Smira nuk i len njerezit rehat.
Ne vend se te mburremi dhe te jemi krenare me nje shkrimtar qe e njeh krejt bota,ne mundohemi te perulim ate!!!! Te gjitha dritat qe ndriēojne kombin, ne duam ti fikim!!!
Nuk ka njeri qe nuk gabon, por Kadare eshte teper i madh per ta kritikuar njerezit nga smira qe i mundon. Smirezinjet duhet te punojne e te tregojne s e sa dine ata vet,e jo te kritikojne tjeret.
Lumi ka ujin e paster ne burim
Kombi mbi te gjitha
Shume dakord,Postuar mė parė nga iliria e para
une per vete nuk kam lexuar as edhe nje roman apo veper te tij , por ma ha mendja qe nese eshte aq i suksesshem jashte shtetit, do te thote qe e meriton reputacionin prej shkrimtari te madh qe ka.
Tani te rrime shtrember e te flasim drejt. Ismail Kadare eshte nje nder figurat me te njohura te letrave jo vetem ne Shqiperi por dhe jashte saj. Ai eshte vleresuar me disa ēmime nderkombetare per romanet e tij dhe gjithashtu ka qene dhe i nominuar per ēmimin Nobel ne letersi. Veprat e tij jane te jashtezakonshme. Asnje tjeter shkrimtar Shqiptar nuk eshte i njohur si Ismail Kadare ne arenen nderkombetare.
Por, si ēdo njeri dhe Ismail Kadare ka anet e tij te erreta. Asnje nga ne nuk jemi perfekt dhe nuk ka se si te ndodhe ndryshe dhe me kete. Ajo qe me bie ne sy mua te ky shkrimtar eshte sjellja e tij pas viteve 90'. Ai mundohet tu kundervihet te gjitheve e jo te vere kapacitetin e tij intelektual ne sherbim te popullit te tij aq shume te vuajtur per 45 vite me radhe. Eshte normale ti kundervihesh 1 personi apo dhe 2 e 3 personave, por nuk me duket normale qe te hedhesh modestine ne rruge, dhe tu kundervihesh te gjitheve, kjo nuk i sherben askujt, aq me pak atij ne planin personal. Koha ka treguar se i vetem nuk mund te besh asgje dhe nuk ka si te ndodhe ndryshe dhe me Ismail Kadarene. Ai mendon se ka ēelesin e gjithēkaje dhe mund te zgjidhe gjithēka, por kjo nuk eshte aspak e vertete, pasi vetem bashkepunimi mund te sjelle fryte. Me bashkepunim nuk nenekuptoj bashkepunimin e Ismail Kadare me klasen politike, por nje bashkepunim qe mund ti sillte shume te mira Shqiperise do ishte bashkepunimi i ngushte i Ismail Kadare-se me akademike te tjere te shquar. Ky lloj bashkepunimi do te sillte shume ane pozitive per Shqiperine dhe Shqiptaret kudo qe ndodhen. Por ai ka zgjedhur nje rruge tjeter, ate te vetos dhe te kundervenies ndaj te gjitheve dhe kjo gje me duket nje absurditet.
Pėr inad tė Djallit dhe Shqyptarėvet, Zoti ka me mbajtė Shqypninė mė kambė me nder e me lumni
Ismaili nuk ka mundesi te bashkepunoje me "akademiket" tane. Ata "akademiket" ishin me komuniste se komunistet.
Nje pyetje -ē'bene Akademiket pas '90-tes----nje verre ne uje.
Maksimumi merreshin me historine e partise, me marksizem leninizem dhe diktature proletariati. KU JANE TANI QE KA 17-TE VJET ē'kane bere per gjuhen Shqipe---keta "AKADEMIKET TANE" (e dini qe merrnin rroga perrallore per kushtet e Shqiperise)
ISMAILI eshte i publikuar ne te gjithe boten dhe jo per merite te komunisteve...PUBLIKOHET SOT E GJITHE DITEN........
Ndryshuar pėr herė tė fundit nga artur : 14-02-2008 mė 13:06
PSEUDOINTELEKTUALE Shqiperia ka boll. Politikane ka boll. Edhe ndonje "milionderr" (se shpesh jane derra) ka Shqiperia.
POR ASNJE NGA KETO SE NDERON DOT ISMAILIN, SE THOTE DOT NJE FJALE TE MIRE PER ISMAILIN ...............sepse i ve ne hije te gjithe.............sidomos ata politikanet goje-hale QE KANE FRIKE NGA MADHESHTIA E ISMAILIT..............
Pra ISMAILI e ka vene kapacitetin ne sherbim te popullit....Do s'do Ismaili ....shqiptaret kur duan te gjejne diēka te bukur nga IDENTITETI vet- shkojne te gjejne ndonje liber te Ismailit.....kudoqofte ai ne biblioteken e shtepise, ne biblioteken e qytetit ne librarine e qytetit, ne biblioteken e shtetit ku jetojne, ne librarine e shtetit ku punojne..........(Une e kam pare librin e Ismailit ne raftin e librave te italianeve te francezeve, te amerikaneve....)
-pra mund vetem te perseris fraza si:-Gjej Ismailin dhe gjej veten time, BEHEM ME KOSHIENT PER ATE QE JAM. JAM SHQIPTAR.
-pra mund vetem te them -FALEMNDERIT QE EKZISTON zoti ISMAIL!
Ndryshuar pėr herė tė fundit nga artur : 14-02-2008 mė 13:04
po hic mo fare???As edhe njecke?????Ske kureshtje fare???
Na cudite...Ja lexo Tirana ne dimer, Laokonti..jane pjese te shkurtra, sa per te patur nje ide ...se me romanet do kohe..
Besoj se do ti gjesh ne Internet keto pjese..ose ketu ne forum..
Pastaj ca i sukseshem jashte shtetit mor aman??Sbesoj se e njeh njeri jashte Shqiperise..
Never take life seriously. Nobody gets out alive anyway
Oj ti goce qe ke qef letersine,
ti mund te kesh te drejte, dhe une nuk marr vesh nga letersia edhe po ti lexoj veprat e tij, po une e kam marre qef qe kur nisi debati i tij me Rexhep Qosen, jam tifoz i Kadarese.
Ngado qe ta hedhim muhabetin letersia nuk mundet te mbetet e palidhur me realitetin social dhe nuk ka kuptim si jo e tille!
Problemi eshte sesi shkrimtari do e japi kontributin e vet ne kete mesele duke treguar njekohesisht lartesine e tij perballe llumit... pra i paprekur nga llumi te tregoje nje personalitet te radhe ku ndjenja thyen cdo kufi! Ketu pikerisht Kadareja deshtoi totalisht!
Ne Komunizem me eset e tij tek Zeri i Popullit i sherbeu plotesisht partise pavarsisht atyre qe tregon sot kurse ne tranzicion ai u kthye ne nje romantik qe me shume i perngjason themeluesve te fashizmit dhe nazizmit (me ato teorite abstrakte dhe te pabaza qe ndajne njerezit ne vend qe t'i bashkojne).
Njekohesisht qendrime te tilla e kthyen ne nje percares partiak, kombetar dhe fetar!
Dhenja e cmimit Nobel tek shkrimtari Orhan Pamuk nuk ishte aspak e paqellimte, perkundrazi u zgjodh ne nje moment ku duket se intelektualet dhe komunikacionet ne vend qe t'i bashkojne njerezit po i ndajne me pasoja te rrezikshme. Pra me pak fjale ata kritiket jane te mendimit se letersia pervec fantazise dhe fjales se bukur ka nevoje per nje mesazh. Ky mesazh tek Pamuku eshte i forte, eshte mesazhi i ndjenjes se palodhur dhe i shpreses qe njerezit te bashkuare te shikojne nje dite te mire, nje horizont pa fund e pa kufinje!
Perkundrazi mesazhi i Kadarese ka qene gjithmone i dobet, i medyshte dhe i pashprehur qartesisht. Sot qe Kadareja u kujtua ta ulerrasi kete mesazh ky mesazh eshte tashme i pavend. Perballe tranzicionit dhe sfidave futuriste askush nuk interesohet se c'ndodhi ne Komunizem, referime te tilla sherbejne thjeshte si nje nostalgji e perkoheshme si nje kureshtje momentale. Gjithashtu mesazhi me i hapur i Kadarese ai i europianizmit nuk eshte dicka e re dhe nuk mallengjen askend, eshte nje ender e bazuar ne nje folklorizem abstrakt te ngjashem me ate te Gjermaneve ne fundin e shekullit te 19, e cila nese ka vlera i perkufizon vendem brenda Shqiperise ose brenda disa grupeve ekstremiste politike te shteteve europiane (nje pakice qe mund te ken te njejtat ide mbi Europianet sic ka dhe Kadareja por nuk do binin ndakort me te se keto veti Europianet i ndajne me Shqiptaret.... pra Kadareja zgjedh perseri anen e gabuare).
Qe mos zgjatemi shume, ne nje kohe qe bota bashkohet me shume dhe ka nevoje me shume se kurre per bashkim perballe sfidave mijevjecare mesazhi i Kadarese eshte arkaik dhe nuk mallengjen kritiket e letersise. Dhe Kadareja si percares qe eshte nuk do e marri kurre cmimin Nobel se thjesht nuk e meriton!
Nuk mjafton fjala e bukur qe te behesh i madh, eshte mesazhi ai qe deporton ne dekada dhe qe e ben shkrimtarin te pavdekshem!
faleminderit
Ndryshuar pėr herė tė fundit nga Kryeplaku : 14-02-2008 mė 15:24
Kryeplaku :
Po plako,ngado qe ta bejme biseden, letersia nuk mund ta anashkaloj realitetin social se ndryshe mbetet e mangte.Ngado qe ta hedhim muhabetin letersia nuk mundet te mbetet e palidhur me realitetin social dhe nuk ka kuptim si jo e tille!
Je i pa qarte plako.Problemi eshte sesi shkrimtari do e japi kontributin e vet ne kete mesele duke treguar njekohesisht lartesine e tij perballe llumit... pra i paprekur nga llumi te tregoje nje personalitet te radhe ku ndjenja thyen cdo kufi! Ketu pikerisht Kadareja deshtoi totalisht!
Grotesku o njeri, grotesku eshte arma e forte e Kadarese.
Pikerisht me ane te groteskut te tij ai u perball suksesshem para llumit te quajtur diktature.
Ti do ta keshe lexue „Kronike ne Gure“,prandaj e di ku e kam fjalen.
Sigurisht, diktatura i hetoi kungjat e shkrimtarit. Madje kishte zera qe ishin haptas per denimin e shkrimtarit,por,tue qene i shkathte ai e paguajti cmimin per te mbete ne loje(ne loje?!Jo ne loje po per te mbete gjalle).E shkruajti Dimrin e Vetmise se Madhe.I shkruajti dy-tre rreshta ne favor te diktatorit dhe u pagua cmimi.
Per esete e tij kam lexue dicka dhe del te jete e vertete kjo qe thua.Ne Komunizem me eset e tij tek Zeri i Popullit i sherbeu plotesisht partise pavarsisht atyre qe tregon sot kurse ne tranzicion ai u kthye ne nje romantik qe me shume i perngjason themeluesve te fashizmit dhe nazizmit (me ato teorite abstrakte dhe te pabaza qe ndajne njerezit ne vend qe t'i bashkojne).
Ama nje fakt nuk mund te ia mohoj njeri Kadarese: patriotizmin e tij.
Kadare eshte para se gjithash shqiptar.Kadare eshte nacionalist,po kurresesi fashist.
Megjithate nuk mund te quhet mencuri mendimi i tij ,se shqiptaret e kane kete ngjyre…apo ate tjetren…, se shqiptaret duhet t`i kthehen kesaj …apo asaj…feje.
Jo patjeter.Njekohesisht qendrime te tilla e kthyen ne nje percares partiak, kombetar dhe fetar!
Qendrimet e tija e bene ate te pa deshiruar nga nje pjese e klerit fetar musliman.
Plako, je lodhe ti!T`u paska perzie kuptimi i mesazhit, si duket.Dhenja e cmimit Nobel tek shkrimtari Orhan Pamuk nuk ishte aspak e paqellimte, perkundrazi u zgjodh ne nje moment ku duket se intelektualet dhe komunikacionet ne vend qe t'i bashkojne njerezit po i ndajne me pasoja te rrezikshme. Pra me pak fjale ata kritiket jane te mendimit se letersia pervec fantazise dhe fjales se bukur ka nevoje per nje mesazh. Ky mesazh tek Pamuku eshte i forte, eshte mesazhi i ndjenjes se palodhur dhe i shpreses qe njerezit te bashkuare te shikojne nje dite te mire, nje horizont pa fund e pa kufinje!
Vepra e Kadarese ,pervec fantazise se vecante artistike- aftesise se shkrimtarit per te pershkrue boten e njeriut si rrallekush tjeter,permban mesazhe univerzale.Eshte „Pallati i Endrrave“,liber mjaft tipik-ndoshta me tipiku, persa i perket mesazhit universal: krisurise diktatoriale.
Pastaj „Koncert ne Fund te Dimrit“…ku pershkruhet sikleti i nepunseve te sigurimit kinez per te gjete mikrofonat e fshehur etj.
Kadare eshte nje mjeshter i prozes,qe thote shume me pak faqe libri.Kjo eshte dhuntia e tij.
Ne kete ia kane lakmi shume shkrimtare.
Plako,mesazhi i Kadarese eshte dhene nepermes armes se mpreht te tij : Groteskut.Perkundrazi mesazhi i Kadarese ka qene gjithmone i dobet, i medyshte dhe i pashprehur qartesisht. Sot qe Kadareja u kujtua ta ulerrasi kete mesazh ky mesazh eshte tashme i pavend.
Mos u bo qesharak te pohosh se paska qene mesazh i paqarte.
Kush do te kishte k.qe e te thote,a shkruaj, haptas : Poshte Enveri!!Hajt,na thuaj njehere,
cili do ta bente kete?!
Kadare,perkunder disa gjynafeve te tij te kohes se komunizmit, ne teresi eshte nje Margaritar Kombetar.Ai burre ka bere shume per Kosoven tone.Nese s`e ke lexue, kerko dhe gjeje librin e tij:Perballe tranzicionit dhe sfidave futuriste askush nuk interesohet se c'ndodhi ne Komunizem, referime te tilla sherbejne thjeshte si nje nostalgji e perkoheshme si nje kureshtje momentale. Gjithashtu mesazhi me i hapur i Kadarese ai i europianizmit nuk eshte dicka e re dhe nuk mallengjen askend, eshte nje ender e bazuar ne nje folklorizem abstrakt te ngjashem me ate te Gjermaneve ne fundin e shekullit te 19, e cila nese ka vlera i perkufizon vendem brenda Shqiperise ose brenda disa grupeve ekstremiste politike te shteteve europiane (nje pakice qe mund te ken te njejtat ide mbi Europianet sic ka dhe Kadareja por nuk do binin ndakort me te se keto veti Europianet i ndajne me Shqiptaret.... pra Kadareja zgjedh perseri anen e gabuare).
„Ra Ky Mort e u Pame“.Atehere do ta kuptosh Kadarene.
Je naiv djalo!Qe mos zgjatemi shume, ne nje kohe qe bota bashkohet me shume dhe ka nevoje me shume se kurre per bashkim perballe sfidave mijevjecare mesazhi i Kadarese eshte arkaik dhe nuk mallengjen kritiket e letersise. Dhe Kadareja si percares qe eshte nuk do e marri kurre cmimin Nobel se thjesht nuk e meriton!
Qe Kadare e meritoi qe moti cmimin Nobel, kete e kane thene kritike dhe letrare te shquar.
Cmimi Nobel, qe eshte politizue aq shume, nuk i duhet Kadarese.Ai u duhet shqiptareve.
