Close
Duke shfaqur rezultatin -19 deri 0 prej 6
  1. #1
    Shpirt Shqiptari Maska e Albo
    Anëtarësuar
    16-04-2002
    Vendndodhja
    Philadelphia
    Postime
    30,122
    Postimet në Bllog
    17

    Ungjilli si bazë e jetës

    GRIGOR S. PETROV




    UNGJILLI SI BAZË E JETËS





    Përkthyer prej
    DHIMITËR BEDULIT



    BOTIM
    I KISHËS ORTHODHOKSE
    AUTOQEFALE TË SHQIPËRISË
    Tiranë 1994




    Në faqen e parë: Zbritja në Ad (Ringjallja e Krishtit).Onufri, shek. XVI.
    Në faqen e pasme. Manastiri i Shën Mërisë, Zervat. Pamja verilindore e kishës.
    Fotografitë e Bashkëngjitura Fotografitë e Bashkëngjitura  
    Ndryshuar për herë të fundit nga Albo : 31-05-2006 më 23:13

  2. #2
    Shpirt Shqiptari Maska e Albo
    Anëtarësuar
    16-04-2002
    Vendndodhja
    Philadelphia
    Postime
    30,122
    Postimet në Bllog
    17
    I

    PARIMET THEMELORE TË QYTETËRIMIT


    "Kërkoni më përpara mbretërinë e Perëndise dhe drejtësinë e tij dhe të gjitha të tjerat do t'ju shtohen" (Mattheu 6,33)

    Qytetërimi evropian i kohës sonë, i këqyrur në karakteristikat e tij, pohohet prej të gjithëve se është i krishterë. Doktrina e Jisu Krishtit shpallet si e vërteta morale më e lartë, si ligj themelor për zhvillimin shpirtëror të njerëzimit. Feja Ungjillore paraqitet si kusht i domosdoshëm për formimin e përsosur të jetës individuale, familjare dhe shoqërore. Shkurt, një vështrim, qoftë dhe i përciptë, mbi gjendjen shpirtërore dhe morale të shoqërisë njerëzore, na bën të kujtojmë, se direktivat që janë ndjekur e po ndiqen janë porositë ungjillore për një dashuri dhe një drejtësi ideale, na bën të kujtojmë se në veprimet tona, udhëhiqemi së pari prej shkaqesh morale-fetare.

    Megjithëkëtë, puna nuk është kështu. Ajo që vihet re hollë-hollë dhe që është përhapur mjaft në shoqërinë e sotme është qëndrimi i ftohtë, i pakujdesshëm, shpeshherë dhe përbuzës, për çdo gjë që na kujton fenë. Studimi i disa çështjeve me rëndësi jetike dhe zgjidhja e përciptë që u bëhet këtyre, tregojnë shpeshherë se ç'ide të turbullt dhe të gabuar ka formuar sot shumica mbi parimet më elementare të botëkuptimit të krishterë. Normat themelore të Ungjillit shtrembërohen keq e brutalisht, ose interpretohen më keq e me qëllim, edhe kërkesat e moralit të krishterë dënohen dhe flaken tej si utopira që s'mund të vihen kurrë në zbatim dhe si himera. Ide, të cilat, për përmbajtjen dhe kuptimin e tyre të lartë, duhej të ndillnin veprimtarinë morale të njerëzve e t'u stolisnin fytyrën shpirtërore, vishen me një kuptim të dobët që s'u ka hije. Merrni p.sh, fjalën "i madh"; e thoni këtë në ndonjë mbledhje dhe pyesni pastaj ata që ndodhen atje se ç'kuptim i japin kësaj fjale dhe cilin njeri kujtojnë se është i denjë për të. Do t'ju bëjnë fjalë për lavdinë e shumëkënduar të ndonjë trimi që ka shtypur dhe ka munduar popuj, për shkëlqimin e ndonjë kompozitori muzikant, për madhërinë dhe fuqinë e ndonjë monarku, po rrallë, shumë rrallë, do t'ju përmendin bukurinë morale të heronjve të mendjes dhe të zemrës, të martirëve ideologë, të apostojve që lëçitin pa ndrojtje dhe pa lodhje të vërtetën. Do t'ju zënë në gojë Çezarin dhe Napoleonin, mund t'ju kujtojnë Shekspirin dhe Bismarkun, po pa dyshim do të harrojnë emrin e Epiktetit, të Sokratit, të Simon Petrit dhe të Apostull Pavlit. Këta e shumë personalitete të tjerë, të shquar për vetëmohimin dhe vetëtherorizimin e tyre, s'njihen fare prej syresh.

