Ligji i ri, si perfitojne emigrantet shqiptare ne Greqi

[Lioness]

(Nga Shekulli)

Ish-ambasadori shqiptar në Athinë komenton ligjin e ri të Parlamentit grek për emigracionin
Diplomati, vlerësime për përpjekjet e qeverive të Athinës dhe kritika për qeveritë e Tiranës

Brenda 15 viteve të fundit, qeveritë greke kanë bërë shumë përpjekje për të integruar emigrantët ekonomikë shqiptarë që kanë ndërtuar jetën e tyre në shtetin fqinj. Por për fat të keq, qeveritë shqiptare kanë bërë shumë pak t'u gjendur në krah të bashkatdhetarëve të tyre që kanë kontribuuar shumë jo vetëm për veten dhe famljet e tyre, por edhe për begatinë e Shqipërisë dhe Greqisë. Ky është komenti që i ka bërë dje për gazetën "Shekulli", ligjit të ri për emigrantët në Greqi, z.Bashkim Zeneli, ish-ambasadori i Shqipërisë në Greqi deri në fillimvitin 2006.

Duke vlerësuar angazhimin e qeverisë aktuale greke për një ligj që integron më mirë të huajt që punojnë dhe jetojnë në Greqi, z.Zeneli nuk harron të thotë që ky ligj, pikë së pari është bërë për emigrantët shqiptarë, të cilët llogariten sot në 80 për qind të 1,3 milionë emigrantëve të huaj në Greqi, apo rreth 10 për qind e popullsisë.

Z.Ambasador, si do ta komentonit ligjin e ri për emigracionin në Geqi?

Parlamenti grek, në shkurt të këtij viti miratoi një ligj të ri për emigracionin ndërsa siç kam dijeni, të mërkurën e shkuar, qeveria greke nxori dhe udhëzimet përkatëse për zbatimin e këtij ligji. Unë mendoj se Greqia, si një vend i Bashkimit Evropian, ka ndjekur veçanërisht vitet e fundit një politikë integruese për emigratët që janë atje dhe kushtet për ta, që përbëjnë rreth 12 për qind të popullsisë greke, pra janë rreth 1 milionë e 300 mijë emigrantë, nga këta rreth 80 për qind janë shqiptarë. Është një politikë e përfshirjes dhe jo e përjashtimit dhe e kufizimit. Mendoj se me politikën që është ndjekur, emigrantët, në radhë të parë shqiptarët, e kanë ndjerë veten gjithnjë e më mirë. Dhe mendoj se kjo politikë, veçanarisht vitet e fundit, ka pasur evolime gjithnjë e më pozitive. Kjo meriton mirënjohje dhe këtë e kemi shprehur.

Si ka shërbyer në këto vitet e fundit politika zyrtare e Greqisë, në zgjidhjen e problemit të emigracionit?

Dua të thekësoj që në fillim, se në këto 15-16 vitet e fundit legjislacioni grek ka ndryshuar tri herë. Pra, kemi tre ligje të miratura gjatë këtyre viteve nga Parlamenti grek, pa folur pastaj dhe për vendimet e qeverisë apo vendimet e ministrive përkatëse, sidomos Ministrisë së Brendshme dhe asaj të Rendit Publik, në zbatim të ligjeve. Procesi i legalizimit të shtetasve të huaj në Greqi, ka filluar në rrugë më të plotë më komunitare në vitin 1997, pas daljes së dy dekreteve të Presidentit të Greqisë, që mbajnë numrat 358 dhe 359 të datës 28 nëntor 1997. Por duhet thënë se ligji i parë grek është ai vitit 1991 gjatë qeverisjes së ish-kryeministrit Micotaqis dhe si filozofi bazë ka qenë emigracioni i përkohshëm. Me ndryshimin e sistemeve nga mjaft vende të tilla si Bullgaria, FYROM, mjaft vende ish-Ruse, u dyndën drejt Greqisë shumë emigrantë, por u mendua se do të ishte një qëndrim i përkohshëm dhe Greqia vetë nuk kishte ndonjë përvojë të madhe për të ndërtuar një legjislacion afatgjatë.