Mos te harrojme : shqiptari per Zonjen Plake ka qene kohe te gjate femi i padeshiruar!
Po t`i kthehemi historise se 150 viteve te fundit , do ta kuptojme lehte se per Europen kemi qene te pa deshiruar.kjo i le pasojat e veta!
Ashtu pra.Kadare i ka te dyjat : fjalen e bukur dhe mesazhin univerzal!Nuk mjafton fjala e bukur qe te behesh i madh, eshte mesazhi ai qe deporton ne dekada dhe qe e ben shkrimtarin te pavdekshem!
Ndryshuar pėr herė tė fundit nga Kandili 1 : 14-02-2008 mė 18:45
Pėr Kadaren nuk ėshtė fare vėshtir tė flitet .
Ai ka vepren e vet qė ėshtė madhėshtore .
Vetėm njė kokė gjeniu mund tė prodhoi aq shumė kualitet sa ka bėrė Kadare .
Cilėndo periudh tė veprimtaris sė Kadares tė merret , ka margaritaret e vet , qė e bėnė shkrimtar me pėrmasa univerzale .
Vetėm ata qė nuk e kan lexuar vepren e Kadares , por kanė lexuar apo ndoshta vetėm kan dėgjuar tė tjerė duke komentuar , mund tė flasin pėr Kadaren nė periudhen e komunizmit , si periudh e veprimtarisė nėn ndikim tė sistemit .
Ju lutem lexojeni "Dialog me Alain Bosquet" dhe do tė kuptoni se cfarė ka shkruar Kadare deri me 1995 .
Kili
SHQIPĖRIA ĖSHTĖ GJAKU IM QĖ NUK FALET!
Nė dreq tė mallkuar tė gjithė antishqiptarėt dhe tradhtarėt e kombit!
mencuria,sipas nje provebi te atyre kolonjalistave anglez dhe biles imperjalistave fare, eshte kur nje mendim t a shprehesh me nje fjale ne vend te dy...ose po themi duke relativizuar me dy fjale ne vend te tre fjaleve.
megjithese koha ka ndryshuar shqiptari mbetet keshtjelle graniti,kaptina a?, perballe dallgeve te armikut,... po edhe te mickut....po ky diskutim behesh para nja 20 vitesh po me avaz tjatre...jo Ik jo DA...etj...
Kadareja esht ai qe eshte vlerat e tij nuk mund te ulen por mund te diskutohen ne sensin pozitiv,produktiv,e jo llafollogjik, ai beri dicka e po deshe gjithcka o asgje,po sot ai o ndoj tjeter car vlerash ,momentwesh, mesazhe, tjhirrje po jep?
Kad.mos e ngisni se s fitoni gje....po pse s kemi flamurtare tjere xhanem,pervwec flamurtarve te sh.E?
eh sa ka per te thene ,'' njeriu kur eshte gjalle flen,kur te vdese zgjohet'', mos kuptohet se mas pilafit s ben dobi?
I ke rene mu ne lule te ballit kryeplak dhe ke plotesisht te drejte.
E ardhmja e burrit tend varet nga ty Sibora, sa me afer meje ti aq me afer dikasterit burri yt....
Ismail Kadareja eshte nje nga shtyllat e letersise shqiptare.Vleresimi per shume vepra te tij eshte i motivuar.Kete e di edhe lexuesi me i pavemendeshem,por do te shtoj ne ate qe ka shprehur Besnik Mustafaj se.. p.sh libri "Jeta,loja dhe vdekja e Lul Mazrekut'per mua si lexuese ishte nje surrogato,.E prita me nje deshire te madhe per ta lexuar.Ju e dini si eshte jeta ne emigrim,qofte edhe ne USA,Boston,por sinqerisht nuk arrita ta lexoja deri ne fund,e hoqa nga shtepia ime,sepse nuk doja qe ta shfletonin djemte e mi te cilet e vleresojne shume Kadare.ishte nje zgenjim.
[QUOTE=Kryeplaku;1829504]Ngado qe ta hedhim muhabetin letersia nuk mundet te mbetet e palidhur me realitetin social dhe nuk ka kuptim si jo e tille!
Problemi eshte sesi shkrimtari do e japi kontributin e vet ne kete mesele duke treguar njekohesisht lartesine e tij perballe llumit... pra i paprekur nga llumi te tregoje nje personalitet te radhe ku ndjenja thyen cdo kufi! Ketu pikerisht Kadareja deshtoi totalisht!
Ti po pershkruan nje shkrimtar, apo nje hero kombetar?
Vepra e tij ne kohen e komunizmit ishte krejtesisht alegorike. Te pakte ishin shkrimtaret qe shkruan edhe mbijetuan.Ne Komunizem me eset e tij tek Zeri i Popullit i sherbeu plotesisht partise pavarsisht atyre qe tregon sot kurse ne tranzicion ai u kthye ne nje romantik qe me shume i perngjason themeluesve te fashizmit dhe nazizmit (me ato teorite abstrakte dhe te pabaza qe ndajne njerezit ne vend qe t'i bashkojne).
Gjithsesi, ajo periudhe komuniste e krijimtarise se tij do analize me vete. Aty ku me pelqen te ndalem, eshte te kjo e dyta. Ose duke e zhveshur krijimtarine e tij nga bejtet partiake per te arritur te mesazhi universal.
Ajo qe ka bere gjithnje Kadareja ne vepren e tij eshte te pershkruaje dhe te vendose shqiptarin ne pozita te tilla, te denje per te qendruar ne kembe perpara gjithe popujve te tjere evropiane. Elementet interesante ne te cilet mbeshtetet krijimtaria e tij, nuk jane trajtuar asnjehere me pare ne menyre te tille nga asnje shkrimtar tjeter.
Kush tjeter merr persiper te analizoje shpirtin e shqiptarit, t'i heqe zhelet e cdo lloji e ngjyre, t'i ofroje botes endrrat deshirat dhe bestytnite? Si ne nje magje mbrujt dhe gatuan dicka te paster shqiptare duke filluar qe nga elementet gjuhesore e duke shkuar me tej te elementet psikologjike dhe psiqike.
Kete krijese te tijen nuk e paraqet ne trajta raciste, as mbinjerezore, thjesht TE DENJA. Nese kete merr persiper ta krahasosh me nazistet...
Shume fjali interesante...per kete e vecova.Njekohesisht qendrime te tilla e kthyen ne nje percares partiak, kombetar dhe fetar!
Shiko ti analizojme nje per nje "percarjet".
Tek e para besoj po tallesh apo jo? Apo e ke vene per te plotesuar rregullen e treshit??
Treshi eshte nje numer interesant...trini e shenjte, "une thashe treshin macja kapi veshin..." numri me i vogel i shkalleve eshte tre.
Nuk besoj se je shume i interesuar per percarjen partiake qe ka marre persiper te realizoje Kadareja. Perfshirja e elementit partiak ne kete mesele me duket pa vend fare.
Vijme te percarja kombetare....Ne kete pike nuk ka si te kete nje percarje kombetare. Sepse Kadare flet vetem per SHQIPTARET. Nuk eshte shkrimtar shumekombesh. Si mund te krijoje percarje kombetare kur kemi nje komb? Kur asnjehere nuk ka folur kunder kombit te tij, por perkundrazi e ka lartesuar ne nje menyre te denje pa tendenca nacionaliste por tendenca njohjeje. Kadareja te shtyn t'i njohesh shqiptaret per ate qe jane. Te shtyn te shohesh forcen e gjuhes ne shprehje dhe forme. Krijon fjale te reja, shqiperon etj.
E vetmja percarje qe i ngelet ne llogari, eshte ajo fetare. Aty rreh mllefi antikadare. Ketu qelben plaget. Ketu krijohet opinioni antikadare. Kete permbledhje mendimesh e kam pare te pothuajse te gjithe besimtaret myslymane qe njoh, pavaresisht kultures ideve, shkalles se fanatizmit qe kane.
Po kjo vec fatkeqesi e Kadarese nuk eshte....
Perkundrazi mesazhi i Kadarese ka qene gjithmone i dobet, i medyshte dhe i pashprehur qartesisht. Sot qe Kadareja u kujtua ta ulerrasi kete mesazh ky mesazh eshte tashme i pavend. Perballe tranzicionit dhe sfidave futuriste askush nuk interesohet se c'ndodhi ne Komunizem, referime te tilla sherbejne thjeshte si nje nostalgji e perkoheshme si nje kureshtje momentale. Gjithashtu mesazhi me i hapur i Kadarese ai i europianizmit nuk eshte dicka e re dhe nuk mallengjen askend, eshte nje ender e bazuar ne nje folklorizem abstrakt te ngjashem me ate te Gjermaneve ne fundin e shekullit te 19, e cila nese ka vlera i perkufizon vendem brenda Shqiperise ose brenda disa grupeve ekstremiste politike te shteteve europiane (nje pakice qe mund te ken te njejtat ide mbi Europianet sic ka dhe Kadareja por nuk do binin ndakort me te se keto veti Europianet i ndajne me Shqiptaret.... pra Kadareja zgjedh perseri anen e gabuare).
Une po e le gjykimin mbi Nobelin, po ajo qe nuk kane kuptuar shume vete eshte se Kadareja nuk ka nevoje per Nobel. Per Nobel sic e tha dikush me pare, ka nevoje Shqiperia si stimul moral.
Me shume se Nobel per Kadarene-shkrimtar kemi nevoje ne. E gjithe vepra e tij eshte shqiptaro-centrike, shkruan per shqiptaret, jo per boten.
Edhe mesazhi eshte i qarte i pare ne teresi te vepres. Shiko-qemto-kerko shpirtin e vertete brenda vetes te thote. Rinovo gjuhen shqipe te thote. Gjej vlera shekullore qe ke brenda vetes dhe jo injektime prapambetese te detyruara.
Qe mos zgjatemi shume, ne nje kohe qe bota bashkohet me shume dhe ka nevoje me shume se kurre per bashkim perballe sfidave mijevjecare mesazhi i Kadarese eshte arkaik dhe nuk mallengjen kritiket e letersise. Dhe Kadareja si percares qe eshte nuk do e marri kurre cmimin Nobel se thjesht nuk e meriton!
Bah...te jesh i majte e me keto bindje....cudi...
Bota po bashkohet thote. A mos po flet pro globalizmit a si? Se prisja...
Bota eshte e madhe. Po bota ka bere hap pas hapi te gjitha etapat e duhura per te arritur ne kete pike. Shqiptari sot nuk ka identitet te qarte e te afirmuar, e ka te detyruar ta formoje, perndryshe do shnderrohemi ne ballkanopoje.
Sec kam pershtypjen se vepren e Kadarese po e shikon ne menyre teper pragmatiste. Ky nuk eshte kriter i denje vleresues letrar.
Kadareja eshte nga te paktet shqiptare qe arrin ta vendose zerin aq lart sa te jape nje mesazh te forte per shqiptaret neper Evrope, shume te ndryshem nga koncepti shabllon qe evropianet kane per ne.
te pavdekshmit nuk jane komercialistet, as ata qe shfrytezohen politikisht si puna e Pamukut.Nuk mjafton fjala e bukur qe te behesh i madh, eshte mesazhi ai qe deporton ne dekada dhe qe e ben shkrimtarin te pavdekshem!
faleminderit
Ndryshuar pėr herė tė fundit nga Julius : 15-02-2008 mė 14:12
RRENAT E ISMAIL KADARESĖ
Nga Alessandro Leogrande
Alessandro Leogrande ka lindė nė Taranto e jeton nė Romė. Zavendėsdrejtor i revistės sė pėrmuejshme “Lo Straniero”, bashkėpunon me “Corriere di mezzogiorno”, “Nuovi argomenti”, Radiotre. Ka botue veprat studimore: Un mare nascosto, Le male vite. Storie di contrabbando e di multinazionali, Nel paese del vicerč. L’Italia tra pace e guerra. Si dhe ka kurue antologjinė Il pallone č tondo, nji antologji me shkrime mbi degjenerimin e sportit ma tė dashtun prej italianėve.)
Ma se pesėmbėdhetė vjet mbas ramjes sė regjimeve komuniste tė Europės qendrore dhe lindore, raporti me kujtesėn e atyne fakteve, dhe me dekadat e gjata tė shtypjes qė i kanė parapri, asht akoma i shenjuem nga nji ambivalencė e fortė. Nji harresė e pėrgjithshme gėrshetohet me shpėrthime tė rralla kujtimesh dhe pėrkujtimesh dhe, shpesh, raste editoriale dhe polemika kulturore rinxjerrin nė pah zane, indiskrecione, themethasha mbi pėrfshimjen a jo tė kėtij apo atij intelektuali, shkrimtari, poeti me kėtė apo atė regjim. Disidentėt e orės sė parė, dihet, kanė qenė, sidomos nė vendet ballkanike, relativisht pak. Tė shumtė janė amą ata qė janė orvatė tė fitojnė nji kredibiliet minimal, politik e moral, nė muejt e nxehtė tė dyvjetshit 1989-91 dhe nė vitet nė vazhdim, tejet tė pėrhimė, tė post-komunizmit.
Nji pėrmbledhje dokumentesh tė botueme pėr sė pari nė Oksident pėrban Dosjen Kadare. Vėllimi asht botue nė Francė, nga Editións Odile Jacob, dhe asht kurue nga Shaban Sinani. Ēashtja qė po marrim nė shqyrtim asht mjaft paradigmatike pėr raportin mes kujtesės, intelektualėve dhe regjimeve tė kalueme nė Europėn e Lindjes. Por, nė tė njejtėn kohė, asht nji affaire boll e pazakontė: si pėr shkrimtarin nė fjalė, Ismail Kadarenė, si pėr vendinlindjen e tij, Shqipninė.
Kadare asht nji ndėr emnat ma tė njohun mes shkrimtarėve tė Europės sė Lindjes. Prej ma se pesėmbėdhjetė vjetėve jeton nė Paris, tė gjithė librat e tij janė pėrkthye sistematikisht nga shqipja nė frengjisht, dhe nga frengjishtja nė tė gjitha gjuhėt kryesore. Ka fitue shum ēmime dhe ka qenė ma se nji herė kandidat pėr Nobel. Ka shkrue shum romane, mbi tė gjithė Kasnecėt e shiut (1972, mbi luftat kundėr perandorisė osmane) dhe Gjeneralin e ushtrisė sė vdekur (1963, mbi ushtarėt italianė tė vdekun nė Shqipėri pėrgjatė luftės sė Dytė botėrore), tue pėrdor dendun metaforėn dhe alegorinė, e tue ngulfatė shpesh nė shkrimet e tij escamotage fantastike. Kadare nuk ka hy kurrė nė pėrplasje me regjimin, ka romansue ngjarje tė ndodhuna shum shekuj pėrpara dhe maksimumi i disidencės qė i ka lejue vetes ka qenė ndonjė faqe ku, tue folė pėr luftat mes shqiptarėve dhe turqve nė Katėrqindėn, aludojte pak a shum nė mėnyrė larveske pėr politikėn bashkėkohore. Tė vetmet pėrjashtime janė Nėpunėsi i pallatit tė andrrave (1981), nji pėrrallė mbi policinė e shpirtrave, qė u ba objekt i ndoca kritikave nga establishment-i, dhe Le concert (qė s’asht pėrkthye akoma nė italisht porse ka qenė nji sukses i madh nė Francė nė 1989) mbi klasėn e mesme tė Tiranės nė fund tė viteve shtatėdhjetė: nė kėtė roman tė sprasmė kritikat kundėr otrodoksisė komuniste janė njimend tė drejtueme kundėr maoizmit, por janė shkrue veē pas ēdo ndarje’ ideologjike dhe diplomatike mes Shqipėrisė dhe Kinės.