    Dhe pikërisht prej një mentaliteti të tillë krijohet sot një rreth i gjerë fenomenesh të një rëndësie shoqërore shumë të madhe si edhe një rregull i ri jete, që përpiqet të rrijë larg çdo ndikimi të drejtpërdrejtë të Fesë, ndonëse ky ndikim njihet si i domosdoshëm, natyral dhe i arsyeshëm. Pasuesit e këtij rregulli të ri shpallin me këmbëngulje se gjoja feja e Krishtit i dha fund jetës së saj, se nuk ka më ç't'i thotë botës dhe se gjoja morali i Ungjillit, i përshtatshëm në të kaluarën për mendjen e thjeshtë të peshkatarëve të Galilesë, sot nuk është më i mjaftë për të ushqyer dhe për të nginjur intelekualin bashkëkohor të qytetëruar, i cili ndjen nevojën për parime të tjera drejtuese. Këto parime mundet t'ia japë vetëm shkenca. Shkenca, thonë, ndezi farin, para shkëlqimit të të cilit, drita e Fesë duket e venitur dhe ështëe destinuar brenda një kohe shumë të shkurtër të shuhet përgjithmonë. Kjo dritë thonë, në misionin e saj të përkohshëm, është mbuluar shpeshherë prej supersticionesh skandoloze, dhe, e ushqyer me plagën e tmerrshme të fanatizmit, është bërë shkak luftimesh vëllavrasëse. Mjafton të sjellim ndër mend natën e Sh. Bartolomeut dhe torturat e Gjykatoreve të shenjta, për t'u bindur se sa mirënjohës duhet t'i jemi shkencës, për çlirimin dhe shpëtimin që i solli botës nga ato të këqija.

    Ç'përgjigje t'u japim këtyre akuzave? Së pari, që në kritikën vlerësuese të çdo feje dhe veçanërisht të Fesë së Krishterë, për sa i përket lartësisë dhe rëndësisë së tyre, është sa e arsyeshme, aq dhe e domosdoshme, të shquhet gjithnjë ideja themelore fetare nga ajo e realitetit pozitiv, d.m.th. të mos ngatërrohet ajo që është dhe që bëhet me atë që duhet të jetë dhe që duhet të bëhet. Njerëzit, të shtyrë prej mendjengushtësisë dhe fanatizmit, shtrembërojnë e poshtërojnë edhe idetë më të larta, dhe u japin një formë monstruoze. Mirëpo kjo nuk do të thotë se këto ide janë vërtet të ulëta, pa vlerë dhe të këqija në vetvete. Sikundër liria e vërtetë s'pëson gjë e as që nuk e humbet vlerën e saj nga shkaku i krimeve brutale të anarkizmit, kështu edhe Krishterimi s'mund të akuzohet për veprimet e errëta të disa të krishterëve që mund të numërohen me gishtërinjtë e dorës dhe që rastësisht përmblidhen në gjirin e tij. Row-i, një shkrimtar i famshëm, në veprën e tij interesante: "Të vërtetat evidente të Krishtërimit" thotë: "Midis besëtarëve të një Kishe, ka mbretëruar shumë herë një bestytni e pamasë. Kisha ka lejuar vepra, që kanë qenë ndaluar nga themeluesi i saj. Ajo, - është gjë e tmerrshme ta themi - ka përdorur shpatën, për të cilën Shpëtimtari ka thënë të mbahet në mill. Këto të gjitha janë fakte historike të pamohueshme, por i pamohueshëm dhe i çuditshëm është edhe fakti tjetër, që Kisha, sado e ndarë në degë të ndryshme, ka gjetur gjithmonë në personin e themeluesit të saj parimin e përjetshëmpër rilindjen e saj".

