Close
Duke shfaqur rezultatin -19 deri 0 prej 12
  1. #1
    i/e regjistruar Maska e deti_bajri
    Anëtarësuar
    03-05-2002
    Vendndodhja
    Tirane
    Postime
    224

    Letërsia. Raporti me krijuesit dhe njësimi i tyre.

    Letersia. Raporti me krijuesit dhe njësimi i tyre.

    Kur Viktor Hygo botonte romanin e tij te pare, “Kartedralja e Parisit”, Gete shkruante; “çfare eshte ky shkrimtar i ri qe i perdor ne kete menyre personazhet t tij, sikur te ishin figurina plasteline?” Ne te vertet Gete gabonte atbote me shkrimtarin e ri, qe me vone do te behej nder me te medhenjte e te gjitha koherave. Padyshim Hygoi ishte i tille qe ne romanin e tij te pare, por si gjithmone bota e letrave nuk te pranon shume lehte ne rradhet e saj. Ky eshte nje nder shembujt e shumte qe mund te permendet, paçka se historia e letersise boterore eshte e mbushur fund e krye me shembuj te tille. Per askend kjo rruge nuk ka qene e lehte, perkundrazi, eshte e mbushur me mospranime, me injorim, me heshtje, me vuajte dhe sakrifica te pashoqe. Merreni jeten e secilit prej shkrimtareve, poeteve, mendimtareve me te shquar te njerzimit. Asnjeri nuk e ka gjetur rrugen te shtruar me dafina lavdie, e gjithe jeta dhe vepra e tyre ka kaluar neper nje kalvar te gjate vuajtjesh dhe perpjekjesh titanike.

    Po te perpiqemi te bejme nje paralele me shkrimtaret shqiptar, ndoshta eshte paksa e veshtire te gjejme simetrine e asaj qe u tha ne krye. E thene ndryshe, historia e letersise shqiptare eshte krejt e re, krejt e ndryshme, krejt e vecante, per te pasur ngjashmerine me te vogel me ato zhvillime te historise se letersise boterore. Megjithat ngjasime ka, por ato jane shume te vogla, ndoshta ngjashmeria ka filluar te duket vetem keto vitet e fundit.
    Se pari, letersia shqiptare eshte krejt e re, sepse veprat me te rendesishme te saj u shkruan vetem gjate shekullit te xx. Pushtimet e gjata, lufta per ekzistence e kombit tone, terri i gjate mesjetar, lane gjurme dhe hendeqe te medha, sa do te ishte shume e veshtire qe ato humnera te mbusheshin, dhe te lulezonte fjala dhe letersia shqiptare. Megjithat fjala shqipe u ruajt, ajo u percoll brez pas brezi, me shume ne kujtesen dhe folklorin shqipar, se sa ne librat e shkruar. Periudha e Luftes per Pavarsi perkon me fillimet e zhvillimeve me interesante ne Historine e Letersise Shqiptare. Ketu nuk eshte vendi per te thene ato qe dihen. E gjithe kjo vlen per te paraqitur asimetrine e zhvillimit te letersise shqiptare, me ate boterore. Kur ne letersine boterore nuk te pranonin lehte per arsye etike, egoje, stilistike, rryme letrare, ne Shqiperine e asaj kohe ishte e veshtire te shkruaje ne shqip, edhe pse gjuha shqipe ishte nje nder gjuhet me te vjetra te Europes. Pioneret e fjales shqipe duhej te luftonin edhe me politikat e pushtuesve tane, ata duhej te benin edhe shkrimtarin, edhe dijetarin, edhe patriotin, edhe prijsin popullor. Megjithat arrdhja e tyre ne letersi ishte shume me e lehte, sepse vendet ne letersine tone ishin pothuajse bosh. Prandaj edhe sot e kesaj dite, nga ajo periudhe permenden edhe shkrimtar dhe poet qe nuk kane ndonje vlere te rralle artistike, por fakti qe letersia shqiptare kishte me shume nevoje per emra, se sa emrat e tyre per letersine, duket se kane mbetur si nje deshmi qe nuk mund te kundershtohet lehte. Por arrdhja e Ndre Mjedes, Naimit, Fishtes, per mua dhe shumkend besoj emrat me te spikatur ne krejt letersine shqipe, hodhi themelet me te forta qe mund te mendohet per nje letersi te vertet europiane dhe perendimore. Them europiane, sepse Shqiperia eshte ne Europe, them perendimore, se Shqiperia duhej vertet te kishte ate orientim qe po merr edhe sot, ate perendimor. Vepra e tyra ka ngjyrimet me te mira kombetare, ka stilet dhe format me te mira te letersise boterore, ata krijuan shtratin me te mire qe mund te krijohej per zhvillimet e mevonshme te letersise sone. Edhe brezi i mevonshem i krijuesve tane e kishte me te lehte te punonte mbi keto themele, te vazhdonte ngritjen e vazhdueshme te fjales se shkruar shqipe. Pikerisht kjo eshte arsyeja pse ai brez i rralle i krijuesve erdhen dhe mbeten ketu, te shkruar me germa te arta ne fjalet e shenjta te shqipes.
    Se dyti, Oda e Letrave duhej mbushur, ajo kishte vetem themelet. Filluan te vijne me rradhe, nje brez tjeter, i shkolluar kryesisht ne perendim; emrat me te spikatur te atij brezi mbeten padyshim Çabej i madh dhe Lasgushi. I pari do te leronte gjuhen shqipe me nje dashuri te pashoqe, do te shpaloste para krejt botes shqiptare dhe shkences boterore se Gjuha shqipe eshte nje nder gjuhet themelore te njerzimit, se fati dhe udhekryqet e historise boterore dhe rajonale na kane lene kaq ne hije. Ndersa i dyti do te behej dhe do mbetej edhe sot e kesaj dite simbol i romantizmit shqiptar. Zor se ka nje shqiptar qe ka mesuar abetaren, dhe nuk i di emrat e ketyre korifejve te rralle te fjales shqipe. Ketu une permenda pese emra, ata qe perbejne kodin tim etik dhe moral, per te cilet une nuk guxoj te dyshoj per asnje moment. Deri ketu, me emrat e rralle te shqipes qe permenda, si dhe me shume te tjere, letersia shqiptare eshte ka qene teper bujare, ose me mire ata jane njesuar me vete kete letersi, jane bere njesh me te, sa kur permenden emra e tyre, ose kur permendet letersia, ne mendjen tone ne nuk do ishim ne gjendje te benim nje ndarje; ku ndodhet njeriu, dhe ku eshte letersia.
    Shtepia e vjeter

