Triniteti dhe FALLSITETI i tij
Kėtu shohim njė dallim ndėrmjet citateve tė Biblave tė ndryshme. Citati i lartpėrmendur (Ati, fjala dhe fryma e shenjtė dhe kėta tė tre janė njė) nuk paraqiten nė asnjė nga dorėshkrimet e vjetra tė Biblės...
Rreth citateve tė doktrinės sė trinitetit
Kėta tė tre janė njė. (1 Gjoni 5:7)
Kėtu kemi tė bėjmė me njė citat tjetėr te 1 Gjoni 5:7-8, tė cilin e gjejmė nė tri pėrkthime tė ndryshme. Sipas Biblės, Diodati i Ri, pėrkthim 1991-1994, ėshtė kėshtu: "sepse tre janė ata qė dėshmojnė nė qiell: Ati, Fjala dhe Fryma e Shenjtė, dhe kėta tė tre janė njė".
Sipas Biblės qė e pėrktheu Dom Simon Filipaj ėshtė kėshtu: "Kėshtu, tre janė ata qė dėshmojnė: Shpirti i shenjtė, uji dhe gjaku. Kėta tė tre bėjnė njė dėshmi tė vetme".
Te shkrimet e shenjta, pėrkthim nga "Bota e Re", shkruan kėshtu: "Sepse tre janė ata qė japin dėshmi, fryma, uji dhe gjaku, dhe qė tė tre janė nė pėrputhje me njėri-tjetrin".
Kėtu shohim njė dallim ndėrmjet citateve tė Biblave tė ndryshme. Citati i lartpėrmendur (Ati, fjala dhe fryma e shenjtė dhe kėta tė tre janė njė) nuk paraqiten nė asnjė nga dorėshkrimet e vjetra tė Biblės, por janė shtuar mė vonė me qėllim qė tė mbėshtetin doktrinėn false tė trinitetit. Megjithatė, dijetarėt e dinė se fjalėt e tilla janė false dhe nė pėrkthimet e sotme tė Biblės i lėnė jashtė.[1]
Citati "Ati, Fjala dhe Shpirti i Shenjtė dhe tė tre kėta janė njė", gjendet nė versionin e mbretit Xhejms, botuar nė vitin 1916 dhe nė atė kohė pėrbėnte njėrėn ndėr bazat mė tė forta pėr doktrinėn e trinisė. Por tani, kjo pjesė ėshtė hequr nga "Revised Standard Version", i vitit 1952 dhe 1971, si dhe nga mjaft Bibla tė tjera, pasi kishte depėrtuar gabimisht nė tekstin grek.[2]
Pra, kėtu kemi pėrsėri tė bėjmė me fjalėn "Njė", sikurse e shqyrtuam mė parė te citati "Unė dhe ati jemi njė" (Gjoni 10:30), duke shikuar edhe citatet e biblave tė tjera, kėtu kuptojmė se fjala "Njė", nuk do tė thotė unitet duke aluduar nė trinitet, por nė njė qėllim, nė njė veprim, rreth njė dėshmie tė vetme, apo qė janė nė pėrputhje me njėri-tjetrin. P. sh., nėse tre persona nė gjyq japin deklaratė tė njėjtė, nuk do tė thotė se tre personat janė i njėjti person, por dėshmia e tyre ėshtė e njėjtė. Mirėpo, kėtu shihet qartė se ėshtė njė shtim i citatit nė Bibėl, me qėllim tė mbėshtetjes sipas tyre tė Doktrinės sė Trinitetit.
Mė 1690 Isak Njutoni (1642-1727) shkroi njė dorėshkrim mbi korruptimin e tekstit tė Dhiatės sė Re, sa u pėrket citateve te 1 Gjoni 5:7 dhe 1 Timoteu 3:16, titullohej "A Historical Account of Two Notable Corruptions of Scripture" (Njė llogari historike e dy korruptimeve tė shquara tė shkrimeve). Lidhur me citatin 1 Gjoni 5:7, Njutoni thotė se ky varg pėr herė tė parė ėshtė shfaqur nė edicionin e tretė tė Dhiatės sė Re, tek Erasmusi.
"Kur ata krijuan Trininė; nė edicionin e tij ata futen gjėra nga dorėshkrimi i tyre, nė qoftė se ata kishin njė tė tillė, si njė almanak qė i ka kaluar koha. Dhe a ka mundėsi qė kėto metoda jo tė pastra ta kėnaqin njė njeri tė arsyeshėm?... Ėshtė mė tepėr rrezik se sa avantazh nė besim, qė ta bėsh atė tė mbahet nė njė kallam tė thyer".[3]
Kėtė citat nuk e kanė biblat e botuara tė mėparshme, si: "The revised standard version", "The new revised standard version", "The new american standard bible", "The new english bibla", "The philips modern english bibla", e shumė tė tjerė. Pėrse kėshtu? Pėrkthyesi Benjamin Willson bėn kėtė sqarim: "Ky tekst nuk gjendet nė asnjėrin prej shkrimeve greke qė ėshtė shkruar para shekullit XV. Nuk ėshtė cituar prej asnjė autori, as prej etėrve tė hershėm latinė... ". Po ashtu edhe dr. Herbert W. Amstrog pajtohet me atė se ky verset ėshtė shtim, sepse nuk gjendet nė shkrimet greke.[4]
Lidhur me kėtė njė hulumtues pėrfundon: "Mua nuk mė duket se doktrina e trinitetit nuk ka tė bėjė vetėm me themelet e besimit tė krishterė; meqė nga faktet del qartė se lidhur me tė nuk gjejmė tė shkruar asgjė tė drejtpėrdrejtė nė Dhiatėn e Re; ndėrsa i vetmi pasazh ku bėhet fjalė pėr tre qė janė dėshmitarė (1 Gjoni 5:7) ėshtė pa dyshim i rremė dhe stili i tė shkruarit i tij, krejt i panatyrshėm, dėshmon pėr faktin se sa e huaj ėshtė njė pėrmbledhje e tillė nga stili i shkrimeve tė Dhiatės sė Re". [5]
v Perėndia u shfaq nė mish. (1 Timoteu 3:16)
Njė citat tjetėr, nė tė cilin, sipas tė krishterėve, mbėshtetet doktrina e trinitetit ėshtė te 1 Timoteu 3:16: "Perėndia u shfaq nė mish",(Bibla-Diodati i Ri), qė tregon se si Perėndia u shfaq nė mish, u bė njeri. Po ta shohim tė njėjtin citat te Bibla e Dom Simon Filipajt, na del se Jezusi erdhi nė natyrėn e njeriut, e jo Perėndia: "Krishti u dėftua nė natyrėn e njeriut". Kurse te Bibla, shkrimet e shenjta, shkruan: "Ai u shfaq nė mish" (Kėtu aludohet nė Jezusin).
Vėrehet qartė dallimi ndėrmjet Perėndisė dhe Jezusit; nė citatin e parė tregohet Perėndia, ndėrsa nė dy Biblat tjera fjala ėshtė pėr Jezusin. Ēfarė ndryshimi i madh!
