Ekskluzive: Intervistë me poetin dhe publicistin Jeton Kelmendi

[hajla]

Ekskluzive: Intervistë me poetin dhe publicistin Jeton Kelmendi
E diel, 11-05-2008, 10:21pm (GMT+1)

Nga Alma Papamihali - Zemra Shqiptare

Jeton Kelmendi, është një poet dhe publicist i kohërave moderne, lindur më 1978 në Pejë. Shkollën fillore dhe të mesmen ai i kreu në vendlindje, ndërsa studimet e larta në Prishtinë. Nën autorësinë e tij, lexuesi shqiptar është ndeshur jo vetëm ne Kosove, ku ai punon për shumë media, por edhe jashtë vendit, e sidomos ne Belgjike, Paris dhe së fundi në Bukuresht (Rumani). Shkrimet e Kelmendit, po luajnë një rol të rëndësishëm në çështjen dhe realitetin shqiptar, duke tërhequr vëmendjen e medias dhe duke u përkthyer gjerësisht në gjuhën vendase, sidomos ne çështjet politike aktuale. Por edhe poezitë e Kelmendit, janë te përkthyera gjithashtu në disa gjuhë dhe janë pjesë e disa antologjive. Ato kane pasur vazhdimisht lexues me përmasa te gjëra, si dhe janë ndjekur nga një kritike pozitive, qe e ka cilësuar poezinë e Kelmendit, një poezi bashkëkohore, moderne si dhe poezi me premisa ndikuese në esencën e letërsisë shqiptare. Edhe pse në një moshë relativisht ende të re, biografia e botimeve te Kelmendit është shumë e ngjeshur.

Shekulli i Premtimeve, 1999
Përtej Heshtjes, 2002
Në qoftë mesditë, 2004 Jeton Kelmendi, është një poet dhe publicist i kohërave moderne, lindur më 1978 në Pejë. Shkollën fillore dhe të mesmen ai i kreu në vendlindje, ndërsa studimet e larta në Prishtinë. Nën autorësinë e tij, lexuesi shqiptar është ndeshur jo vetëm ne Kosove, ku ai punon për shumë media, por edhe jashtë vendit, e sidomos ne Belgjike, Paris dhe së fundi në Bukuresht (Rumani). Shkrimet e Kelmendit, po luajnë një rol të rëndësishëm në çështjen dhe realitetin shqiptar, duke tërhequr vëmendjen e medias dhe duke u përkthyer gjerësisht në gjuhën vendase, sidomos ne çështjet politike aktuale. Por edhe poezitë e Kelmendit, janë te përkthyera gjithashtu në disa gjuhë dhe janë pjesë e disa antologjive. Ato kane pasur vazhdimisht lexues me përmasa te gjëra, si dhe janë ndjekur nga një kritike pozitive, qe e ka cilësuar poezinë e Kelmendit, një poezi bashkëkohore, moderne si dhe poezi me premisa ndikuese në esencën e letërsisë shqiptare. Edhe pse në një moshë relativisht ende të re, biografia e botimeve te Kelmendit është shumë e ngjeshur.

Shekulli i Premtimeve, 1999
Përtej Heshtjes, 2002
Në qoftë mesditë, 2004
Më fal pak Atdhe, 2005
Ku shkojnë ardhjet 2007
Zonja Fjalë 2007
Sa fortë janë rralluar letrat në gjuhen Rumune në Bukuresht 2007
Fryma, është në botim në gjuhën Angleze ne SHBA

Te jesh poet është madhështore, por jo secilës madhështi në botën që jetojmë, poeti ka kërkuar t´i thure një poezi. Ishte ky mendimi i pare qe me lindi, tek lexoja një poezi te poetit Kelmendi, ne vargjet e se cilës arrin te gjesh vërtetë madhështinë e dëshiruar, sidomos kur lexon fundin e poezisë...

"Nënë ti je emri ynë që shndrit në qiell
E tokë"

Janë vargje këto, kushtuar krenarisë se një kombi, siç është Nene Tereza për te gjithë ne shqiptaret, një madhështi, para se cilës poeti nuk mund te qëndroje indiferent. Ndaj duke dashur te lexojmë edhe me shume për ndjesinë e poetit mbi figurën e një prej personazheve madhore, qe inkurajon dhe shpesh i jep një grade superiore ne krijimtarinë e tij poetike. Ndaj do te kishim dëshire te dinim:

Ç´përfaqëson për ju një figure e tille, siç është ajo e Nene Terezës dhe si është pritur një poezi e tille nga lexuesi shqiptar apo dhe ai i huaj (nëse është përkthyer ne një gjuhe tjetër kjo poezi?
Kelmendi: Nëna jonë Terezë, tek unë përfaqëson majën më të lartë të krenarisë sonë kombëtare. Ajo padyshim, është sinonim i shpirtit dhe mirëssisë shqiptare. Kam provuar ta shkruaj një poezi të mirë për ketë figurë që nga viti dy mijë dhe ja kam dal ta bëjë diçka te tille, nga fundi i vitit të kaluar. Në fakt kam shkruar dhjetëra poezi dhe kur mendoja sa e madhe është Nëna Terezë, poezitë e mia për të, nuk me pëlqenin. Poezia për të cilën ju pyesni është botuar në disa revista dhe website në gjuhën shqipe dhe kam marrë shumë urime për ketë poezi, që më flenë në zemër.