    Vërtet. Në personin dhe doktrinën e Jisu Krishtit ekziston një kuptim i thellë, kuptim që është shumë më i lartë nga Krishterimi që herë pas here na paraqitin në mënyrë të përciptë shekujt. Fytyra e thjeshtë e personalitetit të themeluesit të Kishës së Krishterë, ashtu siç e pikturojnë Ungjilltarët, d.m.th. pa vijat e rreme që ka shtuar më pas keqdashja dhe marrëzia njerëzore, ka qenë dhe do të jetë gjithmonë baza e rindërtimit të kishës mbi dhe. Kjo është cilësia karakteristike dhe e vetme e Krishtërimit të vërtetë. Luftërat fetare, masakrat kundër heretikëve dhe veprime të tjera të këtij lloji, s'janë prodhim natyral i Fesë së Krishterë, po një shtrembërim kriminal i saj, një përbuzje dhe telendisje e dashurisë falëse të Birit të Perëndisë që u kryqëzua për dobinë dhe shpëtimin e gjithë botës. Krishtërimi, si Fe e vaditur prej frymës së butësisë, të dashurisë dhe të mëshirës ungjillore, përbuz dhe urren çdo përdhuni, dhe sidomos përdhuninë që kryhet në emrin e Zotit dhe për lavdinë e Tij, se Zoti, simbas ungjilltarit Joan, është vetë dashuria (Joani Let. I-rë, 4, 17).

    Kur vëllezërit Jakov dhe Joan, nxënës të Shpëtimtarit, të zemëruar për sjelljen e keqe që treguan samaritanët kundrejt Mësuesit të tyre, i thanë Atij: "Zot, a dëshiron të themi që të zbresë zjarr nga qielli e t'i djegë, siç ka bërë dhe Ilia", Jisui u kthye nga ata dhe, si i qortoi, u tha: "Nuk dini prej ç'fryme jeni; sepse i biri i njeriut nuk erdhi të humbasë shpirtra njerëzish, po të shpëtojë" (Lluka 9, 56); edhe shkuan në tjetër fshat. Dhe në paravolinë e egjërit këndojmë: "Mbretëria e qiejve ngjan me një njeri që mbolli farë të mirë në arën e tij; po tek flinin njerëzit, erdhi armiku e mbolli egjër në mes të grurit edhe iku. Pa kur mbiu gruri e bëri kokrra, atëherë u duk edhe egjëri. Edhe shërbëtorët erdhën te i zoti i shtëpisë e i thanë: Zot, nuk mbolle ti farë të mirë në arën tënde? Nga dolli pra egjëri? Po ai u tha: ndonjë armik do ta ketë bërë këtë. Atëherë shërbëtorët i thanë: do pra që të vemi e ta mbledhim? Po ai tha: jo, sepse duke mbledhur egjërin, mos shkulni edhe grurin bashkë. Lërini të rriten që të dy gjersa të vijë koha e korrjes.." (Mat. 13, 24-30).

    Pas këtyre tregimeve ungjillore, do të jetë e tepërt, mendoj, të shpjegoj se feja e Krishterë s'mund të akuzohet për krimet dhe marrëzitë që kanë kryer në emrin e saj disa persona, miq të vetëquajtur, të rremë, zemërgurë e fanatikë. Natyrisht, kuptimi i keq dhe ligësia individuale mund ta mbulojnë herë pas here fytyrën e ndritshme të Shpëtimtarit me vellon e fanatizmit dhe të bestytnive, po bukuria e saj mbinatyrore nuk humbet asgjë nga shkëlqimi i vërtetë. Do të duhet vetëm që me kujdes të hiqet mbulesa e pavend, dhe të pastrohet fytyra prej blozës dhe pluhurit, po jo dhe të shkelet me këmbë kjo fytyrë që ngazëllon zemrat fisnike me mirësinë, butësinë dhe pastërtinë qiellore.

    Po t'i falni një vështrim të sinqertë e të paanshëm historisë së Fesë Ungjillore gjatë këtyre nëntëmbëdhjetë shekujve që kanë kaluar, dhe po të përqendroni me dorën në zemër vëmendjen tuaj në serinë e gjatë të veprave mirëbërëse me të cilat kjo e ndryshoi, e pajisi dhe e zbukuroi faqen e kësaj bote, keni për t'u çuditur me të vërtetë. Ç'gjurmë të pashlyeshme ka lënë kjo në të gjitha shfaqjet e qyterërimit tonë, në zakonet, në ligjshmërinë, në shkencën, në artet! Me ç'fuqi të madhe morale e ndryshoi kjo dhe e fisnikëroi botën e mjeruar dhe të shkatërruar. Me ç'vitalizëm të gjallë e ngrohu jetën! Miliona njerëz morrën fuqi prej saj dhe vendosën të rrojnë për të mirën e të vërtetën; në altarin e saj ofruan ndjenjat dhe idetë e tyre më fisnike dhe në shërbimet dhe theroritë për të, gjetën ngushëllimin zemërprekës. Cili pra me ndërgjegje të pastër mund të thotë se fuqia e saj vitale sot është tharë, se burimi, që me ujrat e tij të kristalta ka nginjur kush e di sa e sa gjenerata, u shterua menjëherë dhe se vendin e tij mundet ta zërë seriozisht enciklopedia e shkencave? Do të mundej vallë shkenca të zëvendësojë Fenë, si drejtuese e njeriut në një të pritme të ndritshme?