Duhet kujtue se Ismail Kadare nuk asht pėrjashtue kurrė, ndryshe shum kolegėve tė tij, prej Lidhjes sė shkrimtarėve (praktikė kjo pothuejse e konsolidueme kundrejt disidencės ma tė vogėl: tė pėrjashtuemit nuk mund tė botojshin ma pranė shtėpive botuese shtetėrore, pra tė vetmeve qė ishin tė autorizueme).
Jo vetėm kaq, por ka mbet i regjistruem nė parti dhe e ka mbajtė nji karrige nė parlament deri nė 1990, pra deri nė ramjen e regjimit. Dikush do kujtojė se imazhet televizive qė tregojshin mija studentė teksa pėrpiqeshin tė rrėzojshin nji statujė tė Enver Hoxhės tė naltė ma se dhetė metra, shenja e sfidės ndaj regjimit agonizues. Mirė, amą nė ato ditė Kadare ishte akoma deputet i regjimit.
Kadare asht autoriteti ma i madh i letėrsisė shqiptare bashkėkohore. Jo qė dje, por qysh prej viteve gjashtėdhetė. Hoxha nuk e ka pėrēmue kurrė talentin e tij, e ka elozhue nė atė masė sa, shkrimtari nga Gjirokastra (ku u lind ma 1936) ia ka dalė t’i nxjerri letrat e atdheut nga djerrinat e dilentantimit dhe tė provincializmit, tue u dhanė atyne nji frymėmarrje ndėrkombėtare. Dhe kėtu duhet ēelė nji parantezė mbi anėn tjetėr tė medaljes, qė e ban tė pazakontė affaire-n qė po shqyrtojmė: Shqipninė.
Shqipnia asht nji shtet i ri. Asht krijue nė 1912, pak a shum nė tavolinė, pas luftave ballkanike kundėr Perandorisė Osmane nė agoni. Mandej asht pushtue dhe dominue nga Italia fashiste, dhe shģ mbi malet e saj pjesėmarrja musoliniane nė konfliktin e dytė botėror asht kthye nė disfatė. Nė fund tė 1944 partizanėt komunistė, tė kryesuem nga Enver Hoxha, e ēlirojnė vendin dhe ngrehin nji republikė popullore qė transformohet bukur shpejt nė regjim policor. Ma stalinist se Stalini, Enver Hoxha kėput ēdo marrdhanie me Titon nė 1948 dhe me vetė Bashkimin Sovjetik nė mes tė viteve pesėdhjetė, pas destalinizmit. Nė fillim tė viteve gjashtėdhjetė Shqipėria asht i vetmi vend europian filomaoist. Nuk ka marrdhėnie pėrpos me Kinėn (prej nga blihen qindra mija bunkere prefabrikate pėr t’u mbrojtė nga nji pushtim i “mundshėm” nga Italia), dhe strufullohet nė nji autarki tė theksueme. Nė 1977, pas vdekjes sė Mao-s dhe procesit tė bandės sė tė katėrve, izolimi bahet i plotė. Hoxha sulmon edhe revizionizmin kinez dhe e mbyll me plot kuptimin e fjalės nji popull tė tanė brenda kufinjve tė veta. Asnji marrdhanie me jashtė, nacionalizėm i ezasperuem, kontroll total i mbi partinė, kult i Shefit nė skaj tė paranojės kolektive, burgime musive, shtypje kapilare. Hoxha ka ngrehė regjimin ma stalinist nė historinė e nji vendi qė jetojte me bujqėsi dhe ēobanķ tue mos u distancue kurrė nga motoja e tij e zezė: “Atij qė ngre gishtin i presim krahun, atij qė ngre krahun i presim kokėn”. Siē dihet, nė nji kontest tė tillė, edhe disidenca ma e vogėl e opinionit sipas stilit ēek a polak asht gjymtue qysh nė lindje. Pėr vite me radhė mbi Shqipninė asht marrė vesh pak a hiē, pėrveē asaj ēka zbulojshin romanet e Kadaresė, tė shkruem me sytė e kthyem kah nji e kalueme e ndritun, ose nga nji e tashme mjaft e sheqerosun. Pėr vendin e shqipeve interesoheshin veē nja njėqind tė ēmendun tė shpėrndamė nėpėr botė (e sidomos nė Itali) tė gatshėm me shikue te Enver Hoxha dhe te Kim Sung-u tė vetmit ruejtės tė orthodoksisė komuniste: ata qė, nė thelb, kishin realizue totalitarizmin perfekt, kundėr ēdo forme revizionizmi.
Nė vitet tetėdhjetė regjimit shqiptar nuk i ndryshoi nji presje. Nė 1985, nė vdekjen e Hoxhės, pasardhėsi qe Ramiz Alia. E paaftė tė ripėrtėrihej, diktatura ra pėrfundimisht nė ’90, nji vit pas ramjes sė Murit. Ēka ndodhi ma pas pak a shumė dihet, sidomos nga italianėt: emigrimi masiv jashtė, trazinat politike, ngjitja nė pushtet e Sali Berishės, ramje e piramidave, revolta e ’97, ngjitja nė pushtet e socialistėve, marrėveshjet me Italinė dhe me Naton, lufta e Kosovės, korrupsioni gjithpėrmbytės, rritja e mafieve tė reja, kriza e socialistėve dhe qeveria e re Berisha.
Sot, pas gjashtėmbėdhjetė vjetėve nga ai 1990 fatidik, Shaban Sinani, mbi bazėn e materialeve tė mbledhuna nė Dosjen Kadare, i shpall Oksidentit se shkrimtari ma i madh kombėtar ka qenė pėr kohė tė gjatė i pėrgjuem nga regjimi, asht ba objekt kallėzimi nga vetė kolėgėt e tij, asht kėrcėnue se do pėrfundojė nė heshjte, madje ka ra viktimė – para shumė vitesh – e proēesit tė zakonshėm nė stilin Padilla. Ngjarjes dhe dosjes Giampiero Martinotti i ka kushtue nji artikull tė gjatė nė “La Reppublica” (25 maj 2006), tue kujtue shum episode tė tė ashtuquejtunės pėrndjekje. Ka shkrue: “Dimri i vetmisė sė madhe, pėr shembull, ka qenė objekt kritikash tė dhunshme dhe nji version i dytė, i sheqerosun, u botue mbas nji fushate shtypi armiqėsore”. Kadare na paskej qenė akuzue se fallsifikuekėsh tė vėrtetėn historike, por sidomos se braktiste parimet marksiste-leniniste, tue futė nė faqet e tij egzistencializmin, surrealizmin, erotizmin, individualizmin petit-borgjez. Prandej na paskej pėrfundue nėn shenjestrėn e ruejtėsve tė ortodoksisė, dhe Dossier-a – ky duket se asht qėllimi i saj – duhet tė vejė gjanat nė vend. Por gjanat janė ndryshe, dhe do rrekemi t’i analizojmė nė nji dritė tjetėr.
pashallarėt e kuq
Pėr hir tė sė vėrtetės, Shaban Sinani e pranon se nė Arkivat e Shtetit shqiptar nuk egziston nji “dosje” Kadare, ēka ka egzistue jo vetėm pėr shum shkrimtarė, por edhe pėr dheta mija qytetarė tė thjeshtė, dhe ka shkatue ndėshkime t’ashpra dhe dėnime pėr t’u vuejtė. Mbi Kadarenė na paskesh ndonjė feltushkė andej-kėndej, ndonji kallėzim, ndonji ‘tėrheqje vėrejtje’, ndonji polemikė. Nga ana tjetėr, vetė Kadareja nuk e ka quejtė kurrė veten nji “disident” por, ma thjesht (dhe vetėm pas ramjes sė regjimit), “nji shkrimtar normal nė nji vend anormal”. Ngjarja pėrshkėnditėse mbi tė cilėn Dossier-a ndalet i pėrket nji poeme qė Kadare shkroi nė 1974, Mbledhja e byrosė politike nė mesditė, e njohun ma mirė si Pashallarėt e kuq. Dhe mbi kėtė pikė divergjencat mes asaj ēka, nga njėra anė, dosja thotė e Kadareja kujton dhe, nga tjetra, asaj ēka pohojnė tė tjerė intelektualė nė Shqipni, bahen ma se tė thella.
Faktet, sė paku ashtu siē i rindėrton Dossier-ja, na paskan shkue kėshtu. Me tė lexue Pashallarėt e kuq apparatciki-t u tėrbuen, e penguen botimin e saj dhe e vunė Kadarenė me shpatulla pas murit. Sot Kadareja thotė se ajo poemė kish patun qėllimin me kritikue majat e partisė, burokratizimin e hekurt qė e kishte ngėrthye. Asokohe, nė 1975, u detyrue tė bante autokritikė publike, tė shqiptojte para drejtuesve me peshė kėto fjalė: “Kam shkrue dhe ēue pėr botim nji poemė armiqėsore, antirevolucionare, tė drejtueme kundėr vijės sė partisė, kundėr regjimit tonė, kundėr diktaturės sė proletariatit, kundėr popullit tim. Kjo poemė sulmon gjithēka kam besue nė jetėn time.”
Fraza tė mjerueshme, qė na dėshmuekan nji divergjencė tė ashpėr dhe tė rrezikshme me lulėkuqet e tjera tė regjimet. Por, nė tė vėrtetė, ēfarė kishte shkrue Ismail Kadare nė vargjet e Pashallarėve tė kuq?
Dhe pėrse ai tekst nuk u pranue pėr botim?
Kjo ngjarje nė Shqipni njihet prej kohėsh. Nė 2002 shkrimtari Maks Velo botoi nji sprovė, Zhdukja e pashallarėve tė kuq. Anketim pėr nji krim letrar. Velo, mbi bazėn e tė njejtave dokumente, mėton po ato theza qė mandej pėrfshihen te Dossier-ja: Kadare asht pėrndjekun pėr kėtė poemė. Por – gja fort e ēuditshme – nuk shqetėsohet tė shkojė t’a gjejė nji kopje tė tekstit (dhe kėtu, le t’a themi per inciso, Martinetti gabohet: nuk e ka gjetė Veloja tekstin Pashallarėt e kuq. Kadare i ban jehonė: mėton se e ka humbė, se nuk ka ma nji kopje, mandej – thotė – ishte nji shkrim i kahershėm. Ndėrkohė libri i Velos e pėrkufizon si tė persekutuem pėr faktin se asht lėshue “kundėr regjimit”, sikurse pos tjerash vetė autoakuza pranojte.
Prapėseprapė gjanat qėndrojnė ndryshe. Fatos Lubonja, ma i kthjellėti ndėr intelektualėt shqiptarė nė vitet e post-komunizmit, editorialist pėr shum gazeta dhe i njohun nė Itali pėr Diario di un intellettuale in un gulag albanese botue nga Marco Editore (Lungo, Cosenza 1995), nėn regjimin e mėparshėm ka ba shtatėmbėdhjetė vjet burg politik. Shtatėmbėdhjetė vjet burg se pat fshehė nė papafingo, nė moshėn 23 vjeēare, nji ditar privat qė pėrmbajte disa kritika tė drojtuna drejtue eksponentave tė regjimit. Atij i kujtohet fare mirė ngjarja e Pashallarėve tė kuq, pėr arsyen e thjeshtė se njeni nga “pashallarėt” e akuzuem ishte baba i tij, Todi Lubonja. Por, ndryshe nga ajo qė kujtojnė Kadare, Velo dhe Sinani, babai i tij, pashė drejtues i partisė, ishte asokohe nji ndėr kundėrshtarėt kryesorė tė Hoxhės. Atij shģ mbi bazėn e akuzave tė tilla i asht dashtė me vuejtė katėrmbėdhjetė vjet burg. Fatos Lubonja, me tė lexue punimin e Velos, e kallėzon faktin mbi gazeta, por izolohet nga gjithė komuniteti intelektual shqiptar.
Dy vjet ma pas, nė nji libėr-intervistė dhanė Claudio Mazzocchi-t (Intervista sull’Albania, Il Ponte, Bologna 2004) kthehet mbi argumentin. Tani e tutje do e citojmė shpesh kėtė libėr, sepse e shpjegon ma sė miri kėtė mistifikim tė pabesueshėm politiko-letrar, nė tė cilin pėr tė keq janė ngatėrrue edhe faqet kulturore tė “La Repubblica”. Ndėrkohė Lubonja thotė:
E shkroi atė poemė nė lavd tė Enver Hoxhės dhe kundėr pashallarėve tė kuq, ata drejtues komunistė qė kishin tradhėtue idealet e komunizmit dhe qė aspirojshin me u ba pashallarė. “Pashallarėt” qenė shģ drejtuesat qė u dėnuen nga Enver Hoxha; poema, ku Hoxha lėvdohej pse i kishte zbulue dhe dėnue, nuk u botue, jo si formė pėrndjekje ndaj Kadaresė, por sepse Hoxha, kur e mori hartesėn nga Lidhja e shkrimtarėve, u zemėrue pėr faktin se figura e tij aty egzaltohej tepėr. Mbaj parasysh faktin se Hoxha ishte nji diktator dinak, nuk thoshte kurrė: unė kam ba, unė kam dėnue; por gjithmonė: partia vendosi, partia dėnoi pse u tradhėtue marksizėm-leninizmi. Kadare, me servilizmin ma tė madh, kishte vu nė dukje n’atė poezi se Hoxha e kishte zbulue komplotin e pashallarėve tė kuq dhe se ai vetė i kishte dėnue. Hoxhės nuk i kishte pėlqye qė autori e kishte ekzagjerue rolin e individit nė kurriz tė partisė, dhe pėr kėtė nuk i kishte lejue t’a botojte. Ja pėrse kur shoh kėtė libėr (atė tė Velos, sh. i A.L.), qė e shtėrmbon krejtėsisht realitetin tue i paraqitė gjanat sikur Kadareja tė paskej dashtė me lėshue nji sulm kundėr mbarė komitetit qendror tė partisė, ja pėrse zemėrohem pėr vdekje!
Lubonja asht zemėrue shum, por ndėrkohė ka qenė viktimė e nji ostracismi egėrshan, vu nė jetė nga ata qė “s’kujtoheshin” se ēka shkruhej nė Pashallarėt e kuq. Nė Shqipėri, sot, nuk mund tė kritikohet Kadareja, lavdia ma e madhe kombėtare dhe argjinatura kryesore – thonė – ndaj ndjenjės antishqiptare qė asht pėrhapė nė vitet nėntėdhjetė. Nė fund, amą, pas disa javėsh, poema namėkeqe nxori kokėn mes letrave tė Arkivit kombėtar. “Dhe mė dha tė drejtė”, ka deklarue Fatos Lubonja, “sepse asht nji lavd i turpshėm servil pėr Enver Hoxhėn, e cit me shpirtin e revolucionit kulturor kinez”. Ishte 1974, Hoxha ishte akoma filomaoist, Mao nuk kishte vdekė akoma.
Nacionalkomunizmi
Shum shkrimtarė nė vendet e Lindjes janė pėrkulur, shpesh pėr tė shmangė pėrndejkje tė randa, tė shkruejnė faqe tė tilla. Por pavarėsisht ngjarjes sė Pashallarėve tė kuq, asht e gjithė vepra e Kadaresė qė duhet rishqyrtue. Dhe, tue e ba kėtė, asht e vėshtirė tė pėrcaktohet nji vijė e preme ndamėse mes vizionit tė Shqipnisė, tė historisė dhe tė botės qė del, mes rreshtave, nė tregimet e tij dhe ideologjisė sė Shtetit tė pėrcaktueme nga Enver Hoxha. Hoxha, siē e thashė, iu pėrgjigj izolimit kombėtar, me ndamjet nga Beogradi, Moska, Pekini (pėr ma tepėr tė thunura me vetėdije prej tij) tue pėrpunue nji interpretim tė veēantė shqiptar tė komunizmit. Tue pėrzie marksizėm-leninizmin dhe revanshizmat nacionaliste, diktaturėn e partisė sė vetme dhe mitin e Shqipėrisė sė Madhe, tue zėvendėsue statujat e Skėnderbeut (heroit kombėtar) me ato tė Stalin-it, Hoxha ka qenė bāsi kryesor i nacionalkomunizmit alla shqiptarēe (pėr tė cilin, mund tė thuhet, se nacionalkomunizmi i Millosheviēit ka qenė, pas dhetė vjetėsh, nji riprodhim nė ēelės serb dhe antishqiptar). Ata qė i kanė ndėrtue bazat mitike, letrare ma fort se politike, tė kėsaj ideologjie nantėqindase kanė qenė disa shkrimtarė, “tė yshtun” ose, ma mirė me thanė, “tė adresuem” nga vetė Hoxha.