Ndërsa lexojmë për ju, ndër të tjera në biografinë përmbledhëse, kemi edhe një pikë shumë interesante, që nuk mund ta lexosh tek biografitë e poeteve te tjerë. Jeton Kelmendi, është edhe "veteran i UCK-së". Nuk e di pse ashtu spontanisht, me erdhën në mend vargjet e të madhit Migjen:
"Mjerimi pjek femine para se te burrnohet/ don ta mesoje ti iki grushtit qe i kercnohet"...
Ndaj etja për lirinë e Kosovës dhe kërkimi me ngulm i realizimit te ëndrrës së fjalës se lire, nuk mundi t´ju lere pas, edhe pse ne një moshe te re, për te qene i rreshtuar në radhët e një ushtrie. Megjithatë qëllimi për te cilën kryhej një lufte, mbase ju kishte burrëruar përpara kohe.
C’farë domethënie ka sot për ju, një përvojë e tille historike dhe a mund të na tregoni diçka konkrete, mbi mbresat e atij viti?

Kelmendi: Sa herë që popullit i kanoset rreziku i zhbërjes, të gjithë qytetarët e vendit kanë obligim për t´a mbrojtur. E vërtetë që kam qenë i ri, akoma pa i mbushur të njëzetat, por fatin e patëm të tillë dhe pa modesti e them se nuk kam bërë gjë. Kam kryer vetëm një pjesë të vogël të obligimit ndaj atdheut tim. Është e vërtetë se lufta është edhe një përvojë e madhe e jetës, por pas krenarisë që ke mundur ti shërbesh atdheut, ke edhe shumë pakënaqësi. Dihet paslufta i ka euforitë dhe perfiterte e vet dhe ata shpërfillin të vreten dhe vlerat reale, gjë kjo që më së shumti prek ish-luftëtaret.

Sot... pas kaq vitesh përpjekjesh, vuajtjesh, stërmundimi dhe mbi te gjitha, heroizmi...Kosova gëzon pavarësinë e saj. 17 shkurti i 2008-s, do te mbetet ne zemrat e çdo shqiptari, date e përmasave historike, ndaj edhe te tilla data, nuk mund te kalojnë pa u përjetuar thellë, nga emocione të forta në zemrën e një poeti. Ku ndodheshit ose më sakte, ku e festuat 17 shkurtin e këtij viti? Gjithashtu c´domethënie ka për një poet dhe një publicist si ju, kurorëzimi i një Kosove të pavarur?

Kelmendi: Po, është e vërtetë se Kosova që nga 17 shkurti ka një gjysmë pavarësi. Nëse e shikojmë pak më mirë, Kosova vetëm ka bërë një hap drejt pavarësie, por nuk është pavarësi e plotë. Si poet e kam festuar ashtu si një artist i Kosovës, kurse si publicist dhe njohës i politikës së Prishtinës dhe relacioneve ndërkombëtare-Kosovë, kam pasur mendime të përziera. Me 17 shkurt kam qenë në Bruksel dhe e kam festuar me vetveten, duke shikuar TV tona dhe manifestimin e shqiptarëve kudo nëpër botë.

C´mendoni mbi gjendjen politike shqiptare në përgjithësi, pra parë në prizmin, Shqipëri-Kosovë-Maqedoni?

Kelmendi: Në fakt shqiptarët sot janë më mirë se kurdoherë më parë, nëse shikojmë historikisht. Shqipëria po ecën drejt Evropës, u thirr në NATO dhe që është më rëndësi është duke u zhvilluar ekonomikisht. Kosova është nisur drejt krijimit të mekanizmave, që e bëjnë shtetin funksional. Maqedonia dita ditës po u shkon në favor shqiptarëve, duke u bërë faktor kyç ata. Problem i madh mbeten raportet politike ndërmjet faktorëve shqiptar, në të tria vendet. E tëra kjo, është pasojë e njerëzve të politikës së vjetër në Shqipëri. Nga Kosova pas vdekjes së Ibrahim Rugovës, politika atje është dezorientuar dhe tani manipulohet dhe mashtrohet opinioni nga koalicioni i dy partive më të mëdha. Nuk ka opozite reale në Kosovë, kurse Hashim Thaçi kontrollon çdo gjë në vend. Kur flasim për Maqedoninë, dhe politikën shqiptare atje, është për të ardhur keq, se si shqiptaret nuk dinë ta menaxhojnë vetën. E vërteta është se të tria vendet, janë në top listën e vendeve më me korrupsion në Evropë. Ky është edhe problemi më i madh drejt integrimit në strukturat Euro- atlantike.

Një foto, shpesh flet më shumë se qindra fjalë. Megjithatë, njërën prej tyre, do doja veçanërisht ta komentonit pak me gjërë. Është fjala për një takim krejt të veçantë tuajin, siç është ai me presidentin, politikanin e një niveli botëror, Ibrahim Rugova. Cilat janë mbresat dhe përjetimi i atij takimi ne sytë e Kelmendit dhe c´mund te thoni për figurën e Rugovës dhe rolin aq të rëndësishëm te tij, si figure politike në kurorëzimin me Kosovën si shtet të pavarur?

