Roli i Tradites ne Kishen e hershme

[Seminarist]

"Ego vero Evangelio non crederem, ni si me catholicae Ecclesiae commoveret autoritas" (Une nuk do ta besoja ungjillin, nese nuk do te me bente pershtypje autoriteti i Kishes katolike) - Shen. Augustini, contra Manichaei, I. 1



1) Shen Vincenti i Lerinit edhe Tradita.

Diktati i famshem i shen. Vincentit te Lerinit ishte karakteristik mbi qendrimin e Kishes se hershme ne lidhje me ceshtjet e besimit: "Neve na duhet te qendrojme ne ate qe eshte besuar kudo, gjithnje edhe prej te gjitheve". Ky eshte njekohesisht kriteri edhe norma. Theksi kryesor ketu eshte ne vazhdimesine e mesimit te krishtere. Shen Vincenti po i drejtohej aktualisht "ekumenicitetit" te dyfishte te Fese se krishtere - ne kohe edhe vend. Ne fakt ka qene i njejti vizion i madh qe e ekish frymezuar edhe Shen. Irineun ne kohen e tij: Nje Kishe, te shtrire edhe te perhapur ne te gjithe boten, por serish duke folur ne nje ze, ne te njejten Fe kudo, ashtu sikunder eshte transmetar prej Apostojve te bekuar edhe ruajtur prej deshmitareve pasues: quae est ab apostolis, quae per successionem presbyterorum in ecclesiis custoditur. ("qe eshte rruajtur ne Kishe prej Apostojve nepermjet vijeshmerise se prifterijve")
Keto dy aspekte te Fese, ose me mire dy dimensione, nuk do te mund te ndahen kurre prej njeri-tjetrit. Universitas edhe antiquitas, si edhe consencio, i takonin njeri-tjetrit. Asnjeri prej tyre nuk ish nje kriter i mjaftueshem ne vetvete. "Antiquitas" (hershmeria, antikiteti) si i tille, nuk ishte nje elemnt garantues per vertetesine, perderisa te mos ish ne te edhe konsensusi i vetekutptueshem i te hershmeve. Edhe "consensio" (rrenia dakort) si i tille nuk ishte i mjaftueshem, perderisa te mos i gjehej origjina ne fillimet apostolike. Tashti, sugjeron Shen Vincenti, Feja e vertete mund te njihet me ane te nje burimi te dyfishte - Shkrimi edhe Tradita: duplici modo...primum scilicet divinae legis auctoritate, tum deinde ecclisiae catholicae traditione. (" Ne dy menyra....se pari qartesisht me ane te autoritetit te Shkrimit te Shenjte, e me pas me ane te Tradite se Kishes katolike")
[** Shenim klod: me term katolik nenkuptohet e gjithe Kisha e pare e jo Kisha katolike romake e sotshme]


vijon...

[Seminarist]

Sidoqofte kjo nuk do te thosh se kishte vetem dy burime te doktrines se krishtere. Ne te vertete rregulli, apo kanoni, i Shkrimit ishte "perfekt" edhe "i vete-mjaftueshem" - ad omnia satis superque sufficiat ("Per te gjitha i kompletuar edhe me se i mjaftueshem"). Perse u desh atehere ti shtohej edhe nje "autoritet" tjeter? Perse ishte e domosdoshme edhe perfshirja e autoritetit te "kuptimit Kishtar" - ecclesiasticae intelligentiae auctoritas? Arsyeja ishte mese e qarte: Shkrimet ishin interpretuar ne menyra te ndryshme prej individeve: ut paene quot hominess tot illinc sententiae erui posse videantur ("Keshtu qe ndokujt i krijohej pershtypja se kish po aq kuptime te ndryshme sa kish edhe njerez"). Kaershi krtyre varieteteve "private" te mendimeve, Shen. Vincenti i kundervinte mendjen "e perbashket" te Kishes, mendjen (mendimin) e Kishes katolike: ut propheticae et apostolicae interpretationis linea secundum ecclesiastici et catholici sensus normam dirigatur ("qe vija e interpretimeve te profeteve edhe shkrimeve apostolike te drejtohet ne perputhje me rregullin e kuptimit kishtar edhe katolik.") Tradita ishte sipas Shen. Vincetit te lerinit, jo nje instance e pavarur, as nuk ish ndonje burim i kote i beses. "Kuptimi kishtar" nuk do te mund ti shtonte asgje Shkrimit. Por ishte e vetmja menyre e sigurimit edhe ruajtjes se kuptimit te vertete te Shkrimit. Tradita, ne te vertete, ishte interpretimi autentik i Shkrimit (te shenjte). Keshtu ne kete kuptim, eshte i bashkevlefshem me Shkrimin. Tradita, ne fakt, eshte "Shkrimi i kuptuar drejte", ndersa Shkrimi, ishte per Shen. Vincentin, i vetmi kanon primar edhe perfundmitar i te vertetes se Krishtere (Commonitorium, kap. II; kap 28).


