Vështirësitë në përshtatjen e fjalëve me emrat mashkullorë të dygjinishëm

[andrida]

Le të flasim në këtë temë për problemin e përshtatjes së fjalëve përcaktuese (kryesisht mbiemrat dhe llojet e ndryshme të përemrave) me emrat jofrymorë që në numrin njëjës paraqiten si mashkullorë, por që në shumës kalojnë në gjininë femërore.
Vihet re se për disa prej këtyre emrave mashkullorë përshtatja e fjalëve përcaktuese bëhet natyrshëm edhe nga përdorues të zakonshëm të shqipes: ky veprim i arsyeshëm / këto veprime të arsyeshme; ai mendim i ri / ato mendime të reja.
Por për disa emra të tjerë kjo përshtatje është më e vështirë jo vetëm për përdoruesin e zakonshëm, por dhe për ata që kanë një formim gjuhësor të niveleve të ndryshme.
A hasni juve vështirësi dhe ne cilat raste me konkretisht?

[andrida]

Ja disa raste te përdorimeve të gabuara:
Gabim Saktë
1. këta afishime këto afishime
2. biznese te rendesishem biznese të rëndësishme
3. Biznese ambulantë biznese ambulante
4. këta afishime këto afishime
5. ekrane të vegjël ekrane të vogla
6. këta personazhe publike këto personazhe publike
7. burimeve të rinovueshëm burimeve të rinovueshme
8. distribucionet më të hershëm distribucionet më të hershme
9. Dëfrimet e zakonshëm dëfrimet e zakonshme

Jepni sa më shumë raste të tilla edhe ne fjali.
Si mendoni a është e nevojshme kjo përshtatje dhe pse?

[Baptist]

A hasni ju ne vështirësi dhe ne cilat raste me konkretisht?

Absolutisht jo! E kam te pjekur ne refleksin gjuhesor kete mekanizem dhe nuk kam nevoje as ta mendoj menyren e perdorimit te drejte te tyre.

[andrida]

Ja disa raste te përdorimeve të gabuara:
Gabim - Saktë
1. këta afishime / këto afishime
2. biznese te rendesishem / biznese të rëndësishme
3. Biznese ambulantë / biznese ambulante
4. këta afishime / këto afishime
5. ekrane të vegjël / ekrane të vogla
6. këta personazhe publike / këto personazhe publike
7. burimeve të rinovueshëm / burimeve të rinovueshme
8. distribucionet më të hershëm / distribucionet më të hershme
9. Dëfrimet e zakonshëm / dëfrimet e zakonshme

Jepni sa më shumë raste të tilla edhe ne fjali.
Si mendoni a është e nevojshme kjo përshtatje dhe pse?

[Baptist]

Ja po te jap nje:
[gabim fundamental] hapa te ngadalshme; hapat e ngadalshme.
[e drejte] hapa te ngadalshem; hapat e ngadalshem.

Si mendoni ju, perse duhet bere nje pyetje e tille si: "a eshte e nevojshme"?

[andrida]

Ja po te jap nje:
[gabim fundamental] hapa te ngadalshme; hapat e ngadalshme.
[e drejte] hapa te ngadalshem; hapat e ngadalshem.

Si mendoni ju, perse duhet bere nje pyetje e tille si: "a eshte e nevojshme"?

Pyetja: "a eshte e nevojshme?", është bërë për të dhënë një mendim. Sepse ka zëra që kjo përshtatje është e tepërt (unë nuk e mendoj kurrsesi një gje të tillë), disa nuk e bëjnë një përshtatje të tillë, ose pjesërisht.
Ka fjalë për të cilat përshtatja vjen natyrshëm, pa e vrarë shume mendjen, por ka raste te tjera ku duhet te mendohesh me teper.
Cilat janë rastet? (Edhe kjo pyetje nga shumica do te ishte shkruara "Cilët janë rastet?)

[andrida]

Këtu bëhet fjalë për emrat mashkullorë që shumësin e bëjnë me "-e" ose "-ra", pra ndryshojnë dhe gjininë.

[Baptist]

Realisht emrat kurre nuk e ndryshojne gjinine!

Cilat janë rastet? (Edhe kjo pyetje nga shumica do te ishte shkruara "Cilët janë rastet?)