Kelmendi: Me ish-presidentin Rugova jam takuar disa herë. Ne kemi të drejt të flasim çka të duam për figurën e tij, sepse ishte yni. Disa e shajnë duke menduar se janë patriot, nëse flasin keq për të, të tjerëve ua zë diellin edhe për së vdekuri, disave u shërben edhe tani për interesat e tyre nga më të ndryshmet. Ai tani nuk është më në jetë, por emri i tij mendoj është sinonim i lirisë dhe demokracisë në Gadishullin Ilirik. Fotot që kam me Ibrahim Rugovën sa herë i shikoj, ma sjellin ndërmend një fjalë të tij që ma kishte thënë dikur “nuk është lehtë të jesh i mirë dhe ta duash atdheun pa hile, a interes”. Mund ta them me plot gojën se pas disa kohe historia do mat me kohen e Rugovës, kurse e vërteta, do ta verë atë në nderin e kombit.

Tek flasim për figurën e Rugovës, fare natyrshëm n´a shkon mendja, tek ai që do të mbetet krenaria e kombit shqiptar, tek ai që i dha ngjyrën e gjakut te tij, lirisë se shtetit më të ri në botë, Adem Jasharit. Si e përshkruan Jetoni Kelmendi ketë figure madhore?

Kelmendi: Një gjë është shqetësuese për mua si intelektual. Shoqëria shqiptare në përgjithësi ka një ves të keq që e ka trashëguar nga mentaliteti ballkanik. Për ta ngritur dikë, duhet ta përulim tjetrin. Kur jemi këtu të Adem Jashari, dimë se disa bashkëkombas tanë, për ta ngritur figurën e heroit, pështyjnë mbi Rugovën. Mendoj se ne kemi vend për të të gjithë dhe kur bie fjala për vlerat e Kosovës, unë kam një fjalë Adem Jashari është Zemra, kurse Ibrahim Rugova truri i Dardanisë.

Ju jeni një poet shumë i talentuar, por ajo që spikat kohëve të fundit në shtypin shqiptar, është aktiviteti juaj i gjerë në media dhe kryesisht në politikë.

C´vend zë politika në jetën tuaj, duke e krahasuar me letërsinë?

Kelmendi: Arti dhe letërsia për mua, janë dashuri pa të cilën nuk mundem, kurse politika është profesion, ngaqë unë jam njeri i medies dhe media është shtëpia e politikës. Tek mediat shqiptare ju e dini, unë shkruaj kohë pas kohe dhe kryesisht kritikoj fenomenet dhe dukuritë e përquduara të politikanëve tanë. Mendoj se ne publicistët dhe intelektualet në përgjithsi, duhet të shohim drejt dhe jo të jemi servil të politikës. Ju lutem, ju e dini që unë kritikoj edhe të majtën, edhe të djathtën dhe jo siç bëjnë disa kolegë të mitë në Tiranë dhe Prishtinë. Thjeshtë mendoj se kështu ne i kontribuojmë shoqërisë dhe ndikojmë në uljen e dukurive të këqija politike.

Autorët e preferuar për ju, nga letërsia shqiptare dhe ajo e huaj?

Kelmendi: Kryesisht lexoj nga autorë të huaj, por natyrisht edhe shqiptar. Veç asaj profesionale, lexoj dhe poezi, romane, drama etj dhe ato kryesisht nga interneti. Nga autoret tanë lexoj librat e miqve dhe kolegëve të mijë si Agron Tufa, Ndue Ukaj, Arjan Leka e të tjerë. S'po i përmend tani të gjithë. Por edhe pse lexoj dhe preferoj këta autorë dhe shumë të tjerë, do doja të vecoj në këtë rast dhe emrin e të madhit Isamil Kadare, vepra e të cilit po ndikon pozitivisht në njohjen e emrit te shqiptarit nëpër botë.
Një poet, një publicist, kërkon te jetë pothuajse për gjithçka i informuar.
Kjo ka të bëjë kryesisht me natyrën gazetareske të personit. Thjesht doja një përgjigje te shkurtër. A është Jetoni kurioz nga natyra?

Kelmendi: E vërtet se përpiqem të jem i informuar, me aq sa kam mundësi. Dihet mirë se nëse nuk i përcjell gjërat, ato ecin shpejt dhe informatat janë ushqim për të ecur në hap me kohën. Duhet të kemi parasysh se në ditët tona, jeta është shumë dinamike, prandaj kërkon angazhim dhe përkushtim të madh. Është e natyrshme, se tek unë ka ndikuar edhe profesioni dhe puna gazetareske.
Siç e kam thënë edhe më lart, edhe pse në një moshe të re, ju keni punuar në mënyrë intensive dhe keni kurorëzuar në shtyp një sërë botimesh. Me çfarë po merreni konkretisht tani dhe a do të ketë mundësi lexuesi së shpejti të lexojë diçka te re nga ju?

Kelmendi: Në natyren time, është që mos të ngutem të botoj shumë, por të përpiqem që kur botoj të mos botoj gjithçka. Kam disa libra për botim: një përmjedhje poezish pres të dal në SHBA këto ditë diku. Po ashtu, po përpiqem edhe në gjuhen Frënge, ta botoj një libër. Për lexuesin shqiptar ndoshta nga fundi i vitit, mund të nxjerr dy libra, njërin me poezi dhe tjetrin dramë.

Ku jetoni momentalisht dhe hera e fundit që keni qenë në Kosovë?

