Informata rreth : Jezu Krishti dhe feja islame
Ky shėnim nuk ka pėr qėllim qė ta karakterizojė pėrgjithėsisht fejen islame, veēanėrisht meqė edhe nė Kuran ekzistojnė hapėsira pėr interpretim dhe drejtime tė ndryshme teologjike tė fesė islame. Ėshtė e sigurtė se Kuranit i pėrkushtohet rėndėsia qendrore, ndėrsa shkresave tė tjera tė fesė islame mė pak. Duhet tė mirret parasysh se, sikurse nė mesin e tė krishterėve, ka edhe muslimanė tė cilėt nuk e njohin mirė Librin e Shenjtė tė tyre.
Kurani*) dhe fetė e tjera tė shkruara
Islam do tė thotė nėnshtrimi nėn vullnetin e Zotit". Libri i Shenjtė i fesė islame, Kurani trajtohet si inspirimi hyjnor qė profetit uhamed i ėshtė komunikuar pėrmes kryeengjėllit Gabriel. Profeti vlen si i dėrguar pėr njė ndėrkohė" (sure 5, 19). Kurani i dallon besimtarėt nė kuptimin e mėsimeve tė profetit Muhamed nė njerėz tė shkrimit" dhe "mosbesimtarė". Me njerėzit e shkrimit" kuptohen (pėrveē muslimanėve) veēanėrisht ēifutėt dhe tė krishterėt, tė cilėt mbėshteten mbi tė njėjtėn traditė; nganjėherė edhe zjarrputistė (sure 22, 17). Ngaqė Kurani njeh edhe njė zingjir tė "profetėve", tė cilėt tė gjithė kanė dhėnė mėsime tė pėrputhshme pėr Njė Zot, pėr Gjyqin e matanshėm dhe lutjen pėr popujtė e tyre gjegjėsisht pėr kohėn e tyre (p.sh. sure 6, 83-92; sure 7). Allahu si fjalė ka tė njėjtėn prejardhje sikurse "Elohim", njė emėr Zoti tė librave hebreikė tė Moisiut. Pėrderisa njerėzit e kėtyre feve besojnė nė kėtė bazė tė pėrbashkėt, ata nė Kuran nuk vlerėsohen si mosbesimtarė. (sure 5, 48 etj.)
Jezu Krishti nė Kuran
Duhet tė udhėzohet qė Kurani e njeh Jezusit nė disa vende si profet tė dėrguar nga Zoti dhe si fjalė" tė Zotit me rėndėsi tė pasqaruar mė gjerėsisht, tė krijuar si Adami" (suret 2, 3, 5,...). Nė njė feje islame ai vlen me ēdo kusht mė tepėr se sa tek ata teologėt e krishterė modernė, tė cilėt e lėnė vetėm reformatorin social Jezu! Vetėm mėsimi pėr birėsimin e Jezusit nga Zoti, tek tė krishterėt e kohės sė Muhamedit qysh atėherė e kuptuar shumė tokėsore, nė kuadėr tė diturisė sė mėvonshme tė mėsimit tė trinisė nuk ėshtė pranuar nė Kuran. Tė krishterė, tė cilėt atė me tė cilėn mendohej, kanė mundur ta sqarojnė aq autentike, qė edhe njerėzit me pikėnisje tė tjera ta kuptonin, gati se nuk ka pasur. (p.sh. sure 6, 101)
"Logosi" (nė ungjillin e Gjonit 1 fjala e Zotit", njė emėrtim, e cila atje ėshtė e lidhur me Krishtin) nė Kuran pėrmendet pavarėsisht nga Jezusi (sure 13,12, sure 11).
Kurani shikon Jezusin tė krijuar sikur Adami" (sure 3, 59) dhe flet pėr njė tė dėrguar tė Zotit" nga Fryma e Zotit, e cila ndėrmjetėsoi lindjen virgjėrore tė Jezusin nga Miriami (Maria) (sure 19, 17). Shpirti i Shenjtė ėshtė i pėrmendur nė lidhje me Jezusin edhe nė vende tė tjera tė Kuranit (sure 5, 110).
Sipas Kuranit Jezusi i ri ka paralajmėruar ringritjen e tij (sure 19, 33), me tė cilėn megjithatė mund tė jetė menduar njė ringjallje e besimtarėve e pėrmendur shpesh nė Kuran nė Ditėn e Gjyqit" (shiko poshtė) (sure 4, 159). Kurani flet pėr atė qė Jezusi pėr sė gjalli ėshtė ngritur nė qiell (sure 4, 157 -159, sure 3,55).
Nė mėnyrė tė njėjtė Kurani pėrmban ringjalljen e besimtarėve nė kohėn e gjyqit (sure 36, 77, sure 69, 13, sure 75, 99 etj.). Ata tė cilėt besojnė nė Zot dhe nė Ditėn e Gjyqit, dhe bėjnė ēka ėshtė e drejtė" (nė kuptimin e urdhėresave), sipas Kuranit nuk kanė nevojė tė frikėsohen nga gjyqi (sure 2, 62).
Rreth bazave etike tė fesė islame dhe tė krishterizmit
Edhe bazat etike**) tė tė quajturave 3 religjioneve abrahamitike" janė tė ngusht tė lidhura. Urdhėresat paraqiten edhe nė fenė islame, edhepse jo tė listuara. Kurani p.sh. ndalon rreptė dhe pa pėrjashtim vrasjen e tė pafajshmėve. Termi "Gihad" (xhihad) = "Lufta e Shenjtė" rrjedh nė kėtė kuptim jo nga Kurani, por nga maksimat e Muhamedit dhe tė shkollave islamike tė drejtėsisė. Puna frymore-morale nė brendinė pranė pasioneve vetjake tė largėta me Zotin vlen si xhihadi i madh", tė cilave i kushtohet domethėnie mė e madhe se sa tä gjitha debatimet e mėdha. (Krahaso p.sh. porosinė e Jezusit, "sė pari tė nxirret thėmbi nga syri yt..."- Shumė konflikte tė jashtme do tė humbnin bazėn e tyre.) "Xhihadi i fjalės" ėshtė pėrfaqėsimi paqėsor i besimit. "Xhihadi me dorė" ėshtė shembulli veprues, mėsonjės i besimit. "Xhihadi i shpatės" quhet edhe xhihadi i vogėl"; ai u lejohet vetėm pėr mbrojtje besimtarėve tė sulmuar (krahaso Kuranin sure 2, 190). "Intenziteti" i trajtimit ndaj atyre qė besojnė ndryshe ėshtė i pėrcaktuar edhe nė Kuran (sure 48, 29, sure 47, 4).
Tė gjera janė edhe rregullat tradicionale pėr sjellje ndėrmjet gjinive duke pėrfshirė edhe ndalimin e martesės me pjesėtarė tė feve tė tjera e kėshtu me radhė.
Nė praktikėn islamike bėjnė pjesė: Dėshmia, se zot tjetėr pėrveē Zotit (Allahut) nuk ka dhe Muhamedi ėshtė i dėrguari i Zotit;
qė tė kryehen lutjet ditore tė parapara;
qė tė pėrmbahet agjėrimi vjetor;
qė mundėsisht njė herė tė bėhet haxhillėku;
dhe tė paguhet zakati (taksa obligative)"
Krijoni Kontakt