Nė manuskriptet e vjetra nuk qėndron "Perėndia u shfaq nė mish", veēse "Ai u shfaq nė mish", por zbulimi i manuskripteve tė vjetra e vuri nė pah mashtrimin e bėrė.[6] William Miller thekson: "Zoti nuk ka njė trup si tė njeriut dhe Ai nuk ėshtė i kufizuar nė njė vend, apo nė njė kohė, por ėshtė gjithmonė kudo i pranishėm".[7]
Bart Ehrman lidhur me kėtė citat biblik thotė: "Nė Kodikun Aleksandrin, qė tashmė gjendet nė Bibliotekėn Britanike (British Library), arritėm nė pėrfundimin se te 1 Timoteu 3:16, ndėrkohė qė shumica e dorėshkrimeve tė vonshme flisnin pėr Krishtin si "Perėndi i shfaqur nė mish", ky dorėshkrim i hershėm e pėrshkruan Krishtin si ai, "i cili u bė i shfaqur nė mish". Nė gjuhėn greke ndryshimi ėshtė shumė i vogėl. Dallimi qėndron mes njė thete dhe njė omikroni qė grafikisht ngjajnė, pak a shumė, kėshtu: ČÓ dhe OÓ. Skribėt e mėvonshėm e kanė ndryshuar tekstin fillestar, ndaj edhe tani aty nuk lexojmė mė "i cili", por "Perėndi" (i shfaqur nė mish). Me fjalė tė tjera, njė korrigjues i mėvonshėm e ka ndryshuar tekstin nė atė mėnyrė qė ta vėrė nė pah sa mė mirė hyjninė e Jezusit".[8
v Perėndia i ngjashėm me njeriun. (Zanafilla 1:26)
Te Zanafilla 1:26 shkruan: "Perėndia tha: Ta bėjmė njeriun sipas shėmbėlltyrės sonė dhe nė ngjasim me ne ...".
Gjithashtu, mundohen qė ta argumentojnė doktrinėn e tyre me kėtė citat, kinse Jezusi ėshtė Zot dhe se Zoti u bė njeri nė formėn e Jezusit. Sipas citatit kėtu tregohet nė pėrgjithėsi se si njerėzit janė sipas shėmbėlltyrės sė Zotit, d.m.th. ne i ngjajmė Zotit (I pastėr ėshtė Zoti nga shpifjet e tyre).
Shtrohet pyetja: Nėse Zoti ėshtė nė ngjasim me ne, apo ne jemi tė ngjashėm me Zotin? Nėse mendojmė pakėz, del se Zoti sipas Biblės na qenka nė shumė forma, sepse ndėr njerėz ka tė bardhė, tė zinj, tė kuq, tė verdhė, ka njerėz tė gjinisė femėrore dhe mashkullore etj. Nė cilin grup tė njerėzve hyn Zoti?! Kėtu shihet njė shpifje e madhe, njė trillim qė i bėhet Zotit tė Plotfuqishėm. Kur i lexojmė citatet e tjera tė Biblės, hasim nė kontradiktė ndėrmjet teksteve dhe njėherėsh e kundėrshton citatin e lartpėrmendur. Pasi gjinden shumė citate qė i kundėrvihet citatit qė sapo e pėrmendėm, ne do t'i paraqesim vetėm dy prej tyre.
Profeti Jeremia e kundėrshton kėtė citat duke thėnė: "Askush nuk ėshtė i ngjashėm me ty, o Zot ... nuk ka njeri tė ngjashėm me ty". (Jeremia 10:6-7) Por edhe Jezusi e kundėrshton, kur thoshte: "Ju nuk e keni dėgjuar kurrė zėrin e tij dhe as nuk e keni parė fytyrėn e tij". (Gjoni 5:37)
Kėtu shihet qartazi mėnyra e manipulimit tė njerėzve me Biblėn.
Nė njėrėn ndėr enciklopeditė e njohura tė religjionit, lidhur me kėtė ēėshtje, pohohet: "Sot teologėt janė tė njė mendjeje se Bibla hebraike nuk pėrmban ndonjė doktrinė tė trinitetit, edhe pse ishte e zakonshme qė nė tekstet dogmatike tė sė kaluarės lidhur me trinitetin tė citoheshin tekste tė ngjashme me ato tė Zanafillės 1:26, "Le ta bėjmė njerėzimin tė ngjashėm me ne, sipas shėmbėlltyrės sonė." (Shih gjithashtu Zanafilla 3:22, 11:7; Isaia 6:2-3) si njė provė e shumėsisė sė zotave. Edhe pse Bibla hebraike e paraqet Zotin si Atin e Izraelit dhe pėrdor edhe personifikime tė Zotit si: fjala (davar), shpirti (ruah), urtia (hokhmah) dhe prania (shekhinah), do tė dilte pėrtej qėllimit dhe frymės sė Dhiatės sė Vjetėr lidhja e kėtyre koncepteve me doktrinėn e mėvonshme trinitare. [9]
Nė njė tjetėr enciklopedi tė njohur gjendet edhe kjo shprehje: "Vėshtirė se mund tė gjenden gjurmė tė trinitetit nė Dhiatėn e Vjetėr…"[10] Sė fundmi nuk do ta lėmė pa e pėrmendur Levi Leonard Painen, profesor i historisė kishtare, i cili nė njėrėn nga veprat e tij shprehet: "Dhiata e Vjetėr ėshtė rreptėsisht monoteiste. Perėndia ėshtė njė qenie mė vete, njė i vetėm. Ideja qė nė tė gjendet njė trinitet...ėshtė krejtėsisht pabazė" [11]
v Unė jam nė Atin, Ati ėshtė nė mua. (Gjoni 14:11)
Gjoni tregon se si Jezusi tha: "Mė besoni se unė jam nė Atin dhe se Ati ėshtė nė mua". (Gjoni 14:11)
Disa citate mė poshtė, pėrsėri nga ungjilli i Gjonit, pohojnė se Jezusi tha pėr dishepujt: "qė tė gjithė tė jenė njė, ashtu si ti, o Atė, qė je nė mua dhe unė nė ty; edhe ata tė jenė njė nė ne". (Gjoni 17:21)
Tani unė nuk lutem vetėm pėr ta, por edhe pėr ata qė do tė besojnė nė mua me anė tė fjalės sė tyre,qė (tė gjithė tė jenė njė) TE GJITHE TE JENE NJE , ashtu si ti, o Atė, je nė mua dhe unė nė ty; EDHE ATA JANE NJE Né NE , qė bota tė besojė se ti mė ke dėrguar.Dhe unė u kam dhėnė lavdinė qė mė ke dhėnė,qe ATA TE JENE NJE,ASHTU SI NE JEMI NJE .Unė jam nė ta dhe ti nė mua, qė tė jenė tė pėrsosur nė unitet dhe qė bota tė njohė qė ti mė ke dėrguar dhe qė i ke dashur, ashtu si mė ke dashur mua.[Gjoni 1720-23)]
Pra konteksti, tregon per besimtarin, qe kur njeri pranon besimin, Jezusi e shikon si besimtar, keshtu e shikon edhe Zoti, pra njeshi ne qellim dhe jo ne fuqi dhe hyjni.
Pra, kėtu tregohet se si Zoti dhe Jezusi janė njė, por gjithashtu edhe dishepujt janė njė nė Jezusin dhe Zotin, sepse ai ėshtė nė Zotin. Nė qoftė se Jezusi ėshtė zot, pse atėherė nuk janė edhe dishepujt zot, duke qenė se edhe ata janė si Jezusi, janė perėndi? Nėse Ati, Jezusi dhe shpirti i shenjtė, janė nė trininė, atėherė po qe se do t'i pėrfshinim edhe dishepujt, bashkėsia perėndi do tė pėrbėhej nga pesėmbėdhjetė veta [12]
Po ashtu te Gjoni 14:20 thuhet: "Atė ditė do tė mėsoni se unė jam nė Atin tim, dhe se ju jeni nė mua dhe unė nė ju". Dhe te Efesianėve 4:6 thuhet: "njė Perėndi i vetėm dhe Atė i tė gjithėve, qė ėshtė pėrmbi tė gjithė, nė mes tė tė gjithėve dhe nė ju tė gjithė".
Askush nuk tha se apostujt apo efesianėt janė zota, sepse madhėshtimi, poshtėrimi, dashuria, etj., qė u pėrshkruhen mė tė ulėtėve, u pėrshkruhen tė lartėve nė mėnyrė metaforike, prandaj Jezusi, pėr apostujt nė ungjillin e Mateut 10:40, tha: "Ai qė ju pranon, mė pranon mua; dhe ai qė mė pranon mua, pranon atė qė mė ka dėrguar". [13]
v Unė jam. (Gjoni 8:58)
Referimi i tė krishterėve pėr tė mbrojtur tezėn e tyre sipas sė cilės Jezusi ėshtė Zot, i referohen citatit, nė tė cilin Jezusi thotė se ishte para Abrahamit me fjalėn "Unė jam", te Gjoni 8:58: "Jezusi u tha atyre: ``Nė tė vėrtetė, nė tė vėrtetė unė po ju them: para se tė kishte lindur Abrahami, unė jam``".