Kjo eshte paradoksale, andrida. Kur thua shumice mendoj se e ke fjalen per tosket turkofon te cilet gjuhen shqipe (sepaku prindja e tyre ose gjysherit) e kan pasur gjuhe te dyte. Asnje njeri i edukuar ne gjuhen shqipe qe prej femijerise nuk ben gabime te tilla "fundamentale" gjuhesore. Dhe ky eshte ligj. Une kurre nuk kam degjuar gabime te tilla ne te folur nga shqiptaret, pavaresisht nivelit te tyre te edukates. Keso gabimesh qesharake per here te pare kam degjuar ne TV-te Shqiptare te tranzicionin, jo me heret!
*
Aftesia e te logjikuarit sakte, shendosh, qarte dhe harmonishem eshte ne varshmeri te plote nga aftesia e zoterimit te gjuhes, e tek pastaj ne varshmeri te llojit te gjuhes.
*
E them edhe nje here, keto gabime jane te pafalshme, sepse e thejne logjiken e gjuhes shqipe ne fundament.

Gjuha shqipe respekton parimin e deduksionit induktiv. Figurativisht:
e ke arren, ajo ka kllapinen, atehere e ke kalaveshin, dhe si deduksion te anasjellten e saj.

Eshte kllapina ajo qe e vesh nje arre ne kete apo ate gjini kur eshte pjese e kalaveshit.

Shumesi apo ndoshta me saktesisht sasiori i emrave gjithmone e veshe ate me gjinine femerore. Sepse kjo gjini eshte e vetmja qe ben "shtimin" ne aspektin logjik te nocioneve te pervecme, por kjo nuk ia mohon as nderron asnjehre gjinine atij.

Pastaj per cfare pershtatje e keni fjalen sepse une nuk shoh as nevoje per pershtatje, e as pershtatje ndaj ndonje kushti te vecante ne rastin qe e ceka dhe ne disa shembuj tjere qe sollet ju?

Hap; hapi; eshte i gjinise mashkullore
hap; hapat; ngelen te gjinise mashkullore.

Ku e merr shqipfolesi shpotine per te gabuar dhe per te thene "ngadalshme" ne vend te "ngadalshem"? Kjo eshte e pamundur te huqet. Shprehja "ngadal" ose burimisht "ka(h)-dal" nuk ka gjini dhe gjinine e fiton ne baze te kryefjales. Atehere si mund te gabohesh dhe t'i japesh gjini femerore "hapave"?!!

E morra kete shembull sepse ky eshte gabimi i pare i kesaj natyre qe e kam degjuar ne jete dhe nuk e harroj prej atehere sepse me kishte traumatizuar me plotekuptimin e fjales.

1. Afish-i/et; ne realitet eshte asnjanes. njejsi fiton gjinine mahkullore sipas logjikes eksplicite te natyres se gjerave; shumesi fiton gjinine femerore me po te njejten logjike -atehere si mund te thuhet "keta" per afishet?
2. Biznes-i/et posashti asnjanes ne shumes veshet me kllapinen femerore per te formuar kalaveshin andaj "bizneset" taksohen si gjini femerore per te formuar shumesin logjik.
etj...

Por turkofonit keto nuk mund t'i hyjne ne koke kurre nese nuk e ka mesuar gjuhen shqipe para moshes 5 vjecare ashtu qe kurre nuk do te arrije ta flase drejte pa e menduar dy here fjaleformimin e mendimit te vet.

[DAJO]

Ja disa raste te përdorimeve të gabuara:
Gabim Saktë
1. këta afishimekëto afishime
2. biznese te rendesishem biznese të rëndësishme
3. Biznese ambulantë biznese ambulante
4. këta afishime këto afishime
5. ekrane të vegjël ekrane të vogla
6. këta personazhe publike këto personazhe publike
7. burimeve të rinovueshëm burimeve të rinovueshme
8. distribucionet më të hershëm distribucionet më të hershme
9. Dëfrimet e zakonshëm dëfrimet e zakonshme

Jepni sa më shumë raste të tilla edhe ne fjali.
Si mendoni a është e nevojshme kjo përshtatje dhe pse?

Keto gabime mund t'i besh vetem me dashje.
Harroje kete teme ose sill ndonje shembull qe ke ndeshur qe te diskutojme .
Respektet e mia per shqetesimin e mireshkrimit te gjuhes shqipe.

[Baptist]

Fatkeqsisht DAJO keto gabime behen per cdo dite ne media publike dhe ne gazeta te redaktuara te stypit ditor, javor, etj.

