Angli-Filmi shqiptar tri dite te sukseshme ne Bristol

[Shijaksi-London]

Tri ditët e filmit shqiptar në Bristol të Anglisë zgjojnë kureshtje ndaj kinemasë që është bërë në ish-vendin komunist

"Klasikët evropianë" që bota nuk i njeh


Nga Londra
Muhamed Veliu

Filmi shqiptar ka ngjallur interes të madh duke mbushur plot me shikues kinemanë Watershed në Bristol. Kinematografija shqiptare është pritur ngrohtësisht fundjavën e shkuar duke u duartrokitur nga qindra britaninë për tre ditë me radhë në qytetin e Bristolit, ku u zhvillua “Sezoni i filmit shqiptarë.” Pothuajse tërsisht e panjohur arti i shtatë shqiptarë ka shpalosur vlerat e tij për publikun britanik me prodhimet më të mira kinematografike të këtyre dhjetë viteve të fundit. Dr Derek Duncan lektor në departamentin e Italishtesh në universitetin e Bristolit që ka dhënë një ndihmë të madhe në realizimin e këtij evenimenti,gjatë një prononcimi ekskluzivisht për Shqip u shpreh se “Sezoni i filmit shqiptarë” ishte më i sukseshmëm se sa ne mund të shpresonim. Të gjithë filmat patën një shikueshmëri maksimale. Prezenca e rregjizorit Gjergj Xhuvani ja shtoi akoma më shumë gjallërinë akvititetit. Kinemaja shqiptare mbase nuk ishte e njohur më parë në Bristol, por kualiteti i këtyre filmave do të garantojë të ardhmen shfaqjen me sukses të filmave të tjerë shqiptar. Duke u bazuar në suksesin e këtij aktiviteti mendojmë që ato ti organizojmë edhe në të ardhëmen”.
“Sezonit të filmit shqiptarë” në këtë qytet jug-perëndimor të Anglisë u hap me filmin e Fatmir Kocit “Tirana Viti Zerro”. Filmat “I dashur Armik” dhe “Parrullat” nga Gjergj Xhuvani, do të shfaqeshin ditën e dytë të tij, ku më pas do ti lihej rradha bashkëbisedimit rreth tyre mes publikut dhe rregjizorëve. “Vdekja e Kalit” realizuar nga Saimir Kumbaro mbylli ditët e tretë të filimit shqiptar në Bristol. Aktiviteti u organizua falë një bashkëpunimi të kinemasë “Watershed” me Fakultetin e Arteve në universitetin e Bristolit, “Alumni Association” dhe Ministrinë shqiptare të Turizmit Kulturës, Rinisë dhe Sporteve.

Suksesi evenimentit mban firmën Arbër Kadia

Tejet i lumtur nga suksesi i këtij aktiviteti ideatori i tij Arbër Kadia student në Universitetin e Bristolit u shpreh se “Si një shqiptar i lidhur me artin e huaj,ndjehem krenar për herë të parë që arti shqiptar, nëpërmjet mediumit të filmit ishte në lartësinë e duhur që të prekte zemrat dhe shpirtin e një publiku të ndryshëm qoftë akademik, i pa përzgjdhur apo studentor dhe njërëz të rrugës që erdhën thjesht nga interesi që ata kishin për një kinema të re që nuk e njihmin fare”. Kadia më tej nuk e fsheh gëzimin kur thotë se jehona e “Sezoni i filmit shqiptarë” vazhdon ende. “Më kanë ardhur duke më përgëzuar njerëz që nuk i njihja por ata më njihnin si student në departamentin e historisë së artit dhe dhë Italishtes për të thënë që ishte një sukses i vërtetë duke theksuar atë që shkruajti “The Guardian” se këta filma ishin klasikë të vërtetë dhe nuk kishin patur mundësi për ti shikuar”. Pas këtij suksesi dhe admirimi për këtë organizim Arbër Kadia thotë se kërkon ta çoj më përtej këtë sukses të filimit shqiptar në Bristol të për të cilin ai thotë se u vendos një precedent. Por në çfarë mënyre? Kadia ka gati projektin e tij të ardhshëm për me artin e shtatë shqiptarë. “Dua që në të ardhëmen të krijojmë një tip rotrospektive për ta lidhur kinemanë shqiptare jo vetëm me publikun e Bristolit por edhe më gjërë. Kam shumë dëshirë që këto filma ti çoj në festivalin e filmit në Cambridge ku blihen filma nga distributorë të ndryshëm. Po ashtu një aktivitet të ngjashëm ta çojmë edhe në qytete të tjera të Anglisë”.