Nėse Jezusi ėshtė Zot pėr arsye se tha qė ishte para Abrahamit, ēka do tė thoshim edhe pėr tė tjerėt qė ishin mė parė se Abrahami, bile edhe para krijimit tė maleve dhe burimeve, para krijimit tė tokės, siē e cek Bibla pėr Solomonin, Melkisedekun, Jereminė, Kirin e shumė tė tjerė. Ja disa citate biblike tė tė pėrmendurve:
"Sepse ky Melkisedeku, mbret i Salemit dhe prift i Shumė tė Lartit Perėndi…. Pa atė, pa nėnė, pa gjenealogji, pa pasur as fillim ditėsh as fund jete, por i pėrngjashėm me Birin e Perėndisė, ai mbetet prift nė amshim". (Hebrenjve 7:1,3)
"Para se unė tė formoja nė barkun e nėnės sate, tė kam njohur; para se ti tė dilje nga barku i saj, tė kam shenjtėruar dhe tė kam caktuar profet i kombeve". (Jeremia 1:5)
"Kėshtu i thotė Zoti tė vajosurit tė tij, Kirit, qė unė e mora me dorėn e djathtė, qė tė hedh poshtė para tij kombet: Po, unė do tė zgjidh brezat qė mbretėrit mbajnė nė ijė, pėr tė hapur para tij". (Isaia 45:1)
Pra, siē pamė te citatet e lartpėrmendura, a mund tė themi se edhe kėto janė zota? Jo, por fjala e pėrmendur e Jezusit "Unė jam", nuk do tė thotė se ėshtė Perėndi. Pėr ta krahasuar shprehjen "unė jam" do ta cekim tė njėjtėn fjalė te Gjoni 9:9, ku lypėsi e pėrdori kėtė fjalė, pasi qė Jezusi e shėroi nga verbėria, a mund tė themi se edhe lypėsi ishte Zot? Disa thoshin: "Ai ėshtė". Tė tjerė: "I pėrngjan atij". Dhe ai thoshte: "Unė jam".
Njė nga librat e krishterė me titull "Bazat e Biblės" thekson: "Vetė pėrshkrimi i Marisė nė ungjill si "nėna" e Krishtit, e shkatėrron nė vetvete idenė se ai ekzistoi pėrpara lindjes sė tij nga Maria".[14]
v Zoti Jezus. (Marku 16:19)
Nė ungjillin e Markut 16:19 thuhet: "Zoti Jezus, pra, mbasi u foli, u ngrit nė qiell dhe u ul nė tė djathtė tė Perėndisė". Ndėrmjet fjalės "Zoti Jezus", siē e cek Diodati i Ri, dhe asaj te Bibla e Dom Simon Filipajt e te Shkrimet e Shenjta, ku e gjejmė tė potencuar si "Zotėria Jezus", kemi njė dallim.
Sė dyti, nėse Jezusi ėshtė Zot, si ulet zoti te Zoti? Mirėpo, nėse Jezusi ėshtė pjesė e trinitetit, po shpirti i shenjtė ku ulet nė qiell, pasi qė pranė Perėndisė ėshtė vetėm njė vend; nė tė djathtėn e Perėndisė? Nėse tė krishterėt mendojnė se fjala "Zot" apo "Zotėri", qė i ėshtė referuar Jezusit, ėshtė e njėjtė dhe megjithatė mundohen ta mbrojnė tezėn e tyre, atėherė ē'tė bėjmė kur nė Bibėl kemi personalitete tė ndryshme tė cilat quhen "Zotėri". P. sh. fjala "Zotėri" pėrdoret pėr Esaun, i cili quhej Zotėri (shih Zanafilla 32:4), pastaj edhe Jozefi u quajt Zotėri (Zanafilla 44:20), Davidi po ashtu, bile Davidi quhet edhe "imzot" qė do tė thotė "Zoti im" (a mund tė themi pėr tė se ėshtė Zot?) (1 Samueli 25:24) e shumė tė tjerė.
Jakobi ( Jakubi a.s.) ėshtė bir i parėlindur i Zotit:
" Izraeli ėshtė biri im, i parėlinduri im " ( Eksodi 4:22 ).
Solomoni ( Sulejmani a.s.) ėshtė bir i Zotit:
" Ai do tė ndėrtojė njė shtėpi nė emrin tim dhe unė do ta bėj tė qėndrueshėm pėr gjithnjė fronin e mbretėrisė sė tij. Unė do tė jem pėr tė njė baba dhe ai njė djalė pėr mua; kur do tė bėjė ndonjė
tė keqe, unė do ta dėnoj me shufra njeriu dhe me goditje tė bijve tė njerėzve ". ( 2 i Samuelit 7:13-14 )
Efraimi ėshtė bir i parėlindur i Zotit:
" Sepse Unė jam njė atė pėr Izraelin, dhe Efraimi ėshtė i parėlinduri im ".( Jeremia 31:9 )
( Cili ėshtė i parėlinduri i Zotit? Izraeli ( Jakobi ) apo Efraimi?).
Adami ( Ademi a.s.) ėshtė bir i Zotit :
" Adami, i cili ishte bir i Perėndisė ".( Lluka 3:38 )
Njerėzit e zakonshėm ( ti dhe unė ) jemi bijė tė Zotit :
" Ju jeni bijtė e Zotit, Perėndisė tuaj ". ( Ligji i Pėrtėrirė 14:1 )
" Sepse tė gjithė ata qė udhėhiqen nga Fryma e Perėndisė janė bij tė Perėndisė ". ( Romakėve 8:14 )
" Por tė gjithė atyre qė e pranuan, ai u dha pushtetin tė bėhen bij tė Perėndisė, atyre qė besojnė nė emrin e tij " ( Gjoni 1:12 )
" Qė tė jeni tė paqortueshėm dhe tė pastėr, bij tė Perėndisė pa tė meta nė mes tė njė brezi tė padrejtė dhe tė ēoroditur, nė mes tė tė cilit ju ndriēoni si pishtarė nė botė ". ( Filipianėve 2:15 )
” Shikoni ē`dashuri tė madhe na dha Ati, qė tė quhemi bij tė Perėndisė. Prandaj bota nuk na njeh, sepse nuk e ka njohur atė “. ( 1 e Gjonit 3:1 )
“ Kur yjet e mėngjesit kėndonin tė gjithė sė bashku dhe tėrė bijtė e Perėndisė lėshonin britma gėzimi “. ( Jobi 38:7 )
“ Njė ditė ndodhi qė bijtė e Perėndisė shkuan tė paraqiten pėrpara Zotit, dhe midis tyre shkoi edhe Satanai pėr t`u paraqitur pėrpara Zotit “. ( Jobi 2:1 )
“Kishte gjigantė mbi tokė nė ato kohė, madje edhe mė vonė, kur bijtė e Perėndisė iu afruan bijave tė njerėzve dhe kėto u lindėn atyre fėmijė. Ata janė heronjtė qė jetuan nė kohėt e lashtėsisė, janė njerėzit e famshėm tė kėtyre kohėve.
“ Djemtė e Perėndisė panė qė vajzat e njerėzve ishin tė bukura, dhe morėn pėr gra tė gjitha ato qė i zgjodhėn vetė “. (shiko: Jobi 1:6; Zanafilla 6:4-6:2)
GJONI 10: 34Jezusi u pėrgjigj atyre: ``A nuk ėshtė shkruar nė ligjin tuaj: "Unė (Zoti) thashė: JU JENI PERENDI?