  2. #2
    _____________ Maska e ornament
    Anëtarësuar
    27-04-2002
    Postime
    872
    Deti Bajri ti gabohesh, qe Getja goboj ne gjykim. Viktor Hygo nuk hyn tek te medhejte e rangut: Stendal, Balzak, Gete, Shekspir, Dostojevski. Ne fakt franca vlereson me shume kontributin e tij si poet, se si romancier.
    Tani secili ben zgjedhjen e vet, çel porten qe do, kjo percakton gjithashtu dhe karierat e gjithsecilit.
    Ta kam fjalen, nuk mund te pelqesh Hygone, dhe te behesh Gete, i madh sa ky.

    Tjeter, as Çabejt nuk i pershtatet ajo "i madh", do te isha kurioz po te me tregoje cila eshte "vepra" e tij si dhe "madhesia" e saj, ose impakti saj ne kohe, Çabej me perkon me shume me nje NENPUNES se sa nje MJESHTER.

  3. #3
    i/e regjistruar Maska e deti_bajri
    Anëtarësuar
    03-05-2002
    Vendndodhja
    Tirane
    Postime
    224

    Vijon

    Se treti, ne mesin e viteve 50’, per krejt letersine shqipe kemi zhvillime te vrullshme cilesore, shume positive ne nje ane, por edhe shume te mbrapshta dhe negative per nje letersi shume te re. Ato kohe qe po pervijohej letersia e madhe, po merrte format dhe trajtat e nje tribune te vertet mendimi per zhvillime shume te mbara ne historine kombetare, pikerisht atehere, ndoshta ne çastin me te rendesishem te ketyre zhvillimeve, lind e ashtuquajtura “Letersi e Realizmit Socialit”, nje doktrine kjo shume djallzore, ndoshta me djallzorja qe eshte importuar ndonjehere si mendim kritik dhe estetik per nje komb me nje letersi kaq te re. Eshte e tepert te sillen shembuj te persekutimit te shkrimatereve, studiuseve, poeteve; e zhdukjes dhe mallkimit te veprave te tyre; e cilesimit armik dhe dekadent, e tjetersimit te vlerave te verteta artistike, estetike, kombetare. Demi eshte kolosal; Fishta, Konica, Kuteli, Poradeci e shume te tjere mbulohen me pluhurin e harreses, te tjere edhe denohen, shume prej tyre edhe arratisen per ti shpetuar perndjekjes, ndersa pjesa tjeter vendos te beje kompromisin e madh njerzor: Te mbijetojne duke e pranuar “Realizmin Socialist” si ideologji krijuese. Se çfare letersie u krijua besoj se te gjithe e dine, nje letersi monster, labarator qe perpiqej te krijonte “Njeriun e Ri” sipas porosise se Partise, te krijonte mite te reja, ideale te reja, dhe mbi te gjitha ti kthente shkrimtaret dhe artistet ne “ndihmes te Partise ne edukimin komunist te masave”. Por a mbizoteroj kjo rryme letrare, qe per mua nuk e meriton te quhet as letersi? A arriti ajo te krijoje ndonje vlere? Une do thosha se e gjithe kjo duhet pare ne nje menyre tjeter. “Rrealizmi Socialist” ishte platforma, plani, projekti. Por qe ne thelb ishte i dobet, krejt i dobet. Nuk mund te dal asnje ide, ideologji, platforme, manifest kunder zhvillimeve te natyrshme historike dhe njerzore. Eshte e vertet se ato ndikojne, lene gjurmet e veta, por kurrsesi nuk arrijne te kthehen ne themel, nuk mund te behen kurrsesi pjese unike e perfundimtare e vetdijes krijuese. Shembuj te tille ka sa te duash njerzimi, me periudhat e errta te histories se tij, qe nga bizanti, mesjeta dhe kryqezatat, fashizmi, komunizmi, e deri tek terrorizmi i sotem. Asnjehere keto ideologji, pra as “Rrealizmi Socialist” nuk ka arritur te behet pjese e vetdijes se popujve. Pra edhe tek ne nuk kishte gjasa te ndodhte ndryshe. Gjate kesaj periudhe u krijuan vepra te rendesishme, ne Letersine tone erdhen krijues me vlera te jashtzakonshme. Gjuhetare, shkrimtar, poet, megjithse ishin te vezhguar me lupe nga Partia dhe Sigurimi, megjithse “Rrealizimi Socialist” u rrinte si shpata e Demokleut mbi koke, ata perseri arriten te krijojne vepra te rendesishme, arriten te gjejne shtigjet e komunikimit me pararendesit e tyre, e ngriten gjuhen shqipe ne nivele te reja, dhe mbi te gjitha mund te thuhet se letersia shqiptare arriti te mbijetoje. Megjithse shume e ndrydhur, megjithse shume e cunguar. E pare ne kete kendveshtrim, nuk mund te thuhet se “Rrealizmi Socialist” krijoj ndonje vlere, por mund te thuhet me plote gojen, se toka ku po zhvillohej kjo letersi ishte shume pjellore, kombi yne ishte ne shekullin e rilindjes, e rrealizimit te aspiratave te tije, keshtu qe nuk mund te ndodhte ndryshe; po krijohej edhe letersi e vertet, po mbeteshin edhe vepra shume te rendesishme. Ai pra, “Rrealizmi Socialist” nuk po arrinte te ndalonte te shkruheshin vepra te mira, te krijoheshin personalitete te reja, te rritej Letersia e Vertete.

    Vijon
    Shtepia e vjeter

  4. #4
    i/e regjistruar Maska e deti_bajri
    Anëtarësuar
    03-05-2002
    Vendndodhja
    Tirane
    Postime
    224

    Vijon

    Keshtu ne letersine shqiptare erdhen nje plejade e tere shkrimtaresh, poetesh, kritikesh, u shkruajten romane, nevola, tregime, poezi, drama; u krijua me ne fund pamja e vertet e asaj çfare duhej te ishte, letersi e plote, e denje edhe per perfaqsime nderkombetare. Por kjo e pare vetem ne planin e atyre veprave dhe autoreve qe arriten te perbirojne neper labirinthet e nje censure te pashoqe, diku e veshur me rroben e nje nacionalizmi naiv, diku tjeter me periudha te ndryshme kohore, here here e shtrire dhe e bere njesh me drejtezen e ketij Rrealizmi. Po te merret krijimtaria e secilit autor, gjithmone mund te gjesh gjera shume te mira, fundja e vetmja menyre per te bere letersi ishte fjala, fjala ishte shqipe, dhe shqipja po merrte permasen e vet rreale. Prej kesaj mund te arrihet ne kete perfundim:

