reaporti i shendetesise
Nga të dhënat e OBSH, 22% e popullatës obeze
Raporti: Shqiptarët, më të shëndoshët në të gjithë rajonin
Zirina Llambro
Në vendin tonë 24% e meshkujve dhe 19% e femrave janë obezë. Ndërkohë që pas moshës 55 vjeç pjesa më e madhe e këtyre personave kanë nevojë për trajtim klinik.
Të dhënat kësaj radhe nuk vijnë nga statistikat e spitaleve, por nga Organizata Botërore e Shëndetësisë. Sipas raportit të fundit të kësaj organizate në lidhje me shëndetin në vendet e Evropës, Shqipëria duket se ka popullin më të shëndoshë të të gjithë rajonit. Serbia, Mali i Zi, Bosnja e Maqedonia, treguesit për obezitetin i kanë disa herë më të ulët. E ndërsa në vendin tonë meshkujt janë më të shëndoshë se femrat, ky raport përmbyset në Bosnje ky rreth 21% e femrave kundrejt 14% të meshkujve janë obezë dhe Maqedoni, ku 24% e femrave dhe 6% e meshkujve janë obezë. Gjithashtu, shkak për rritjen e numrit të personave të shëndoshë është ndryshimi i mënyrës së jetesës, ushqimi dhe mungesa e aktivitetit fizik. Sipas raportit, rezulton se ***ërisht mbipesha është ndër faktorët kryesorë për shfaqjen e një sërë sëmundjesh, që nga ato të zemrës e deri te diabeti. Kjo sëmundje numëron në vendin tonë rreth 30 mijë persona, të cilët nivelin e sheqerit në gjak e kanë shumë të lartë. Për ta mbajtur nën kontroll, ata duhet t’i nënshtrohen një diete të rreptë ushqimore, por edhe të përdorin ilaçe. Por kohët e fundit mjekët kanë ngritur një tjetër alarm. Numri i fëmijëve obezë në vendin tonë sa vjen e rritet. Për këtë shpesh herë faj kanë prindërit e tyre, të cilët i dendin ata me patatina, çokollata e ushqime të tjera të thata, që jo vetëm që nuk kanë vitaminat e nevojshme për organizmin, por e dëmtojnë atë. Nga ana tjetër, konsumi i këtyre ushqimeve me superkalori shoqërohet edhe me mungesë të theksuar të çdo sporti apo aktiviteti tjetër fizik. Rritja e numrit të fëmijëve obezë, sipas mjekëve, mund të ndikojë në mbarëvajtjen e shëndetit të tyre, duke shkaktuar sëmundje të qarkullimit të gjakut e të llojeve të tjera. Madje në vitet e fundit është vënë re edhe shtim i fëmijëve me diabet që në moshë të vogël. Në pediatrinë e kryeqytetit janë rreth 300 fëmijë që trajtohen për sëmundjen e diabetit, por ky numër mendohet të jetë edhe më i madh, pasi jo shpesh kapet në kohë. Mosha mesatare e tyre është deri në 14 vjeç. Këta fëmijë duhet të ndjekin një dietë të detajuar ushqimore dhe nëse prindërit janë të kujdesshëm, fëmija i tyre do rritet normalisht. Por, nëse dieta dhe trajtimi me insulinë nuk ndiqen siç duhet, pasojat tek fëmijët do të ishin tragjike, pasi do të dëmtoheshin të gjitha organet.
Sëmundjet infektive
SIDA, sifilizi dhe gonorrea, sëmundje shumë të rrezikshme që transmetohen seksualisht, kanë shpeshti disa herë më të ulët në vendin tonë krahasuar me 25 vendet anëtare të BE. Por, ndërsa raporti i OBSH bën krahasimet në përqindje me këto vende, është për t’u përmendur fakti se shfaqja e këtyre sëmundjeve është rritur dukshëm 15 vitet e fundit, ndërkohë që më parë Shqipëria ishte thuajse e pastër prej tyre. Kjo në sajë të emigrimit në masë të popullsisë së re. Në vendin tonë numërohen rreth 156 raste të të prekurve nga virusi HIV, por mendohet që ky numër të jetë disa herë me i lartë, pasi për shkak të diskriminimit jo pak prej të infektuarve nuk drejtohen në spitale. Për 10 mijë banorë, çdo vit shfaqen rreth 18 raste të reja me tuberkuloz dhe 0.2 raste të prekurish nga sifilizi. Nga sëmundja e salmonelës raportohen çdo vit 8 raste.