    Çështja ka një rëndësi vitale. Zgjidhja e përciptë e saj do të ishte një akt kriminal, sepse një zgjidhje e gabuar të çon në përfundime katastrofale. Ne do ta këqyrim këtë sidomos nga pikëpamja historike: a) cilat fuqi e kanë shtyrë njerëzimin në zhvillimin dhe përparimin e tij gradual: b) ç'ideale të larta mbizotërojnë sot në botë dhe c) realizimi i tyre a mund të jetë prodhim vetëm i një zhvillimi intelektual, i një grumbullimi dijesh, i një përplotësimi mendor, apo vjen si pasojë e një përparimi moral-fetar, si pasojë e kulturës së zemrës?

    Jeta e botës në sferat dhe shfaqjet e saj të ndryshme, na paraqet në përgjithësi pamjen e një zhvillimi që bëhet dalngadalë dhe gradualisht, pamjen e një lëvrimi fuqish, të fshehura në gjirin e natyrës. Sikundër përmbi kryet tona, në hapësirën e pakufishme ajrore, vendin e planeteve që janë shuar dhe zhdukur, e zënë planete të tjerë të rinj, kështu dhe në thellësitë e zemrës së njeriut, vendin e qëllimeve dhe të idealeve, që janë realizuar dhe plakur, e zënë ideale dhe qëllime të reja. Tendencat e ulëta dhe personale të njerëzve, zëvendësohen me një shpejtësi të çuditshme prej tendencash me karakter të përgjithshëm. Sepse, përmbi nevojat dhe kujdesjet e veçanta të përditshme, njerëzia, në çdo etapë të zhvillimit të saj, ndjek dhe objektiva me karakter të përgjithshëm, përpjekja për arritjen e të cilave i mban fuqitë e saj intense, në mënyrë që, me kalimin e shekujve, objektivat në fjalë, ose më qartë idealet e njeriut, bëhen më të gjera, më të larta, më të përgjithshme.

    Që sapo fillon njeriu të kuptojë dhe të ndjejë jetën dhe qenien e tij, i pari send që i tërheq vërejtjen tërësisht, është natyra, bota e jashtme. Shpirti filozofik i popujve, i ngarkuar në fillimin e zgjimit dhe të zhvillimit të tij me përshtypje të shumta të marra së jashtmi, nuk e shquan vetveten prej natyrës që e rrethon, ashtu siç nuk e shquan dhe femija që është në fazën e parë të veprimit mendor entitetin dhe personalitetin e saj. E tërë fuqia mendore e tij i drejtohet zgjidhjes së misterit të ekzistencës së botës. Filozofia greke, që në kohën e Thalesit e gjer në atë të Sokratit, mundohet të zgjidhë çështjen e thelbit të botës. Objekti kryesor i botëkuptimit të vjetër ka qenë ky: prej ç'elementesh përbëhet gjithësia? Nga rrjedh dhe në ç'ndryshime përfundon? Ujët, ajri, zjarri, tërë lënda e pakufishme ka qenë njohur si një qenie e pandryshuar ndërmjet fenomeneve që ndryshojnë. Dhe vetëm si e studioi dhe e analizoi këtë çështje në të gjitha pikat, mendimi filozofik iu përvesh një problemi tjetër: problemit të njeriut. "Mendja filozofike, thotë Baueri, vetëm atëherë kthehet në botën e brendshme dhe fillon të merret me studimin e çudirave që janë kryer në sferën e jetës shpirtërore, pasi syri i saj mundi të studiojë lëvizjen e njëshme të botëve që vërtiten përmbi kryet tona, si edhe ndryshimin e përditshëm të botës fizike që na rrethon".