Shqetesimi eshte me vend!

Keto coroditje jane ne rritje dhe infektive, sepse leshohen ne media zyrtare ku veshi i pambrojtur dhe i papergatitur mjaftueshem kap infeksionin dhe fillon t'i reprodukoj. Dhe ate, me krenari te shtuar bile...

[andrida]

Keto gabime mund t'i besh vetem me dashje.
Harroje kete teme ose sill ndonje shembull qe ke ndeshur qe te diskutojme.

Këto gabime behen here pas here dhe jo me dashje. Shembujt e mesiperm jane marre nga gazeta te ndryshme, shkrime ne internet, bile dhe nga vepra te shkruara nga studiues te ndryshem, qe normalisht e kane nje kulture te shkruari.
Gjinia e emrave eshte dyllojeshe: natyrore dhe abstrakte. Kur kemi emra si djalë, vajze, burrë etj. këta kane gjini natyrore dhe nuk mund ta ndryshojne. Por kur behet fjale per sendet, gjinia eshte përcaktuar me marreveshje: jane mashkullore kur mbarojne me -i ose -u dhe jane femerore kur mbarojne me -a ose -ja. Disa nga emrat mashkullore, kur vendosen ne shumes kalojne ne femerore dhe kjo duket nga fjalet percaktuese qe marrin para ose pas: "zjarret e mëdhenj" apo "zjarret e medha"? sipas rregulles: "Emrat mashkullore qe e bejne shumesin me -e, kalojne ne gjinine femerore dhe marrin fjalë përcaktuese (mbiemra, peremra) në gjininë femerore" duhet "zjarre të mëdha" dhe jo "zjarre të medhenj".
Këto gabime jane shume te shpeshta. Nese mund te gjeni dhe ju shembuj te tjere, mund t'i shkruani.

[andrida]

Ja disa shembuj me fjali:
1. Një nga albumet e rrallë (e rralla) dans që është vlerësuar nga kritika është ai "Ruti" (Rooty) i grupit Besment Xheks.
2. Ka një sipërfaqe prej 42 m² me të gjithë (të gjitha) ambientet e përbashkëta aktualisht është përfunduar për banim.
3. Pika të tjera do të ishin edhe aeroporte të ndryshëm (të ndryshme) si edhe stacionet e radarëve
4. SuSE është një ndër distribucionet më të hershëm (të hershme) dhe më me eksperiencë

[Adera]

Në përgjithësi përdoruesit e shqipes nuk ngatërrojnë emrat që mbarojnë më -im, p.sh.:
veprim i këndshëm - veprime të këndshme
studim bashkëkohor - studime bashkëkohore etj.

Më tepër ngatërrohen emra të tjerë, p.sh.:
zjarr i madh - zjarre të mëdhenj
udhëkryq i ri - udhëkryqe të rinj
qytét i këndshëm - qytete të këndshëm
mal i lartë - male të lartë

[Alienated]

Më tepër ngatërrohen emra të tjerë, p.sh.:
zjarr i madh - zjarre të mëdhenj
udhëkryq i ri - udhëkryqe të rinj
qytét i këndshëm - qytete të këndshëm
mal i lartë - male të lartë

Kerkoj falje Adera por mua s'me duken te sakta keto opsione qe ke dhene si te sakta:

Une them se sakte duhet te jene:
Zjarre të mëdha
Udhëkryqe të reja
Qytete të këndshme
Male të larta

[Baptist]

Une kam menduar se i ka dhene per te gabueshme ato!!?

[Alienated]

Une kam menduar se i ka dhene per te gabueshme ato!!?

Hmmm ... thua qe qellimisht i ka vene per te potencuar faktin ku behen gabimet e tilla me shume. E di - edhe ka mundesi te jete ashtu sepse s'do gabonte te gjitha fjalite.

Nese eshte lene ashtu qellimisht - kerkoj falje per nderhyrjen! E pata me qellim qe te sqarohen ato forma.