35Nėse Ai i quan PERENDI ata, tė cilėve u qe drejtuar fjala e PERENDISE (dhe Shkrimi nuk mund tė bjerė poshtė),
Pėr fjalėn e pėrkthyer si “ bir “ nė Testamentin e Ri grek janė fjalėt “ pias “ dhe “ paida “ tė cilar kanė kuptimin “ shėrbėtor ( rob ) “ ose “ bir nė kuptimin e shėrbėtorit ( robit ) “. Kėto janė pėrkthimet tek “ biri “ nė pėrmendjen e Jezusit ( Isaut a.s. ), dhe ” shėrbėtor ( rob ) “ nė pėrmendjen e tė gjithė tė tjerėve, nė disa pėrkthime tė Biblės. Ne sikur kemi filluar tė shohim njėrėn nga shumė bindjet themelore pėrse Jezusi ( Isau a.s. ) ishte konsideruar zot ėshtė pėr shkak tė pėrkthimeve tėrėsisht tė gabuara.
Pra, a mund tė themi se kėta janė zota? Jo, sepse fjala "Zotėri" nuk aludon nė "Zot".
Po ashtu Bibla na tregon se fjala Zot ėshtė pėrdorur edhe nė vend tė emrit Zotėri dhe jo pėr Krijuesin e qiejve dhe tokės. Nė rastin e Marisė kur shkon tek varri, Maria mendon se ėshtė kopshtari dhe i thotė zot, po kėshtu edhe priftėrinjtė e emėrtojnė Pilatin zot. Pra, kjo tregon qartė se fjala Zot nė Bibėl, kur iu drejtohet njerėzve si Jezusit, Pilatit etj. ka kuptimin zotėri dhe jo Perėndi. Le t'i referohemi Biblės lidhur me kėto argumente:
"Jezusi i tha: "O grua, pse po qan? Kė kėrkon?". Ajo, duke menduar se ishte kopshtari, i tha: "Zot, po e pate hequr ti, mė trego ku e vure dhe unė do ta marr". (Gjoni 20:15)
"Dhe tė nesėrmen, qė ishte mbas ditės sė Pėrgatitjes, krerėt e priftėrinjve dhe farisenjtė u mblodhėn te Pilati, duke thėnė: "Zot, na ra nė mend se ai mashtruesi...". (Mateu 27:62-63)
Sikurse thuhet te Korintasve: "Po a nuk e pashė Jezu Krishtin, Zotėrinė tonė?". (1 Korintasve 9:1)
Sipas R. P. Roge, vargjet 16:19 tė ungjillit tė Markut, pėrbėjnė njė tekst "tė shtuar mė vonė", edhe pse pėr kishėn ėshtė kanonik[15]! [16] Vargjet 9 deri nė 20 tė kapitullit tė 16 nė ungjillin e Markut, janė hequr nga mjaft Bibla. Shih nė shėnimet nė "Revised Standart Version", "New American Standard Bible", "New World Translation of Holy Scriptures". [17]
Nėse, vėrtet, sipas citatit besohet se Jezusi ishte i shenjtė, ngaqė u ngrit nė qiell, pse nuk pranohen si tė shenjtė edhe ata profetė tė tjerė, tė cilėt po ashtu u ngritėn nė qiell? Shih p.sh. te 2 Mbretėrve 2:11-12: "... dhe Elija u ngrit nė qiell pėrmes njė shtjelle ajri. Elisha e pa dhe thirri... E mė ai nuk e pa... ". Po kėshtu Perėndia ngriti nė qiell edhe Enokun: "Pra Enoku eci me Perėndinė, por nuk u gjend mė, sepse Perėndia e mori me vete". (Zanafilla 5:24) Kjo pėrsėritet edhe te Hebrenjve 11:5. [18]
v Adhurimi i Jezusit. (Mateu 28:17)
Shprehja se "Jezusi ėshtė Zot" arsyetohet me atė se populli e kanė adhuruar atė, siē ceket te Gjoni 9:38 dhe Mateu 28:17, ku thuhet: "Atėherė ai tha: ``Unė besoj, o Zot"; dhe e adhuroi". "dhe, kur e panė, e adhuruan; por disa dyshuan".
Fjala e pėrkthyer si "adhurim" apo "lutje" ėshtė fjala greke "Prosekunesan" e nxjerrė nga fjala "Proskuneo" (Pros-ku-neh'o), letrarisht e ka kuptimin e "tė puthurit". Kjo fjalė gjithashtu ka domethėnie tė pėrgjithshme, si: pėrshėndetje, kruspullim, zgjatje e fjalės, gjunjėzim, apo i shtrirė pėrdhe. Nė kėtė rast ėshtė akt i tė puthurit tė dorės sė dikujt, nė shenjė tė adhurimit ndaj tij. [19]
Nėse e marrim Biblėn - shkrimet e shenjta, do tė vėrejmė se nuk pėrputhet me citatin e lartpėrmendur, sepse fjala "adhurim" kėtu ceket me fjalėn "nderime". Citati ėshtė kėshtu: "atėherė ai i tha: Unė tregoj besim tek ai, Zotėri. Dhe i bėri nderime". Kurse citati tjetėr te Mateu 28:17 ėshtė kėshtu: "Kur e panė, ata i bėnė nderime, por disa dyshuan". Kėtu shihet qartazi ndryshimi ndėrmjet fjalės "adhurim" dhe "nderime" dhe pėrkthimi i tyre gabim, diku si "adhurim" e diku si "ra pėrmbys".
Shprehje tė tilla biblike nuk i referohen vetėm Jezusit, por edhe tė tjerėve, si p.sh:
"Kur Abigaili pa Davidin, zbriti shpejt nga gomari dhe ra pėrmbys me fytyrėn pėr tokė pėrpara Davidit. (1 Samueli 25:23)
"Ajo hyri dhe u hodh nė kėmbėt e tij, duke u shtrirė pėr tokė; pastaj mori djalin e saj dhe doli". (2 Mbretėrve 4:37)
"Pastaj erdhėn edhe vėllezėrit e tij dhe u shtrinė para tij, dhe i thanė: "Ja, ne jemi shėrbėtorėt e tu". (Zanafilla 50:18)
A mund tė themi qė edhe kėta janė perėndi, sepse njerėzit ranė pėrmbys pėrpara tyre, me fytyrė pėr toke?
JEZUSI VETE SHPREHET POR NE PADOBI ME ADHUROJNE MUA DUKE MESUAR URDHERESA TE SHPIKURA NGA NJEREZIT
NE GJUHEN E VATIKANIT
mateo 15:9
Invano essi mi rendono culto,
insegnando dottrine che sono precetti di uomini».
NE VERSION ANGLISHT
Matthew 15:9 Their worship is a farce,
for they teach man-made ideas as commands from God.
SHQIP
“Por nė padobi ata mė adhurojnė mua, duke mėsuar urdhėresa tė shpikura nga njerėzit”. (Mateu 15:9)
http://translate.google.it/#
Isai A.S(jezusi) aspak nuk ka ardhur per te falur mekatet kujt shikojeni vete cfare thote bibla
Gjoni 15 kapitulli 22Po te mos kisha ardhur dhe te mos u kisha folur atyre, nuk do te kishin faj; por tani ata nuk kane asnje shfajesim per mekatin e tyre.
Te Gjoni 1:1 lexojmė: “Nė fillim ishte Fjala dhe Fjala ishte pranė Perėndisė, dhe Fjala ishte Perėndi”.
Duke lexuar kėtė citat tė krishterėt tregojnė se “Fjala”, qė pėrmendet kėtu aludon nė Jezusin dhe Jezusi ishte Perėndi. Nėse e analizojmė me vėmendje citatin, ku Gjoni thotė “Fjala ishte pranė Perėndisė”, imponohet pyetja: Si mund tė jetė dikush pranė njė personi tjetėr, e njėkohėsisht tė jetė po ai person? [1] Vallė, nė bazė tė ēfarė logjike tė shėndoshė mund tė pėrfundojmė kėshtu!!