    Rrealizmi Socialit ishte dhe mbetet sistemi me i keq per nje letersi, por perseri letersia fitoi mbi kete metode perçudnuese.
    Ndoshta pikerisht ketu duhet te ndalemi per te shpjeguar shume dukuri dhe kahje te zhvillimit te letersise tone. E pare kjo ne marredheniet krijues-letersi. Qe te quheshe shkrimtar dhe poet nuk ishte shume e rendesishme se cfare ke shkruar, cfare vlere te re ke sjelle. Mjafton te shkruaje dy tre poezi, mjafton qe ato te botoheshin, dhe mbi te gjitha para se te ndodhte kjo duhej detyrimisht te kishe biografi te mire politike, dhe shpalleshe pa dyshimin me te vogel poet ose shkrimtar, sipas rastit. Kjo metode i duhej medeomos Rrealizmit Socialit, me kete ti vazhdoje te rriteshe nen diktatin e saj, ajo te ofrone edhe disa privilegje, mund te gjeje nje pune ne kryeqytet, mund te vije perfundimisht ne Tirane, mund edhe te filloje te beje karrier ne administraten shterore, gje e cila ishte vertet shume mikluese per njeriun shqiptar te asaj periudhe. Ne kete menyre ti do mbeteshe detyrimisht rob i asaj metode, do vazhdoje te shkruaje per Partine, ne rastin me te mire, dhe ne rastin me te keq, mund te keqperdoreshe kunder kolegeve te tu shkrimatar. Shume arriten te mbijetojne, arriten te shmangin me lezet keto pranga te rralla per natyren krijuese njerzore, ata krijuan ato vepra qe perseri mbeten ne fondin me te mire te kesaj letersie. Te tjere rane plotesisht pre e kesaj metode perçudnuese, e theksoj perçudnuese sepse nuk mund te kete fjale me te sakte per te treguar karakterin e saj, aq sa krejt vepra e tyre mbetet diku dy tre libra me poezi krejt te dobeta, diku ndonje roman per Njeriun e Ri, dhe shume spiunime kolegesh, shume fjale te shkruara nga ata ne dosjet e secilit prej krijuesve te letersise tone. Por e gjithe kjo nuk mbaron ketu, e keqja e saj nuk ishte thjeshte ne kete plan. Une them se e keqja me e madhe eshte diku tjeter, ndoshta me e madhe se sa mund te mendohet. Eshte fjala per modelet letrare, per standartet qe po krijoheshin. Se pari krijuesit shqiptar nuk mund te perdornin si model emrat me te spikatur te tradites tone, sepse vepra dhe autoret e tyre cilesohej dekadente, armike, e vjeteruar, dhe se dyti modelet e reja ishin krejt te cunguara, te mangeta, temat ishin gjysmake, fjalori po ashtu, censura ishte mbytese. Edhe nga letersia boterore ishe shume e veshtire te shikoje modele dhe standarte, anipse nje pjese e mire e kryveprave te letersise boterore u botua ne shqip, sigurisht edhe kjo e seleksionuar nga redaktoret e devotshem partiak.

    Vijon
    Shtepia e vjeter

  5. #5
    i/e regjistruar Maska e deti_bajri
    Anëtarësuar
    03-05-2002
    Vendndodhja
    Tirane
    Postime
    224

    Vijon