[DAJO]

Këto gabime behen here pas here dhe jo me dashje. Shembujt e mesiperm, jane marre nga gazeta te ndryshme, shkrime ne internet, bile dhe nga vepra te shkruara nga studiues te ndryshem, qe normalisht e kane nje kulture te shkruari.
Gjinite e emrave jane dyllojeshe: natyrore dhe abstrakte. Kur kemi emra si: djalë, vajze, burrë etj. këta kane gjini natyrore dhe nuk mund ta ndryshojne, por kur behet fjale per sendet, gjinia eshte përcaktuar me marreveshje(jane mashkullore kur mbarojne me -i ose -u dhe jane femerore kur mbarojne me -a ose -ja). Disa nga emrat mashkullore, kur vendosen ne shumes kalojne ne femerore dhe kjo duket nga fjalet percaktuese qe marrin para ose pas: "zjarret e mëdhenj" apo "zjarret e medha"? sipas rregulles: "Emrat mashkullore qe e formojne shumesin me -e, kalojne ne gjinine femerore dhe marrin fjalë përcaktuese (mbiemra, peremra) në gjininë femerore" duhet "zjarre të mëdha" dhe jo "zjarre të medhenj".
Këto gabime jane shume te shpeshta. Nese mund te gjeni dhe ju shembuj te tjere, mund t'i shkruani.

Znj/e.Andrida!
Jam shume dakord me shembujt qe keni sjelle me siper.
Mire eshte qe diskutimi perreth kesaj teme te behet me shembuj.
Ka shume arsye me te cilat disa prej nesh mund te mos bien dakord me ata shembuj qe keni sjelle per ilustrim.
Me pelqen qe jeni e apasionuar me mireshkrimin e shqipes.
Do te ishtre shume e veshtire per cdokend prej nesh t'i permbaheshim me kaq rigorozitet rregullave sintaksore te shkrimit si dhe aplikimin e tyre drejtperdrejt psh: ne nje diskutim te zakonshem per jeten e nates ne Tirane .
Flas ketu per nje njeri qe shkruan per "qejf"ne nje Forum Shqiptar.Per te vertetuar veshtiresine(kam bere disa korrigjime ne shkrimin tuaj te mesiperm).
Ne asnje menyre nuk dua te pakvleresoj kulturen tuaj te shkrimit ne shqip,thjesht per te sjelle nje shembull ngaku nxjerrim ne pah veshtiresine e shkruarjres drejt ,akoma edhe kur flasim per drejt apo mireshkrim te Gjuhes Shqipe.
Me falni nese nuk jam paqesor ne dukje! Ky eshte kendveshtrimi im.
Vazhdon....

Mos harroni te konsideroni te sinqerte respektin tim per shqetesimin e te shkruarit "bukur" dhe mire te gjuhes ... prej jush , ju lutem!

[andrida]

Mire eshte qe diskutimi perreth kesaj teme te behet me shembuj.
Per te vertetuar veshtiresine(kam bere disa korrigjime ne shkrimin tuaj te mesiperm).

Përshëndetje Dajo,
Edhe në postimet e tjera unë kam kërkuar që të sjellim sa më shumë shembuj, pra, të mos flasim vetëm teori.
Sa për korrigjimin që pretendon që ke bërë te shkrimi im, ku veç ke shtuar kllapat, duhet të dish se ka disa alternativa të pikësimit në ato raste. Informacioni shtesë ose mund të jepet me kllapa, ose midis dy vijëzash (-,) por dhe me sy pika (. Nejse, nuk qëndron këtu çështja.
Ka ndonjë që ka vështirësi në përshtatjen e këtij lloji dhe nëse po, në cilat raste has vështirësi.

[Adera]

Përshëndetje Alienated,
Sigurisht që shembujt e cituar janë raste tipike të përdorimeve të gabuara, ndryshe nga shembujt e dhënë sipër tyre (veprim i këndshëm - veprime të këndshme
studim bashkëkohor - studime bashkëkohore ) që gabohen më rrallë.

[Alienated]

Përshëndetje Alienated,
Sigurisht që shembujt e cituar janë raste tipike të përdorimeve të gabuara, ndryshe nga shembujt e dhënë sipër tyre (veprim i këndshëm - veprime të këndshme
studim bashkëkohor - studime bashkëkohore ) që gabohen më rrallë.

Kuptoj ... rrofsh per impenjimin.

Une tani do doja nje ndihme te vogel nga ju:

Kemi shprehjen: Flokët e gjata - mendtë e shkurtëra

Me intereson te dij nese fjala "mendtë" eshte shkruar sakte ke fjalia ime siper (sepse gjithnje e kam kete problem) dhe nese mbiemri i (e) shkurtër eshte pershtatur si duhet ne proverbin e dhene me siper.

Ju flm