Kelmendi: Unë jetoj në Bruksel shumicën e kohës, por edhe në Paris shkoj nga dy dite në javë. Sa i përket Kosovës, së fundi e kam vizituar në janar të këtij viti.

Artistet në përgjithësi dhe poetët në veçanti, janë njerëz të ndjeshëm nga natyra. Ata janë të parët që e përjetojnë, qofte mirësinë dhe bukurinë e kësaj jete, ashtu dhe te këqijat e mangësitë e saj. Si mendoni, (duke qënë një njohës i mirë i realitetit shqiptar), cili është problemi ose mangësia kryesore e këtij realiteti, qe do te ndikonte ne një jetë më të mirë dhe mbarëvajtje bashkëkohore?

Kelmendi: Nëse shikojmë natyrën e atdheut, gjithandej ka shtrihen tokat shqiptare, ne kemi bukuri të rralla natyrore, por se sa dimë ne ta mirëmbajmë atë dhe sa investojmë në bërjen e kushteve për turizëm, është diçka krejt tjetër. Nga sipërfaqja e madhe që ka Shqipëria, deri tek bjeshkët e bukura, të gjitha duan një investim në bërjen e kushteve më të mira. Në atë mënyrë, që të bëhen tërheqëse për syrin e turistëve të huaj. Mua natyra më jep forcë dhe imagjinatë për të krijuar art, kur jam në duke vizituar, sidomos vendet e tilla në atdhe.

Meqë dhe unë jam poete, do doja të them, thjesht që përveç letërsisë, tek unë muzika zë një vend të rëndësishëm. Po Jetoni, a dëgjon ndonjëherë muzikë me volum të lartë, apo jeni kryesisht një tip i qete?? ...dhe nëse po, cilën rryme muzikore, ose këngëtarë preferoni?

Kelmendi: Do të nisëm nga thinja e popullit “le të më çoi ai që është rrëzuar vet”. Pra meqë ju jeni poete, e dini më së miri se si është jeta e poetit. Unë për nga natyra jam shumë i qetë, por muzikën e preferoj shumë. Varësisht nga ambienti, ashtu e dëgjoj muzikën, p. sh. Kur ndodhëm në bjeshkët e Dukagjinit dhe në Rugovë e dëgjoj Dervish Shaqën dhe e pëlqej me zë sa më të lart. Kur jam në me shoqëri, dëgjoj atë që është e preferuar për njerëzit që janë me mua. Ndërkaq kur jam vetëm, degjoj më së shumti balada, qoftë shqip, qoftë anglisht. Këngëtar të preferuar kam disa prandaj s’ po ju jap emër.

Nëse do te kishe mundësinë te jepje ndihmësen tende në realitetin që jetojmë, ku mendon konkretisht që duhet ndryshuar diçka?
Kelmendi: (Qesh) Fatmirësisht, që nuk jam në një pozitë të tillë që mund të ndryshoj shumë. Sikur të isha në një pozitë të tillë, do ta ndryshoja gati, gjithçka që na shoqëron në jetë, pasi syri im sheh shumë parregullsi në shoqërinë tonë. Do ta ruaja pa e ndryshuar bukurinë e vajzave shqiptare, që unë i quaj bukë vargu dhe ujë fjale.

Sot ju jeni një poet dhe publicist i njohur...Nëse letërsia, ose fusha e medias nuk do të ishte profesioni juaj, ne cilin profesion do e shihnit veten tjetër?

Kelmendi: Në fakt unë kam edhe nje profesion, jam biokimist, por atë nuk e kam dhe aq për zemer, prandaj nuk punoj në atë fushë. Profesion tjetër që e dua shumë, është aktrimi por edhe filozofia më shkon për zemër. Cilëndo nga këto dyja po ta kisha duke specializuar, nuk do isha pishman.

Përveç artit te të shkruarit dhe publicistikes, si e kalon kohen e lirë Jeton Kelmendi?

Kelmendi: Jam një ithtarë i të shëtiturit dhe të vizituarit të vendeve dhe monumenteve. Është e rregullt vizita ime në ndonjë nga vendet dhe muzetë e Evropës. Merrem dhe me sport ngapak, jo rregullisht por në menyrë pasive, kështu e kaloj kohën e lirë, kur nuk lexoj gjë.

A e ka gjetur ai shpirtin binjak, me të cilin ndan dhe ndër çastet më të bukura?

Kelmendi: Kjo pyetje para disa vitesh është konsideruar provokim, por sot një pyetje reale. Dihet se artistet janë pak aventurist në shpirt dhe nuk janë të vetmuar kurrë, por unë jo, nuk e kam gjetur akoma njeriun e tillë. Njeriu im do të jetë shqiptar, nga atdheu im, ketë ja kam premtuar vetes dhe kur do ta kem, është në të ardhmen. Dua që njeriu i jetës t’më flasë shqip.


Qyteti më romantik për ju, është...?

Kelmendi: Vjena dhe Parisi, nga vendet e huaja, kurse Berati, nga qytetet e atdheut.

Keni një shprehje apo thënie të preferuar, që mund ta quanit "moto" të jetës suaj?

Kelmendi: Po, shiko të tjerët dhe orjentoje veten. Kjo është motoja ime e jetës, por dhe porosia për miqtë e mij.

Një opinion, apo një sugjerim mbi faqen elektronike "Zemra shqiptare"...Për shembull nëse dëshironi të lexoni kryesisht diçka me shume?