    Keshtu u krijuan modelet me te keqija te nje letersie krejt te dobet, pa nerv dhe nivel, ku duhej te ishin detyrimisht heronjt pozitiv; komunistet, partizanet, sekretaret e Partise, oficeret e sigurimit, dhe personazhet negativ: kulaket, armiqte e emeruar te Partise dhe te popullit, klasat e permbysura. Eshte e tepert te permendet ketu kjo lloj letersie, ne te vertet ajo tashme nuk ka asnje vlere, perveç faktit qe eshte e shkruar ne gjuhen shqipe. Keto modele filluan te imitohen ne mase nga letraret pa talent, sepse ishte shume e thjeshte per ta shkruar kete lloj çorbe. Filluan te shpallen keshtu poetet dhe shkrimtaret me rradhe, gjithkush qe arrinte te shkruante ndonje vjershe, te shkruante ndonje tregim ose novele, mjaftonte te kishte ate fillin e “kuq” qe orientonte kjo metode. Kjo gjendje, kjo paranoje, arriti kulmin ne vitet 70-90’, aq sa nga kjo periudhe sot trazhgohen ne analet e Bibliotekes Kombetare sasia me e konsiderueshme e dokumentuar e librit shqip. Shkurt, nga kjo letersi dhe nga kjo periudhe nuk mbetet pothuajse asgje. E thene ndryshe nuk do ia vlente te shkruaje qofte edhe nje rrjesht te vetem per kete periudhe, nese nuk do kishte shume ndikim ne krijimin e standarteve, dhe nuk do te sherbente shume per keq ne nivelimin e vlerave te verteta artistike. Ndoshta kjo gjendje erdhi edhe si pasoje e nevojes se individit shqiptar per te siguruar nje egzistence, per te arritur te behet dikushi ne jete, per t’iu shmangur atij ferri provincial ku gjendej.
    Por atehere çfare mbetet nga kjo periudhe? Do ishte shume naive te thuash se nuk mbetet asgje. Por duhet te jepet e plote ajo tablo, duhet te perftohet i sakte perfytyrimi per ate “Ushtri” te madhe qe merrej me letersi. Ne kete periudhe ndodhen te gjithe, aty jane edhe Gjeneralet e vertet, talentet e rralla dhe virtuoze te fjales shqipe, shkrimtaret qe arriten te shkruajn ndoshta veprat me te rendesishme ne krejt letersine shqipe, emrat e te cileve eshte e tepert te permenden, sepse identifikimi i tyre tani behet me vete kete letersi, aty jane edhe ata qe nuk meritojne te quhen as ushtare, ajo masa e madhe e shkruesve pa asnje vlere te vertet, qe per fat te keq nuk eshte se ishin vetem ne letersi. Kjo gjendje pothuajse ishte ne te gjitha fushat e artit shqiptar, si ne film, muzike, pikture, gazetari etj. Ne thelb Rrealizmi Socialist kishte nivelimin e vlerave, unifikimin, shabllonin, keshtu qe krijojhej idea qe te gjithe jane te barabarte, te gjithe duhej te kishin merita, te gjithe ishin njesoj. Shumkush me te drejte do te thote: po kritika? Çfare bente kritika? A ka pas ne te vertet kritike ne Shqiperi? Nuk mund te thuhet se nuk ka pasur, une nuk mund te marr persiper nje pergjegjsi te tille. Por ne te vertet kritika ishte bere pjese e po kesaj metode, pra e Rrealizmit Socialit. Ajo me shume se gjithçka ishte orientim, ishte leje per te shkruar per x shkrimtar ose poet. Nese nje poezi mund ta shkruaje edhe pa kete leje, nje kritike per nje veper te botuar nuk mund ta shkruaje kurrsesi. Prandaj ndoshta u shpiken lejet e famshme krijuese, per ti pasur me mire nen mbikqyrje masen e madhe te poeteve, shkrimtareve, kritikeve, artisteve ne pergjithesi.
    Shtepia e vjeter