Flet rregjizori Gjergj Xhuvani
“U mahnita nga intresimi britanikëve për kinemanë shqiptare”

“Jam larguar nga ky aktivitet me përshtypje mjaft pozitive dhe i kënaqur, pasi ishte një tendencë për ta paraqitur kinematografinë shqiptare në mënyrë dinjitoze. U mahnita nga interesi britanikëve për kinemanë shqiptare” thotë rregjizori Gjergj Xhuvani gjatë një prononcimi të tij për Shqip. Ai më tej shprehet se “ Ishte një organizim perfekt nga ana e universitetit të Bristolit dhe Dr Derek Duncan. Dua të vlerësoj punën e mrekullshme të studentit shqiptar Arbër Kadia në menaxhimin dhe organizimin e “Sezonit të Filmit Shqiptarë” ku morën pjesë personalitete dhe kritikë në veçanti të rinj që kanë afeksion për kinemanë e në veçanti atë shqiptare që është e panjohur”. Për Xhuvanin e gjithë veprimtaria ka qënë në surprizë e vërtetë.
Ai tha: “Ajo që më suprizoi ishte fakti pasi ne vetë me të ftuarit e tjerë nga Shqipëria nuk patëm vënd ku të uleshim pasi salla ishte e mbushur plot.
Ishte hera e parë që në një kinema indipendente jo hollivudjane nuk kishte vënde dhe vetë autorët nuk patën mundësi që të ulen në karrike dhe thjesht të përshëndesin.
Më tej Xhuvani thotë se e vlerëson si pozitive idenë e Arbër Kadisë që pas këtij suksesi në Bristol filmi shqiptarë të çohet edhe në qytete të tjera angleze.
“Organizatorët e shikojnë të arsyshme që filmi shqiptarë në mënyrë komerciale të shfaqet në të gjithë ishullin pasi siç u pa nga kjo veprimtari ka interes.
Është diçka që unë bie dakort që ky aktivitet në Bristol mos të quhet një rastësi apo moment sporadik por të sillet fryma e një kinemaje indipendente me tendencat e veta drejt një kinemaje europiane. Pyetur pëse kinemaja shqiptare është pak e njohur në Angli, rregjizori Xhuvani tha: “Është çështje distribucioni që ka dy këndvështrime. E para është këndvëshrimi profesional që është themelori.
Dy filma që mbajnë autorësinë time janë shfaqur në Londër “Parrullat” për një muaj dhe i dashuar Armik në qytet Leeds dhe Edingburg. Po ashtu një filmi i Fatmir Kocit Tirana Viti zero.Këto filma janë të një niveli europian që e konfirmuan pjesëmarrsit. Po ashtu ka rëndësi filmat që janë në proces pasi duhet të përmbushin parametrat profesional për publikun britanik dhe kinemanë europiane. Xhuvani tregon edhe për një aspekt tjetër interesant që i ka lënë përshtypje nga ky aktivitet.
“Gjatë një bashkëbisedimi pas shfaqjeve të filmave ku ishin zonja Luiza Xhuvani dhe kritiku i filmit shqiptar Roland Seiko,në të cilën morën pjesë kritikë të ardhur edhe nga Londra pjesmarrja ishte mbi 50 veta. Ata nuk kishin ardhur me ftesa por me biletë për të bashkëbisedur me ne për kinematografinë shqiptare. Ishte një debat që zgjati dy orë me pyetje përgjigje dhe opinione të ndryshme”. Sipas Xhuvanit bashkëbiseduesit britanikishin si çështje kryesore interesi për të ditur kishin ekzistencën e kinemasë shqiptare, si arrin të ekzistojë kjo kinema, si arrin të çajë në tregun europian.Britanikët po ashtu janë interesuar të dinin se çfarë tendencash do të ketë kjo kinema në të ardhëmen. Do të jetë me një rrymë të caktuar apo kinema individësh.