Më vonë kemi pastaj ligjin e dytë, që është miratuar në vitin 2001 gjatë qeverisjes së ish-kryeministrit Simitis. Atëherë mbizotroi logjika dhe filozofia se derisa emigrantët vazhdojnë të qëndrojnë në Greqi atëherë diçka duhet bërë, duhen rregulluar që të jetojnë në bazë të ligjeve, që të gëzojnë ato të drejta që mund të gëzojnë si emigrantë. Por natyrisht edhe ky ligj kishte mangësi sepse, zbatimin e tij e pengonte ose e zvarriste dhe burokracia, jo thjeshtë burokracia e administratës, por vetë rregullat që ishin vendosur. Fillimisht, kërkohej që çdo shtetas i huaj emigrant në Greqi të legalizohej çdo 6 muaj, kjo krijonte mjaft probleme.

Sa ka ndikuar reagimi i Komitetit Grek të Helsinkit, i Avokatit të Popullit grek ose sindikatave të emigrantëve, për shmangien e burokracive?

Janë shprehur mjaft shoqata shqiptare edhe Avokati i Popullit grek edhe Komiteti i Helsinkit. Unë kam patur vazhdimisht kontakte gjatë periudhës që unë kam drejtuar atje misionin shqiptar, si me Avokatin e Popullit, ashtu edhe me organizma të tjera joqeveritare, natyrisht, krahas linjës zyrtare. Mund të them se nëse ka ndryshime të vazhdueshme në legjislacionin grek dhe këto ndryshime kanë qenë vazhdimisht për të mirë dhe nxitje për këto përmirësime kanë qenë shqiptarët. Në qoftë se është bërë një ligj i ri grek, duhet ta dimë se ky ligj është bërë kryesisht për shqiptarët. Pse e them këtë, sepse nuk do të merrej një iniciativë ligjëvense apo nuk do të merrej qeveria apo "x" ministri për të nxjerr një vendim, udhëzim etj., në interes të 10 mijë marokenëve apo 20 mijë ukrainasve apo 100 mijë bullgarëve, që ishin apo janë emigrantë në Greqisë.

Pra shtysë kanë qenë shqiptarët që përbëjnë 800 apo 900 mijë emigrantë në Greqi. Avokati i Popullit ka luajtur një rol të rëndësishëm në nxitjen e lehtësimit, jo vetëm të procedurave burokratike etj., por edhe në një koncept më liberal të pranimit të emigrantëve. Në mënyrë të veçantë një udhëzim i BE-së i vitit 2003, bëri që Greqia legjislacionin e saj për emigrimin ta bënte më europianist, më komunitar, me frymë më liberale. Greqia nuk kishte shumë përvojë krahasuar me vende që e kanë pranuar emigracionin shumë vite më parë, si Gjermania Federale, SHBA-të, Kanadaja apo Australia. Grekët ishin vetë ata që emigruan në vitet e pasluftës së Dytë Botërore apo e thënë më mirë pas viteve '50-'60 në këto vende.

Ndalemi pak tek ligji i ri, sa i lehtëson ai emigrantët?

Ligji i ri ka disa avantazhe që me aq sa jam njohur, nuk marr përsipër t'i komentoj të gjitha detajet. Ligji i ri që u miratua në shkurt që dje, siç thashë, doli udhëzimi përkatës i Ministrisë së Brendshme, ka mjaft avantazhe. Në radhë të parë, objektivi kryesor i këtij ligji, i këtyre dispozitave ligjore, do të thoja se shpreh më së shumti preokupimin e qeverisë greke për të mos mbetur asnjë emigrant pa u legalizuar. Kjo do të thotë që të gjithë emigrantët që kanë ardhur me një vizë të rregullt në Greqi deri në 31 dhjetor të vitit 2004, u jepet mundësia që deri në 30 shtator të këtij viti të depozitojnë kërkesat e tyre për t'u legalizuar. Për ato, sipas ligjt të ri, duhet që të kenë shlyer disa detyrime për kontributet shoqërore që janë në masën 150 ditëve pune dhe kanë të drejtë që t'i blejnë këto të ashtuquajtura (ensima) siç thonë grekët dhe mbi këtë bazë të paraqesin pastaj kërkesën për legalizim. Leja e qëndrimit që më parë ishte 6-mujore tani jepet 2-vjeçare, 5-vjeçare ose 10-vjeçare dhe kjo varet nga mjaft faktorë, ata që kanë një prani më të hershme në Greqi etj.