  6. #6
    i/e regjistruar Maska e deti_bajri
    Anëtarësuar
    03-05-2002
    Vendndodhja
    Tirane
    Postime
    224

    Vijon

    Deri ne kete moment kemi nje veshtrim te pergjithshem, mbi disa fakte te njohura, qe shpesh perpiqen t'i injorojne shume nga krijuesit. Jo pa qellim ketu nuk jane permenduar emra, nuk jane cituar vepra, ne nje fare menyre veprat e mbetura dihen, dhe ato qe thjeshte jane te rradhitura ne forme libri, nuk do ti permende me njeri. Ndoshta tingellon paksa e rende kjo qe po them, por ky eshte rrealiteti; shume prej autoreve thelle-thelle nuk do donin t’i kishin shkruar ato qe kane shkruar.
    Kur flitet per letersine shqiptare, padyshim nje vend kryesore ze edhe ajo pjese e kesaj letersie qe eshte shkruar jasht kufijve zyrtare te Shqiperise. Dhe kjo eshte shume e lidhur me vet historine e kombit tone. Ato fenomene qe kane ndodhur ne letersine e fillimshekullit, kane ndodhur pothuajse me nje ngjashmeri simetrike edhe ne letersine e zhvilluar ne Kosove, por kjo e zhvendosur ne kohe. Edhe atje, njerezit e letrave, kane qene te detyruar te bejne dhe te sherbejne ne shume detyra per popullin e tyre. Ata jane detyruar te bejne mendimtarin politik, poetin, prijesin, shembullin, politikanin. Kjo letersi eshte e mbushur me nje dashuri te pashoqe per Atdheun, per simbolet kombetare, ajo kishte nje mission te qarte. Duhej mbajtur gjalle gjuha, duhej pasuruar, njesuar. Mbi te gjitha duhej te ngulitej mire ne ndergjegjen e atij populli se shqiptaret jane nje komb, dhe padrejtesite historike jane vetem te perkohshme, ato nuk mund te jane te perjetshme. Shembuj ka plot dhe emra te tille si Ukshin Hoti, Ibrahim Rugova, Rexhep Qosja, Idriz Ajeti, Sabri Hamiti jane padyshim vlere e patjetersueshme e kultures tone kombetare ne pergjithsi, e politikes, dhe sidomos e letersise shqiptare. Ndodhe pikerisht ajo qe thote Artur Shopenhauer ne essen e tij “Mbi gjeniun” se njerzit e medhenj lindin nga nevoja e nje populli per udheheqes shpirteror. Dhe nuk mendoj se ka udheheqes me te mire shpirteror per nje popull se sa shkrimtaret, poetet, mendimtaret. Mendoj se vepra e autoreve shqiptar pikerisht per kete arsye ka vleren me te madhe, fundja ky ishte dhe mbetet akoma misioni suprem i krejt krijuesve dhe njerzeve te mendjes ne Kosove.
    Te rivijme tek fundvitet 90’. Ne kete gjendje ku ndodhej mendimi estetik mbi letersine, problemet e saj, e pare ngusht kjo edhe me problemet qe po kalonte vendi, kendej e andej kufirit dhe krejt hapesira shqiptare, sigurisht vemendja nuk mund te perqendrohej ne problemet e medha te letersise. Para njerzeve te mendjes tani dolen probleme te tjera, me madhore, si te thuash nje komb i tere duhej orientuar. Me renien e Murit te Berlinit, shume mendesi rane, shume njerez gjendeshin ne udhekryq, edhe per arsye ideologjike, edhe per arsye egzistence, edhe per zgjidhjet politike qe do te jepeshin. Ata me te mençurit e gjeten orientimin, mendjen e kishin te ndriçuar se çfare duhej te benin. Te mençurit ruajten ekuilibra brilant, nuk rane ne hulline klaneve politike. Shembulli me tipik eshte me i shquari i letrave shqipe, Ismail Kadare. Ai u ngrit mbi te gjithe, doli edhe mbi vetveten, tregoi se vetem maturia dhe urtia eshte shpetimi yne, se kacafytja dhe urrejtja na kishin sjelle ne kete pike ku jemi. U largua per nje moment, per te qene i perhershem ketu, heshti per nje moment, per te lene pak kohe sa te shfryjne mllefet e medha. Pastaj pak e ngapak, rierdhi duke folur gati me nje gjuhe hyjnore per paqe mes shqiptareve, foli pikerisht atehere kur duhej per te ngritur dhe ndriçuar rrugen e lirise per pjesen tjeter te kombit. Fundja çfare duhet me beje me shume se kaq nje shkrimtar? Thjeshte, ai ka marre permasat e nje Udheheqesi Shpirteror.
    Shtepia e vjeter