“Kasnecėt e shiut”, qė ripėrshkon gjestet mitike tė Skėnderbeut kundėr turqve, roman kryesor i heroizmit shqiptar, iu pėrgjigj plotėsisht kėtij kanoni. Nji kanon qė riprodhohet edhe nė romane tė tjera tė Kadaresė. Regjimi bėri ēmosin pėr t’i pėrkthye librat e tij jashtė shtetit, ishte kjo – mendohej – pėrgjigjia ma e mirė ndaj izolimit. Teksa qindra shkrimtarė dėrgoheshin nė punė tė randa, Kadaresė iu la nji pėrkthyes personal nga shqipja nė frengjisht. Dhe mund tė thuhet me qetėsinė ma tė madhe se, shģ me dėshirėn e Enver Hoxhės, Parisi qe nga gjysma e dytė e viteve gjashtėdhjetė atdheu i tij i dytė shpirtėror, shum ma parė pra se ai t’a zgjidhte kryeqytetin francez si destinacion tė azilit tė tij nė 1990.
Pa veprėn e kėtyne shkrimtarėve, pra tė Kadaresė dhe tė epigonėve tė tij, regjimi a do kishte qenė ma i dobėt? Pa romanet e tyne, Hoxha a s’do kishte pėrfundue tue folė vetėm, mbase i rrethuem nga tė zakonshmit, tė zellshmit kuadro tė partisė, por jo nga koka ma tė rafinueme? Sadoqė, a posteriori, nji pyetje e tillė ka shijen e kazistikės akademike, nuk asht e tepėrt tė shtohet. Nė librin-intervistė tė cituem, Lubonja pikėrisht kujton: “Bindja ime asht se diktatura pa ata shkrimtarė do kishte pasė jetė ma tė shkurtė, do kishte qenė e verbėt dhe pa za, dhe si shum qenie tė verbta dhe pa za nuk do kishte mujtė me jetue gjatė.
Nė pėrmbyllje tė Le dossier Kadaré pėrmblidhet nji intervistė e gjatė e Stéphane Coutois, autor i tė njoftunit Libri i zi i komunizmit, marrė autorit tė Kasnecėve tė shiut. Nė nji farė pike, nji pyetje’ mbi rrezikshmėninė e kritikės, Kadare pėrgjigjet:
Dėnimet e mundshme kundrejt nji shkrimtari shpėrndaheshin sipas nji logjike dhe nji gradimi tė mirėpėrcaktuem. Fillohej me pėrjashtimin nga lidhja e shkrimtarėve, qė nėnkuptojte automatikisht ndalimin e botimit. Mandej vinin, me rend, deportimi, burgosja (me sekuestrimin e tė gjithė dorėshkrimeve), toga e pushkatimit, mandej fshimja e gjithēkaje, deri edhe e emnit tand, qė bahej gjithandej nji tabł.
Fill mandej, nė pyetjen nėse pat qenė e munjtun tė mbrohej nji shkrimtar nė shenjetėr tė regjimit, pėrgjigjet: “Nėse dėnimi ishte kėrkue lart dhe nse mbledhja ishte publike, mbrojtja ishte e pamujtun, madje fatale pėr viktimėn. Mbrojtja publike konsiderohej si nji sfidė pėr partinė”.
Deklaratat e Kadaresė na thonė shum mbi regjimin ēmeritės shqiptar, por shpjegojnė edhe diēka nga personaliteti i tij. Nėn totalitarizėm, nuk mund tė pretendohet me zemėr tė lehtė nji sjellje heroike nga individėt ma tė ekspozuem pikėrisht pėr shkak tė punės qė kryejnė. Dhe, siē dihet, kurajoja, kur dikush nuk e ka, nuk asht se i vjen para togės sė pushkatimit. Prapėseprapė duhet kujtue se shģ nė vitet kur Kadare diskutojte me pėrkthyesin e tij variantet franceze tė romaneve tė tij, qindra intelektualė, kuadro tė partisė, punėtorė, fshatarė, ushtarakė atė kurajo – ose nji variant tė saj pararacional, shumė tė ngjashėm – e gjetėn. Dhe u zhdukėn nė asgja. Dhe nė atė asgja do kishin mbetė sikur regjimi tė mos kishte ra, pavarėsisht nga veprimtaria e tyne dhe ajo e Kadaresė.
Teksa Kadareja ishte i botuem nė Paris dhe Milano, shkrimtarė si Lubonja e konsumuen jetėn e tyne nė burgun e tmerrshėm tė Spaēit, tue u ndeshė pėrditė me rojet e burgut, tue u pėrpjekė me organizue – fort rrallė e me shum rrezik – greva urie, tue refuzue tė firmosnin pėr shembull, dhe tue rrezikue jetėn e tyne, telegramin e ngushėllimit pėr vdekjen e Hoxhės. I mėsuen pėrmendėsh librat e tyne. Dhe, kur qenė me fat, arritėn t’i tejshkruejshin mbi letrat e cigareve.
Nė maj tė 1990, me regjimin tashmė nė kolaps, Partia e Punės sė Shqipėrisė i kishte lejue shqiptarėve tė drejtėn e ēatdhesimit dhe tė pasaportės. Asht kjo pėrpjekja e zakonshme, e njohun e ēdo diktature nė grahmat e fundit pėr t’a zbutė tensionin. Asht fakt se nė korrik, dy muej mbrapa, pasaportat nuk ishin dorėzue akoma: premtimi i pambajtun bani qė tė shpėrthente kryengritja. Mija tė rij zunė selitė diplomatike perėndimore tue nisė atė qė mandej do njihej si “kriza e ambasadave”. Ishte fundi i ngjarjes, dhe teksa me mija po derdheshin nėpėr sheshe dhe mbi mole pėr tė arritė Italinė, nė Tiranė fillohej diskutimi se cila formė tranzicioni mund tė pėrdorej. Kadare, atė muaj korriku, ishte akoma deputet i Partisė sė punės sė Shqipėrisė. Mori pjesė nė nji mbledhje tė organizueme nga partia kundėr tė rijve qė ishin strehue nėpėr ambasada dhe, tue marrė fjalėn, i pėrkufizoi “jashtėqitja e kombit”. Dy muej ma pas, ia behu nė Francė tue lypė dhe tue fitue azilin politik.
Libri i fundit i Kadaresė
Nė intervistėn e cituar prej Courtois mbi tė shkruemit nėn diktaturė, Kadare thotė se, mbi mbijetue, nji shkrimtar zotėron vetėm zanatin e vet:
Ne kemi nji indikator tė besueshėm: letėrsinė qė prodhojmė. Dėshmon nėnshtrimin apo triumfin e shkrimtarit. Vepra qė kam krijue nė liri, mbas ramjes sė komunizmit, nuk ka asgja eprane ndaj asaj qė shkroi nė skllavėnim. Liria ime e mbrendshme ka mbetė pra e paprekun.
Nuk asht e vėrtetė, librat e tij tė shkruem mbas ramjes sė komunizmit janė thellėsisht ndryshe prej atyne qė shkroi nėn terror. Veē nė daēim, nė mėnyrė shum dyzinale, me e nda me spatė formėn prej pėrmbajtjes, tue mėtue se forma, stili, janė deridiku tė ngjashme. Pėr me e shkoklue se kėshtu nuk asht, se periudha e parė dhe ajo qė e ndjek janė pothuejse tė pėrkundėrta, dhe se forma e pėrmbajtja nuk mund tė ndahen, kemi shģ librin e fundit tė Kadaresė, tė pėrkthyem nė Itali nga Longanesi nė 2005: Fiori freddi d’aprile (“Lulet e ftohta tė marsit”). Shģ me kėtė roman nuk ka ma dyshime se vepra e tij ka ndryshue, tue e braktisė kohėn e kryeme dhe alegorinė dhe tue ju dorėzue plotėsisht tė tashmes: Kadare tregon tensionet e shoqnisė shqiptare tė veriut, pjesės malėsore, jo urbane dhe qė kufizohet me Kosovėn, nė fund tė shekullit tė njizet.
Protagonisti, Mark Gurabardhi, asht nji piktor nga Tirana i dėrguem prej autoriteteve me punue pranė Shtėpisė sė kulturės sė nji qyteze tė vogėl tė Veriut me emrin B. Ndryshe prej autorit, kur bie regjimi vendos me ndejtė aty, larg ndyshimeve tė trubullta tė kryeqytetit. Modelja dhe dashnorja e tij e re, qė jeton sa nė qytezė nė kryeqytet, asht pėr tė e vetmja dritare mbi botėn dhe mbi modernizimin qė shtrihet nėpėr rrudhat e shoqnisė shqiptare: ndjek modat e fundit, ndryshon vazhdimisht krehje, pėrdor hapje kundėr shtatzanisė. Asht bijė e shekullit tė ri, e prapė shum shpejt do tė pėrpihet nga “ligji i gjakmarrjes” qė rėndon mbi familjen e saj.
“Ligji i gjakmarrjes” asht Kanuni, kodi qė asht nė fuqi prej shekujsh nė Veriun e Shqipnisė qė rregullon, me ligjin e qėrimit, dėnimin e vrasjeve. Por meqė gjaku thėrret gjak tjetėr, meqė gjithmonė asht dikush qė lyp gjak dhe dikush qė duhet t’a paguejė, Kanuni nė kohė ka ritualizue dhe kristalizue anmiqėsinė mes familjeve tė ndryshme, anėtarėt meshkuj tė tė cilave janė tė detyruem me u vra mesveti pėr me u marrė hakun tė vdekunve tė pėrparshėm. I ndaluem prej regjimit komunist pėr pesėdhjetė vjet, Kanuni u kthye nė jetė nė vitetė nandėdhetė, tue pėrzie pjesėn ma tė keqe tė traditės me pjesėn ma tė keqe tė modernitetit: vrasjet nuk kryehen ma me thikė a me pushkė, por me kallashnikov, tue e rritė numrin e tė vdekunve dhe tue e randue spiralen e dhunės.
Kur vėllai i dashnores sė tij, tue iu drejtue Kanunit, vret drejtorin e Shtėpisė sė kulturės, piktori pėrfshihet nė pėrpjekje me e thye varganin e hakmarrjeve. Pėr fat tė keq s’ka me ia dalė. Gjithsesi, pėrtej mėnyrės si shestohet historia, romani i Kadaresė hap nji baxhą mbi nji pyetje kryqėsore: pse vallė nji djalosh shqiptar njizet vjeēar, i rritun me televizjonin italian dhe mitin e Perėndimit, obsesionin e tė resė dhe tė mirėqenies, e len veten tė pėrpihet nga e shkuemja, nga ajo qė pretondon Tradita? Ēka ndodh nė kokėn e tij? Pėrgjigjja mund tė jetė kjo: nėn modernizimin, valėn e konsumizmit qė pjell tėhuejte dhe frustrime, asht nji lumė karstik qė rrjedh nė drejtim tė kundėrt, nė kėrkim tė nji Tradite ku me u ankorue, qė me e mbushė jetėn e vet. Dhe “ligji i gjakmarrjes”, anipse i lemerisshėm dhe tribal, i pėrgjigjet me ritualet e tij kėsaj pyetje’.
Kadare asht shum i aftė me i pėrshkrue pulsimet e pėrkundėrta qė e pėrshkojnė Veriun e vendit. Por romani ka edhe nji prapavijė politike. Me sa duket mbi malet qė e rrethojnė qytezėn janė mshehė, dikund, Arkivat e Shtetit qė dėshmojnė krimet e kryeme gjatė regjimit. Dhe tregojnė se vetė shefi i Shtetit i periudhės mbas-Hoxhės (edhe pse nuk e pėrmend emnin bahet fjalė pėr Ramiz Alinė, ish-delfinin e tiranit) asht kacavarė nji natė deri atje nalt pėr me marrė dosjen ku ruheshin provat e vrasjeve politike qė i ishin atribue atij. Nji akuzė e saktė, ajo e pėrmbajtun nė romanin e Kadaresė, qė e kapėrcen fiksionin narrativ. Dhe sė fundmi vetė autori ka deklarue: “Shqipnia asht i vetmi vend ish-komunist qė nuk i ka ba publike Arkivat e veta. Jetojmė tė lirė por pa tė vėrtetė, nė nji farė demokracie surrogate.”
Asht e vėshtirė me i shpėtue tundimit pėr me e kryqėzue temėn ma politike tė librit tė fundit me ngjarjen e Pashallarėve tė kuq, me aluzionin pėrkatės pėr aksesibilitetin e Arkivave tė Shtetit. Gjithsesi nse e pėrshkruem nė detaj romanin e fundit tė Kadaresė, kjo qe pėr nji qėllim ma modest. Kushdo do e kuptojte se nji libėr i tillė do ishte e pamujtun me e shkrue nėn regjim ose edhe nė vitet e para tė post-komunizmit. Asht shkrue shum ma vonė, nė qetėsi tė plotė: nė Paris, nė demokraci. Asht gjithsesi nji libėr i bukur, por nuk mund tė thuhet se asht nji vepėr guximtare, tė paktėn jo sipas parametrave tė atyne qė ishin tė kyēun nė Spaē.
Nėse e mandejshmja asht demokracia (ku tė gjithė mund tė shkruejnė atė qė duen, tue e pėrmirėsue shum veprėn e tyne) dhe e pėrparshmja asht totalitarizmi (nėn tė cilin edhe nji ditar provat shkakton periudha tė gjata burgimi), e gjithė kjo nuk duhej pranue. Dhe shģ Kadareja, para gjithkujt tjetėr, duhet t’a njohė, t’i pranojė diferencat e mėdha tė veprės sė tij, mbėrritjen e mundėsisė sė kritikimit tė sė tashmes, nė vend qė tė merret me refleksione tė vajtueshme mbi “lirinė e mbrendshme tė shkrimtarit”.
Nji film i vogėl
Nji regjisor i ri shqiptar i lindun nė 1974, Anri Sala, ka realizue nė 1998 nji film tė vogėl mbi nanėn e tij me titullin Intervistė. Finding the words. Asht nji dokumentar politik – do ishte ma mirė me e pėrkufize doku-fiksion – mbi raportin mes brezave, mbi krisėn mes sė dikurshmes dhe tė pastajshmes. Gjatė nji dyndjeje, protagonisti, pra vetė regjizori, gjen mes vjeturinave tė familjes nji rrotull filmi. I bamė kureshar, e monton mbi nji projektor tė vjetėr: nė film njeh tė amėn qė flet nė nji kongres tė Rinisė komuniste. Janė imazhe tė fillimit tė viteve shtatėdhetė. Asht e ulun pranė Enver Hoxhės dhe, me ta mbarue diskutimin, diktatori e pėrqafon ngrohtėsisht. Buzėqeshin tė dy. Fill mandej imazhet tregojnė po tė njejtėn grue qė u pėrgjigjet pyetjeve tė nji gazetari. Meqė filmi asht pa za, Anri shkon te e jama dhe e pyet ēka paskej thanė. Ajo i thotė se nuk e mban mend, se ka thanė me gjasė gjanat e zakonshme qė thuheshin nė asokohe. Djali zen me kėrkue njerėz qė kanė qenė nė atė kongres, por nuk ia del mbanė. Nė fund e gjen nji zgjidhje: shkon te shkolla e shurdhmemecėve dhe e deshifron fjalimin e sė amės. Dhe zbulon se janė fjalė tė tmerrshme, tė turpshme: fjalė elozhi pėr partinė dhe pėr tiranin, fjalė dėnimi tė egėr tė “animikut tė popullit”. I tejshkruen tė gjitha fjalėt e diskursit dhe tė intervistės sė mėpasme dhe ia tregon tekstin sė amės. Por ajo mohon me rreptėsi se i ka shqiptue ato fjalė: asokohe, thotė, nuk mund tė ishem kaq e trashė, dhe sidoqoftė – e pėrsėrit – nuk e mbaj mend.