    Sokrati i pari pati fatin të çelë një epokë të re në historinë e mendimit njerëzor. Ai i pari e drejtoi filozofinë nga bota fizike në botën thjesht shpirtërore. Ata që kanë qenë para Sokratit thonin: "njih botën e jashtme, botën që të rrethon". Po Sokrati predikonte: "njih vetveten". Ky drejtim qe vërtet një hap kolosal përpara, po megjithëkëtë një zgjidhje e plotë e problemit në fjalë s'mund të pritej menjëherë. Zhvillimi bëhet gradualisht. Çdo gjë ka kohën e saj. Edhe gjenia më e madhe filozofuese nuk shkon me të hedhura. Në studimin e thellë që i bëri Sokrati vetes së tij të brendshme, mundi të vëzhgojë vetëm një pamje të natyrës shpirtërore të njeriut: dijen (gnosis). Jetën perplekse dhe apokrife të zemrës, ai s'e kish vënë re, sepse kujtonte që njerëzit janë të ligj e gënjeshtarë nga shkaku i padijes. "Ai që e njeh me të vërtetë të bukurën - thoshte - ashtu do të sillet e do të veprojë". Do të ishte vërtet gjë e bukur sikur puna të qëndronte kështu; mirëpo jeta e përditshme na bind, se ndërmjet dijes së virtytit dhe jetës në pajtim me të, është një hapësirë e madhe. Që të ngjitet një udhëtar majë një mali, s'mjafton të dijë vetëm rrugën, po duhet të ketë dhe dëshirë të patundur për të kapërcyer të gjitha vështirësitë e rrugës si edhe një organizëm të stërvitur dhe të aftë për udhëtim. Kështu është dhe me përpjekjet për t'u ngjitur në majat e larta të virtytit. S'mjafton të ketë njeriu vetëm ide të larta dhe njohje të plotë të së mirës, por i lipset dhe një vullnet i disiplinuar për t'i vënë në zbatim këto ide. Për Sokratin, virtyti në lidhje me njeriun ishte diçka e përjashtme. Kujtonte se virtyti mësohet, siç mësohet dhe aritmetika dhe këndimi dhe shkrimi. Nga shkaku pse problemi ishte i ri, Sokrati s'ka qenë në gjendje të kuptojë menjëherë që virtyti ishte pjellë e një pune të brendshme, pasojë e një lufte intense kundër instinkteve të egra dhe të lidhura me natyrën e njeriut. Kaluan shumë shekuj, gjersa njerëzia mundi të kuptojë fjalët që kanë dalë prej gojës së Apostull Pavlit: "Kënaqem me ligjin e Perëndisë shpirtërisht (sipas njeriut të brendshëm), po shikoj një tjetër ligj në trupin tim, i cili kundërshton ligjin e mendjes sime" (Rom. 7, 22-23).

    Meqë, pra, mendimi i botës së vjetër i qe kushtuar posaçërisht botës së jashtme dhe kuptimi i lartë i personalitetit ende s'ishte njohur, idealet e larta të popujve të vjetër e të qytetëruar në lidhje me njeriun, kishin një karakter të përjashtëm. Përfaqësuesit më të shquar të kohës së vjetër ishin Greqia dhe Roma, ose, siç i thonë ndryshe, bota e vjetër. Për këtë botë, ndonjë horizont i gjerë nteresash shpirtërore pothuajse mungonte krejt. Çështjet mbi vlerën e njeriut, mbi të drejtat e personalitetit, mbi vëllazërimin e popujve dhe të tjera analoge, ceken përcipërisht dhe si me të harruar, po që të bëhen objekte të një studimi të posaçëm dhe të thellë, jo. Qëllimi dhe objekti kryesor i botës së vjetër ka qenë adhurimi i bukurisë natyrore dhe i fuqisë trupore. Greku sentimental, të gjitha fuqitë e tij ia kushtoi së parës, dhe romaku ngadhënjyes i botës kryelartë, përqafoi të dytën. Greku adhuronte, nderonte dhe i përunjej vetëm bukurisë së trupit. Mitologjia greke është vërtet e mbushur me ngjarje dhe peripecira të shëmtuara e skandaloze të perëndive të Olimpit, po njëkohësisht ka dhe një shumicë figurash që të prekin me përsosurinë e formave klasike. Gjenia e admiruar e Grekut, përhapëse e dritës në të gjitha drejtimet, u shfaq sidomos më shkëlqyeshëm në skulpturë. Dalta e Fidiasit, e Praksitelit, e Poliklitit dhe e shumë të tjerëve, arriti kulmin më të lartë të bukurisë, të cilës, pasardhësit u munduan t'i afrohen, por as që e arritën, as që mundën ta kalojnë deri sot. Romaku s'ka qenë artist. Objektet artistike ai i këqyrte si disa stoli të jetës së përditshme. Si i fuqishëm që ishte, idealin e fuqisë e ngriti përmbi atë të bukurisë artistike. Para fuqisë së tij përuleshin dhe popujt më të largët dhe Roma shtohej, pasurohej dhe zbukurohej në kurriz të vendeve të nënshtruara. Roma ka qenë kryeqyteti i gjithë botës së njohur atëherë. Madhështia dhe fuqia pra, ja ideali me të cilin rronte dhe të cilit i kushtonte gjithë përpjekjet e tij romaku i lashtësisë.