Kelmendi: Zemra Shqiptare, është një agjenci prej më të mëdhave dhe më të vizituarave në gjuhën Shqipe të këtij lloji. Shefit të kësaj faqe i dëshiroj sukses dhe punë të mbarë. Bën një punë të shkëlqyeshme, kurse ju Alma, ju falënderoj për pyetjet e gjithanshme dhe komplete, për një intervistë në detaje.

Edhe unë, do doja t´ju falenderoja gjithashtu, qe patët mirësinë dhe kohën, për t´ju pörgjigjur çdo pyetjeje drejtuar nga unë. Njëhkohësisht, ju uroj frymëzim në rrugën e bukur të artit dhe shpresoj të kemi mundësinë të bashkëbisedojmë përsëri herë të tjera.

Intervist,marre nga Zemer shqiptare...

p.s.kerkoj ndjese nese kjo tem nuk eshte ne vend te caktuar,ndaj luas drejtuesit e ketij Fsh,qe ta bartin ne vend te caktuar sipas tyre...

Jufalemnderit
Hajla.

[hajla]

( Polemikë apo Elegji? )

ARKIVA >>AUTORET>>FLURANS ILIA

Në librin Brihadaranyaka – Upshanishad , gjendet fabula e Hinduve ku përshkruhet fragmenti i zbërthimit të fjalëve “Datta, dayadhvam, damyata”, fjalë që lëshohen shpateve të malit Himavant, njërit prej përbërësve të maleve Himalaje, fjalë që zbresin mbi qeniet njerëzore nga maja më e lartë e planetit, përpos zërit të bubullimës. Fabula flet për zotat e njerëzve dhe demonëve, që me radhë iu lutën at Prajapatit me fjalët “Folna , o Zot!”. Çdo grupi të veçantë Ai ia kthehu përgjigjen me një të vetme rrokje: “Da”. Secili syresh e shkoqiti atë rrokje të vetme të bubullimës sipas mënyrës së vet. Disa prej njerëzorëve e interpretuan si fjalën “Datta” (që do të thotë: jap lëmoshë). “Da” tha bubullima, dhe të tjerë e interpretuan si fjalën “Dayadhvam” (që do të thotë: ushqej dhembshuri). Të tjerë nuk nguruan ta interpretojnë madje si fjalën “Damyata” (që do të thotë: ushtro vetëpërmbajtje). Pra me një rrokjezim të vetëm të Fjalës së Qiellit, u gjithpërfshinë dhënia e ndihmës, dhembshuria dhe vetëpërmbajtja.
Fjala në të folmen zakonore shqiptare, në këngët epike dhe legjendat, ka një karakter të gjithëpushtetshëm mbi ndërgjegjen e çdo individi, si të jetë e diktuar prej së larti, ku çdo funksion i saj ndërlidh fate jetësh njerëzore. Shprehjet “I kam dhënë fjalën”, “Ia kam marrë fjalën”, “Fjala vret më tepër se pushka”, “Fjala shëron”, “Jam në besë të fjalës”,etj, i japin fenomenit Fjalë, një karakter mitologjik ndër shqiptarët. Fjala, për Grekët e lashtë do të thotë Logos, dhe “logos” përfshinë çdo lloj komunikimi. Mund të shqipërohet edhe si Mesazh. Te Ungjilli sipas Gjonit thuhet: “Në fillim ishte Fjala dhe Fjala ishte pranë Perëndisë. Në fillim, (kur Perëndia krijoi gjithçka), tashmë ishte Ai që quhet ”Fjala”. Ky kishte qenë gjithmonë me Perëndinë dhe ishte vet Perëndi. Në Atë është jeta; dhe jeta ishte drita e njerëzve... Dhe Fjala u bë mish, dhe jetoi mes nesh, dhe ne pamë lavdinë e Tij, Lavdia e të vetëlindurit prej Atit, plot hir e të vërtetë.” Për Shën Gjonin Fjala ka një domethënie të tillë saqë ai e përdor për ta njëjtësuar me Krishtin, por njëherazi, ajo shërben për të siguruar identitetin e qenieve njerëzore, shkruan Dr. Hart Wegner.
Me tingujt e parë të zilkave diabolike të celularëve që njoftuan mbërritjen e kohëve moderne dhe ndërprerjen e fjalës burrërore të bisedave në mes miqsh; me betonimin e pa shpirt të bregdetit të Durrësit ku gjysma e tabelave mbartin emra të huaj dhe gabime drejtshkrimi; me ndotjen e ujërave dhe dhunimin e shtratit të lumenjve; pothuajse qiellgërvishtjen e plotë të Tiranës; me shkatërrimin natyral dhe arkitektonik në mbarë vendin; me kufizimin e pamjes ku të merr malli të përqafosh një degë të vetmuar pishe, apo të puthësh një lule të vetme, që përbën shpirtin e ekzistencës; me konservimet e mërzitshme televizive dhe me mishin e tymosur të fjalëve mediatike; me kompjuterizimin dhe dixhitalizimin e të menduarit të lirë; me asfiksimin e gjuhës shqipe në bunker; Fjala, gjithmonë e më pak ngelet e gjallë ndër libra të bukur-shkruar; edhe këta dyshues disa herë në krahasim me epideminë që rritet duke zbehur imunitetin shpirtëror të një brezi rinor që pothuajse nuk shfleton asnjë faqe letrare, që ushqehet nxitimthi me hormonet e sandviçit të shpejtë, Made in McDonnald’s, të globalizmit të atij brezi që haptazi e konsideron poezinë si ushqim që u bie shtëng në stomak, dhe që u djerrit kohën e ekspozimit të llapës që shpërvilet ditë-kafeneve. “Mendoj se poezia e vërtetë, shkruan Xhim Morrison, nuk përpiqet të thotë, ose deklamoj, diçka. Ajo thjesht të jep çelësin e mundësive, ose përzgjedhjeve. Të hap të gjitha portat. Ti mund të hysh në cilëndo prej tyre që e ke të hapur përpara vetes, dhe që e shikon të arsyeshme. Dhe është kjo besoj arsyeja e vetme, që arti poetik ka kaq shumë vlera sepse të drejton drejt përjetësisë. Ai është i përjetshëm. Për aq kohë sa njerëzimi do të ekzistoj do të ketë fjalë, dhe kombinime artistike fjalësh. Asgjë tjetër, nuk mundet të mbijetojë kundrejt shkatërrimit total përveç poezisë, vargjeve dhe këngëve.”
A ka ardhur koha të themi: Lamtumirë Fjalë!? A duhet konsideruar kjo, si një polemikë, nga ana jonë, që e mbajmë ende veten të shtrënguar fort, me besë e me shpresë, brenda besimit të urdhrit të Fjalës? Brenda familjes së nderuar të bibliofilëve. Apo mos thjesht diskutimi ynë ka trajtat e një elegjie pak çaste përpara se terri të bjerë ngadalë? Unë kam besimin se do të jemi gjithmonë mirë brenda kufijve ku idetë tona mbeten tërësisht njerëzore. E meqenëse Fjala, e ka gjithmonë me vete këtë bekim, për të qenë ashtu si ne, e pagëzuar me frymë përjetësie në të ardhme, e përbërë prej mishi e prej gjaku në të tashme, gjithmonë: Për aq kohë sa njerëzimi do të ekzistojë, atëherë, do të kemi vazhdimisht këngë dhe poezi në sofrën e shoqërisë. Në qoftëse fjala e bukur e poezisë, ka shtënë tek ju urtësisht diçka, pa fuqimisht asgjë, ose energjikisht gjithçka, ka ndodhur pikërisht sepse ajo ka përcjellë tek njërës të ndryshëm reflektimin e kufijve të karakterit planimetrik të arkitekturës së shpirtit të gjithsecilit, të atyre rrugëve që pikërisht ata kanë parë, thellësisht kanë ndier, totalisht kanë dëshiruar, ende vazhdojnë të ëndërrojnë, të pasqyruara në to.

