Ekonomia (S.K.ZH.E.S.)

[Gerrard]

• Eksperiencat dhe vështirësitë që janë hasur gjatë vitit të parë të zbatimit të SKZHES-së, si dhe ato që janë ndeshur gjatë këtij procesi disa mujor të analizës së këtij zbatimi, të porjektimit të objektivave afatmesme e të programit të masave, si dhe vetë diskutimet dhe konkluzionet e konferencës për SKZHES evidentojnë nevojën e vlerësimit objektiv të faktorëve, proceseve, shanseve, burimeve si dhe nga ana tjetër dobësitë e sistemit të vlerësimit dhe monitorimit. Procesi i përgatitjes së Raportit të Progresit të SKZHES-së për vitin 2002 si dhe i përmirësimit të SKZHES-së dhe i hartimit të planit të masave 2003-2006 vlerësohet se kanë qenë të rëndësishme edhe për trainimin e strukturës së re të monitorimit dhe vleresimit të SKZHES-së.

• Sidoqoftë janë hasur disa probleme në lidhje me sistemin e monitorimit dhe vlerësimit, të cilat mund të përmblidhen në, (i) probleme që lidhen me motivimin, trajnimin e stafit të strukturave monitoruese si dhe me logjistikën; (ii) probleme të saktësisë së informacionit që vjen nga baza apo dhe nga burime të tjera, si dhe vonesa në furnizimin me të dhëna; (iii) mangësitë në tabelat me treguesit e monitorimit dhe në këtë çështje ka konfuzion të theksuar; (iv) mungesa e caktimit të një statusi përfundimtar të Njësisë së Monitorimit të SKZHES ne te gjithe Ministrite e linjes si njësi më vete si dhe mungesa e një metodike të mirfilltë dhe literaturës përkatëse.

• Për të arritur zgjidhjen e këtyre problemeve në të ardhmen, për përmirësimin e sistemit të monitorimit dhe vlerësimit do të realizohet një bashkëpunim i frytshëm midis strukturave kryesore monitoruese e vlerësuese të ministrive të linjës apo të strukturave të tjera publike, autoriteteve qeverisëse si dhe grupeve kryesore të interesit. Kjo do të shoqërohet dhe me krijimin e kushteve të nevojshme për përmirësimin e nivelit të informacionit dhe përpunimit të të dhënave, duke siguruar pajisjen me logjistikë të njësive monitoruese si dhe trainimin e vazhdueshem te stafit. Njësitë e monitorimit dhe vlerësimit nevojitet që të bashkëpunojnë më ngushtë me strukturat e programimit financiar në çdo ministri si dhe me strukturat e programimit të politikave. Gjithashtu vlerësohet i nevojshëm edhe zgjerimi i monitorimit me forma dhe metoda sa më efektive nëpërmjet organizatave të pavarura si dhe monitorimi nga vetë aktorët jashtë qeverisë. Nga ana tjetër forcimi i kapacitetetve në strukturat jashtë qeverisë mbetet po kështu një nevojë thelbësore.

• Me mjaft rëndësi konsiderohet dhe nevoja e krijimit të bërthamës për sigurimin e bazës së të dhënave brenda Drejtorise se SKZHES në Ministrinë e Financave. Kjo do të ndihmojë edhe në përcaktimin sa më të saktë të treguesve të monitorimit e vleresimit sipas sektorëve përkatës. Gjatë këtij viti njësitë e monitorimit së bashku me stafet e ministrive dhe në bashkëpunim me konsulencën e huaj do të nisin sa më shpejt procesin e diskutimit dhe të përzgjedhjes së bashkësisë më të përshtatëshme të indikatorëve. Një model i mirë duket dhe i që koordinon e bashkerendon detyrat për monitorimin dhe vlerësimin e SKZHES, të marra përsipër nga Drejtoria e SKZHES, me detyrat e realizura nga strukturat e tjera të Qeverisë, të cilat ndjekin dhe raportojnë progresin ne raport me ecurine e negociatave per marreveshjen e Stabilizim Asocijimit me BE si dhe me monitorimin e Objektivave te Zhvilimit te Mijevjecarit.