Nuk mund tė kishte nji pėrshkrim ma taze, e ma traumatik, tė raportit dhe konfliktit breznor. Filmi i Salės kallėzon nji proēes remocjoni kolektiv, tė rishkrimit tė sė kaluemes tė bamė me “nuk ma kujtohet”, “unė nė tė vėrtetė nuk ishem”, “nuk ka si tė ketė qenė kėshtu”. Mbi bangėn e tė pandehunve janė etnit dhe nanat qė i mbetėn besnikė Enver Hoxhės, dhe edhe pėr kėtė gja filmi asht projektue vetėm nji mbramje nė tanė Shqipninė.
Ajo grue mundet me qenė fort mirė Ismail Kadareja. Shum shkrimtarė tė brezit tė tij dhe tė brezit mbas tij, mund tė kishin dhanė labiale tė njejta. Kėshtu, teksa nė Francė hidhet i njejti zar pėr kandidaturėn pėr Nobel tė shkrimtarit ma tė shquem tė gjuhės shqipe – dhe Dosja Kadare ka pėr objektiv me i kthye autorit nji pafajni tė vėrtetueme politike – nė Shqipni po zen fill nji betejė tjetėr. Asht nji betejė e ideve dhe zhvillohet shģ mbi faqet (ose mbi tė shkuemen) e Kadaresė. Kritika e veprės sė tij asht terreni i pėrplasjes: nga kjo po del nji brez i ri qė ndjen nji neveri tė naltė pėr tė gjitha ata “nuk ma kujtohet” tė hedhuna mbarė e mbrapsht nga etnit dhe nanat.
Pėrgatiti Astrit Cani
Botohet dėrgue nga autori.
Botue s’pari te “Lo Straniero”
Marre nga "Java"
Ndryshuar pėr herė tė fundit nga DI_ANA : 16-02-2008 mė 09:35
"Carpe Diem"
Nuk e di per Pamukun a eshte i pavdekshem por njoh dike tjeter, e quanin Homer shkruante ne kohen e qepes (2800 vjet para nesh).... gjuha e Homerit ka vdekur, menyrat e tij shprehese nuk kane sarkazmen apo sensualitetin as te Pamukut e as te Kadarese sot por Homeri kishte nje sy te mprehte qe jam i sigurte qe as nje bashkohes i tij nuk e kishte....
Homeri nuk shifte armiq tek Trojanet as barbare (mundet Kadareja ta bej kete gje?), shikonte dashurine ndaj vellait Paris dhe detyrimin ndaj gruas se tij Helene... ata e dinin qe ky muhabet do i sillte lufte por e mbajten gruan e Parisit. Tek greket qe sulmonin Homeri shikoi nderlidhjet fisnore dhe besen e dhene si dhe ruajtjen e nderit te Menelaut. Kurse tek kali i Trojes qe ne shikojme tradhetine Homeri shikoi 10 vjet te humbura, dhe detyrimin ndaj mijerave shokeve te vrare si edhe detyrimin ndaj familjeve te lena mbrapa.
Pra me pak fjale ngado qe ta hidhte syrin Homeri shikonte virtytin, ne kundershtim me llumin. Dhe megjithese gjuha e tij sot ka vdekur, virtyti i Homerit nuk do vdesi kurre!
E c'mund te thote dikush per dashurine e Shekspirit?
Keto jane pra mesazhe universale qe nuk njohin kufinje gjeografike dhe kohore e jo thashethemet se c'beri Tarasi me Kinezet apo c'bene Shqiptaret kundra Osmaneve... keto ngjallin interes te madh, por perbrenda Shqiperise vetem!
Une nuk pres te nxjerrim nje Shekspir, Homer apo Dante shqiptar por mire do ishte te dalim nga ky burgu shqiptar dhe te hedhim nje sy me tutje e te mundemi me ne fund te ndajme sharpin nga sheqeri!
Kadareja mundet shume mire t'i japi nje ide te mire lexuesit te huaj se c'ndodhte ne Shqiperi ne kohen e Tarasit dhe gjate disa periudhave historike... por kur lexuesit nuk do i interesoj me koha e Tarasit nuk mbetet me interes per Kadarene!
Tranzicionistet dhe Orientalistet shqiptare gjejne tek Kadareja idhullin e tyre... por sic e thame qe te behesh i pavdekshem duhet te thyesh kufinjte kohore dhe gjeografike se gjithkush e di se koha dhe gjeografia ndryshojne, kane vlera thjesht momentale! (Pra jane te lutur tranzicionistet dhe orientalistet te respektojne mendimin tone se tranzicioni dhe orientalizmi nuk jane vlera universale).
Njerezve nuk i'u intereson me lufta e Heleneve me Trojen, virtyti i Homerit eshte ajo qe do i'u interesoj gjithmone!
flm
Ndryshuar pėr herė tė fundit nga Kryeplaku : 16-02-2008 mė 09:51
Dekoratat e Kadarese
Autori: Gazeta Shekulli ne kategorine Politika Blog, Shoqeria Blog
Rezultatet e para tė fushatės sė egėr qė pat shpėrthyer kundėr Ismail Kadaresė ishin neveri,ndoht, pėshtirosje! Qe e neveritshme tė shihje, se si njė takėm shqiptarėsh u vėrsulėn tė ēirren e pėshtyjnė mbi njė nga ikonat mė tė ēmuara qė kultura kombėtare ka arritur tė nxjerrė nė vetrinėn botėrore. Duke shpresuar qė kjo shpluhurosje dhe keqpėrdorje e njė ngjarjeje familjare, ndodhur 24 vjet mė parė, do tė fillojė tė fashitet, them se ky ka qenė njė nga episodet mė tė fuqishėm pėr tė testuar klimėn e helmuar tė Shqipėrisė sė kėtyre kohėrave. Pėr afro njė muaj rresht, hithrat e urrejtjes fshikulluan e fshikulluan pėrbindshėm e pa pikė mėshire fshehtėsitė intime e delikate, tė familjeve dhe individėve. U shfaqėn e rishfaqėn mizėri filmash, tė gjatė dhe tė shkurtėr, por qė tė tėrė subjektivė, mbi tė njėjtėn ngjarje, nga mė tė rėndomtat.
Ish e rėndomtė, pasi nuk ka mė tė pėrditėshme ngjarje, se shqetėsimet prindėrore pėr fėmijėt. Nuk ka mė tė rėndomtė e tė zakonshme, se ankesat nė polici. Nuk kish mė tė rėndomtė e mė tė zakonshėm, se trajtimi ēnjerėzor i policisė dhe hetuesisė sė atyre viteve. Ata mund tė godisnin me grushta dhe ēizme njė djalė tė ri, po aq lehtė sa edhe njė zonjė tė moshuar, apo njė grua shtatzėnė. E pėrdor fjalėn “rėndomtė” apo “zakonshėm” e ndėrkohė e pranoj me keqardhje tė thellė, se pėr nėnėn e djalit tė gjymtuar,ky cilėsim ėshtė i papėrshtatshėm. Pėr tė gjorėn grua, trajtimi qė iu bė djalit tė saj, ėshtė vėrtet krimi mė i madh i rruzullit. Por Ismail Kadare, krenaria e letėrsisė tonė kombėtare, nuk mund tė ketė pjesė nė tė. Dhe ėshtė qė e pėrmendim dhe e vazhdojmė kėtė hamendje. Nė tė kundėrt, unė jam mijė pėrqind i bindur se, edhe pa dorė nė to, pėr njė natyrė tė brishtė e poetike si e Ismailit, vuajtjet, torturat dhe gjymtimet e njė familje, do tė kenė qenė pėr vite njė dhimbje e thellė dhe e heshtur brenda tij. Dhe rendja e ca ministrave tė Brendshėm dhe ca hetuesve pėr tė dėshmuar, se shkrimtari nuk kish ndikim nė ngjarje, lanė njė shije tė keqe, po aq sa dhe i dėshmive tė kundėrta, tė atyre kryehetuesve e ministrave tė tjerė, tė atyre qė e urrejnė Kadarenė qė kur ėshtė krijuar gjithėsia. Mirė dėshmon zoti Isai, qė qytetari Ismail Kadare, thjesht, u ankua pėr bezdinė dhe nuk kėrkoi ndėshkim, por kush i bėri ndėshkimet? Kush internoi dhe masakroi? Si mund tė pretendojė Isai, shefi i ofiēinės sė torturave, se duke dalė nė krah tė shkrimtarit, do tė fitojė admirimin tonė pėr shpirtmadhėsinė e tij?! Se nė thelb tė thelbit, kjo ngjarje aty e merr rrugėn dhe bujėn. Ishim nė prag tė rihapjes sė morgut me kufomėn ende tė pakallur tė komunizmit. Ishim nė ditėt kur Kadareja u shpreh fuqishėm pėr Gjyqin e Madh tė sė kaluarės naziste tė Shqipėrisė. Dhe, o qiell hapu!, hijenat e sė kaluarės vendosėn ta ndėshkojnė atė tė parin! Ēfarė rrodhi nga ajo ngjarje e ‘82-shit, sipas tyre, paskesh qenė krimi mė i madh i komunizmit, qė na kėrkon Kėshilli i Europės! Kėtej duhet filluar, thanė ata!!! Ėshtė fati i Kadaresė. Ėshtė haraēi qė duhet tė paguajė njeriu mė i shquar, qė nuk pranon tė hiqet mėnjanė nė strehėzėn e studjos, por ngre aktivisht zėrin pėr shėndoshjen e demokracisė, pėr zgjidhjen e ēėshtjes kombėtare, pėr drejtėsi shoqėrore. Dhe vemė re se tėrė skorjet e diktaturės me tė po merren. U duhet ta nxjerrin si njeriun mė tė pėrndjekur? - Atė zgjedhin! U duhet ta venė nė krye tė listės pėr keqtrajtimet, burgimet dhe internimet? - Me tė fillojnė! Duket sikur bėjnė me ne njė pazar tė ndyrė e na thonė: doni t’i rėzojmė tėrė monumentet e kohės sė komunizmit? Do tė rėzojmė edhe Kadarenė tuaj, ama! Ėshtė me tė vėrtetė tronditėse tė lexosh, mbi rreshta dhe nėn rreshta, urrejtjen qė shprehin nėpėr hkrimet e tyre ca militantė tė vjetėr, ca inatēinj veteranė, qė nuk arritėn dot ta shohin shkrimtarin pėrmbys, ashtu si dėshironin. Dhe pa dyshim do tė gjenden gazeta pėr ta. Janė gazeta tė hapura enkas, qė e dinin dhe e prisnin kėtė ditė. Misioni i tyre ėshtė vetėpėrkėdhelja, ripėrtypja e njė kohe qė pėrmban lavdi vetėm nė pėrfytyrimet e tyre. Ato ia pėrmendin me ashk mosmirėnjohjen, atij ēanakpėrmbysėsit Kadare, pėrmendin privilegjet qė i janė bėrė, veturat, mbrojtjet, simpatitė e Komandantit, daljet jashtė shtetit… Dhe befas mua mė lind njė zjarr i brendshėm, e ndjej se si shpėrfytyrohem, kur mė ikėn humori, kur nuk jam mė i zoti as tė tallem dhe mė kaplon tėrbimi: Racė e mallkuar, qė tmerrėsisht gjatė, po vonon tė shuhesh, a vėrtet Ismail Kadare ėshtė njeriu qė duhet vėnė nė shėnjestėr?! Kėtij, njeriut kaq tė vlertė, i duhen kujtuar veturat dhe tė mirat e asaj bote?! Po a nuk meritonte shkrimtari mė i shquar i Shqipėrisė njė talent i jashtzakonshėm, botėrisht i njohur, njė ēikė komoditet, njė trajtim mė tė mirė se tėrė furxhinjtė, karrocierėt e brigadierėt, qė mblodhi diktatori rreth vetes?! A nuk meritonte njė shqiptar dinjitoz si ai, tė shfaqej nėpėr sheshet e kryeqyteteve tė Evropės, mė shumė se korrierėt trushkulur diplomatikė, badigardėt tuaj pa sy e pa veshė?! Ishte vallė kaq nder i madh tė kish njė vend nė Kuvend, njeriu qė mė shumė se kushdo mund ta pėrfaqėsojė kėtė truall, njeriu qė ka lartėsuar e lartėson krenarinė, virtutet e racės shqiptare qė nė agimet e tij kombi i pati dhe mė pas i borri?! Cilėn mirėnjohje ju ka borxh juve, njeriu qė pėrkundėr ushqimit mė tė varfėruar tė sofrave, solli pėr fatin e tėrė shqiptarėve ushqimin mė tė pasur shpirtėror tė rafteve, bangove tė fillores dhe auditoreve. Duhet tė kish kahje tė kundėrt mirėnjohja, nėse ka mbetur mirėnjohje nė botėn shqiptare, kahjen drejt mjeshtrit, qė edukoi dhjetra e dhjetra shkrimtarė e poetė tė rinj, u ēau atyre udhėn e abstragimit, u zbuloi atyre thesarin e metaforave, u tregoi konkretisht se si me guxim nė figurat letrare, tė martojnė tė pamartueshmet, mprehu mė sė miri shijet e lexuesit tė burgosur shqiptar! Nė konferencat albanologjike nėpėr botė, duheshin dėrguar vallė gjuhėtarėt e atrofizuar, apo ky mjeshtėr i rrallė, kopshtari mė i pėrkushtuar i gjuhės shqipe dhe i dashuruari mė fanatik i saj?! Tek ia pėrmendni, nuk mendoni, a vallė, ky person, ka qenė ai mė i dekoruari, mė i mirėtrajtuari dhe mė i pėrkėdheluri shkrimtar i diktaturės? Pa kujtohuni, kujtohuni, se mos ndofta kanė qėnė dhe ca tė tjerė, qė ashtu, tė vdekur, duken si tė nderuar, vetėm nga qė nuk i ze askush nė gojė dhe po aq tė nderuar do tė mbeten pasi askush, kurrė, nuk ka pėr t’i zėnė? Nuk do ta provojnė fshikullin e tėrbimit tuaj ata, shkrimtarėt e kolkozit shqiptar, tė kulakėve e diversantėve, kuptohet. Nuk do t’u pėrmendni atyre favoret, se si u bėnė deputetė e morėn ēmime e tituj tė lakmueshėm! (Dhe kėtej e tutje do tė kujtohen vetėm pėr ata ēmime e tituj, teksa veprat e tyre tė shėmtuara do tė duken tė mira pėr sa kohė do tė mbahen nėn kapakun e gurtė tė harresės. Se po dolėn nėn dritat e kėtij shekulli!