  7. #7
    i/e regjistruar Maska e Brari
    Anëtarësuar
    23-04-2002
    Postime
    18,826
    Shume bukur Bajri !

    Vazhdo..

  8. #8
    Administratore Maska e Fiori
    Anëtarësuar
    27-03-2002
    Vendndodhja
    USA
    Postime
    3,016
    Me pelqen inisiativa qe ke marre duke shkruar kete permbledhje, prisja dicka te tille nga ju. Kur te kem kohe do ta lexoj me imtesi per te dhene me pas qendrimin tim mbi faktet konkrete te perdorura me lart.

    Pershendetje!

  9. #9
    i/e regjistruar Maska e deti_bajri
    Anëtarësuar
    03-05-2002
    Vendndodhja
    Tirane
    Postime
    224

    Vijon

    Duke mos dashur te largohem nga ajo per te cilen po shkruaj, problemet e medha te letersise filluan pikerisht ne kete kapercyell epokash. Po rikujtoj ate qe u tha me lart, letersia mbeti plotesisht ne plan te dyte, per shume arsye qe dihen. Meqenese shume gjera duket se tani po marrin rrugen e zgjidhjes, megjithse e gjithe jeta shqiptare ka nje ritem shume te larte zhvillimi, do te ishte shume e nevojshme te shihen me me shume vemendje keto probleme. Ne thelb ky ka qene edhe qellimi i ketij shkrimi. A mos eshte tani momenti te kuptojme se cilat jane kahjet e zhvillimit te kesaj letersie? Cilat jane rrymat, stilet, metodat, emrat qe po vijne? Sigurisht, ketu nuk eshte objekt as qellim qe te studiohen keto dukuri, une nuk do ta merrja nje pergjegjsi te tille. Kjo se pari duhet te jete objekt i studiusve te letersise, i personaliteteve te saj, i kritikeve, sidomos i kritikeve, qe per çudi ata jane zhdukur, heshtin, dhe ai qe heshte eshte me keq se gjithkush. Gjendja eshte e mjerueshme. Shikojeni per nje moment se çfare ndodhe; me mijra libra te botuara çdo vit, nje turli “veprash” nga emra te njohur dhe te panjohur, kane vershuar me mijra letrare nga çdo cep e Shqiperise. Sigurisht ne mes te gjithe kesaj prurjeje kaq te madhe, ka edhe vepra shume te mira, por keto vepra as qe arrijne te evidentohen, ato humbasin ne kete fushe te madhe, ku rriten te gjitha llojet e bimeve qe ka natyra, aty eshte edhe egjra, trendafili dhe gjembi. Shume lehte egjra dhe gjembi do t’ia marrin frymen trendafilit, ndoshta nga kjo fushe gjigande do te jete shume e veshtire te shpetohet gje. Por e gjitha nuk mbaron ketu, fatkeqsisht. Perseri ne rradhe te pare jane ata qe asnjehere nuk kane sjelle asgje te re per kete letersi. Jane ata te perditshmit, ata qe rrine pas politikaneve, pas shpines se tyre, ata qe nuk lene rast pa shkruar per njeri-tjetrin, shpesh here edhe me hile, duke i thurur lavde njeri tjetrit, duke shkruar vetem per njeri tjetrin, ne nje aleance te heshtur, hileqare. Thjeshte ata qe nuk jane ne klanin e tyre, ata i injorojne me heshtje, me perçmim, duke spekulluar edhe me shume pas shpine. Pa marre ketu aspektin e botimit, e shtepive botuese, qe jane kthyer thjeshte ne biznese te vogla e te medha, qe spekullojne rregullisht me autoret, duke botuar gjithcka qe u oferohet ne shkembim te nje grushti me para. Ata nuk kane asnje strukture redaktuese, asnje reference vlerash, asnje lloj etike ne perzgjedhjen e librave qe botojne. Spekullimi nuk eshte vetem ne aspektin e librit shqip, por edhe i atij te huaj qe vjen gjuhen shqipe. Perkthyes te rendomte perseri spekullojne rregullisht me veprat e autoreve te medhenje boteror, fundja suksesi eshte i garantuar nga emri i madh i autorit. Rrezultati? Eshte krjijuar nje standart teper i ulet, medioker, sa kushdo qe merr nje liber te lexoje, ate te cfaredoshmin qe i bie ne dore, i duket kryeveper, dhe mendon se qenka shume e thjeshte te shkruash poezi, te shkruash roman, te besh tregim. Mjafton te vargezosh, mjafton qe te kesh para dhe mund te botosh, boll qe botuesi te te marre disa mijra lek per librin me tirazh 500 kopje. Kjo gjendje nuk eshte vetem ne letersi, por ne krejt artin shqiptar, si ne muzike, sidomos ne muzike. Nje masaker e vertet po ndodhe me kengen shqiptare. Me dhjetra te ashtuquajtura “shtepi diskogafike” nxjerrin cdo dite nga nje dyzine me kengetare kabaresh, mejhanesh, sarhosh qe kendojne per dy grosh kenge te tipit “me shtypi mercedesi”. Femijet tane qe po rriten degjojne nga mengjesi ne darke si ne nje agresion te papare kulturore kenge greke, slave, turke, egjyptiane te perkthyera shqip dhe te kenduara pa asnje nivel, por mediokritete te neveritshme. Me te drejte atehere femijet tane neser mund te mos e njohin fare muziken shqiptare…