[Gerrard]

• Procesi i analizes se zbatimit te SKZHES gjate vitit 2002, pergatitja e programit afatmesem 2003-2006 si dhe permiresimi i vizionit afatgjate te SKZHESse u karakterizuar nga transparenca dhe perfshirja e grupeve te interesit ne konsultime. SKZHES, se bashku me te gjithe elementet e tij te implementimit, monitorimit e vleresimit eshte pergatitur me pjesemarrjen aktive te drejtuesve e eksperteve me te mire te institucioneve publike shqiptare, te perfaqesuesve te institucionalizuar te shoqerise civile, te grupeve te interesit e komunitetit te biznesit, te qarqeve akademike, te perfaqesuesve te zgjedhur ne nivel lokal dhe qendror, si dhe me nje bashkepunim te ngushte me partneret tane nderkombetare. Menyra e zhvillimit te procesit te konsultimeve, strukturat e ngritura ne shumicen derrmuese te Ministrive apo institucioneve te tjera publike, fillimisht per hartimin dhe me pas per monitorimin dhe vleresimin e Strategjise, i kane dhane kesaj te fundit tiparin me kryesor te nje strategjie me pronesi, instrumenta dhe problematike te evidentueshme shqiptare.

• Procesi konsultues ka filluar qe ne gjysmen e dyte te vitit 2002 (tetor 2002) nepermjet organizimit te tre konsultave kombetare me temat i) rritja ekonomike dhe zhvillimi i sektorit privat ii) zhvilimi i nurimit njerezor iii) reformat qeverisese. Konsultimi rajonal ne Baden te Austrise mbi politikat e rritjes ekonomike dhe reduktimit te varferise mes vendeve te rajonit te Ballkanit ishte gjitahshtu nje eksperience mjaft e fruteshme. Ne netor 2002 u organizua Konferenca e pervjetorit te SKZHESse e cila mundesoi nje analize te pare dhe integrale te zbatimit te SKZHESse ne vitin 2002 dhe permiresimin paraprak te objektivave afatmesme dhe afatgjata

• Gjate periudhes disa mujore te pergatitjes se ketij dokumenti (Janar –Prill 2003) u organizuan 16 konsultime ne te gjithe vendin, mbi zhvillimet sektoriale, programin afatmesem dhe vizionet afatgjata e ne vecanti per sektoret e arsimin, bujqesine dhe punen dhe çeshtjet sociale. Konsultimet u ndane ne sektoriale dhe rajonale. Te parat u organizuan ne Tirane me perfaqesues nga ministrite e linjes dhe nga grupi i konsulenteve te Departamentit te SKZHES, ndersa te dytat u organizuan ne 12 rrethet kryesore te vendit.

• Kufizimi kryesor gjate konsultimeve ishte koha e shkurter qe nga momenti i marrjes se raporteve nga ministrite deri ne momentin e organizimit te konsultimeve, e cila influencoi ne cilesine e konsultimeve dhe kredibilitetin e kesaj nisme nga ana e qeverise. Ne disa raste pati diskutime shumesektoriale / problematike, ndersa takimet e tjera u fokusuan ne nje problematike te vetme. Bujqesia dhe arsimi paten me shume vemendje se sektoret e tjere.

• Gjate periudhes Mars-Prill 2003 u organizuan disa konsultime me grupet e medha te interesit ne lidhje me vizionin afatgjate dhe me programin afatmesem te masave publike prioritare. Konsultimet me kryesore ishin ato te kryera me shoqerine civile, komunitetin e biznesit, shoqatat e bashkive, komunave dhe qarqeve, me nje grup deputetesh. Ne keto takime u arrit te qe merreshin disa verejtje dhe sugjerime per permiresimin e draft-dokumentit sipas temave te interesit te pjesemarresve.