…). Ata qė e duan Ismail Kadarenė, nė kėto ditė tė stuhishme, janė tronditur, skandalizuar e neveritur nga ky shkumbėzim urrejtjeje i Nexhmie Hoxhės dhe i qenėve tė diktaturės. Shumė kanė pėrfytyrimin, se pas kėsaj, Kadareja lėngon diku i dėrmuar, i pėrmbysur e i dėshpėruar nga trajtimi mizor qė iu bė. Jam i sigurtė se ata gabohen derrēe!. Jo se unė e njoh mė mirė nga tė tjerėt, por jam i bindur se nga ky episod domethėnės, ky luan i letėrsisė shqipe, po del me pėrfitim tė madh. Nė pėrballimin e kėsaj furtune Ismail Kadare ka qenė i vetėdijshėm se cilėt ishin kundėrshtarėt e tij e cilėt nuk kish me vete. Ishte kundėr tij kuēedra e plagosur e udhėheqjes komuniste. Ishte Sigurimi i Shtetit, me atė taborin e burrave lėkurėndritur, qė mbahen mend tė veshur me ato kostumet prej doku gri e bojėqielli, qė nuk ia dolėn e nuk ia dolėn dot, ta shtrijnė shkrimtarin nėn kėmbėt e tyre. Se, pavarėsisht nga ironitė qė kemi shkrepur pafepuf, ndaj “persekutimeve” tė Kadaresė, duhet ta themi ndershmėrisht egojėplotė, se urrejtja reciproke mes tij dhe Sigurimit Shqiptar, ka qenė e paprerė, tepėr e egėr, bile e lexueshme qartė. Ato vizatime karakteresh tėshefave tė kuadrit, ato pėrshkrime tė holla tė tė vetėndjerit dhe bėmave tė “trimave” tė Sigurimit nė parathėnien e “Thikave”, ajo tablo alegorike e “Pallatit tė Ėndrrave”, qė dukeshin si tė shkruara jo me bojė, por me serrė tė zezė, nuk mund tė mos ndeshnin hungėrrimėn e tyre. Kundėr, Kadareja, do tė kishte edhe shumicėn e politikanve tė sotėm, tė cilėt jo njėherė janė pėrqeshur e fshikulluar prej tij. I duhen llogaritur kundėr gjithė ato qė pėrmendėm, ato fletushkat, qė mė mirė se me gazeta, mund t’i krahasosh me muret e WC-ve, ku me copa graffiti, pa vrasje ndėrgjegje, shkruhen fjalė tė ndyta e vizatohen fundet e barqeve. Dihej qė Ismaili, nuk do tė kish me vete, pastaj, edhe shtresėn e tė persekutuarve tė regjimit komunist, ata tė “pėrmbysurit” e famshėm, qė nė prozėn e Kadaresė e ndjenin veten tė trajtuar me krupė dhe gjithmonė u ėshtė dukur, se nuk pat qenė fare nevoja, qė Enveri ta frymėzonte hiē krijuesin, kundėr tyre. Dhe sė fundi, pas mė tė madhit shkrimtar tė vendit, si nė ēdo vend tė botės, nuk do tė ishte masa e gjėrė e shkrimtarve tė tjerė, e zvarranikėve, mediokėrve, por dhe e shkrimtarve me njėfarė emri, qė me varrosjen e mė tė mirit tė llojit, presin pėrjetėsisht, njė ngjitje nė shkallaret e vlerave. E pra, nga kjo provė zjarri Kadareja doli, paradoksalisht, mė i fituar. Dhe ky ėshtė rezultati i vėrtetė i kėsaj fushate. Atė ngjarje tė turbullt tė ‘82-shit e patėn pėrgojuar shumė e shumė, mbi zė dhe nėnėzė. Dhe tani, me gjithė trazimin qė solli nė jetėt intime, ajo shpėrtheu nė sipėrfaqe, pėr tė mos u zėnė mė kurrė nė gojė. Por ama u kuptua se kush ishte nė tė vėrtetė pala, qė desh tė bėnte me kėtė ngjarje, njė minė. Dhe kjo gjė u lexua drejt. Kam bindjen e patundur, se asnjėherė Kadareja nuk i ka pasur shkrimtarėt me vete mė shumė se kėtė herė. Nuk e sajuan dhe as e pompuan shkrimtarėt, historinė fatkeqe qė u pėrfol kaqė gjatė. Nuk ishin aspak shkrimtarėt, gjeneratorėt e intrigės. Nuk ishte njė konflikt me mediokritetin, siē u munduan ta shpjegojnė bukur psikoanalitikisht, por jo drejt, disa opinionistė. Absolutisht jo! Me plot gjasa, edhe politikanėt e rinj tė pas komunizmit, do tė jenė ndėrgjegjėsuar seē vlera pėrfaqėson personaliteti qė u muar paturpėsisht nėpėr gojė dhe se si duhet mbrojtur ai kėtej e tutje. Gjithashtu kam bindjen e plotė, tė patundur, se e tėrė shtresa e tė goditurve nga regjimi i Hoxhės e kuptoi se kėtė radhė Kadareja, ish edhe i tyrja, mė shumė se kurrė, se nuk mund tė mos jetė i gjithė shqiptarėve, shkrimtari mė i mirė i Shqipėrisė dhe se ai kish nevojė pėr pėrkrahjen e tyre. Dhe ia dhanė e po ia japin, ashtu tė ndrojtur, siē janė tė ndrojtur edhe nė luftėn pėr kėrkesat e tyre. Kur u shfaq qartė, qė garda bolshevike e ka vėnė kėtė fatos tė fjalės sė shkruar nė vijėn e vetme tė shėnjestrės, pasi ky, mė shumė se ēdo parti, mė me kėmbėngulje se kushdo tjetėr, ka vendosur t’i shkojė deri nė fund pėrpjekjes pėr denazifikim, pjesa mė e shėndoshė e opinionit kombėtar, brenda dhe jashtė atdheut, u rreshtua pas Ismail Kadaresė. Ja pra ē’prisnin e ē’i bėnė Ismail Kadaresė, kėto hiena! Ata nė vaktin e tyre e bėnė Ismail Kadarenė me grada, tituj dhe ofiqe. E bėnė deputet, nėnkryetar e laureat gjithėfarėsh. E dekoruan me tė gjitha llojet e ēmimeve, tė kombit e tė republikės. Por kėtė rradhė me egėrsinė e luftės, me shpalosjen e urrejtjes pėr tė, i kanė dhėnė, pa dashje, ēmimin mė tė lartė, nderimin mė sublim, qė mund tė japė ndonjėherė ndonjė diktaturė. Urrejtja e tyre e tėrbuar ėshtė dekorata mė e lartė qė i ėshtė dhėnė atij nė atdheun e vet! Dhe njė herė tė vetme, pėr herė tė parė, duket se populli shqiptar ėshtė njėzėri dhe njė mėndje me diktaturėn: Ismail Kadare e meriton urrejtjen e saj. Ai e meriton plotėsisht dekoratėn e shquar! Le ta pėrgėzojmė tė gjithė pėr kėtė!
"Carpe Diem"
Helena: E vėrteta e sulmeve ndaj Kadaresė.
Helena Kadare: "Ndryshimi shqiptar? Nis me shuarje tė urrejtjes.."
Faleminderit qė pranuat ftesėn e "Shekullit".Nuk ju shohim shpesh nė media. Pse kjo distancė, nėse na lejohet?
Natyrisht qė ju lejohet. Nuk e kam menduar ndonjėherė se mbaj apo nuk mbaj distancė. Ta thuash kėtė gjė do tė thotė tė pranosh tėrthorazi se bėni pjesė nė ata njerėz prej tė cilėve publiku pret tė japin herė pas here intervista. E vėrteta ėshtė se nė shtypin shqiptar jepen shumė mė tepėr intervista se sa kėrkohen prej publikut. Vė re se ka plot njerėz, qė pa asnjė vetpėrmbajtje nisin e flasin pėr veten, pėr gruan, madje edhe pėr femijtė e tyre dhe tė vjen pak ēudi qė nuk kujtohen tė bėjnė pyetjen se a ka njeri qė interesohet pėr kėtė qė po them? Me fjalė tė tjera, i imponohen publikut, duke i dhėnė vetes njė rėndėsi qė nuk e kanė. Tė dalėsh pėrpara publikut, mendoj, se duhet tė kesh njė arsye. Dhe arsyeja e parė do tė ishte, tė kėrkohesh prej vetė publikut. Po kėshtu, edhe atyre qė iu kėrkohet intervistė, gjėja e parė qė duhet t'i preokupojė, ėshtė pyetja: a ka ndonjė gjė interesante qė unė dua t'ua them tė tjerėve? Hezitimi, nė kėtė rast, tregon piksėpari njė ndjenjė pėrgjegjėsie. Edhe kur kjo ėshtė disi e tepruar, besoj se ėshtė mė e mirė se e kundėrta.
Nė bibliotekėn time gjen lehtė shumė libra qė kanė nė kopertinė si emėr autoren Helena Kadare. Tashmė ju ndeshim rrallė. Pak kohė mė parė me njė pėrkthim qė "pushtoi" faqet e kulturės nėpėr gazeta. Kapitull i mbyllur Helena si shkrimtare?
Ah, jo, nuk ėshtė njė kapitull i mbyllur. Unė vazhdoj tė shkruaj, madje me ngut, pėr tė pėrfunduar njė libėr qė prej viteshe mbaj nė duar. Dhe, nėse nuk jam dukur kėto kohė, siē vėreni ju me tė drejtė, kjo s'do tė vonojė. Tė jeni i sigurtė pėr kėtė.
Pėrsa i pėrket pėrkthimeve, ē'ėshte e drejta, kohė pas kohe merrem edhe me to, pornėmėnyrė tė rastėsishme. Dėshira pėr tė pėrkthyer diēka lind rrufeshėm tek unė sapo kam mbaruar sė lexuari njė libėr tė vėrtetė,emocionet e tė cilit, e di mire, nuk do tė mė lėshojnė edhe pasi ta kem vėnė atė libėr nė raft. I vėrtetė ėshtė pėr muaai libėr qė mė shiton,mė trondit, mė huton, e mbi tė gjitha mė bėn tė lumtur qoftė dhe pėr vetė faktin qė ai ekziston. Pėrse mos ta ndaj edhe me tė tjerėtkėtė mrekullim?- them me vete. Pa e zgjatur shumė, shty mėnjanė gjithė punėt e tjera, (sigurisht jo ato tė dorės sė parė!) dhe ia hy pėrkthimit lehtshėm dhe pa mundim, ashtu siē bėj ēdo gjė qė e kam pėr zemėr.Pa kėtė lloj raporti, nuk do tė isha e zonja tė bėjaqoftė dhe gjėnė mė tė parėndėsishme.
Megjithatė, do doja tė shtoja kėtu edhe diēka: pėrkthimi nė vetvete,loja me fjalėt, gjetja e duhur e tyre, "muzika" e brendshme e gjuhės , harmonia, tė gjitha kėto mė japin njė ndjesi tė tillė,tė pėrafėrt, do tė thosha, me atė tė lojtarit tė shahut kur arrin e gjen lėvizjen e goditur.I them kėto ngaqė kam qenė vetė dikur njė lojtare amatore shahu...
Si do ta pėrkufizonte Helena Kadare veten sot?
Edhe kėtė pyetje nuk ia kam bėrė vetesndonjėherėdrejtpėrdrejtė. Meqenėse po ma bėni ju, them se,nė ato gjėra qė quhen kryesore nė jetė, jam plotėsisht e pėrmbushur. Kam njė familje solide. Mendoj se tė dyja vajzat qė kemi, janė tė edukuara, tė mėnēura, kurajoze, tė pavarura nė mendime, dhe tė drejtuara nė jetė ashtu siē mendoj unė se do tė ishte dashur.Kam miqėsi tė qendrueshme, nga ato tek te cilat njeriu, nė ēdo ēast mund tė gjejė mbėshtetjen dhe afeksionin e duhur. Po kėshtu tė tjerat,mendoj se s'i kam bėrė aq keq. Tė paktėn kėshtu mendoj tani. Duke kaluar vitet, duke i njohur mė mirė gjėrat,duke parė njė botė mė tė gjerė, disa herė mė tė pasur e disa herė vėrtet tė varfėr shpirtėrisht, nuk u shpėtoj dot "pengjeve" tė tipit: "Sa keq qė nuk e kam njohur kėtė fushė arti, shkenceapo filozofike", "Sa keq qė nuk di anglisht", "Sa keq qė nuk e njihja kėtė apo atė vend" etj., etj. Por kaedhe mė tej: "Sa keq qė nuk kam gjetur kohė tė rrijaca mė shumė me njerėzit e mij tė shtrenjtė , ata qės'jetojnė mė"; "Sa mirė qė e kam njohur qysh herėt, nė kohėn kur sapo isha e fejuar, Lasgush Poradecin"; Sa keq qė e njoha aq vonė At ZefPllumin" e plot e plot gjėra tė kėtij lloji, qė ma merr mendja,s'ka njeri nė botė qė s'i ēon nėpėr mend.Njė gjė ėshtė e sigurtė: Kur jam gjendur pėrballė tyre,iu jam pėrkushtuar totalisht, me mish e me shpirt, megjithė kėmbėnguljen dhe dashurinė time, njė dashuri qė s'njeh cak, madjeqė shkon edhe me pėrtej se kaq. Kėtė e dinė shumė mirė ata qė jetojnė pranė meje. Dhe, kur duan tė ma ē'dramatizojnė paksa, mė thonė me shaka se kjo s'ėshtė merita ime por e Virgjėreshės,shėnjės sėhoroskopit sė cilėsi pėrkas.
Si ėshtė tė jesh bashkėshortja e Ismail Kadaresė?
(Qesh) Pėr kėtė pyetje mė ėshtė dashur tė pėrgjigjem disa herė. Njė pėrgjigje tė shpejtė mund t'ua jap qysh tani: S'ėshtė e lehtė. Por, pėr tė qenė sa mė e saktė, mė duhettė zgjerohem pak mė shumė :
Sė pari, tė jeni i sigurtė , sa ē'ėshtė kėnaqėsi tė jetosh pranėnjeriut krijues , aq ėshtė dhe e vėshtirė. Nė fillim, vetkuptohet, nuk kisha si ta dija njė gjė tė tillė, por, me kalimin e viteve, kam mėsuar dhe kuptuar kaq shume gjėra...
E them kėtė se, pėrgjithėsisht, pėr jetėn qė njė grua bėn pėrbri njė shkrimtari a njė personaliteti tepėr tė njohur ka dy klishe. Njeraqė e nxjerr shkrimtarin apo personalitetin nė fjalė si njeri "mjaltė e qumėsht", siē thuhet;ai ėshtė i mirė, bujar, i qetė, qė interesohet pėr fźmijėt a tė shoqen, nuk vė re kurrė acarimet e jetės, qė e ka mendjen tė bėjė veē mirė, qė s'di ēdo tė thotė nerva e rėnie mė qafeetj.,etj. Klisheja tjetėr ėshtė se shkrimtari ėshtė i pakomunikueshėm, i mbyllur, qė s'vė re se ē'ha apo si vishet, qė s'ēan kokėn pėr botėn, ngaqė e ka mendjenveē pėr atė qė ėshtė duke shkruar. Nė tė dyjarastet, gruaja qė tregon portretizohet si njė shoqe jete tepėr e mirėkuptueshme, model pėr tė gjitha gratė!
Unė mendoj se pėr tė vėrtetėn e ēdo rasti nuk mund tė ketė klishe tė asnjė lloji. Sė pari, tė jetosh me njė njeri tė shquar, nė njė mėnyrė apo nė njė tjetėr ke pranuar tź flijosh diēka nga vetja.(Nė rastin e njė profesioni tė pėrbashkėt, flijimi ėshte maksimal). Por, dua tė nėnvizoj kėtu, kjo dozė flijimi nuk ėshtė ndonjė gjė e keqe, nė kuptimin e mirėfilltė tėfjalės. Sepse ti vetė e ke zgjedhur njė gjė tė tillź , ndaj edhe surprizat qė tė ndodhin nuk ėshtė se tė habisin fort.