Pyetja hermentike ne Kishen e hershme

Deri ne kete pike, Shen. Vincenti ishte ne perputhje te plote me Traditen e njohur. Ne frazen e admirueshme te Shen. Hilari i Poiterir-it "scripturae enim non in legendo sunt, sed in intelligendo" (Pasi Shrkimi nuk eshte ne lexim, por ne kuptim), kjo fraze perseritet edhe nga Shen. Jeronimi. Problemi i shpjegimit te sakte te Shkrimit ishte ende nje ceshtje kryesore edhe ne shekullin e katert, ne kontekstin e debatit te Kishes me Arianet, po ashti sikur gjate shekullit te dyte, ne betejat kunder Gnostikeve, Sabelianeve edhe Montanisteve. Te gjitha partite (grupimet) qe merrnin pjese ne debat, i drejtoheshin Shkrimeve. Heretike, madje edhe Gnostiket edhe Manikeasit, i drejtoheshin me citime Shkrimeve edhe pasazheve edhe vinin ne pah autoritetin e Shkrimit te Shenjte. Per me teper, shpjegimi ishte ne ate kohe, metoda ekryesore, ndoshta edhe e vetmja teologjike, edhe autoriteti i Shkrimit ishte mbizoterues edhe suprem. Ortodokset ishin ata qe ngrejten pyetjen thelbesore hermentike: Cili eshte parimi ne interpretim? Tashme, ne shekullin e dyte, termi "Shkrimet" kish te bente me teper me Testamentin e Vjeter, edhe nga ana tjeter, autoriteti i ketyre Shkrimeve sfidohej thellesisht, edhe madje u hodh poshte fare nga mesimet e Marcionit. Uniteti i Bibles duhej provuar edhe deshmuar. Cfare ishte baza edhe garancia e te kuptuarit te krishtere edhe kristologjik te "Profecise", me fjale te tjera te Testamentit te Vjeter?


vijon...

[Seminarist]

Ishte pikerisht ne kete situate historike ku u spikat edhe autoriteti i Tradites. Shkrimet i takonin Kishes, edhe ishte vetem ne Kishe, brenda komunitetit te Beses se drejte, ku Shkrimet mund te kuptoheshin drejte edhe ashtu sic duhej. Heretiket - dmth ata jashte Kishes, nuk kishin celesin per ne kuptimin e Shkrimeve. Nuk ishte e mjaftueshme vetem leximi edhe citimi i fjaleve te Shkrimit - kuptimi i vertete, apo thelbi, i Shkrimit, duke u marre si e gjitha, duhej marre para sysh.Duhej kape qe ne fillim, konturet e verteta te Zbuleses Biblike, skica e madhe e providences cliruese te Perendise, edhe kjo mund te behej vetem vetem me ane te nje njohje te besimit. Vetem me ane te beses mund te shiheshin gjurmet e Christuszeugniss (Deshmise mbi Krishtin) ne Testamentin e Vjeter. Me ane te besimit mund te shihej edhe uniteti i ungjillit tetramorf (katerpjesesh) ne menyre te drejte.
Por kjo Bese nuk ishte nje njohje arbitrare edhe subjektive e INDIVIDEVE - por ishte Besa e Kishes, e themeluar ne mesazhin apostolik, apo kerygma, edhe e vertetuar prej saj.
Atyre jashte Kishe u mungonte pikerisht kjo baze edhe origjine e mesazhit, qe eshte thelbi i zemres se Ungjillit. Me ta Shkrimi ishte thjesht nje germe e vdekur, ose nje grup pasazhesh edhe historish te palidhura, te cilat ata i sajonin per ta rikrijuar sipas bindjeve te tyre, duke u nise nga burime te huaja. Ata kishin nje besim tjeter. Ky ishte edhe argumenti kryesor i Tertulianit ne traktatin e tij apasionant "De praescriptione". Ai nuk do ti diskutonte Shkrimet me heretiket - ata nuk kishin te drejte ti perdornin Shkrimet,pasi ato nuk u takonin atyreve. Shkrimet ishin zoterime te Kishes. Ne menyre te theksuar Tertuliani kembengulte ne prioritetin e "rregullit te Besimit" (regula fidei). Kjo ishte i vetmi celes ne kuptimin e Shkrimeve, edhe ky "rregull" ishte apostolik, i themelosur edhe i buruar prej predikimit apostolik.

vijon....