Te Bibla katolike ky citat del kėshtu: “Nė fillim ishte Fjala, e Fjala ishte nė Hyjin, e Fjala ishte Hyj” [2] Kur ta analizojmė fragmentin “Fjala ėshtė Zoti”, atėherė del me kėtė kuptim: “Nė fillim ishte Zoti, e Zoti ishte nė Zotin”. Ēfarė kuptimi ka kjo? Si ka mundėsi qė Zoti tė jetė nė Zotin?! [3]
Le t’i marrim disa shembuj. Nėse themi “Zoti ėshtė i mirė”, ne kėnaqemi me tė mirėn e Tij, apo me veprėn e Tij tė mirė. Mirėpo, ne nuk mund ta pėrshkruajmė Atė si duhet, duke thėnė “Zoti ėshtė mirėsia”, ngase mirėsia nuk ėshtė Zot. Nėse themi “Zoti ėshtė i ditur” ne nuk mund tė themi se “Dituria ėshtė Zot”. Apo “Kur’ani, ose Bibla ėshtė fjalė e Zotit”, ne nuk mund t’i quajmė “Kur’anin apo Biblėn Zot”, sepse nuk janė.
Kėtu “fjala” nuk mund tė konsiderohet si Zot, siē besohet, ngase “Fjala” ėshtė pėrdorur nė Bibėl nė shumė tekste si urdhėr, nėpėrmjet sė cilės Zoti urdhėron, si p.sh. tek Zanafilla 1:3,20:
“Pastaj Perėndia tha: "U bėftė drita!". Dhe drita u bė. Pastaj Perėndia tha: "Tė mbushen ujėrat nga njė numėr i madh qeniesh tė gjalla dhe tė fluturojnė zogjtė lart mbi tokė nėpėr hapėsirėn e madhe tė kupės qiellore".
Kurse Kur’ani Famėlartė e thekson kėshtu:
“Ajo tha: “Zoti im! Qysh do tė kem unė fėmijė, kur nuk mė ka prekur askush?!” – “Kėshtu – tha (engjėlli) - Allahu krijon ē’tė dojė Vetė. Kur vendos diēka, Ai vetėm thotė pėr tė: “Bėhu!” - dhe ajo bėhet”.
“Vėrtet, ēėshtja e Isait (tė lindur pa baba) tek Allahu ėshtė sikurse ēėshtja e Ademit. Atė e krijoi Ai nga dheu, e pastaj atij i tha “Bėhu!” dhe ai u bė”. (Ali Imran 47, 59)
Fjala e parė me tė cilėn fillon Ungjilli i Gjonit ishte pėrgėnjeshtruar shpeshherė nga “hartuesit unitarianė[4]”, tė cilėt e ofruan tekstin e tyre tė vėrtetė si vijon: “Nė fillim ishte “fjala”, e “fjala” ishte me Zotin dhe fjala e Zotit ishte”. [5] Do tė vihet re se forma greke e rasės gjinore “Teou”, qė do tė thotė “e Zotit”, ishte ndryshuar nė “Teos”, qė do tė thotė “Zot”, nė rasėn emėrore tė emrit.[6] Ibni Hazmi, studiues i religjioneve, kur e komenton kėtė citat, mes tjerash, thotė se ėshtė njė marri dhe vėrtet njė shpifje qė i bėhet Jezusit. [7]
Nė librin “Bazat e Biblės”, tė botuar nga tė krishterėt, lidhur me citatin e lartpėrmendur, thuhet: “Ky citat ėshtė njė nga pjesėt mė tė keqkuptuara, pėr tė mėsuar se Jezusi ekzistoi nė qiej para lindjes sė tij. Njė kuptim i drejtė i kėtyre rreshtave varet nė vlerėsimin se ēfarė do tė thotė “Fjala” nė kėtė kuptim. Nuk mund tė bėhet fjalė direkt pėr njė person, sepse njė person nuk mund tė jetė “me Perėndinė” dhe megjithatė tė jetė Perėndi nė tė njėjtėn kohė. Fjala greke “logos” qė pėrkthehet “fjalė” kėtu, nuk do tė thotė “Jezusi” nė vetvete”.[8]
Tausti, anėtar i shkollės spiritualiste tė shek. III, thotė:
“Shumėkush e di se ungjijtė nuk janė shkruar as nga Isai e as nga apostujt, por shumė mė vonė nga ana e disa personave anonimė, tė cilėt, duke e ditur se njerėzit nuk do t’u besonin autorėve qė s’i kishin parė gjėrat vetė, nė krye tė rrėfimeve vunė emrat e apostujve, apo tė personave qė i kanė shoqėruar ata”.[9]
Verseti aq i cituar: “Nė fillim ishte Fjala, dhe Fjala ishte tek Zoti, dhe Fjala ishte Zoti”, ėshtė citat i njė punimi pagan mbi filozofinė platonike, qė ka gjasa tė jetė shkruar nga Ireneusi. Pasazhi citohet nga Ameliusi, filozof pagan, sikur bėn fjalė pėrjashtimisht vetėm pėr Logosin, ose Merkurin, Fjalėn, dhe qė duket se ėshtė njė dėshmi qė bėhet ndaj njė perėndie pagane nga njė barbar… Kėshtu, pra, shohim se titulli “Fjala” apo “Logos”, qė i atribuohen Jezusit, ėshtė njė tjetėr element i pėrzierjes pagane me krishterizmin. Ajo nuk e mori formėn e saj tė ligjėruar tė krishterė gjerė nė shekullin e dytė pas Krishtit.
Edhe romakėt e lashtė paganė e adhuronin njė kult triniteti. Pėr njė orakull[10] thuhet se ka deklaruar se si nė fillim ishte “I pari Zoti, pastaj Fjala, dhe me ta Shpirti”. Kėtu, nė Romėn e lashtė, shohim tė renditur qartėsisht, Zotin, logosin, dhe shpirtin e shenjtė, vend ku tempulli mė me emėr i kėtij kryeqyteti – ai i Jupiter Capitolinus – u ishte dedikuar tri perėndive, qė adhuroheshin tė tria me njė adhurim tė vetėm.” [11]
Nė njė studim tė bėrė nga Geoffrey Parrinder, lidhur me kėtė citat dhe tė ngjashėm, ai gjen ndikimin e besimit tė Memfisit[12], edhe nė besimin e lashtė grek, e sidomos lidhur me “fjalėn” “Logos”, e cila mė pas pati ndikim direkt edhe nė krishterizėm, bile nė vetė ungjijtė, duke thėnė: “Ptah po ashtu ishte perėndia e krijimit tė qytetit Menf, i cili, ndėrkohė, quhej Atė dhe Ėmė nė “teologjinė menfisiane” qė ėshtė njė dokument i shkėlqyer dhe e tėra ėshtė nga shteti i lashtė. Dokumenti thotė se krijimin e botės e ka planifikuar mendja e perėndisė, ndėrkaq mjeti i zbatimit ishte “fjala” tė cilėn e shqiptoi, - kjo ishte njė garė ēuditėse e besimit grek qė u shfaq pas njė periudhe tė gjatė rreth “logos-it” ose “fjalės sė shenjtė”. Kėtu vlen tė bėhet njė krahasim me Ungjillin e Gjonit, me ē’rast shihet njė pėrputhje mahnitėse ndėrmjet “fjalės” nė tė dyja tekstet: “Nė fillim ishte Fjala dhe Fjala ishte pranė Perėndisė, dhe Fjala ishte Perėndi. Ajo (fjala) ishte nė fillim me Perėndinė. Tė gjitha gjėrat u bėnė me anė tė saj (fjalės), dhe pa atė nuk u bė asnjė nga ato qė u bėnė.” (Gjoni 1:1-3)[13]
................................................