Aksidentet
Numri i personave që humbasin jetën në aksidentet rrugore në 25 vendet anëtarë të BE, krahasuar me vendin tonë, është mbi 20 herë më i lartë. Sipas raportit, ndërsa në këto vende çdo vit për 100 mijë banorë humbasin jetën 297 persona, në Shqipëri ky tregues është 12 persona. Megjithatë këto të dhëna ndryshojnë vit pas viti. Një numër të konsiderueshëm vdekjesh ka në vendet e BE edhe nga aksidentet në punë, ndërsa sërish Shqipëria këto tregues i ka më të ulët. Por nga ana tjetër, si pasojë e amortizimit të rrugëve, të sigurisë teknike të dobët dhe shpejtësisë së madhe me të cilën udhëtojnë automjetet, në Shqipëri numri i aksidenteve është gjithnjë e më në rritje. Një tjetër faktor që ndikon së tepërmi është edhe shtimi në masë i shoferëve të rinj, të cilët e marrin patentën për një kohë të shkurtër dhe bëhen shkaktar të aksidenteve.
Risqet për shëndetin
Duhanpirja në vendin tonë është në nivele alarmante e në të njëjtën kohë edhe risku për t’u sëmurur nga kanceri i mushkërive. Krahasuar me 25 vendet anëtare të Bashkimit Evropian, shqiptarët konsumojnë 10% më shumë duhan, edhe pse vendi ynë është ndër më të varfrit në Evropë. Ndërsa pijet alkoolike duket se nuk i joshin aq shumë shqiptarët. Mesatarisht e gjithë popullsia konsumon 2 litra alkool në vit, kurse në vendet e tjera të zhvilluara, duke marrë këtë metodë matjeje, konsumi i alkoolit arrin deri në 9.4 litra për preson në një vit. Krahasuar edhe me rajonin, të dhënat tregojnë se vendi ynë konsumon disa herë më pak alkool. Ndërsa numri i përdoruesve të drogës sa vjen e rritet. Droga që përdoret më shumë është kanabisi. Rreth 2.6% e personave, sipas raportit të OBSH, e kanë konsumuar atë gjatë vitit të kaluar.
Vdekjet, 52% shkaktohen nga zemra
Numri më i madh i vdekjeve në vendin tonë shkaktohet nga sëmundjet kardiovaskulare, që zënë 52% të këtyre rasteve. Ndërsa në vendet e tjera të Evropës kjo përqindje është disa herë më e ulët. Raporti i fundit i Organizatës Botërore të Shëndetësisë bën publike shifrat ku vdekjet nga kanceri zënë rreth 14% të numrit total të vdekjeve tek të rriturit. Shifrat e raportit tregojnë se numri i rasteve me tumor në kokë që zbulohen çdo vit në Shqipëri është me i lartë se vendet e BE, ndërsa për llojet e tjera këto vende kanë më shumë raste për 100 mijë banorë në raport me vendin tonë. Për sa i përket vdekshmërisë nga sëmundjet mendore, numri i personave që humbasin jetën çdo vit tek ne është më i ulët sesa në 25 vendet e BE. Në këto vende vdekshmëria arrin në masën 4%, ndërsa në vendin tonë 3%. Megjithatë, mënyra sesi trajtohen personat me probleme mendore në spitalet tona ka mungesa të mëdha.
Vetëvrasjet, Shqipëria 3 herë më pak se BE
Numri i vetëvrasjeve në Shqipëri është tre herë më i ulët se në vendet anëtare të Bashkimit Evropian. Sipas raportit të OBSH, ndërsa në Shqipëri vetëvriten 4 persona për 100 mijë banorë, në 25 vendet anëtare të listës Shengen ky numër arrin në 12 persona. Por ndërsa në këto vende mosha mesatare e personave që vetëvriten është rreth 27 vjeç, në vendin tonë ka filluar të shfaqet një tjetër fenomen. Fëmijë të cilët nuk kanë arritur akoma moshën e adoleshencës vendosin t’i japin fund jetës. Ende shkaqet kanë mbetur të pashpjeguara mirë, ndërsa faktorët socialë si varfëria apo keqkuptimet në familje janë përcaktuar nga sociologët si kryesoret. Vitin e kaluar rreth 10 fëmijë brenda një harku prej 4 muajsh u vetëvranë. Për këtë çështje dyshimet u hodh mbi disa sekte fetare, që predikojnë shtëpi më shtëpi për ringjalljen, megjithatë asgjë nuk është vërtetuar deri tani.
Të dhënat e UNICEF tregojnë shifra 2 herë më të larta se rajoni
Fëmijët shqiptarë, 1 në 7 është i kequshqyer
Një në shtatë fëmijë shqiptarë është i kequshqyer. Të dhënat bëhen të ditura nga UNICEF.