Rëndësia

Krahas shpalosjes së vlerave artistike të kinemasë shqiptare “Sezoni i Filmit Shqiptar” në Bristol ka marrë një dimension tjetër akoma më rëndësishëm.
Ai u zhvillua në një kohë kur mediat britanike kanë kohë që shkruajnë shumë pak ose aspak për mirë kur vjen puna për komunitetin shqiptarë në Angli. Ky aktivitet për të cilin shkruajti edhe prestigjizja “The Guardian” ka përcuar tek ata që e ndoqën një imazh tjetër të Shqipërisë dhe shqiptarëve. Publiku britanik i bombarduar me imazhin e shqiptarëve gangstera, përforcuar më së fundi edhe në filmin “Casino Royal”, ka patur rast të ndjekë me vëmendje se në vëndin e këtyre gangsterrave me shumë mund prodhohet kinematografi. Mirpritja e filimit shqiptarë në këtë qytet të Anglisë ja ka arritur qëllimit të tij fillestar që kishte organizatori Arbër Kadia njohja e kinematografisë tonë për anglezët, madje ka shkruar më tej duke lënë të kuptohet se Shqipëria nuk është vëndi që prodhon vetëm kriminelë por edhe art. Studenti Abër Kadia dhe të gjithë ata që kontribuan në realizimin e “Sezonit të filmit Shqiptarë” konceptuar me shije dhe finesë i ka dhënë një leksion të mirë të gjithë organizatave shqiptare në Angli. Imazhi i komunitetit të tyre do të ndryshojë falë këtyre veprimtarive që fatkeqësisht ndodhin tepër radhë dhe jo me biseda kafeneshë apo veptimtari ku i ftuar special është Altin Shira.

“The Guardian” vlerësime filmit shqiptar

Sezoni i filmit shqiptar n ë Bristol zgjoi interesin e mediave angleze për prodhimet kinematografike nga vendi ynë. Në një shkrim të prestigjozes " The Gardian " dy ditë përpara këtij aktiviteti shkruhej se filmat shqiptarë do të bëjnë bujë . Kjo nuk është një shaka shprehej autorja e artikullit, sepse kjo ka ndodhur edhe në të kaluarën, megjjithë se fryt i ideologjis ë komuniste. Ajo kujton se në vitet 60, filmat shqiptarë ishin ndër filmat e huaj më të shikuar në botë për merit ë të Mao ce Dunit. Ai ua shfaqte ato miliona kinezëve sepse ishin t ë vetmet prodhime kinematografike q ë kalonin filtrin ideologjik pas revolucionit kulturor. Ndaj nuk është cudi shkruante gazetarja britanike se kur ndeshim herë pas here regjisorë kinezë që nderojnë filmat shqiptarë si "klasikët europian ë" , te cilët ne kurrë nuk i kemi parë.
Autorja Gibbons po ashtu shkruante se këto filma po shërbejnë si kunderpeshë ndaj imazhit te shqiptarë ve, t ë interpretuar shpesh nëpër filma si personazhe negative, që nga ato italiane e greke e deri te " Casino Royal " së fundmi. Si suksese kinematografis ë shqiptare pas renies se komunizmit, gazeta The Guardian vlerë sonte " Parullat " dhe " I dashur armik " të Gjergj Xhuvanit, si dhe Tirana, Viti zero t ë Fatmir Kocit.