    vijon
    Shtepia e vjeter

  10. #10
    i/e regjistruar Maska e deti_bajri
    Anëtarësuar
    03-05-2002
    Vendndodhja
    Tirane
    Postime
    224

    Vijon

    Perseri nuk mbaron ketu. Nje lume i papare mediash te shkruara dhe elektronike, ndoshta mund te zeme vendin e pare ne bote ne raport me popullsine per sasine e tyre, çdo dite “sulmojne” degjuesin dhe lexuesin shqiptar me turline me te frikshme mediatike, fjalor, propagande, muzike, pornografi, horror, humor pervers, dhe mbi te gjitha nje deformim i frikshem e fjales shqipe. Dhe e gjitha kjo ne emer te nje lirie, qe fatkeqsisht nuk jemi ne gjendje ta administrojme. Sigurisht, neper gjithe kete zulme te madhe, ka edhe gazeta serioze, radio dhe tv te mira, siç ka edhe krijues te devotshem dhe njerez te perkushtuar qe punojne dhe shqetesohen. Por e gjithe puna e tyre shkon dem, sepse edhe sot e gjithe diten te gjitha gjerat vazhdojne te jene ashtu si nje dite me pare, ne vazhdojme te jemi nen kete agresion te papare kulturor, ne emer te nje lirie te çmerituar.
    Si nje perfundim llogjik, mund te thuhet me plote gojen se si ne diktature, ashtu edhe ne demokraci, arti ne pergjithsi, dhe letersia ne veçanti jane seriozisht te rrezikuara. Siç duket e gjithe kjo ndodhe sepse ne rastin e pare mungon krejtesisht liria, ndersa ne rastin e dyte ne emer te lirise spekullohet deri ne neveri. Se çfare duhet bere besoj se gjithkush e di, se pari ata emra te njohur te kultures kombetare, akademik, shkrimtar, publicist, gjuhetar, sociolog, muzikolog. Jam i ndergjegjshem se kjo pune nuk zgjidhet me nje artikull, as me dy, as me dhjete te tille. Por nje debat i gjere duhet te filloje, te perpiqemi te krijojme nje klime mbytese per dukuri te tilla, te ngrejme nje sistem vlerash sa me perfaqsues, te kemi pika referimi per ato vlera me te mira kombetare qe kemi trazhguar ne art dhe letersi, ashtu edhe te perpiqemi te marrim me te miren nga kultura e gjere boterore. Perndryshe nuk do na falin as femijet tane, le me brezat e mevonshem qe rrezikojne nje demtim te pariparueshem pikerisht ne ate qe quhet identitet kombetar
    Shtepia e vjeter

  11. #11
    Anëtar i/e nderuar Maska e Pentesilea
    Anëtarësuar
    31-05-2002
    Vendndodhja
    usa
    Postime
    100
    Dje po bisedoja me nje mikun tim pikerisht per kete ceshtje: per atmosferen mbytese plot xhelozira, urrejtje dhe klane ne boten artistike shqiptare. Ai miku im, me tregoi nje shkrim te vetin, shume , shume te forte, por pak hermetik, shpresoj ta botoje ashtu sic me tha.

    Deti

    Rezervat e mia per shkrimin tend jane keto:

    1. A eshte Kadare vertet Udheheqes Shpirteror?

    2. Gjithe kjo trubullire mos eshte ne fund te fundit, vertetim i asaj shprehjes se famshme"Po nuk u turbullua , nuk kthjellohet?"