Puna e shkrimtarit, pavarėsisht nga kėnaqėsia qė i shkakton atij vetė, nė fund tė fundit ėshtė njė punė qė bėhet pėr tė tjerėt, ata qė do ta lexojnė. Dhe gruaja qė jeton me tė e di fort mirė kėtė gjė. Prandaj, mendoj, se s'ka asgjė pėr t'u habitur qė, kur njė grua apo nje vajzėbėn zgjedhjen qe tė jetojė me njė krijues, ajo e bėn kėtė me vetėdije. Do tė shtoja kėtu se, qysh nė fillim, kur ajo ėshtė e tėrhequr prej shkrimtarit apo njė krijuesi tjetėr, tėrheqja ka pėrfshirėedhekėtė gjė. Eshtė tėrhequr pra,prej karakterit, prej natyrės sė tij. Nė qoftė se natyra e tij ka qenė e vėshtirė, do tė thotė se edhe ajo bėnte pjesė nė gjėrat qė e kanė tėrhequr drejt tij.
Pėr mua, qė qysh nė moshė fare tė re kam qenė njė lexuese e apasionuar , ka qenė gjithmonė njė kėnaqėsi e pafundme tė jem njė ndihmėse, nė kuptimin e plotė tė kėsaj fjale, e Ismailit .
Po shpjegohem mė tej: njė shkrimtar,pėr natyrėn e vetmuar tė punės qė bėn, shpesh herė ėshtė tip jo i lehtė. Ai ėshtė mėsuar tė punojė pa ekip, pa i marre mendimin askujt pėr atė ēka bėn. Kėshtu qė vetvetiu pėrfundon nė atė lloj tipi qė, pėr njė sy tė jashtėm, duket tiranik.
Nė tė vėrtetė nuk ėshtė krejt ashtu. Karakteretė tillė, sa ē'janė tė vėshtirė nė disa drejtime, aq dinė tė jenė tė kźndshėm nėdrejtime tė tjera. Ata dinė tėjenėorigjinalė pothuajse nė gjithēka qė bėjnė apo qė thonė, janėtė papritur (pėr mirė dhe pėr keq), shpesh herėtė padrejtė. Pėr tė thėnė diēka fare konkrete: mė ka qėlluar me Ismailin tė ndodhem pėrpara njė qėndrimi tė padrejtė tė tij. Ia kam thėnė: s'kishe tė drejtė aspak pėr kėtė gjė. Duke ia njohur natyrėn, s'kam pritur ndonjė pėrgjigje, si tė thuash, autokritike. Megjithatė diēka kam shpresuar. Por pėrgjigja e tij ka qenė e papritur: e ē'ė pastaj? Dihet qė jam i padrejtė. Para njė situate tė tillė nuk di se ēfarė tjetėr mund tė thuhet...
Kėshtu, nė rastin tim, sa ē'ėshtė e lehtė tė kem mirėkuptimin, aq te vėshtirė e kam nganjėherė tė merrem vesh me tėpėr gjėranga mė tė thjeshtat, qe njeriutas ia rrok mendja. Por, ndėrkaq, s'duhet harruar se gruaja e njė krijuesi tė njohur, do mė sė shumti individualitetin e tij sesa atė kompleks gjėrash, qėpėrbėn personalitetin e tij. Ngaqė individualiteti ėshtė vetėm pėr ty, sa kohė qė personaliteti i tij u takon tė gjithėve. Si pėrfundim,unė mund t'i kem tė gjithaato vėshtirėsi qė pėrmenda, pornjė gjė mbetet pėrherė e pandryshueshme: intensiteti i ēdo ēastii tė jetuarit me tė dhe mungesa totale emonotonisė. Nuk di ta them se si e se qyshndodh, por di me siguri se tė gjitha kėto gjėra bashkėkanėnjė ekuilibėr shumė tė ndjeshėm mes tyre.
Nėse na lejohet njė pyetje mė e pėrgjithshme... Gjėrat nė Shqipėri, sipas zonjės Kadare po ecinmirė apokeq?
Sinqerisht, do dėshiroja tė mos ma bėnit kėtė pyetje. Po provoj t'i pėrgjigjem megjithatė me fjalėt e Shen Agustinit:"Po s'mė pyete, e di. Po mė pyete, nuk e di". Mendoj se jam njeriu mė i papėrshtatshėm pėr t'iu pėrgjigjur nė mėnyrė korrekte kėsaj pyetjeje, mbasishikimi im kėtu ka njė ngarkesė jo tė vogėl emocionale. Eshtė kjo arsyeja qė ditėt e para tė mbėrritjes nė Tiranė rrethifamiljar dhemiqtė e mi nuk duken fort tė kėnaqur nga reagimet e mia. Madje, kam pėrshtypjen se mbeten si tė zhgėnjyer. Nė fillim mua ēdo gjė mė duket si pėr mirė. Dhe, natyrisht , ka plot gjėra qė ashtu janė vėrtet. Por kur filloj mandej tė ndeshem me problemet e pėrditshme, problemet e pafundme "shqiptare", qė njihen prej tė gjithėve, filloj edhe unė vetė tė sillem si tė tjerėt, pra tė kritikojsi ata mbrapshtitė e atyre gjėrave qė, me thėnė tė drejtėn, prej kohėsh duhej tė ishin vėnė nė vijė . Sė paku rifitoj kėshtu simpatinė e lėkundur tė tė mijve....
Pse kaq vėshtirėsi ne shqiptarėt pėr t'u marrė vesh me njeri-tjetrin?
Vėshtirėsia, ndoshta,vjen ngaqė ne, si popull, kemi probleme meatė qė quhettolerancė, mė saktė, e kemi tė vėshtirė tė krijojmė njė raportnormal me tė. Deri mė tani unė nuk kam dėgjuar, ta zemė njė politikan, apo qoftė dhe njė pėrgjegjės institucioni tė dalė e tė thotė nė shtyp apo nė TV se nė punėn qė kishte marrė pėrsipėr tė bėnte, ka gabuar . Ose sė paku, u nisa pėr mirė, por nuk doli ashtu.Pėr tė gjithė ne si popull, ky tipar ėshtė i pėrjashtuar.E kemi tė rėndė , tė papranueshme tė njohimgabimet qė bejme, e kemi pėr tė madhe tė themi"mė fal!" edhekur ėshtė fjala nė qelizėn mė tė vogėl tė bashkėjetesės, familjen,nė shoqėri e mė tej. Gjera qė s'kushtojnė asgjė , por qė luajnė aq shumė rol nė paqtimin dhe mbarėvajtjen e metejshme tė gjėrave.Tek ne secili kėrkon tė imponojė mendimin e vet, pa pranuar nganjėherė as ta dėgjojė se ē'mendon ai tjetri . Nuk ėshtė e rastit ajo fjalź qė ėshtė thėnėdikur sedymbėdhjetė shqiptarė bėjnė trembėdhjetė parti!
Meqė jemi kėtu... Ēfarė duhet tė korrigjojmė mė sė pari ne shqiptarėt tek vetja?
Unė s'jam kėtu pėr tė dhėnė kėshilla. As qė mė shkon nėpėr mend njė gjė e tillė. Por, nga sa shoh dhe dėgjojpėrrethnuk mund tė mos e vė reatė frymė tė fortė kundėrshtuese, jo rrallė edhe urrejtjeje , qė ekziston mes nesh. Njerėzit sillen sikur tė mos ketė tė nesėrme. Mjafton t'u hedhėsh njė sy gazetave, polemikave nė TV., apo qoftė edhe bisedave tė njerėzve nė kafene, pėr ta kapur lehtėsishtkėtė energji negative, gati tė prekshme.Ka qenė pėrherė kėshtu apo tani qė ka mundėsinė tė shpėrthejė lirisht po bie mė shumė nė sy ?
Para ca kohėsh mė ka rėnė rasti tė lexoj nė shtypin shqiptar njė shkrim tė specifikuar pėr kėtė dukuri, apo mė saktė, pėr fjalorin e dhunshėm qėhasetēdo ditė nėpėr rrugėt e Tiranes. Njė vėshtrim tronditės dhe shumė i saktė.Pėr fat tė keq, ashtu ėshtė. Njė nervozizėm i ēuar deri nė ekstrem. Sigurisht, njerėzit kanė plot gjėra pėrse tė nervozohen, por kjo nuk ėshtė aspaknjė arsye pėr ta shprehur atėdhunshėm, pa e ēarė kokėn fare se me kėtė mėnyrė tė shprehuri po agresojne edhe ata qė kanė pėrreth.
Shumė ėshtė folur pėrvitalitetin qė vihet re nė njeriun shqiptar. Pėr tė mirė, por mė shumėpėr tė keq. Duke pasur ndjeshmėri tė lartė nė pikėn pėr tė cilėn po flasim, kam ndjekur me kujdes dhe kam vėnė re, jo pa njė farė ngushėllimi,se s'jemi tė vetėm qė cilėsohemi si tė tillė. Dukuria ėshtė e njohur edhe nė vende tė tjera.
Me kėtė rast dėshiroj tėkujtoj kėtu njė udhėtim bėrė nė Izrael sė bashku me Ismailin nė vitin 2000. Eshtė udhėtimimė mbresėlėnės i jetės sime. Ngagjithēka qė pamė e njohėm,m'u krijua pėrshtypja, ndoshta jo e saktė, se midis atij populli dhe nesh kishte disa pika tė pėrbashkėta. Nga vitaliteti ndėrtues e krijues,nė radhė tė parė, por edhe nga karakteri i njerėzve, nga reagimi i tyre. Nga mosmarrėveshjet , gjithashtu. Mė bėri pėrshtypje njė seancėnėKneset,(Parlamenti i tyre), ku patėm nderin tė ishim tė ftuar . Atmosfera ishte tejet e tendosur, debatet me shumė se tė ashpra. Kuptohet,pėr shoqėruesin ishte e pamundur tėpėrkthente gjithė ē'thuhej, por ngafytyrat dhe gjestet e folėsve nuk ishte e veshtire te kuptoje se nuk ishin tė njė mendjeje. Megjithatė, dihet prej tė gjithėve tanimėse,kur vjen puna pėr ēėshtje madhore, siē janė ato tė kombit, ai popull bėhet gjithmonė njėsh dhe bashkė. Gjė qė ne shqiptarėt, ashtu siē mė duket mua nganjėherė, nuk e kemi.
Ju mė pyesnise si ta korrigjojmė kėtė ? Me shuarje tė urrejtjes, do tė thoshja. Duke filluar domosdoshmėrisht prej andej. Me kėtė rast po ju kujtoj edhe njė maksime tė vjetėr, qė e mėsova pikėrisht atje: Me urrejtje bėhen shumė gjėra, me dashuri gjithēka. Unė i besoj kėsaj. Ju, me tė drejtė, mund tė mė pyesni pėrse i besoj? Sepsebesimi, do tė thoshja,nuk llogaritet kurrė saktėsisht. Ai ndaj dhe quhet besim, mbasi e kapėrcen vetveten.
Jetoni mes Parisit dhe Tiranės. Ka ndonjė gjė qė e mendoni gjithmonė kur kaptoni kufijtė ?
Po, ka njė mendim qė vjen vetijshėm sa herė qė e bėj ate kaptimin, siē e cilėsuatju. Ai ėshtė: Edhe sa kohė do tė na duhet tė bėhemi edhe ne si vendet e tjerė tė qytetėruar ?
Shqetėsimi i parė fillon me natyrėn. Kam hyrė nė tokėn amtare nga disa drejtime tė pikave kufitare. Dhe tė gjithė e kanė provuar, besoj, atė ndjesi ndrydhėse e atė kontrast"mjedisor" , siē i thonė tani, me atė pjesė qė sapo ke lėnė pas. Le ta lėmė njė ēast mėnjanė rrugėn e dėmtuar, plehrat e kudogjendshme , pemėt e prera pa asnjė kuptim, por, sė fundipyes veten: Mirė kėto, pobimėsia, ajo, e egra, qė mbin e rritet vetė pa pėrkujdesje pėrse ndryshon kėshtu? E pluhurosur, e shkalafitur, e ndėrkryer apo e tharė krejtėsisht! Vetėm kur futesh nė thellėsi, aty ku dora e njeriut s'ka arritur tė bėjė dėmin, sheh atė natyrė, qė tė huajtna i kanė lėvduar aq shumė dhe qė ne vetė e kemi ironizuar po aq.
Tė njėjtėn pamje dėshpėruese syri tė sheh edhe nė hyrje tė qyteteve. Fabrika te braktisura si fantazma, padritare, ose me dritare te thyera, qė ngjan edhe mė keq,mure tė rrjepura dhe pashmangėrisht, makina tė ndryshkurae te hedhura njera mbi tjetrėn tutje-tehu, qė shoqėrojne peisazhin . Dhe befas, si nė oazet e shkretėtirės, shfaqen edhe restorante e bare marramendėse, tė rrethuara aq bukur nga njė bimėsi e harlisur, e sjellė kushedi se nga ku.
Eshtė ajo qė dimė: Apartamentet nga brenda, lluksoze e plot komoditet, hotele katėr-pesė yjesh , baret po ashtu, dhe jo mė larg se pesė metra , ai pirgu i frikshem i plehrave!
Me thėnė tė drejtėn, mirėmbajtja e ambjenteve publike nuk ėshtė punė vetėm e individeve. Janė organizmat qė ka shteti dhe bashkitė pėrkatėse pėr njė gjė tė tillė. Po ama, edhe atė njeriun, qė kalon aty pari, dhe hedh fshehurazisinjė keqbėrės (dhe ėshtė i tillė)kamionin e tij me inerte, si ta quash?
Por, meqenėse, nė pėrgjithėsi, prirja ime natyrale ėshtė tė shoh kryesisht tė mirėn, them me vete se njerėzit, pasi tė rregullojnė shtėpitė, kopshtet dhe pragjet e tyre, do ndėrgjegjėsohen mė sė fundi , pėr tadashur epėr ta parė me respektedhe atė qė s'ėshtė e tyrja. Meqenėse i erdhi fundi edhe intervistės sonė, mė pėlqen tė kujtoj maksimėn e njohur: "Atje ku s'ka rrugė, rruga bėhet duke shkelur..".
"Sulmet ndaj Kadaresė? Ndoshta sepse duan ta bėjnė tė mėnjanohet..."
Vihet re lehtė se herė pas here ka njė pėrqėndrim sulmesh ndaj Kadaresė. Pse ndodh kjo? Ka lidhje me diēka jashtė letėrsisė?
Eshtė njė pyetje qė edhe unė vetė e kam menduar shpesh. Miqtė tanė gjithashtue bėjnėkėtėsa herė qė jemi bashkė. Madje shumė prej tyre pėrfundojne: "E ē'i duhet atij se ē'thonė? Le tė merretme letėrsinė".
Sikurse ju pohova, kam menduar jo pakpėr arsyet e verteta pse ndodh keshtu. Duke jetuar njė pjesė tė kohės jashtė vendit tim, por edhe duke lexuar nė shume drejtime, kam vėnė re, jo pa habi, sefenomeni ėshtė i njohur edhe nė vende tė tjera e nė kohė tė ndryshme. Thuhet se nė Ballkan e, sidomos nė Shqipėri, takohet mė shpesh. Unė nuk jam e sigurtė pėr kėtė. Ndoshta duhet nėnvizuar kėtu se sulmet tek ne bėhen mė haptaz dhe mė brutalisht.
Njė shpjegim i pėrafėrt mund tė jetė pjesėmarrja e tij nė diskutime apo polemika delikate, nga ato qė prekin shumė njerėz. Kėshtu, mendoj se ka qenė, pėr shembull, polemika pėr hapjen e dosjeve , nė tė cilėn ai shumė herė ka deklaruar nė shtypnevojėn e hapjes sė tyre. Ose keqkuptimet qe ndodhen lidhur me identitetin dhe gjėra tė tjera tė ngjashme me to. Kam vėnė re, dhe jo vetėm unė, se fill pas deklaratave tė tilla kanė nisur edhe sulmet dhe kėto, pėr fat tė keq,kanė qenė jo aq pėr ēėshtjet qė diskutoheshin, sesa per gjera krejt te tjera,mbushur me spekullime, qė tashme janė bėre klishe, e qė pėrsėriten pa kohė e pa vend.
