, Porosia e madhe, Tri mėnyra tė shkrimit shqip dhe Semantika e ndryshimeve historiko-letrare.
2. Veprat letrare: Antologjia e lirikės shqipe, tregimi satirik I ringjalluri i penduar, dramat Mite tė zhveshura dhe romanet Vdekja mė vjen prej syve tė tillė, Njė dashuri dhe shtatė faje, Nata ėshtė dita jonė, Bijtė e askujt 1 dhe Bijtė e askujt 2.
3. Veprat historike dhe historiko-dokumentare: Ēėshtja shqiptare historia dhe politika, Programet serbe pėr shpėrnguljen e shqiptarėve, Paqja e pėrgjakshme, Tronditja e shekullit 1, Tronditja e shekullit 2 dhe Rilindja e dytė.
4. Veprat publicistike: Populli i ndaluar, Strategjia e bashkimit shqiptar, Ligjėrime paravajtėse, Fjalor demokratik, Demokracia e shpėrdorur dhe Intelektualėt, etika dhe politika.
5. Veprat polemizuese: Morfologjia e njė fushate, Ideologjia e shpėrbėrjes, Realiteti i shpėrfillur dhe Tė vėrtetat e vonuara .
Nė krijimtarinė e tij Akademik Rexhep Qosja shquhet pėr vetėdijen kritike, ėshtė kundėr dogmatizmit dhe pushtetit autoritar.
Liria, e drejta dhe vėrteta janė parime tė vetėdijes sė tij filozofike e etike.
Nė shkrimet e tij Rexhep Qosja ka theksuar:
E vėrteta ėshtė mėnyra e dashurisė sime pėr popullin tim dhe pėr kulturėn e tij.
Kush ėshtė Rexhep Qosja?
Rexhep Qosja ka lindur mė 1936 katundin Vuthaj tė Kelmendit, Mali i Zi. Mėsimet e para i kreu nė fshatin e lindjes, kurse tetėvjeēaren e mbaroi nė Guci.
Shkollėn e Mesme (Normalen) e mbaroi nė Prishtinė. Nė vitin 1964 diplomoi nė degėn Gjuhė-Letėrsi nė Prishtinė.
Studimet pasuniversitare i kreu nė Universitetin e Beogradit, nė Beograd, ku nė vitin 1971 mori titullin "Doktor i shkencave filologjike me temėn "Asdreni - jeta dhe veprat".
Ishte punonjės shkencor nė Institutin Albanologjik tė Universitetit tė Prishtinės dhe drejtor i kėtij Instituti prej vitit 1972 deri mė 1981.
Qė nė fillim tė krijimtarisė sė tij, Rexhep Qosja, duke folur pėr rolin e kritikės dhe modernitetit, pohoi se: "Realizmi socialist nuk ėshtė as realizėm, sepse ėshtė romantizėm".
Duke mbrojtur dhe ushtruar njė kritikė tė tillė dhe duke hequr dorė nga glorifikimi i njė orientimi tė vetėm u siguroi studimeve tė veta dimensione tė reja qė i pėrkasin tė gjitha kohėrave.
Botimi i librit nga Ismail Kadare nė vitin 2006 "Identiteti europian i shqiptarėve - sprovė" 1 ishte njė ringjallje e njė polemnike nė mes tė Qosjes dhe Kadares. Kėshtu ndėrsa Kadare e vlerėson identitin shqiptar si perendimor, kurse Qosja nė librin e tij tė quajtur "Realiteti i shpėrfillur" , e vlerėson atė si njė pėrzierje tė identitetit perendimor dhe lindor, pra tė krishterė dhe mysliman. Identitetin mysliman tė shqiptarėve Rexhep Qosja e dėshmoi me argumente tė pakontestueshme dhe shumė tė qėndrueshme...
Disa nga veprat e Rexhep Qoses:
Episode letrare - (1967)
Dialog me shkrimtarė - (1968)
Antologjia e lirikės shqipe - (1970)
Kontinuitete - (1972)
Asdreni - jeta dhe vepra - (1972)
Panteoni i rralluar - (1973)
Vdekja mė vjen prej syve tė tillė - (1974)
Shkrimtarė dhe periudha - (1975)
Anatomia e kulturės - (1976)
Mite tė zhveshura - (1978)
Prej tipologjisė deri te periodizimi - (1979)
Morfologjia e njė fushate - (1980)
Nocione tė reja albanologjike - (1983)
Historia e letėrsisė shqipe I - (1984)
Historia e letėrsisė shqipe II - (1984)
Antologjia historike e letėrsisė shqipe - (1985)
Historia e letėrsisė shqipe III - (1986)
Porosia e madhe - (1986)
Populli i ndaluar - (1990)
Strategjia e bashkimit kombėtar - (1992)
Ēėshtja shqiptare: Historia dhe politika - (1994)
Ligjėrime paravajtėse - (1996)
Fjalor demokratik - (1997)
Paqja e pėrgjakshme: Konferenca ndėrkombėtare pėr Kosovėn - (1999)
Njė dashuri dhe shtatė faje, roman, bot. Toena, Tiranė, (2001)
I ringjalluri i penduar, tregim satirik. Toena, Tiranė, (2002)
Realiteti i shpėrfillur (Vėshtrim kritik mbi pikėpamjet e Ismail Kadaresė pėr identitetin shqiptar) - (2006)
Rilindja e dytė
Prej letėrsisė romantike deri te letėrsia moderne - 2007
Nata ėshtė dita jonė, - 2007 etj.
Tė gjitha kėto vepra dhe tė tjera qė tani janė nė njė komplet prej 29 vėllimesh, kėto vepra janė njė pėrmendore kulturore...
Mexhid YVEJSI, Gjakovė
Krijoni Kontakt