(Marre nga revista The Advantage - Artikulli eshte skanuar me OCR keshtu qe mund te kete gabime drejtshkrimore brenda)
Biografia
Dr. Laura Mersini-Houghton (e lindur me emrin Laura Mersini) eshte nje teoriciene fizikante-kozmologe dhe profesore ne
Universitetin e Karolines se Veriut ne Chapel Hill qe prei vi tit 2004. Ajo eshte diplomuar ne Universitetin e Tiranes, ne vendin e saj Shqiperi, dhe ka marre titullin Doktor i Shkencave ne vitin 2000 ne Universitetin e Wisconsin-Milwaukee. Ajo ka punuar mbi shume tema per nderfaqjen e pjesezave fiziko-kozmologjike. Ajo ishte vecanerisht e interesuar Per mundesine e nxjerrjes se energjise se erret prei fizikes transplanckian ne teorine e vargut, gravitetin dhe teorine e fushes
kuanti ne hapesiren e kurbuar, dhe botet brane te dimensioneve te 10 rta. Ajo thote se kur eshte fjala per ato c'ka ne dime rreth universit, teoria aktuale e fizikes eshte pak mbrapa. Per shembull, teoria e Big Bengut mund te mos jete e mjaftueshme per te shpjeguar origjinen e gjithe materies ne univers cdo gje nga struktura e madhe e universitgalaktikat dhe keshtu me radhe- tek mikrovalet kozmike, materia e zeze,dhe pjesa tjeter).
Astronomet lajmeruan ne gusht te 2007-es zbulimin e nje te care te madhe ne piken me fundore te uni,-ersit tone. Qe nga ajo kohe fizikantja dhe kozmologistja Laura Mersini - Houghton dhe koleget e saj kane pretenduar se kane gjetur nje shenje te pagabueshme te nje tjeter universi pertej uniyersit tone. Ky lajm eshte bere i njohur nga te gjitha mediat ne Amerike te cilat i
kane kushtuar nje rendesi te vecante zbulimit qe na lidh me nje uniyers tjeter kaq shume te kerkuar. Po ajo qe e ben edhe me
interesant lajmin tek ne eshte fakti se kozmologia qe ka zbuluar nje sistem tjeter uniwrsi eshte shqiptare. Askush nuk e ka permenduar faktin se nje fizikante e re dhe e talentuar eshte pjese e klases se intelektualye shqiptare e edukuar dhe e
arsimuar ne Shqiperi dhe ge backgraundin e saj arsimor e ka '-ene ne pune duke i sjelle botes nje zbulim te rendesishem.Edhe njehere shqiptaret ndihen krenare qe ne atributet e nje shkenctareje te madhe per zbulirnin e se ciles Bet e gjithe bota
degjohet emri shqiptar. Por kjo hollesi qe na pelqen ne fakt eshte bere e dukshme vetem ne pjesen kur Bitet per biografine e Laura IvIersinit dhe mes te tjerave permendet fakti se ka lindur e rritur ne Tirane madje dhe ka mbaruar Uni,-ersitetin ne Tirane per Fizike Berthamore. Edhe pse ,vetem kaq mjafton qe per autoresine e ketij zbulirni te ndihen krenare te gjithe bashkombesit e Laures. Studirni ne fJale eshte publikuar ne emrat me prestigjoze te shtypit boteror qe nga gazetat ne Amerike, La Republica Italiane si dhe Revista "New Scientist" e Mbreterise se Bashkuar. Ne konferencen e New York e organizuar ne 6 Nentor 2007 zbulimi i profesoreshes se Universitetit te North Caroline ka bere nje buje te madhe dhe eshte cilesuar si nje zbulim i rralle. Ajo ge eshte cilesuar si nje e care e madhe ne fakt nuk eshte dhene ne kuptimin e nje mungese materie se sa nje gjendje diku shume larg galaksive qe gjenden normalisht ne hapesire. Eshte vleresuar se kjo e care ka rreth 20 ne 45 per qind me pak galaksi se normalja duke lene te kuptohet se eshte nje sistem shume me i ftohte se sa pjesa tjeter e hapesires. Te dhena te rendesishme te studirnit jane botuar ne shkrimin " Zbrazetia, shenja e nje tjeter universi ?" e cila eshte botuar ne shume revista. " The Advantage" gjen rastin te beje nje ribotim te ketij shkrimi te rendesishem qe hedh mjaft drite mbi studirnin me ylera boterore.