Paketa e re ligjore parashikon edhe disa lehtësime në procedurën e rinovimit të lejës së qëndrimit. Kështu, emigrantët shqiptarë do të kenë të drejtë të paraqesin kërkesën për rinovim edhe një muaj pas skadimit të afatit. Pra nëse afati është deri më 30 shtator është shtuar një muaj që të kenë të drejtë të paraqesin. Por nëse e paraqesin pas 30 shtatorit duhet të paguajnë gjobë. Një dispozitë mjaft e favorshme për bashkatdhetarët tanë dhe për familjet që kanë fëmijë, është se është rritur deri në moshën 18-vjeç detyrimi për të bërë pagesa. Më parë ishte deri në 14, tani fëmijët deri në 18-vjeç nuk paguajnë asgjë për t'u regjistruar dhe për të marr lejen e qëndrimit. Mendoj se një element mjaft i rëndësishëm që krijonte probleme më parë dhe që ndryshon me këtë ligj të ri të miratuar është se emigrantët që punojnë në më shumë se tek një punëdhënës. Janë çliruar nga detyrimi që bashkë me këtë kërkesë për rinovim, të paraqesin edhe kontratën e punës. Pra mjafton që të kenë një kontratë tek një punëdhënës. Me ligjin e ri, emigrantët mund të punojnë edhe në qytete apo rrethe, jashtë qendrës së rezidencës, veç atij që ka lëshuar lejen e qëndrimit, pa qenë nevoja që të zgjidhin kontratën ekzistuese dhe të lidhin kontratën me punëdhënësin e tij kudoqoftë ai, siç kërkohej deri tani. Ka elementë të tjerë favorizues në bashkimin familjar.

Pra, ky është një lajm i mirë në aspektin ekonomik për Shqipërinë?

Natyrisht, e mira është shumëplanëshe në rastin konkret. Nga një qëndrim i ligjshëm burojnë shumë të drejta e favore. Unë do ta vlerësoja që në koncept është një lehtësim për legalizim, për qëndrimin, për moszvarritjen e mjaft problemeve që kanë patur dhe që u hante vërtetë shumë kohë. Ka edhe vlerën ekonomike. Vërtetë shqiptarët kontribuojnë në jetën ekonomike greke, sidomos me frontet më të vështira, por kontribuojnë edhe për vendin këtu, kontribuojnë për familjet, me të ardhurat që u dërgojnë familjarëve, kontribuojnë me investimet që kanë nisur apo po vazhdojnë.

Për vitin 2005 sipas statistikave të Bankës Kombëtare Greke, nga emigracioni në Greqi hyjnë në Shqipëri 800 milionë deri në 1 miliardë euro në vit. Dhje kjo është një ndihmë e madhe, një kontribut i madh që, për mendimin tim duhet ditur nga strukturat tona shtetërore, nga qeveria, mekanizmat përkatëse, që të nxitet, të stimulohet, të kanalizohet dhe të mos mbetet vetëm ajo kënaqësi që ja, bashkatdhetarët tanë po dërgojnë kaq e aq. Për mendimin tim, kjo duhet marrë në një konsideratë më të gjerë: për të dhënë lehtësira më specifike për bashkatdhetarët tanë që janë në Greqi dhe në vende të tjera, për të krijuar këto lloj lehtësirash, për të vënë në shfrytëzim këtë potencial të madh.

