Kujtojmė poetin, tregimtarin dhe studiuesin
e madh shqiptar, Martin Camajn,
nė 81 vjetorin e lindjes
Martin Camaj lindi nė Temal tė Dukagjinit mė 21 korrik 1925. Mori edukatė klasike nė Kolegjin Saverian tė Shkodrės, tė drejtuar nga etėrit jezuitė. Kur komunistėt e mbyllėn kolegjin, u arratis nė Jugosllavi, ku vijoi Universitetin e Beogradit. Studioi italianistikė, romanistikė, teori letėrsie, gjuhė klasike dhe sllavistikė. Nė verėn e vitit 1956 shkoi nė Romė, ku vijoi studimet, u doktorua, u lidh me botėn arbėreshe dhe, nėn kujdesin e Ernest Koliqit, u bėt kryeredaktor i revistės "Shejzat" (1957-1975). Mė 1961 u transferua nė Mynih (Gjermani), ku u specializua pėrfundimisht nė gjuhėsinė shqipe, pa u shkėputur nga letėrsia. U emėrua profesor i gjuhės dhe i letėrsisė shqiptare nė Universitetin e Mynihut dhe mbeti atje gjithė jetėn, deri sa vdiq, mė 1992.
Nga viti 1953 kur boton nė Prishtinė veprėn e parė tė tij, vėllimin me poezi Njė fyell ndėr male, vargu i veprave tė tij nuk ka tė ndaluar. Pėrveē disa vėllimeve me poezi si Legjenda, botuar nė Romė nė vitin 1964, Lirika mes dy moteve dhe Njeriu mė vete e me tjerė, botuar nė Mynih (1967-1978), Camaj ka botuar edhe romanet Djella (1964), Dranja (1981) Shkundullima (1981) dhe Karpa, (1987). Camaj ėshtė edhe njė ndėr albanologėt mė tė shquar. Ndėr studimet kryesore mund tė pėrmenden: Meshari i Gjon Buzukut, Romė 1960; Tekst mėsimor i gjuhės shqipe, Wiesbaden 1969; E folmja shqipe nė provincėn e Avelinos, Firence 1971; Gramatika shqipe, Wiesbaden 1984; si dhe antologjia Kėngė shqiptare, Düsseldorf 1974.
Ja si e kujton Hans-Joakim Lanksh, njė nga studentėt, mė vonė mik e pėrkthye i tij nė gjuhėn germane, nė njė intervistė dhė gazetės Shqip:
Pėr herė tė parė e pashė Martin Camajn kur isha student i ri, nė semestrin e dytė a tė tretė, nė nji ligjeratė tė profesorit Alois Schmaus pėr filologjinė e gjuhėve ballkanike. Mė ra ndėr sy nji burrė shtatmadh dhe i pashėm qė e fliste gjermanishten me theks tė ēuditshėm dhe mjaft ekzotik pėr veshin tim. Doktorantėt dhe studentėt e tjerė tė vjetėr silleshin rreth burrit shtatmadh me theks tė ēuditshėm, burrė ky qė rrezatote autoritet dhe dije. Mbas ligjerate, studentėt kishin zakon me ndźjtė nė nji kafené ballė pėrballė universitetit, te "Papa Schmidt" ("Baba Shmit") ku, pėrndryshe, profesori ynė Schmaus (i cili fliste rrjedhshėm rusishten, serbishten, ēekishten, bullgarishten, shqipen, rumanishten, greqishten, turqishten dhe arabishten dhe i cili nuk mund tė jetote pa kafe dhe cigare) kishte zakon me u takue me studentėt e tij pėr tė diskutue problemet e tyne. Mbas ligjeratės sė profesorit Schmaus, te "Papa Schmidt", burri shtatmadh dhe me theks tė ēuditshėm u bā si nji si qendėr e rrethit tė studentėve dhe si kėshilltar i tyne
Ky qe takimi im i parė me Martin Camajn.
Disa semestra mā vonė u vendosa me mėsue gjuhėn pėr tė cilėn profesori Schmaus na fliste me aq dashuni e pasion, shqipen, ku pedagogin e shqipes e kisha shģ burrin shtatmadh e me theks ekzotik. Me kohė, marrėdhania mėsues-nxanės dhe mbasandej autor-pėrkthyes u bā miqėsi. -Ju u bėtė pėrkthyesi i Martin Camajt nė gjermanisht, pėrse zgjodhėt pikėrisht letėrsinė e tij, ēfarė ju tėrhoqi mė shumė tek letėrsia e tij?
Kurrė nuk kam vendosė me u bā pėrkthyes i Camajt a lėre i poezisė shqipe. Nji ditė konstatuem qė unė pėrkthejsha poezi tė ekspresionistit slloven Sreēko Kosovel, ndėrsa profesori shkruete poezi. Kur mė tha se do tė ma sillte dikur librin e vet, mbetesha mjaft skeptik dihet se, zakonisht, letėrsia e profesorave dhe e diplomatėve āsht e dobėt... Kur u ballafaqova me poezitė e Martin Camajt, mė magjepsi bukuria e tyne, ndėrthurja e tingujve, muzika intime e tingujve tė gjuhės sė tyne, ritmi i mrekullueshėm i kangėve popullore. Mbas shikimit nė bukurinė e jashtme tė kėtyne poezive, mė tėrhoqi kombinacioni i kompleksitetit tė tyne me thjeshtėsinė e dukjes sė tyne, mė fascinoi simbioza e arkaikes me modernėn dmth. ato ishin poezi moderne mbi nji substrat arkaik elementesh tė letėrsisė gojore, mė pėlqente trajta e tyne eliptike, lapidare dhe lakonike. Poezitė e Martin Camajt pėrmbajnė pikėrisht aq fjalė sa duhen, asnji mā tepėr dhe as edhe nji mā pak
Mbeta si i shituem prej bukurisė sė jashtme e tė mbrendshme tė poezisė camajane, isha i bindun se kjo poezi duhet tė pėrkthehet e tė njihet pėrjashta Shqipniet
Camaj vdiq, mė 12 mars tė vitit 1992, nė Lenggries tė Bavarisė. Fjalėt e fundit tė poetit ishin: Tė dashun miq e vėllazėn shqiptarė, intelektualė
gėzohem pa masė se keni vendosė tė vlerėsoni veprėn time:ky vlerėsim na afron.Batė burrninė tė mė shtini nė rreshtin tuej.Ndonėse tė ndamė pėr njė gjysmė shekulli, unė jam i jueji e ju jeni tė mijt.
Krijoni Kontakt