[1] Grup autorėsh, “Ēfarė mėson vėrtet Bibla”, botuar nga Watchtower Bible and Tract Society of New York, shtypur nė Itali, nga Dėshmitarėt e Jehovait nė gjuhėn shqipe, Romė, 2005, fq. 203.
[2] Bibla, pėrktheu dhe shtjelloi Dom Simon Filipaj.
[3] Dr. Muhamed Ali El-Havli, “Komperacioni mes katėr ungjijve”, fq. 182.
[4] Unitar, Unitarianizėm- pasues tė doktrinės sė krishterė qė mohon dogmėn mbi trininė e Zotit. Kjo doktrinė ka lindur nė periudhėn e formimit tė dogmatit kryesor tė krishterizmit- trinisė (shekujt II-IV). Pasuesit nė fillim quheshin antitrinitarė (greq. kundėr trinisė). (Halit Muharremi, “Fjalori i teologjisė”, fq. 334.)
Thelbi i unitarizmit qėndron nė theksimin e njėshmėrisė dhe unitetit tė Zotit si qenie personale; nga kėtu logjikisht pason refuzimi: a) i trinisė sė shenjtė, b) i natyrės hyjnore tė Jezusit dhe tė shpirtit tė shenjtė etj. Unitarizmin e pėrqafuan dhe e mbrojtėn shumė mendimtarė tė shquar, siē ishin: Migel Servetosi (1509-1553), Hugo Grociusi (1583-1645), Samuel Klarku (1675-1729), Xhozef Pristli (1733-1804), Ricard Prajsi (1723-1791), Xhon Miltoni (1608-1674), etj. (Ekrem Murtezai, “Fjalori i feve”, fq. 568.)
[5] Prof. Abdul Ahad Dawud, “Muhamedi nė Bibėl”, fq. 21.
[6] Prof. Benjamin Keldani, “Muhamedi nė Bibėl”, botuar nga Qendra Erasmus, 2004, fq. 25.
[7] “Ibėn Hazm Al- Andalusi dhe vėshtrimet e tij mbi doktrinėn e trinisė”, Muhamed Uruēi, Takvim, 2003, fq. 98.
[8] Bazat e Biblės - Udhėzim Kapitujsh (Shpalosja e gėzimit dhe paqes sė krishterimit tė vėrtetė), botuar nga Christadelphian Bible Mission (CBM), England (pa vit botimi), fq. 146.
[9] Osman Nuri Topbash, “Vargu i profetėve -3”, fq. 238.
[10] ORAKULL m. vjet. 1. Vendi a tempulli ku nė kohėn e lashtė priftėrinjtė paganė gjoja e parashikonin tė ardhmen, ose parathoshin diēka gjoja nė emėr tė hyjnive; qė besohej se parashikonte tė ardhmen ose paralajmėronte diēka. Orakulli i Dodonės. Orakulli i Defit. Pėrgjigjja e orakullit. 2. fig. libr. Ai qė i paraqet fjalėt, mendimet e parashikimet e veta si tė vėrteta tė pakundėrshtueshme. Nė rolin e orakullit. (“Fj. i gj. sė sotme shqipe”, fq. 1306.)
[11] T.W.Doane, “Bible Myths and Their Parallels in Other Religions”, fq. 375-376.
[12] Qytet nė Egjiptin e lashtė, rreth 25 km nė jug tė Kajros sė sotme, afėr piramidave tė famshme egjiptase. [Shiko: Enciklopedinė elektronike: DVD, Enciclopaedia Britanica Library 2007, “Memphis”]
[13] Geoffrey Parrinder, vepėr e cituar, fq. 47, sipas Dr. Zija Abdullahu, “Hyrje nė studimin e feve”, fq. 38.
po te ishte zot jezusi i bie te kete kryer vetvrasje po nese vdic jezusi sic thoni ju i bie qe te kete vdek edhe Zoti edhe fryma SIPAS JUSH po pastaj kush i ringjalli ?
cfare eshte jezusi ne te vertete krijese?nese jo, pse jo?!!!perderisa Zoti e krijoi?po fryma cfare eshte krijese apo cfare sepse ju thoni eshte zot dhe i njejte me perendine dhe Isain A.S(jezusin) kurse ne bibel Isai A.S(jezusi) me frymen diferencohen tek dhjata e re dhe qarte shihet se nuk jane aspak te njejte shikojeni vete citoj:
mateu12:31
Prandaj unė po ju them: Ēdo mėkat dhe blasfemi do t`u falet njerėzve; por blasfemia kundėr Frymės nuk do t`u falet atyre.
mateu12:32 Dhe kushdo qė flet kundėr Birit tė njeriut do tė falet; por ai qė flet kundėr Frymės sė Shenjtė nuk do tė falet as nė kėtė botė as nė atė tė ardhme``.
marku3:29
po pėr atė qė do tė blasfemojė kundėr Frymės sė Shenjtė nuk do tė ketė falje pėrjetė; ai ėshtė fajtor pėr dėnim tė pėrjetshėm``.
luka12:10
Dhe kushdo qė do tė flasė kundėr Birit tė njeriut do tė jetė i falur, por ai qė do tė blasfemojė kundėr Frymės sė Shenjtė, nuk do tė jetė i falur.
PRA NUK JANEASPAKTE NJEJTE PASI NESE BLASFEMON PER JEZUSIN BIBLA THOTE QE KA FALJE POR NESE BLASFEMON PER FRYMEN E SHEJTE,NUK KA KURR FALJE AS NE KETE BOTE DHE AS NE BOTEN TJETER GJE QE TREGON EDHE SE KOT KONVERTOHEN NJEREZIT NE KRISHTERIM PASI NUK KA FALJE KURR PER TA AS NE KETE BOTE DHE AS NE BOTEN TJETER PASI TE KENE BLASFEMUAR PER FRYMEN DHE PAS KESAJ TREGON QE EDHE AS SIPAS BIBLES JEZUSI NUK TI FAL TE GJITHA MEKATET PO LERE QE JEZUSI NUK TE FAL ASNJE MEKAT PO KOT GENJEHENI SHIKO CFARE THOTE BIBLA: Gjoni 15 kapitulli 22Po te mos kisha ardhur dhe te mos u kisha folur atyre, nuk do te kishin faj; por tani ata nuk kane asnje shfajesim per mekatin e tyre.
PRA TANI QE ME KENI PARE NUK KA ASNJE SHFAJESIM PER MEKATIN TUAJ THOTE E JO QE JU KAM FAL MEKATET POR TANI E KENI FAJIN PER MEKATIN TUAJ PASI QE ME KENI PARE
BUKUR ESHTE SHPREH BERTRAND RASELL KUR KA THENE: Shumica e njerėzve parapėlqejnė mė mirė tė vdesin se sa tė mendojnė; e nė fakt ashtu dhe bėjnė.