BOSHLLEKU : GJURME E NJE UNIVERSI TJETER
Ne Gusht radio astronomet shpallen se kishin konstatuar nje vrime gjigande ne univers. Pothuajse 1 miliard vite drite me tej, boshlleku gjendet ne yjesin Eridanus dhe ka shume me pak yje, gaz dhe galaksi se zakonisht. Eshte me i madh se sa ndonje boshllek i mundshem i imagjinueshme dhe eshte pertej kuptimit aktual te kozmologjise. Cfare mund te shkaktoje kete vrime te madhe? Nje ekip fizikantesh ben shpjegimin interesant : eshte gjurma e pagabueshme e nje universi tjeter, tej cakut te universit tone thote Laura Mersini-Houghton e Universit te Karolines se Veriut ne Chapel Hill. Ky eshte nie pretendim i paqendrueshem. Ne qofte se ekipi Mersini-Houghton ka te drejte, boshlleku gjigand eshte provo e pare eksperimentale e nje universi tieter. Ai do te vertetonte gjithashtu teorine e vargut, kuptimin tone me premtues te asaj se si funksionon universi ne nivelin e tij thelbesor: Dhe keshtu do te hidheshin poshte argumentet antropike qe kane denuar teoricienet e vargut ne vitet e fundit sepse ata thone se ne iemi arsyeja perse kozmosi eshte keshtu si c'eshte. Vrima ne univers eshte nje <;eshtje e madhe. Boshlleku gjigand u duk per here te pare ne hartat e pas shkelqimit te Big Bengut. Ne 2004en sateliti i NASAs WMAP beri matiet me te detaiuara deri me sot te temperatures se radiacionit te sfondit kozmik. Ky radiacion mikrovale perfiton nie sasi te vogel energjie ku ai kalon permes nie raioni te hapesires se populluar nga materia duke e bere ate te shfaqet pak me e ngrohte ne ate drejtim. Ndryshe, radiacioni kalon permes nje boshlleku te boshatisur, humbet energjine dhe keshtu shfaqet me i ftohte. Ekipi i WMAP-it laimeroi per nje pike te mad he te
ftohte ku temperatura ishte midis 20-45% me e ulet se so mesataria per piesen tjeter te qiellit, qe sugjeronte per nje boshllek. Njolla mbulon pak shkalle te qiellit - shume here me teper se so hena e plote. Megjithate, po e ditur se so
larg ishte boshlleku, ishte shume e veshtire qe te thuhej madhesia e tij. Gjerat filluan te ndryshojne kur kerkuesit analizuan survejimin dixhital te qiellit Sloan, qe ishte harta me e madhe tredimensionale e galaksive te bera deri me sot.
Kur ata moren vesh se so larg ishin galaksite e ndryshme, ata ishin ne gjendje te Ilogarisnin se njolla e ftohte WMAP koincidente me nje boshllek gjigand qe eshte rritur ne rreth 900 mil ion vite drite pertej. I ndodhur rreth 8 bilion vite larg,
boshlleku perm bon rreth 20-45% galaksi me pak so mund te prisnim. Kjo u konfirmua ne gusht nga Lawrence Rudnick, Shea Brown dhe Liliya Williams nga Universiteti i Minesotes ne Minneapolis, te cilet po analizonin nje survejim te galaksive me radio misione te kryera nga teleskopet Very Lorge Array ne Observatorin Radio Astronomik Kombetar afer Sokorro ne New Meksiko.
Vetem nje 5% e universit eshte i mbushur me klustra galaksie, 95% tjeter eshte boshllek misterioz. Ka shume boshlleqe te vogla, so me te medhenj te behen ata, aq me te rralle behen. Askush nuk e priste nie boshllek 900 milion vite drite pertej. Nje boshllek kaq i madh eshte virtualisht i pamundur te shpjegohet me standardet e kozmologjise. Sipas teorive tonal farat e lustrave te galaksise dhe boshlleqeve u treguan menjehere pas Big Bengut, kur universi ishte nje vakum i turbulluar i
fluktuacioneve kuanteve qe atehere u zmadhuan nga nje periudhe e zgjerimit teper te shpejte te quajtur inflacione.
Fluktuacionet e te gjitha masave jane te mundshme, megjithese ato te medhate jane te rralla. " cdo fluktuacion qe con ne nje boshllek aq te madh so njolla e ftohte WMAP eshte teper i pamundshem sipos kozmologjise standarde"- thote
Mersini- Houghton.
Krijoni Kontakt