Se me të drejtë lind pyetja: Çfarë bëjmë ne për ta; çfarë bëjnë strukturat shtetërore? Më duket se kemi mbetur më shumë tek fjalët. E dini ju se një shqiptari që vjen për pushime nga Greqia apo nga vende të tjera, ne ju marrim për çdo ditë qëndrimi një taksë për makinën? Këtu ka mbetur të mbushet buxheti? E dini se një familjeje shqiptare që i lind një fëmijë në Greqi "e zë tmerri" kur kujton procedurat dhe gjashtë vulat që duhet të marrë për ta legalizuar atë në Shqipëri, duke ardhur vetë brenda një afati dyzetditor? Të tillë shembuj mund të numëroj me dhjetëra. Të shohim legjislacionin grek, por të ulemi edhe për legjislacionin tonë se ka mjaft probleme, sidomos mjaft vendime, rregullore e urdhëresa.

Janë rreth 4 miliardë e gjysëm euro, depozitat bankare të emigrantëve shqiptarë në bankat greke…

Po, aq janë. A krijon lehtësi ekonomike ligji i ri? Ligji i ri parashikon edhe këtë, nxit edhe shqiptarët të bëhen sipërmarrës. Ata duhet të kenë një deklarim të pasurisë së tyre, deri në 60 mijë euro dhe mund të hapin çdo lloj aktiviteti privat. Natyrisht, shqiptarët që janë sot në Greqi nuk janë ata të para 15 viteve. Ata që hynin deri dje nga mali, sot vijnë në atdhe me makinat e tyre, bëjnë pushimet e tyre, kanë blerë shtëpitë e tyre, madje ka në Athinë lagje të tëra, që mund të konsiderohen lagje të shqiptarëve. Kanë blerë apartamente, madje edhe nga dy-tre, disa duke ndjekur traditën greke, kanë blerë shtëpira edhe nëpër ishuj. Niveli i tyre po rritet nga dita në ditë dhe kjo është në radhë të parë në sajë të punës së tyre, dhe vullnetit të tyre për të kapërcyer vështirësitë. Shumë prej tyre kanë marrë sipërmarrje dhe ekskluzivitete në shumë drejtime dhe kanë të punësuar 30-40 grekë në firmat e tyre. Pra është një proces i vështirë integrimi që ka dhënë frytet e tij. Edhe në sajë të vullnetit të popullit dhe qeverive greke për t'i pritur mirë, por edhe të aftësive të shqiptarëve për të përballuar çdo lloj detyre.

Çfarë kanë bërë autoritetet shqiptare për t'i ndihmuar bashkatdhetarët tanë, në këtë proces të gjatë dhe të vështirë integrimi?

Fola pak edhe më lart. Unë mendoj se interes ka patur edhe më parë edhe tani, për bashkatdhetarët. Por, ka pak masa konkrete. Ato janë spontane, nganjëherë edhe shumë demagogjike, duke marrë përsipër edhe gjëra që nuk realizohen. Mendoj se duhet të ulemi me këmbë në tokë, me mend, por të dimë edhe tjetrën, se çfarë t'u kërkojmë qeverive, aty ku kemi prani të madhe, si në Itali dhe Greqi, që në kuadër të lehtësirave të ofruara nga BE-ja, për lëvizjen e lirë, por edhe për qëndrimin, të dimë se çfarë të kërkojmë dhe kjo arrihet kur ke vullnet politik dhe marrëdhënie të mira, kur jemi seriozë e partnerë.

Ka edhe një strategji kombëtare që është bërë në bashkëpunim me IOM-in, por kam përshtypjen se ajo ka karakterin e një leksioni sesa të zgjidhjeve konkrete. Duhet të rishikohen mjaft ligje dhe vendime, të qeverisë apo dikastereve të ndryshme, që kanë të bëjnë me lehtësimin e halleve dhe problemeve të bashkëatdhetarëve tanë. Shteti duhet të ndjejë detyrim deri në një për bashkatdhetarët e tij, në të gjitha aspektet.