[hajla]

Eksluzive--Dashuri sipas shqiptarëve...

Dashurojnë me pasion, po me kaq pasion vrasin në emër të dashurisë, robërojnë nën këtë emër, ndëshkojnë, falin, dhurojnë vazhdimësi. Ja cilët janë shqiptarët në raportet e dashurisë! Shoqëria shqiptare me vitet ka përjetuar forma të ndryshme të të dashuruarit, nga “dashuritë e ndaluara” ku “mëkatarët” paragjykoheshin dhe duhet të martoheshin në mos me dëshirë, të detyruar, tek “liria” e dashurisë sot, ku ndjenja gjithënjerëzore po fiton dimensionin e munguar. Meshkuj që nuk janë më aq tradicional, por që akoma e mbajnë një këmbë peng dhe femra që kërkojnë të luftojnë si të barabarta në një betejë që u përket të dya palëve njëlloj. Kjo është beteja shqiptare për dashurinë.

Dashuria është konsideruar gjithmonë si ndjenja më e bukur që njeriu përjeton. Ajo do të vazhdojë të mbetet e tillë edhe pse kohët ndryshojnë, idetë tjetërsohen. Është ndjenja që ripërtërin shpirtin, e rilind atë. Është ajo për të cilën shpeshherë luftojmë ta kemi. Historitë përsëriten, në kohë të ndryshme, me personazhe të ndryshme. E njëjta gjë ndodh kudo. Në vende të ndryshme dashuria përjetohet njësoj, midis njerëzve, të cilët dinë të luftojnë dhe ta mbrojnë dashurinë që i ka bashkuar. Por nga ana tjetër ajo ka karakter të caktuar dhe përjetohet në varësi të kulturave të ndryshme. Forca dhe pasione të vrullshme, tradhëti e “thika” pas shpine, nën një emërues të përbashkët, lufta e pakuptueshme e ndjenjave. Kjo është dashuria, e çuditshme me mënyrat e saj. Nëse do të kalonim në pjesë të ndryshme të rruzullit tokësor kjo ndjenjë e bukur duket se ka karakter të caktuar në varësi të kulturave dhe njerëzve, që e përjetojnë. Shqiptarët janë një popull me karakteristika të çuditshme në ndjenjën e dashurisë.

Tranzicion ndjenjash...

