Rënia e perandorisë sovjetike dhe afrimi mes Romës dhe Tiranës
Si po ndryshon harta e rajonit pas pushtimit të Çekosllovakisë. Afrimi mes Austrisë, Jugosllavisë, Italisë dhe oferta për Shqipërinë
Paul Hofman
VJENË – Vrulli i fuqisë ushtarake sovjetike në zemër të kontinentit europian është duke u degëzuar te fqinjët e rinj që nga Danubi deri në detin Adriatik. Dridhmat që pushtimi i Çekosllovakisë kishte përhapur në këtë pjesë të Europës kanë shkaktuar ose kanë nxitur një seri ndryshimesh politike në Jugosllavi, Austri, Itali dhe madje në Shqipëri, e cila për një kohë të gjatë ka bashkëpunuar ngushtë me Bashkimin Sovjetik.
Pushteti komunist liberal jugosllav mbështeti bashkëpunimin e shteteve të pavarura, Austrinë neutrale, që shfaqte një mënyrë perëndimore të jetës, Italinë, që është anëtare e Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO) dhe Shqipërinë staliniste, i vetmi shtet satelit i Kinës komuniste në Europë.
Kontrastet ideologjike midis katër vendeve kanë qenë ujdisur për qëllime territoriale, ku shtetet e vogla kanë pasur për një kohë të gjatë tensione në marrëdhëniet mes tyre.
Progres i dukshëm
Tani progresi duket që ka lënë mënjanë mosmarrëveshjet e vjetra dhe po shfaqet një bashkëpunim i ri. Presidenti i Austrisë, Franz Jonas, nis nesër një vizitë 6-ditore në Jugosllavi, - kjo një nga shenjat e atmosferës së re në Jug të Danubit, ku qeveritë deri tani ishin mosbesuese ndaj njëra-tjetrës dhe tani duket se do të realizojnë çdo nevojat mes njëra-tjetrës, për ato që mund t’i bëjnë. Në vizitën e presidentit Jonas në Beograd, janë zgjedhur Lubjana, Zagrebi dhe ishulli i vogël i Brionit, ku ndodhet rezidenca verore e presidentit Tito, ku do të diskutohet për pasojat e pushtimit të Çekosllovakisë dhe madje linjën e bashkëpunimit më të ngushtë midis këtyre vendeve. Armiqësia midis Vjenës dhe Beogradit ndihmoi përshpejtimin e Luftës së Parë Botërore dhe diferencimet mes dy kryeqyteteve mbeten edhe gjatë Luftës së Dytë Botërore. Një vizitë zyrtare e zhvilluar në Vjenë në vitin 19677 nga mareshal Tito, i cili kishte lindur me shtetësi austro-hungareze, dha sinjalet e rivendosjes së marrëdhënieve mes dy vendeve. Gjithashtu, autoritetet austriake janë duke përgatitur bisedimet me udhëheqësit e minoritetit slloven në provincën e Karinthuas, në Republikën Juglindore, që të dëgjojnë kërkesat e tyre për pranimin e gjuhës sllovene në shkollë dhe zyrtarisht dhe në këtë mënyrë, të shmangin një burim të mundshëm konflikti me Jugosllavinë.
Në një raport të mbajtur në Parlament javën e kaluar nga Mika Spiljak, kryetar i Këshillit Ekzekutiv Federal në Beograd, përshkruhet si i suksesshëm bashkëpunimi i Jugosllavisë me Italinë. Më herët, qeveria italiane ofroi siguri diplomatike se nuk do të shkaktojë shqetësime në zonën veriperëndimore të Jugosllavisë. Nënkuptimi ishte që forcat kryesore të ushtrisë që Jugosllavia mban të stacionuar në afërsi të Triestes, - që po përballeshin në mënyrë të barabartë me forcat e fuqishme italiane, në anën tjetër të kufirit, - mund të lëvizin drejt Veriut të Jugosllavisë dhe kufijve lindorë ku ndihej rreziku i mundshëm rus.
Gjithashtu, Italia është përkrahëse e kërkesës jugosllave për një marrëveshje të veçantë tregtare me Komunitetin Ekonomik Europian, ose të ashtuquajturin Tregun e Përbashkët. Vitin e kaluar Roma vuri veton për një aplikim të ngjashëm nga Austria. Kundërshtimi ishte i pritshëm për shkak të tolerancës austriake me të dyshuarit që fluturuan përmes Austrisë, pas bombardimeve ose veprimeve të tjera terroriste në provincën italiane të Alto Adiges në Tirolin Jugor. Megjithatë, në javët e fundit janë ringjallur shpresat se çështja e Tirolit Jugor, e cila ekziston për 50 vite midis Romës dhe Vjenës, mund të gjejë zgjidhje së fundi. Tani, qeveria italiane është duke ofruar zgjerimin e autonomisë rajonale të Alto Adiges, një zonë me banorë gjermanisht-folës, që ka një numër prej 250 mijë banorësh. Zona e debatuar ishte shkëputur nga Tiroli austriak pas Luftës së Parë Botërore dhe i kaloi Italisë. Qeveria austriake tani duket e prirë të rekomandojë kërkesën e tirolianëve për një paketë koncesionesh që duhet të ofrojë Italia dhe një marrëveshje që për konfliktet në të ardhmen, palët t’ia kalojnë Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë në Hagë. Me zbutjen e çështjes së Tirolit jugor, Italia do të tërheqë objeksionet e saj për Austrinë përsa i përket bisedimeve për hyrjen në Tregun e Përbashkët.
Nxitet rivlerësimi
Gjithashtu, ngritja e forcës detare sovjetike në Mesdhe nxiti Italinë të rivlerësojë marrëdhëniet e saj me Shqipërinë, sepse vendi i vogël kontrollon hyrjet lart në Adriatik. Aleanca e Shqipërisë me Pekinin është preferuar nga strategët e NATO-s, pas prishjes me Bashkimin Sovjetik, e cila hapi portet e Shqipërisë dhe ishujt në det të hapur për përdorim nga marina sovjetike. Në të vërtetë, Shqipëria ka qenë më e lidhur ngushtë me Jugosllavinë sesa me dy vendet e tjera që kanë pasur vitet e fundit dyshimet e tyre të përbashkëta, Bullgaria, një pjesëmarrëse në bllokun sovjetik dhe Çekosllovakia e pushtuar.
Shkrimi është publikuar në “The New York Times” më 30 shtator 1968
Titulli origjinal është: “Soviet action spurs New alignments in Balkans”
Krijoni Kontakt