• Gjate ketyre konsultimeve, pjesemarresit diskutuan lidhur me problematikat e hasura gjate zbatimit te SKZHES, arritjet dhe sfidat e se ardhmes, si dhe mundesite per nje perfshirje me te gjere te perfaqesuesve te shoqerise civile ne hartimin, zbatimin, dhe monitorimin e realizimeve te dokumenteve me karakterk kombetar. Ceshtjet me te rendesishme te diskutuara gjate ketyre konsultimeve ishin si me poshte:

* eksperiencat e fituara gjate zbatimit nje-vjecar te programit te masave prioritare dhe te analizes objektive te shkalles se arritjes se objektivave;
* rritja e kapaciteteve monitoruese dhe vleresuese;
* kryerja e studimeve te thelluara dhe zgjerimin e permiresimin e bazes se te dhenave;
* reflektimet dhe adoptimet strategjike dhe operative ne fushat dhe sektoret qe bejne pjese ne strategji te cilat orientohen nga SKZHES por edhe ndikojne ne permiresimin e saj;
* evoluimi i e faktoreve qe percaktojne ecurine e zhvillimeve sektoriale, ndersektoriale dhe teresore

• Me 23 prill u organizua edhe konferenca kombetare, nje eveniment publik me pjesemarrjen e vete Kryeministrit, e cila deshmoi edhe njehere per transparencen e Qeverise ndaj publikut, persa i takon sipermarrjes se pergjegjesive me karakter kombetar. Ne Konference u trajtuan perseri tema te cilat kishin te benin me procesin konsultativ me shoqerine civile. Nga panelet e organizuara me perfaqesues te shoqerise civile dolen nje sere komentesh dhe sugjerimesh per perforcimin e karakterit kombetar te Strategjise nepermjet rritjes se rolit te saj. Nder konkluzionet kryesore te ketyre paneleve mund te permendim:

* Vlen të synohet të zgjerohet e permiresohet vizioni afatgjate dhe të thellohen masat prioritare të SKZHES, duke vendosur ne nje ballance me realiste aksionet per reduktimin e varfërisë që do të kenë ndoshta koeficient ponderimi me të lartë në periudhën afat-shkurter deri afat-mesme me veprimet dhe masat prioritare te zhvillimit ekonomik te qëndrueshëm që do të fillojnë të marrin peshë të konsiderueshme në periudhën afat-mesme e afat-gjatë.
* Transformimi i kësaj strategjie në dokumentin teresisht shqiptar, ku formulohen të bashkërenduara vizioni afat-gjatë i projektuar nga potencialet dhe mundësitë shqiptare me objektivat e përcaktuara nga orientimet dhe rekomandimet e përcaktuara në dokumentet e institucioneve të rëndësishme të integrimit rajonal, europian e global, ngelet një prioritet. Në këtë dokument krahas objektivave afat-gjata te zhvillimit dhe masave e veprimeve prioritare janë integruar Objektivat e Zhvillimit të Mijëvjecarit dhe të Integrimit Europian, të cilat mund të shfrytëzohen duke tentuar që në të ardhmen të përfshihen edhe masa e veprime afat-mesme të Procesit të Stabilizim Asociimit, për të shndëruar këtë dokument me pronësi shqiptare në një Dokument të Zhvillimit dhe Integrimit.
* Vetëm një Dokument i plotë i Zhviilimit e Integrimit me pronësi tërësisht shqiptare por parametra dhe standarte ndërkombëtare mund të kthehet ne mekanizmin efikas e real të bashkërendimit dhe harmonizimit te veprimeve brenda vendit por mbi te gjitha ne mjetin e pershtashëm për rritjen e performancës dhe efikasitet të pjesëmarrjes së donatoreve e investitoreve të huaj në funksion të zhvillimit të shpejtë të vendit.