Shoqëria shqiptare mund të cilësohet si një nga shoqëritë, e cila ka përjetuar forma të ndryshme të të dashuruarit. Kjo falë ndryshimit të kohërave, që e kanë karakterizuar këtë shoqëri, duke ndikuar në mënyrë të ndjeshme në vendosjen e rregullave të ndryshme, të cilat kanë qenë një diktat për mënyrën e arsyetimt, botëkuptimit dhe krijimit të lirshmërisë individuale. A kanë qenë shqiptarët gjithmonë të lirë të jenë vetvetja dhe të dashurojnë ashtu siç mund të dashurohet vërtet? Në fakt, jo. Shumë njerëz do të jepnin përgjigje të ndryshme, por duke arritur në të njëjtin rezultat. Dikur shqiptarët e shihnin të natyrshme të fshihnin ndjenjat tyre, pasi dashuria midis të rinjve konsiderohej e ndaluar nwse ajo do ishte e dukshme edhe jo e fshehtë. Dhe në fakt nuk kishe se si të veproje ndryshe, nëse do i referohemi periudhës së diktaturës, të cilën e jetuam për vite me radhë. Sistemi i cili krijoi në mendësitë shqiptare një kulturë atavike dhe mentalitet të prapambetur. Dashuria ishte “tabu”. Dy të rinj duhet të martoheshin dhe më pas të dashuroheshin, pasi nëse do ndodhte e kundërta shumë prej tyre do vuanin, jo për faktin se nuk mundën të luftonin për ta jetuar, por për faktin se nuk do të kishin shansin ta provonin këtë luftë të mirëfilltë dashurie.

Dashuria ne liri

Megjithatë me kalimin e viteve mentaliteti i shoqërisë ka ndryshuar e deri diku është moderuar, madje edhe duke i kaluar parashikimet e sociologut më optimist. Mbi frenimet e dikurshme kanë lindur ide të tjera. Ide, të cilat shkaktohen nga shkatërrimi i shumë të tjerave. Me ndryshimin e tyre ndryshoi bashkëjetesa e shumë përjetimeve, koncepteve apo fenomeneve në një shoqëri tjetër. Pikërisht periudha pas-komunizëm, apo e thënë ndryshme demokracia, solli natyrshëm mendime dhe botëkuptime të tjera tek të gjthë ne. Ose le ta themi më thjesht, arriti “të shkëlqente” pjesën e fshehur të shpirtit shqiptar. Ndjenja që dikur nuk pati mundësi të përjetohej me të gjtha nuancat e saj, sot shfaqet “lakuriq”, madje shpesh me një lakuriqësi neveritëse. Pa paragjykime! Çdokush është i lirë të jetojë, por deri në atë kufi ku nuk cenohet liria e tjetrit. Shoqëria shqiptare ka ndryshuar, ( me të dyja anët e një medaljeje), duke sjellë me vete ndryshime të një mentaliteti, dikur të rrënjësor në prapambetje të kota e të pakuptimta. Të rinjtë shqiptarë janë ata të cilët kanë krijuar edhe shembujt e një shoqërie të civilizuar, e cila duke përcjellë tendenca të reja drejt modernes dhe të pavarurës ka krijuar edhe stereotipe kulturorë në mënyrën e të dashuruarit.

Stereotipi mashkullor


Megjithë këto ndryshime dhe tendenca sociale të reja, duhet të pranojmë se jetojmë ende në një shoqëri maskiliste. Meshkujt, kryesisht synojnë të tregojnë tiparet e një “të forti”, ku femrat duhet të jenë ato, që duhet të binden e të përshtaten. Ata mund të cilësohen si individë, të cilët kanë një natyrë të veçantë sidomos në krijimin e raporteve specifike në shoqëri dhe dashuri. Shumica e tyre ka trashëguar nga brezat e tjerë atë pjesë mentaliteti, i cili ka jetuar me vite në shoqërinë shqiptare. E në fakt s’kishte si të ndodhte ndryshe. Shumë prej tyre le të themi që janë disi të “infektuar” nga mënyra e të jetuarit mes dy epokave. Kalimi nga diktatura në komunizëm natyrisht që la gjurmë tek të gjithë ne. Të qenurit i “lirë” do t’u pëlqentë të gjithëve, por kjo liri do të shihej e kufizuar përballë partneres së tyre. Tepër të kujdesshëm, “sytë katër” për të parë çdo lëvizje të saj, për ta përndjekur deri në fajësi (pa dashur të përgjithësojmë). Si natyra mesdhetare, meshkujt shqiptarë do të dallohen gjthmonë për egoizmin dhe xhelozinë, që kanë ndaj partneres së tyre. Dinë të dashurojnë, dashurojnë ndoshta me tërë forcën e tyre, por shpesh herë dështojnë në mënyrën se si e transmetojnë këtë ndjenjë. Shumë prej tyre vuajnë nga komplekse, ekzistenca e të cilave në shumë vende perëndimore nuk njihet më. Shpeshherë ata e shohin veten si një racë “superiore”. Ndonjwherë të fiksuar për të qenë dominant, reflektues të një shpirti posesiv po aq sa edhe shumë burrëror. Nëse do t’i krahasonim me meshkujt tipikë perëndimorë, shqiptarët dinë të dashurojnë ndryshe, kompleksivë duke i bërë ata të dallohen së tepërmi për mënyrën se si i tregojnë ndjenjat në raporte të ndryshme dashurie.