Sipas raportit të kësaj organizate, që merret me çështjet e fëmijëve dhe mbrojtjen e të drejtave të tyre, rreth 14% e të vegjëlve deri në 5 vjeç janë nën peshën mesatare. Krahasuar me vendet e tjera të rajonit, të dhënat për Shqipërinë janë disa herë më të larta. Në Serbi e Maqedoni përqindja e fëmijëve të kequshqyer arrin në 6%, ndërsa në Bosnjë shkon deri në masën 4%. Shkak kryesor për këtë situatë janë kushtet e vështira ekonomike, në të cilat jetojnë shumë prej familjeve shqiptare. Rreth një e treta e fëmijëve shqiptarë jetojnë me 2 dollarë në ditë. Këto të dhëna dëshmojnë se niveli i jetesës është tepër i ulët. Sipas raportit, kequshqyerja e fëmijëve nën moshën 5 vjeç ka pasoja të rënda jo vetëm për zhvillimin e tyre fizik, por edhe për zhvillimin mendor. Këta fëmijë, të cilët gjatë viteve të para të jetës nuk marrin sasinë e nevojshme të ushqimit dhe të vitaminave që u duhen për organizmin, janë më të ekspozuar ndaj infeksioneve të frymëmarrjes. Gjithashtu, sëmundje të tilla si diarreja merren më shpesh, madje jo pak prej tyre humbin jetën si pasojë e neglizhencës së vazhdueshme. Sipas të dhënave të OBSH, kequshqyerja dhe trajtimi jo i mirë shëndetësor mendohen të jenë ndër shkaqet kryesore që në vendin tonë vdesin 2 herë më shumë fëmijë se në vendet e tjera të Evropës. Për çdo 1 000 banorë probabiliteti i vdekshmërisë të fëmijëve deri në 5 vjeç është 24 vetë. Nga ana tjetër, niveli i edukimit për rritjen e fëmijëve nga prindërit është shumë i ulët. Më e rënduar paraqitet gjendja në zonat rurale, ku mungon kultura e nevojshme për t’i ushqyer dhe trajtuar siç duhet. Në këto zona, shërbimi shëndetësor ka mangësi të theksuara në personel, ambiente e medikamente. Fëmijët shqiptarë jo vetëm jetojnë në kushte të vështira ekonomike, por rriten nën presionin e dhunës fizike dhe psikologjike, çka ndikon së tepërmi në formimin e tyre. Shqetësues mbetet fakti i abuzimit me fëmijët, të cilët përdoren për përfitime materiale nga të rriturit. Ata trafikohen dhe detyrohen të lypin. Kjo gjë ndodh si brenda dhe jashtë vendit. Organizata ndërkombëtare për mbrojtjen e fëmijëve që prej disa vitesh në bashkëpunim edhe me strukturat qeveritare ka nisur një sërë programesh për të luftuar këto fenomene, por vetëm panorama në rrugët e kryeqytetit tregon se këto plagë janë më të hapura se kurrë. Fëmijët i sheh të lypin, të pastrojnë makina, të shesin paketa cigaresh dhe të kryejnë punë të tjera të rënda. Shumë prej tyre nuk kanë shkuar kurrë në shkollë, të tjerë e kanë braktisur atë.
Puna e fëmijëve
Shumë prej familjeve, në pamundësi për t’u plotësuar kushtet e jetesës, i detyrojnë ata të punojnë. Kështu, të miturit jo vetëm që sigurojnë vetë jetesën, por përgjigjen, edhe pse nuk duhet, edhe për bukën e prindërve të tyre. Rreth 50 mijë fëmijë në Shqipëri, që u përkasin grupmoshave dhe zonave të ndryshme janë të detyruar të punojnë. Vetëm në kryeqytet regjistrohen 700 fëmijë, që kanë braktisur shkollën dhe kanë nisur të punojnë. Fenomeni i lypjes në shumë vende të botës jo vetëm dënohet me ligj, por edhe me burgim,
ndërsa tek ne kjo gjë nuk ndodh.
Vdekshmëria foshnjore
Në vendin tonë çdo vit vdesin 9 fëmijë për 1000 mijë lindje. Sipas raportit të OBSH, tek ne numri i vdekjeve të të porsalindurve është dy herë më i lartë se të gjitha vendet e BE. Ky numër pas viteve ‘90 është reduktuar në masën 50 %, shkak për këtë është bërë liberalizimi i aborteve dhe rritja e nivelit të shërbimit riprodhues. Edhe vdekshmëria e nënave ka shënuar ulje të ndjeshme. Vitet e fundit vihet re një ndërgjegjësim më i madh për të kryer kontrolle të vazhdueshme tek mjekët.
Përgjigju Duke Cituar
Postuar më parë nga BEHARI
Si të humb në peshë ?
Krijoni Kontakt