Nuk kanė qenė tė rralla rastet kurmiq e dashamirės tė ndryshėm mė janė drejtuaredhe mua personalisht, mė mendimin e mirė se, ndoshta,do tė ishte mė e udhės qė ai tė mos pėrzihej fare nėpėr polemika tė tilla. Nuk e fsheh qė nganjėherė, unė vetė e kam bėrė njė gjė tė tillė. Madje ka patur raste qė edhe ai , kur ka parėse si ka degraduar gjithēka, ėshtė nervozuardhe e kam dźgjuar tė thotė: "Kam faj unė qė pėrzihem!". Pikėrisht kėtu mė ka lindurnjė pyetje tjetėr: Mos vallė ky ėshtė edhe qėllimi? Ta bėjnė atė tė mėnjanohet? Nė tė vėrtetė ai meshumė vėshtirėsi pranon intervista apo ndėrhyrje nė shtyp. Atėherė do tė duhej tė hiqte dorė prej tyre?
Nuk di ē'tė them. Aq mė tepėr qė njė reagim tė pėrafėrt me kėtė, por me njėpikėsynim krejt tjetėr, e kam hasur ēuditėrisht edhenė Perėndim,gjė qė mė ka lėnė pa mend nga habia. Po ju sjell kėtu rastet kur Shqipėria ka qenė nė momente vėrtet kritike , siē ishte viti 1997, apongjarjet tejet dramatike tė krizės sė Kosovės 1999. Shumė nga miqtė tanė (kėtė radhė andej), me shumė takt, me shumė mirėsjellje, por nganjėherė edhe hapur fare, i kanė dhėnė tė kuptojė Ismailit sedo tė ishte mė mirė pė figurėn e tij, pėr statusin e tij si shkrimtar,tė mos angazhohej e te mos prononcohejpublikisht pėr problemet e vendit tė vet. Sepse kjo, sipas tyre,e dėmtonte imazhin e tij "artistik",sa kohė qė vepraletrare ne vetveteishtee vetėmjaftueshme!
Pėr tė mos folur pastaj pėr raste tė tjera fatkeqe, do tė thoja, qė s'kanė brenda as arsyen dhe as ndonjė kuptim sado tė tėrthortė, siē ishte rasti i njė "reagimi",tė gjetur nga njė mikesha ime ditėt e fundit , nė njė nga bloget e shqiptarėve nė internet : Ja ē'shkruhej nė tė: "Po ky Kadareja, burrė i ndritur vėrtet, po si s'e tha xhanėmkurrė njė fjalėpėr Kosovėn?". Dukej qartė qė personi nė fjales'ishte aspak dashakeqės, madje i vinte keq pse "ndodhte" kėshtu!
Ēfarė tė them mė shumė?Nga kjo qė sapo tregova, por edhe nga shume gjera te tjera , mendojse njerėzit nisen tė thonė diēka tė hidhurjo gjithnjėtė shtyre nga ligėsia. Kjo mund tė vijė nga padija, nga keqinformimi , pse jo, edhe nga budallallėku. Pėr kėtė rastin e funditm'u kujtua njė thėnie e re e kėtyre ditėve: "Eshtė zbuluar se ajo ēka ėshtė e pakufishme nuk ėshtė aspak, siē kujtohej, Universi, por budallallėku njerėzor"! Gjithsesi, mbasedo preferoja me mire kėtė te funditsesa ligėsinė. Po prapź,vźshtirė ėshtė ta thuash edhe kėtė.
Marre nga "Shekulli'
"Carpe Diem"
Korespondenca e dy grave me E-Mail, Elena dhe motra e Kadarese.. Kadria. Intelektuale te klasit te pare...Kjo zonja Elen te flas me mua po te doje... dhe keto E-mail jane nga persona qe i kane pare ..mi kane derguar dhe jane ne vende te sigurt per nje te arthme... Jam e gateshme ne cdo kohe per ju Elen megjithese kohet e fundit ju dergova nje mesazh dhe nuk denjuat te kthenit pergjigje...nje fjale.. poullore .."Mos u mbaj se ke ..mbaju se kush je.. Hipokrizine se duroj dot..
Lexojeni dhe c`mendim keni per keto intelektuale..
.Ishte koha ..mbas intervistes se i. Kadarese dhene ne TV Klan nga Blendi Fefziu dhe pastaj intervista e jone ne Top-channel nendor 2006..
Mbrapa skenat e Kadareve per te mbuluar nje te vertete.....
Re: Ndihmoje Besin! Data: Fri, 20 Oct 2006 23:19:32
Kaku, shkrimet qe thua i lexuam po ato te metropolit jo se nuk dalin , tek ne te pakten. Me thane se Natasha lako ka bere shkrim shume te mire dhe do donim ta lexonim. Po si? Sa per ate qe thua per tirana Observer, ashtu eshte, si thua ti, veē eshte merita e atij gazetarit Qafoku qe e gjeti vete rizane dhe i propozoi kete interviste. keshtu qe Bujari qe e njihte u ngazellye. Po te tjeret s'kerkuan te shkojne me tutje. keshtu ai s'ka faj. Beri punen e tij. Gje qe te tjeret nuk e bene.
Sa per Driteroin na qenka bere si i trallisur sepse tani tere gazetaret e marin ne telefon dhe e pyesin per me tutje. Del sadija ne telefon dhe thote se ata s'kane gisht por eshte Toēi qe i ka bere ato. Po nuk me thua? Toēi ku e gjeti foton e rrugaēit me driterone?
Kur dikush i tha Toē halese se si e beri kete u pegjegj: po pse, histori e vertete eshte kjo. Dhe I. i tha personit qe ia tha: Edhe une kam degjuar se Toēi fle me burra, por nuk e kam shkruar!
mer vesh ē'eshte ky mizerabel jeton Tase qe drejton kete shemtire te Gazeta Shqiptare. Sonte ndiq nje ēike emisionin te Zone e lire se eshte i thirrur Milo funderina.
----- Original Message ----- kadrie kadare
Elena Kadare
Sent: Friday, October 20, 2006 9:27 PM
Subject: Re: Ndihmoje Besin!
.Beka, nuk e di nese i keni lexuar shkrimet e sotme. Hekuran Isai ne dy gazeta, Prape ajo e rizait, kurse ne gazeten "Metropol" perveē shkrimit te Hekuran Isait edhe shkrime per I. nga Natasha Lako, Mark Marku, Mira meksi,Zija Ēela, ne pergjithesi tw mira.
Te gazeta Panorama shkrimi i Edison Ypit ne stilin e tij.
Ajo qe eshte me e cuditshme eshte se Driteroi ka botuar vjershen e Rugacit, dhe fotografine e tij me te, dale krah per krah.. Rugaci sapo eshte kthyer ne Tirane ka shkuar te Driteroi dhe ky ia ka redaktuar vjershat dhe ia ka botuar Toena. Une them se poshterim me te madh per driteroin nuk ka. Une te gjitheve iu thashė se ajo Janulla kishte shoqeri me Sadien gje qe eshte e vertete. Po ata pse nuk shohin vajzen e tyre qe ka bere gjithe te zezat qe e vogel.
Me kane marre ne telefon Liri Belishova shume e gezuar qe Hekuran Isai kishte mohuar gjithēka. Edhe Meri lalai me tha ne telefon se ishte shume e kenaqur nga reagimet. Nasta me ka thirrur te shkoj neser e t'i ēoj gazeten ku ka dale Mira, Natasha etj. E lame per neset do t'ia ēoj.
Ajo qe eshte pakenaqesi e te gjithave eshte se pse keto gjera shume te rendesishme u botuan te ajo gazeta Observer qe eshte vetem 2ooo kopje dhe nuk e lexon njeri. As Metropolin nuk e lexon njeri. Ato duhej te coheshin te Shqiptarja qe jepet gjithe diten ne televizion. Apo i ka cuar atje Bujar gomari dhe ate e kane shume inat dhe nuk e respekton asnje gazete. Dergimi ne keto gazeta eshte gabim i madh se duket sikur shkuan dem.Ajo gazeta shqiptare eshte e detyruar te pergenjeshtroje ato qe ka shkruar ose te botoje me detyrim shkrimin e Rizait dhe te Hekuranit. Te lutem me kthe pergjigje nese i keni lexuar keto te sotmet. Megjithate une po i ruaj gazetat.
U shkriva me llafet e Adrianit. Nje nga arsyet qe nuk mundt ta gelltis dot qe te preket Gresa eshte edhe se ajo eshte nena e Doruntines dhe e atij yllit te mencur. Se Gresa me ata kalamaj qe ka bere eshte si shenmeria qe ka pjelle krishtin.
"Elena Kadare"
Vertet, si i harruam kalamajte?§ Po ju bi fmini! Te kujtohet kur na thirren ne rruge? Na ka hup mendja krejt. Ka hup akademia e qelbur dhe jo ma ne.
Femijet jane mire dhe Adriani perdite flet gjithnje e me shume, por s'merret vesh se ē'thote. veē ato punet e ushqimit i di mire. Ko-kosi, ka-kafeja, lela-lulet, dhe nje buzenjeshtje te jashtezakonshme, gjysme me ironi, gjysme me naze, gjysme me vezhgim. Nuk di se si ta them. Nje mrekulli!
Si s'me bere nje koment per endrren? E pe si doli? Ajo Likja qe ishte kaq e deshperuar!
Tani po flet Zija Cela ne televizionin ALSAT te Mires per kete ēeshtje. Me shume dashuri pe
Shkrimin e shkruar nga nje vajze, Alma Gjikondi, nga Amerika ta nisa qe ne mengjes. Nuk e kuptoj pse s'e ke marre. po ajo ia ka nisur edhe Shekullit tuaj sot dhe nuk kuptoj pse nuk je ne dijeni. Pa pyet nje here?
na thuaj se ne ē'gazete ka botuar jevga e Enverit? Rizai mire e kishte bere, me korrektesi, por me duket se neser ka edhe me tej. I ka hipur keq inati, sipas Bujarit qe mban kontakte me te.eshte ndonje gje ajo Tirana Observer? se atje po botohen deshmite e mira.
Elena Kadare
Sent: Thursday, October 19, 2006 9:46 PM
Subject: Re: Ndihmoje Besin!
Beka. Si ma ke derguar ate shkrimin nga Amerika? Une nuk kam pare gje.
Sot takova Agron Tufen dhe me tha se ne ate revisten qe ka hapur tani, "Fjala" do te celi nje rubrike per diskutimin per I. dhe do botoje vetem shkrimet e mira.
Me thuaj ne se e lexove shkrimin e Rizait. Ai shkrim ka shume rendesi se pergenjeshtron shume gjeta te rugacit. E keqja eshte vetem se ai flet mire per Milon.
Neqoftese del ajo letra qe I. ka thene te mos burgoset rugaci, keni te drejte te hapni gjyq per shpifje per Milon ose gazeten.
Ai shkrimi i gjikondit do te botohet neser te "Shekulli. Ishte i mire po jo i forte siē na i do zemra e terbuar. Ai Rizai mund te kishte zgjedhur ndonje gazete me te mire. Te gjitha gazetat do t'ia pranonin. S'e kuptoj pse zgjodhi pikerisht ate gazetė te dores se dyte. Mire do te ishte pikerisht "Shqiptarja"
meqenese jepet edhe ne televizion. I thoni Bujarit ta nderroje gazeten.
Harruam kalamajte. Si eshte Doruntina? po ai "shpirti"? Ma thua dot daten e ardhjes ? "Qe ta pergatis zemren" si thote dhelpra te "Princi i vogel".
Per shkrimin e Liljana jevges ma tha ajo violeta mesuesja e Besit ne rruge po nuk e mbante mend se ne cilen.
"Elena Kadare"Re: Ndihmoje Besin! Data: Sat, 21 Oct 2006 00:43:36
Kaku, s'eshte ide e keqe, por nese duhet ta besh ti kete interviste prit qe ne te dergojme materialin te cilin ti s'duhet ta ekzagjerosh me elemente te tjera, por ta japesh besnikerisht, meqenese dhe Rizai thote se ishte I. me motren aty. veē kesaj ti s'duhet te kesh emocione te teperta. Do thuash ate qe do te dergojme ne me shkrim dhe mesoje mire perpara. Shume mire kjo ike! Do respektosh vetem kete rregull, dakord?
----- Original Message -----
Elena Kadare
Sent: Saturday, October 21, 2006 12:14 AM
Subject: Re: Ndihmoje Besin!
Beka, ne ne gazete menduam qe nga ana e gazeres "Shekulli" te behej nje interviste me nje deshmitar te ngjarjes dhe me kete rast te botohet edhe pjese nga prononcimi i Ministrit edhe pjese nga ajo e Rizait. Keta te gazetes me thane qe te flas une po mua nuk me duket se eshte e pershtatshme. Meqenese Janulla permend Lilin a mund ta bejme me te nje interviste ose me Meri Lalain e ke te duash ti. Ose po qe e lejuar edhe une. Kjo te sherbeje si shkak per te botuar ato qe te thashe. Pa mendohuni nje here. Duke thene dhe mendimin tone per veprimin e ulet te "Gazetes shqiptare. Ti ma dergo mua dhe e regullojme. Ata qente e gazetes e gjeten kurven deri ne Njujorl dhe nuk pyesin njerezit ketu. He mendohuni nje here. Do te bejme nje permbledhje te prononcimeve me te rendesishme. Po sebepi do te jete kjo interviste
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Sa per dijeni kush eshte Bujari ..Pronari i shtepise botuese Onufri... Nipi i Hekuran Isait.. ish minister i PB ne kohen e Enverit.ku djali i Hekurani kishte qejf te behej poet dhe Kadarea me mish e me shpirt i ndihmonte.. I kishin kapur Kokat E Medha.. prandaj dhe na internuan etj etj.brenda nje nate u mor vendimi..O zot ju shofte fara...e pagofshin jeten e djalit tim te pa fajshem...
Rugaci eshte djali im Renato .. A krahasohet djali im me keta njerez qe shpifin dhe marin ne qafe me nje deshmimtare...C~far intelektuale jane keta tipa.. O zot.. sa jam cuditur kur i kam lexuar..Po qe Elena i lutej Hekuran Isajt kriminelit Peqins.. I lutej Foto Camit... Antar i Byrose .. I lutej Djemeve te Manush Myftyt.. Shoke me Ismailin...me ne fund vulen e vuri Diktatori Enver qe sja prishte te perkedhelurit te tij shokut Ismail Kadare.....
Hanin e pinin ne nje canak.. dhe me vone ky canak u permbys....dhe Kadarea i harroi te mirat qe i bente oborri..
Toc halea eshte.. Fatmir Toci botues i "TOENA"
Kurse Jevga e Enverit.. besoj se e kuptoni eshte Lijana Hoxha...etj
Me respekt optimistper ju dhe te gjithe ata qe e lexojne...Mbase moderatoret nuk do ta censurojne...
Janulla Rrapi New-York
tung
thėnje shumė e mirė nga Kryeplaku
"Njerezve nuk i'u intereson me lufta e Heleneve me Trojen, virtyti i Homerit eshte ajo qe do i'u interesoj gjithmone"
Por unė mendoj se kjo vlenė me kuptimplotė edhe pėr Kadarenė:
"Nėse tregimtaria e Kadaresė bėhet jo interesante, virtyti i tij do tė mbetet interesan gjithmonė"
Kili
SHQIPĖRIA ĖSHTĖ GJAKU IM QĖ NUK FALET!
Nė dreq tė mallkuar tė gjithė antishqiptarėt dhe tradhtarėt e kombit!
Regullat e Postimit
Pėrgjigju Duke Cituar
Krijoni Kontakt