Stereotipi femeror

Pozitat inferiore duket se kanë nisur të zbehen disi. Figura femërore në Shqipëri çdo ditë lufton për të qenë në një rol të denjë në shoqëri. Do të tregoheshim shumë të pavërtetë nëse do të tregonim vetëm këtë panoramë. Formimi i femrave shqiptare ndryshon nga qytetet e mëdha në ato më të vogla apo edhe në zona të largëta, ku këmba e njeriut nuk shkel. Nëse kalon “vijën e verdhë” të kryeqytetit në një vëzhgim të shpejtë nuk mund të mos befasohesh nga “zelli” që tregojnë gratë teksa punojnë në arë, kujdesen për kafshët e shtëpisë dhe më pas duhet të kthehen në familje për të vazhduar akoma deri në orët e vona të natës rolin e tyre si kujdestare, pranë burrit dhe fëmijëve. Në këtë familje tradicionale, dashuria është e diktuar nga sytë e fqinjit, farefisit, plakut më të vjetër apo edhe fshatit. Por po tw zhvendosemi nw qytete tw tjera mw tw zhvilluara diçka ndoshta ka ndryshuar. Nëse dikur ishte një tabu thyerja e një lidhje dashurore nga frika ndaj familjes apo shoqërisë, duket se këto zakone të vjetra po largohen me kohën. Dhe iniciativën e “frikshme” femrat kanë ditur ta ndërmarin më lehtë. Ndikimi i shumë eksperiencave të huaja i kanë bërë të rinjtë shqiptarë të mendojnë se seksi nuk është më një tabu. Çështja e virgjinitetit që dikur konsiderohej e tillë, ka bërë të shihet ndryshe nga ndikimi i shumë kulturave të huaja, të importuara në vend edhe nga niveli i lartë i emigracionit. Emancipimi i femrës shqiptare ka bërë që edhe meshkujt t’i shohin gjërat pak më ndryshe. Edhe pse për shumicën e tyre do ishte vështirë të martoheshin me një vajzë e cila ka patur eksperienca seksuale. Përkushtimi, që kanë vajzat shqiptare nw një lidhje dashurie është vërtet për t’u admiruar. Shumë prej tyre janë ato që duan një lidhje të vërtetë, të gjatë e të bukur. Pasi të tilla janë ato. Të ndjeshme, të përkushtuara dhe të ndryshme. Të vendosura të bëjnë çdo gjë për ta mbrojtur dashurinë e tyre. Sepse kjo është dashuria, një marrëveshje që zemrës nuk i bëhet dot.

Djemtë dhe vajzat shqiptarë, janë midis të rinjve të paktë që megjithë komplekset që kanë, konsiderohen si grupmoshat që dashurojnë më shumë. Që në adoleshencë ata i provojnë dashuritë e para me shumë emocion duke i parë me shumë përgjegjësi dhe sy kritik për të ardhmen. Shumë prej tyre përfundojnë në martesë. Fakt që ndryshon tërësisht në shumë vende të botës si në Amerikë apo Europë, ku martesa shihet si një iniciativë shumë serioze për t’u ndërmarrë.

Si perkufizohen djemt shqiptar?

Nga forumet e ndryshme dhe diskutimet shqiptare djemtë shqiptarë shprehen se dinë të dashurojnë dhe kërkojnë të dashurohen. E kanë tepër të vështirë të flasin për ndjenjat e tyre midis miqve më të ngushtë, siç ndodh rëndom me femrat. Shpeshherë në marrëdhënie intime nuk duan të tregojnë dobësitë e tyre, pasi i tremben mendimit të partneres dhe gjykimit nga shoqëria. Shumica e tyre ende ruajnë në kokë mentalitetin se femra me të cilën do të ndajnë jetën duhet të jetë e “paprekur”, paradoksalisht vijon praktika e jetës së tyre. Krenaria mashkullore e quan “ofendim” kur femra shpreh dëshirën për të qenë ajo ofruesja e një pagese në ambiente të ndryshme, në shumë vende të Europës detaje të tilla janë të padallueshme. Edhe pse janë burrërorë, interesantë, simpatikë, të komunikueshëm, u pëlqen të tradhëtojnë dhe të falen sidomos, por kurrsesi të njëjtën gjë nuk do e mendonin për të dashurën e tyre.

Si perkufizohen vajzat shqiptare?

Femrat, nga natyra e ndjeshme janë më të hapura kundrejt dashurisë. Ato e kanë sa të lehtë po aq edhe të vështirë të kalojnë nga një lidhje në tjetrën. Shohin shumë përgjegjësi që në lidhjen e parë dhe i marrin gjërat më seriozisht se meshkujt. Heqin dorë nga shumë liri personale për të mbrojtur të ardhmen e një lidhjeje. U pëlqen që të flasin me partnerët e tyre hapur në lidhje me çdo gjë edhe pse shpesh herë nuk mirëkuptohen ose konsiderohen si mendjelehta. Ato dinë çfarë duan dhe e kërkojnë vazhdimisht, por jo gjithmonë arrijnë ta marrin, ndoshta për shkak të rrethanave apo edhe pse ndonjëherë mungon doza e duhur e guximit, apo edhe vetëvlerësimit. Kanë frikë të besojnë në aftësitë e tyre, por dinë nga ana tjetër të tregohen dinjitoze. Sigurisht që janë të bukura dhe të lindura për të dashuruar. Shumica e tyre duan të kenë përkrah meshkujt shqiptarë, dhe jo të juaj.

Marre nga: Revista Shqip
Editor per Veriu Portal GONNY