    Po që të dy këto ideale: bukuria trupore e përsosur dhe triumfi i fuqisë trupore, më në fund u arritën. Mbi Akropolin ndriti bukuria ideale shembullore dhe fjala e Romës ishte ligj, që dëgjohej dhe zbatohej gjer në viset më të largëta të dheut. Me se pra do të vazhdonte të ushqehej njerëzia e botës së vjetër në të ardhmen? Ndonjë ideologji e re, që ta pushtonte shoqërinë njerëzore, nuk shfaqej, ndërsa ajo e vjetra po i jepte fund misionit të saj. Dhe dihet, se pa ndonjë ideal shpresëdhënës, qoftë dhe të ulët, njeriu s'mund të rrojë, fuqia popullore shkatërrohet dhe shoqëria paralizohet. Prandaj dhe bota e vjetër greko-romake s'mundi më të qëndrojë. Erdhi koha, kur themelet e Romës u tronditën dhe Perandoria romake u zhduk. Ra edhe duhej të binte, sepse idealet që e mbanin të gjallë ishin të përkohshme dhe kur fuqia e tyre u shterua, nuk i mbetej më kurrgjë, nga ajo të ushqehej. Për ringjalljen e organizmit të vjetëruar lipseshin fuqi të reja, ishte nevojë që, për jetën shpirtërore të njerëzisë, të gjendeshin parime të reja frymëzuese. Mbi gërmadhat e botës së vjetër ishte e mundur të rimbinte e të lulëzonte përsëri një qytetërim i ri, po për këtë duheshin ideale të reja. Dhe vërtet shohim që, si bazë e qytetërimit të ri, vihen ideale të reja. Bota e vjetër kërkonte bukurinë trupore, përulej para fuqisë natyrore. Njerëzit e kohës së re kërkojnë bukurinë shpirtërore, dhe i përulen fuqisë morale. Sot pika e rëndesës vendoset në të përbrendshmet e njeriut, në shpirtin e tij, i cili, më në fund, konsiderohet si burim i jetës shoqërore, politike dhe historike. Ngritja e zemrës, përsosja morale, zhvillimi shpirtëror i individit, këto janë tani problemet kryesore të shoqërisë njerëzore. Të gjitha të tjerat janë të dorës së dytë. "Kërkoni më përpara mbretërinë e Perëndisë dhe drejtësinë e tij e të gjitha këto do t'ju shtohen" - thotë Ungjilli.

    Me fjalët: "Mbretëri e Perëndisë" Ungjilli kupton jetën e përsosur mbi dhe, jetën e bazuar, jo mbi fuqinë e grashtit a të egoizmit të egër, po mbi parimet e dashurisë së përbotshme, të drejtësisë hyjnore, të njohjes së të gjitha të drejtave ligjore të personalitetit. Ardhja e kësaj mbretërie varet nga rilindja morale e njeriut, nga rindërtimi i të gjithë qenies së tij të brendshme. "Me të vërtetë po të them - i tha Jisu Krishti Nikodhomit - , po të mos lindet ndonjë së larti, s'ka për ta parë mbretërinë e Perëndisë" (Jon 3,3). Dhe në një vend tjetër thoshte: "mbretëria e Perëndisë nuk vjen me të dukur, as kanë për të thënë: ja këtu është, a, ja atje; sepse ja mbretëria e perëndisë tek është në mes tuaj (Lluka 17,20-21).