    Tani kam nje pyetje

    1. Ti beson vertet se ka rrugedalje?

    Pergjigju kur te kesh kohe

    Ps Nje sugjerim per modratoret e forumit:

    Krijoni nje rubrike ketu me titullin: Kritike Letrare
    Besoj do jete me interes sepse gjithe keto postime poezish dhe prozash ketu shoqeruar me nga nje: te lumshin dockat e vogla, bravo, je fantastik/e, je i modh etje tj, jane si fishkellimat ne nje stadium. Besoj se ne gjithe kete komunitet virtual ka njerez qe mund te japn shembuj te nje kritike te denje, pa servilizma dhe qejfmbetje.

    Ika une se e zgjata si shume

    Pente qe s'i mbyllet goja

  12. #12
    i/e regjistruar Maska e deti_bajri
    Anëtarësuar
    03-05-2002
    Vendndodhja
    Tirane
    Postime
    224

    Pershendetje!

    Po te pergjigjem doktoreshe, jo per gje, por dua te tregohem nje cike konformist me ty. E kam vene re se me ke ndjekur me vemendje. Ne te vertet ky shkrim ka ardhur ketu ashtu sic e kam shkruar ne fillim, pra pjese pjese, shkruaje dhe hidhe ne forum. Te dielen do te betohet ne nje nga gazetat qe dalin ne Tirane, suplimenti "Fjala" i gazetes "TemA". Aty une bera disa rregullime te vogla, redaktime, por ne teresi shkrimi eshte po ai qe eshte ne forum. Ketu po sjell vetem fillimin, ndryshim qe eshte bere pasi ka mbaruar shkrimi.

    Mjegull e rëndë në Letërsi dhe artet e tjera


    Tani duken vetem majat më të larta, aq sa arrdhjet e reja në letërsi dhe arte kanë mbetur plotësisht në hije, nga mjegulla që është mbeshtjellë si kulpër që prej fillimit e deri sot. Rruga nuk është aspak tradicionale, nuk ka pasur as nuk ka simetrinë e zhvillimeve të letërsisë botërore.

    Murtaja

    Tym’ i mbushur me farmak,
    I ra malit mes për mes.
    Në mëngjes në asnjë varg,
    S’kishte mbetur asnje lule.

    ...

    Me poshte eshte ajo cfare ke lexuar ne forum.

    Po rikthehem tek pyetjet tuaja. Mund te them se jam i bindur ne ate qe kam thene per Kadarene. Ne jemi nje komb multifetar, ku asnjera nuk eshte ngulitur thelle. Madje ne kete kuptim eshte mrekulli kur mendon se toleranca fetare tek ne eshte kaq brilante, sa tek kombi yne. Nese tek ne kane kaluar shume pushtues dhe diktatura, ata kane ardhe me dhune, asnjeri nuk ka ardhe me fjale dhe vepra te mira. Nese u krijuan idhuj dhe mite, ato jane krijuar vecse me gjak, shume gjak te pafajshem. Kadare ka ardhur ne te gjitha shtepite shqiptare me fjalen dhe vepren e tij, dhe sigurisht pa asnje sforcim, por gjithmone me nje dashuri te pashoqe. Fjalet e tij ne momente kyce, kane zene vend me shume se cdo fjale e cdo politikani. Ai nuk ka pranuar, kete e ka konfirmuar me gojen e tij, te jete president i shqiptareve. Une nuk po e bej udheheqes me zor, ai qe do ta pranoje, do te gjeje nje udheheqes shume me te mire se te gjithe ata qe kane qene deri tani.
    Kaq per sonte.
    Jam kurioz te di, cfare mjekeje jeni?
    Pershendetje!
    Shtepia e vjeter

Tema të Ngjashme

  1. Identiteti evropian i shqiptarëve
    Nga Iliriani në forumin Portali i forumit
    Përgjigje: 572
    Postimi i Fundit: 02-05-2012, 15:45
  2. Publikohet raporti vjetor mbi lirinë fetare në botë
    Nga Albo në forumin Toleranca fetare
    Përgjigje: 28
    Postimi i Fundit: 02-03-2007, 06:14
  3. Rexhep Qosja: Të vërtetat e vonuara
    Nga ARIANI_TB në forumin Çështja kombëtare
    Përgjigje: 20
    Postimi i Fundit: 19-09-2006, 20:51
  4. Raporti i Grupit Ndërkombëtar të Krizave
    Nga RTP në forumin Çështja kombëtare
    Përgjigje: 2
    Postimi i Fundit: 02-06-2005, 03:21
  5. Letërsia shqiptare: probleme teorike-kritike në gjykimin e vlerave letrare
    Nga Kosovari_78_Ca në forumin Enciklopedia letrare
    Përgjigje: 0
    Postimi i Fundit: 25-01-2005, 15:56

Regullat e Postimit

  • Ju nuk mund të hapni tema të reja.
  • Ju nuk mund të postoni në tema.
  • Ju nuk mund të bashkëngjitni skedarë.
  • Ju nuk mund të ndryshoni postimet tuaja.
  •