ALLAHU JU UDHEZOFTE
ISA a.s. tha : Unė nuk u kam thėnė asgjė tjetėr, pėrveē asaj qė mė ke urdhėruar Ti: “Adhurojeni Allahun, Zotin tim dhe Zotin tuaj”
Po ashtu Zoti i Madhėruar nė Kuranin librin e Tij tė fundit tė shpallur Muhamedit s.a.v.s., ua tėrheq vėrejtjen njerėzve, sidomos tė krishterėve, lidhur me Jezusin dhe Nėnėn e tij, me ē’rast thotė:
“Mesihu, i biri i Merjemes, ėshtė vetėm njė i dėrguar. Edhe para tij kanė kaluar tė dėrguar. Nėna e tij pėrherė ka qenė e drejtė. Qė tė dy hanin ushqim. Shiko si ua shpjegojmė atyre shpalljet tona dhe shih si largohen nga e Vėrteta! Thuaju (o Muhamed): “Si mundet vallė, qė ju adhuroni nė vend tė Allahut, atė qė nuk ėshtė nė gjendje t’ju sjellė as dėm e as dobi, ndėrkohė Allahu dėgjon dhe di ēdo gjė?!”. (El Maide 75-76)
“Pastaj Allahu do tė thotė (nė Ditėn e Gjykimit): “O Isa, i biri i Merjemes! Ti ishe ai qė u the njerėzve: “Adhuromėni mua dhe nėnėn time si zota krahas Allahut”?! Isai do tė thotė: “Qofsh i lartėsuar dhe i lavdėruar! Mua nuk mė takon tė them diēka, pėr tė cilėn nuk kam aspak tė drejtė! Po ta kisha thėnė ndonjėherė, Ti me siguri do ta dije. Ti e di ēfarė ka nė shpirtin tim, po unė nuk e di ēfarė ka nė Veten Tėnde. Vetėm Ti i di tė gjitha tė fshehtat. Unė nuk u kam thėnė asgjė tjetėr, pėrveē asaj qė mė ke urdhėruar Ti: “Adhurojeni Allahun, Zotin tim dhe Zotin tuaj!” Kam qenė dėshmitar, pėr sa kohė qė kam jetuar midis tyre dhe, qėkurse mė more mua, vetėm Ti ishe mbikėqyrės i tyre. Ti je Dėshmitar pėr ēdo gjė”. (El Maide 116-117)
Komentuesi shqiptar i Kur’anit (Tefsirologu) Hafiz Ibrahim Dalliu, kur i komenton kėto ajete tė sures El-Maide 75 dhe ajetin 116-117 thotė: “Zoti e ka bėrė tė pavlerė besimin e tė krishterė me tri mėnyra:
Isai ka nėnė. Atėherė, ai njeri qė ka nėnė, ėshtė i krijuar dhe ai qė ėshtė krijuar, kurrė nuk bėhet Zot.
Isai dhe e ėma e tij hanė ushqim, dhe ai qė ka tė tilla nevoja nuk ėshtė Zot.
Isai ėshtė i dėrguar nga ana e Zotit. Atėherė, Ai njeri qė ėshtė i dėrguar profet nga ana e Zotit, nuk bėhet vetė Zot.
Pra, Zoti u thotė tė krishterėve se hazreti Isai a.s./ Jezusi, ėshtė njė pejgamber si tė gjithė pejgamberėt e ardhur para tij; Zoti, ashtu siē u ka dhėnė pejgamberėve tė tjerė mrekullira, pėr ta vėrtetuar profetėsinė e tyre, po ashtu i ka dhėnė edhe Isait a.s.; prandaj, ashtu siē nuk u thuhet zot pejgamberėve tė tjerė, nuk duhet t’i thuhet zot as Isait a.s. Nėse ata thonė se Isai ka lindur pa baba..., atėherė thuaju atyre: Po, Ademit, qė ėshtė krijuar pa baba edhe pa nėnė, pėrse nuk i thoni zot?
Po ashtu Allahu xh. sh. iu drejtohet njerėzve duke ua sqaruar se ata (Isai a.s. dhe nėna e tij) “qė tė dy ushqeheshin”, pra pas ushqimit vjen jashtėqitja e atij ushqimi, ndėrsa qitja e ushqimit merr formėn e fėlliqėsisė. Lind pyetja: si mund qė ata tė jenė zota kur prej tyre del fėlliqėsirė?! Sa tė mjerė janė ata qė e kanė konceptin e tyre ndaj Zotit!
Ndėrsa pėr ajetet 116-117, thotė: “Pyetja qė i madhi Zot do t’ia bėjė Isait a.s./ Jezusit, “A ti u ke thėnė njerėzve...” ėshtė pėr t’ua mbyllur gojėn tė krishterėve dhe pėr t’ua nxjerrė nė shesh se besimi i tyre ėshtė i kotė; ndryshe pėrse duhej tė pyeste Zoti, kur e dinte qė Isai nuk e kishte thėnė atė fjalė? Kjo pyetje nuk do tė bėhet pėr tė sqaruar ndonjė gjė qė nuk di Zoti, por do tė bėhet pėr t’u treguar tė krishterėve me gojėn e Isait se ata, kanė njė besim tė kotė”.
Jezusi u tha: "para se tė kishte lindur Abrahami, unė jam” - A thua ky citat tregon Hyjnueshmerin e Jezusit, Bibla thote JO.
Referimi i tė krishterėve pėr tė mbrojtur tezėn e tyre sipas sė cilės Jezusi ėshtė Zot, i referohen citatit, nė tė cilin Jezusi thotė se ishte para Abrahamit me fjalėn “Unė jam”, te Gjoni 8:58: “Jezusi u tha atyre: ``Nė tė vėrtetė, nė tė vėrtetė unė po ju them: para se tė kishte lindur Abrahami, unė jam``”.
Nėse Jezusi ėshtė Zot pėr arsye se tha qė ishte para Abrahamit, ēka do tė thoshim edhe pėr tė tjerėt qė ishin mė parė se Abrahami, bile edhe para krijimit tė maleve dhe burimeve, para krijimit tė tokės, siē e cek Bibla pėr Solomonin, Melkisedekun, Jereminė, Kirin e shumė tė tjerė. Ja disa citate biblike tė tė pėrmendurve:
“Sepse ky Melkisedeku, mbret i Salemit dhe prift i Shumė tė Lartit Perėndi…. Pa atė, pa nėnė, pa gjenealogji, pa pasur as fillim ditėsh as fund jete, por i pėrngjashėm me Birin e Perėndisė, ai mbetet prift nė amshim”. (Hebrenjve 7:1,3)
“Para se unė tė formoja nė barkun e nėnės sate, tė kam njohur; para se ti tė dilje nga barku i saj, tė kam shenjtėruar dhe tė kam caktuar profet i kombeve”. (Jeremia 1:5)
“Kėshtu i thotė Zoti tė vajosurit tė tij, Kirit, qė unė e mora me dorėn e djathtė, qė tė hedh poshtė para tij kombet: Po, unė do tė zgjidh brezat qė mbretėrit mbajnė nė ijė, pėr tė hapur para tij”. (Isaia 45:1)
Pra, siē pamė te citatet e lartpėrmendura, a mund tė themi se edhe kėto janė zota? Jo, por fjala e pėrmendur e Jezusit “Unė jam”, nuk do tė thotė se ėshtė Perėndi. Pėr ta krahasuar shprehjen “unė jam” do ta cekim tė njėjtėn fjalė te Gjoni 9:9, ku lypėsi e pėrdori kėtė fjalė, pasi qė Jezusi e shėroi nga verbėria, a mund tė themi se edhe lypėsi ishte Zot? Disa thoshin: “Ai ėshtė”. Tė tjerė: “I pėrngjan atij”. Dhe ai thoshte: “Unė jam”.
Njė nga librat e krishterė me titull “Bazat e Biblės” thekson: “Vetė pėrshkrimi i Marisė nė ungjill si “nėna” e Krishtit, e shkatėrron nė vetvete idenė se ai ekzistoi pėrpara lindjes sė tij nga Maria”.[1]
Jezusi tha: "Unė dhe Ati jemi njė". (Gjoni 10:30) A thua ky citat tregon Hyjnueshmerin e Jezusit, Bibla thote JO.
“Unė dhe Ati jemi njė”. (Gjoni 10:30), kjo fjali shpesh citohet nga tė krishterėt pėr ta mbėshtetur doktrinėn e trinitetit, edhe pse kėtu nuk pėrmendet asnjė person i tretė?! Po ta lexojmė njė citat mė lart, Gjoni 10:29, do tė vėrejmė fjalėt e Jezusit, i cili tha: “Ati im, qė m’i dha, ėshtė mė i madh se tė gjithė”. Fjala “tė gjithė”, kėtu pėrfshin secilin, edhe vetė Jezusin. Kurse, nė tė kundėrtėn, do tė jetė kontradiktė ndėrmjet dy citateve.
Vetė Jezusi tregon se nė ē’kuptim ai ishte “njė” me tė Atin. Duke i lexuar disa citate mė poshtė te Gjoni 17:20-23, kuptojmė:
“Tani unė nuk lutem vetėm pėr ta, por edhe pėr ata qė do tė besojnė nė mua me anė tė fjalės sė tyre, qė tė gjithė tė jenė njė, ashtu si ti, o Atė, je nė mua dhe unė nė ty; edhe ata tė jenė njė nė ne, qė bota tė besojė se ti mė ke dėrguar. Dhe unė u kam dhėnė lavdinė qė mė ke dhėnė, qė ata tė jenė njė, ashtu si ne jemi njė. Unė jam nė ta dhe ti nė mua, qė tė jenė tė pėrsosur nė unitet dhe qė bota tė njohė qė ti mė ke dėrguar dhe qė i ke dashur, ashtu si mė ke dashur mua”.
Nė tėrė kėta rreshta pėr fjalėn NJĖ ėshtė pėrdorur e njėjta fjalė greke HEN, pra jo vetėm pėr tė pėrshkruar Jezusin dhe Atin, por edhe Jezusin, Atin dhe njėmbėdhjetė apo dymbėdhjetė dishepujt e Jezusit. Prandaj, nėse vargjet e tilla i kuptojmė tekstualisht, nė kėtė rast, do tė kemi jo trini, por trembėdhjetėni. Kėshtu qė Jezusi dhe Ati janė njė, jo nė njė trini apo hyjnieshmėri. Por nė njė qėllim. Sikurse edhe ėshtė Jezusi njė me apostujt dhe me besimtarėt nė qėllimin e bėrjes sė vullnetit tė Atit.
Pra, fjala greke HEN - “Njė”, qė ėshtė pėrdorur nė kėtė citat, si te Gjoni 10:30, ashtu edhe te Gjoni 17:20-23, tregon njėjtėsi veprimi. Prandaj, kur pėrdoret fjala Njė (Hen) nė kėto raste, e ka fjalėn pėr unitetin e mendimit dhe tė veprimit.
Lidhur me Gjonin 10:30, Xhon Kelvin (njė trinitarian) nė librin e tij tha: “Tė vjetrit bėnė njė gabim duke pėrdorur kėtė rresht pėr tė provuar se Krishti ėshtė .... nė thelb i njėjtė me tė Atin. Nė fakt, Krishti nuk flet pėr unitetin nė pėrbėrje, por pėr marrėveshjen qė ka me tė Atin”.[1]
Fjala “Atė”, e cila pėrmendet shumė herė nė Dhiatėn e Re, quhet EBB apo ABB-A nė pėrkthim, ndėrsa RABB pėrkthehet Zot, Zot i botėve. Fjala “Atė”- Ebb, sipas krishterizmit d.m.th. “Perendia
] Zoti i Plotfuqishėm pėrmes Muhamedit s.a.v.s. e ka mbrojtur islamin dhe muslimanėt, duke e lėnė fjalėn “Atė” (EBB) pėr Zot, jashtė fjalorit tė tij fetar. Ėshtė njė fakt i mrekullueshėm se, megjithėse Kur’ani Fisnik numėron nėntėdhjetenėntė vetitė (emrat) e Zotit, duke pėrfshirė fjalėn RABB nė arabisht, qė nėnkupton – Zot, Zot i botėve, Shpikės, por fjala mė e lehtė EBB, qė nėnkupton “Atė” nė gjuhėn arabe (Ebu) dhe hebraishte (Aba), nuk ėshtė pėrdorur asnjėherė, kėshtu qė i ka ruajtur muslimanėt nga blasfemia e tė vetmit bir tė lindur. [2]
Jezusi tha: "Kush mė ka parė mua, ka parė Atin". (Gjoni 14:8-9) A thua ky citat tregon Hyjnueshmerin e Jezusit, Bibla thote JO.
Citati tjetėr, me tė cilin argumentohen, gjendet te Gjoni 14:8-9:
“Filipi i tha: ``Zot, na e trego Atin, dhe na mjafton``. Jezusi i tha: ``Ka kaq kohė qė unė jam me ju dhe ti nuk mė ke njohur akoma, o Filip? Kush mė ka parė mua, ka parė Atin”.
Kėtu tregohet se si Filipi donte ta shihte Zotin, por njė gjė e tillė ėshtė e pamundur, sepse pak mė poshtė, nė kėtė ungjill, tregon se Jezusi ka thėnė: “Askush s’e pa Perėndinė kurrė”. (Gjoni 1:18) Po ashtu edhe te 1 Gjoni 4:12 thuhet: “Askush se ka parė ndonjėherė Perėndinė”.
Kėshtu ėshtė e qartė se Jezusi thjesht po i thoshte Filipit se veprat dhe mrekullitė e tij do tė ishin fakte tė mjaftueshme tė ekzistencės sė Zotit (Kush mė ka parė mua ka parė Atin).
Pėrsėri te Gjoni 5: 37 thuhet: “Dhe Ati, qė mė dėrgoi, ai vetė ka dėshmuar pėr mua; ju nuk e keni dėgjuar kurrė zėrin e tij dhe as nuk e keni parė fytyrėn e tij”.
Tė njėjtėn gjė e argumenton edhe Kur’ani, duke treguar se ėshtė e pamundur tė shihet Zoti:
“Shikimet njerėzore nuk mund ta arrijnė Atė, ndėrkohė Ai i arrin shikimet e tė gjithėve. Ai ėshtė Bamirės i pakufishėm dhe di ēdo gjė”. (El-Enam 103)
“E kur Musai erdhi nė kohėn qė ia caktuam dhe i foli Zoti i vet, ai tha: “Zoti im! Mė mundėso qė ta shoh pamjen tėnde!” Ai (Zoti) i tha: “Ti nuk ke mundėsi tė mė shohėsh, por shikoje kodrėn, e nėse ajo qėndron nė vendin e vet, ti do tė mė shohėsh Mua. Kur u drejtua nga kodra, njė pjesė e dritės nga Zoti i tij e bėri atė (kodrėn) thėrrmijė, e Musait i ra tė fikėt. Kur erdhi nė vete, tha: “E lartė ėshtė madhėria Jote, pendohem te Ti (pėr atė qė kėrkova) dhe unė jam i pari i besimtarėve!” (Araf 143)
Veprat, mrekullitė e Jezusit/ Isait a.s., janė fakte pėr ekzistencėn e Zotit. Ai qė e njeh Jezusin si pejgamber, e njeh edhe Zotin qė e ka dėrguar. Ai qė e urren Jezusin, e urren edhe Atin, le tė shohim vargjet e mėposhtme:
“Atėherė i thanė: ``Ku ėshtė Ati yt?``. Jezusi u pėrgjigj: ``Ju nuk mė njihni as mua, as Atin tim; po tė mė njihnit mua, do tė njihnit edhe Atin tim”. (Gjoni 8:19)
“Pastaj Jezusi thirri dhe tha: ``Kush beson nė mua, nuk beson nė mua, por nė atė qė mė ka dėrguar”. (Gjoni 12:44)
“Kush mė urren mua, urren edhe Atin tim”. (Gjoni 15:23)
“Ai qė ju pranon, mė pranon mua; dhe ai qė mė pranon mua, pranon atė qė mė ka dėrguar. Ai qė pranon njė profet nė emėr tė njė profeti, do tė marrė shpėrblimin qė i takon profetit; dhe ai qė pranon tė drejtin nė emėr tė tė drejtit, do tė marrė shpėrblimin qė i takon tė drejtit”. (Mateu 10:40-41)
Fragmentet e mėsipėrme janė aq tė qarta sa nuk mbetet fije dyshimi pėr tė vėrtetėn. Pra, Jezusi nuk ėshtė zot, por i dėrguar me shpalljen e Zotit te populli i tij. Nxjerrja e fjalėve tė tyre jashtė kontekstit pėrbėjnė njė veprim naiv.
Krijoni Kontakt