    Ky është ideali i ri, ideal jo i përkohshëm; po i përjetshëm. Idealet e Greqisë së vjetër dhe të Romës ishin të përkohshme dhe të kufizuara. Prandaj dhe bota e vjetër ra. Ideali i ri, i shpallur prej Krishtërimit, s'ka kufi, është i paarritshëm. "Bëhi të përsosur, siç është i përsosur Ati juaj qiellor" (Mat. 5, 48), është trashëgimi që u lë Shpëtimtari njerëzve. Ky trashëgim, kjo dhjatë, është garancia e së ardhmes pa mbarim të qytetërimit tonë. Qytetërimi i ri ka për të gjetur gjithnjë në frymën e Krishtërimit, në fuqinë e tij të pambaruar drejt përsosjes, burimin e rindërtimit dhe të zhvillimit të tij gjatë historisë.

    Kemi përpara syve historinë afro dymijëvjeçare të Krishtërimit. Jemi në gjendje sot ta pushtojmë me vështrimin tonë dhe të peshojmë procesin e brendshëm që u krye me sukses të zhvillimit të tij, si dhe gradën e fuqisë së tij ndikuese mbi vetëdijen dhe jetën e njerëzisë, po njëkohësisht dhe të konstatojmë se Krishtërimi nuk e ka zhvilluar gjithë përmbajtjen e kuptimit të tij, nuk e ka thënë akoma fjalën e tij të fundit. Që të realizohet mbretëria e Perëndisë mbi dhe, që të përmirësohet dhe të edukohet zemra, duhet punë dhe punë shumë e madhe nga ana e njerëzisë. Ungjilli ka zgjuar shumë ndjenja të mira, ka prekur shumë korda të zemrës së njeriut që gjer në atë kohë kanë qenë të panjohura dhe nxori që andej tinguj të një bukurie robëruese dhe të një fuqie të pamposhtur. Po këta tinguj nuk janë shkrirë ende në një harmoni të fortë, në një himn të dashurisë dhe të së drejtës triumfuese.

    Nëse shkenca kërkon t'i zërë vendin fesë, duhet të marrë përsipër dhe detyrimet që ka kjo; kur ajo kërkon të ketë vendin e parë, duhet t'i japë njerëzisë dhe mjete më të forta, t'i tregojë një udhë më të mirë e më të shkurtër, nga ajo që i tregon feja, për arritjen e qëllimeve të fundit në jetë. E vërteta është se shkenca tregohet e gatshme për ta bërë këtë. Ajo shpall në mënyrë panagjirike, se vetëm dija mund t'u sigurojë njerëzve një të ardhme më të mirë. "Kushtet, nga të cilat varet përparimi i qytetërimit të sotëm - thotë Bukle - gjenden në përplotësimin dhe përhapjen e dijes teorike. Është e vërtetë se fenomenet fizike dhe parimet morale i shkaktojnë ngandonjëherë trazira përparimit të përgjithshëm të punëve; mirëpo, gjatë kohës, këto rregullohen përsëri dhe drejtpeshohen duke u lënë kështu ligjeve të dijes lirinë e veprimit, në mënyrë krejt të pavarur nga këta faktorë të dorës së dytë". Ky pohim kategorik mbështetet në pikëpamjen, se i gjithë ky zhvillim kolosal që vihet re në qytetërimin e sotëm, i detyrohet sidomos lëvizjes mendore dhe se përparimi moral i shoqërisë varet drejtpërdrejt nga shtimi i njohurive. Po një gjykim i tillë, tregon një mospërfillje të zemrës njerëzore, një keqkuptim të qëllimit dhe të mundësive të shkencës!

    Fusha e shkencës është e gjerë, e pakufishme; problemet e saj janë të mëdha. Kaq shumë shërbime i ka sjellë dhe premton t'i sjellë ajo njerëzisë, saqë vetëm emri i saj duhet t'i imponojë respekt njeriut. Po megjithatë, fuqia lëvizëse e përparimit dhe e qytetërimit nuk është mendja, dhe dija vetëm nuk i përmirëson zakonet dhe moralin! Shkenca ia zgjeron njeriut horizontin mendor, ia zhvillon fuqitë intelektuale, e ngre mendjen përmbi natyrën, por që ta rilindë atë shpirtërisht, që ta ngrejë moralisht, pa bashëpunimin e fesë, s'është e zonja. Dhe që të mos zgjatemi në shpjegime, le të sjellim ndër mend p.sh. panamistët e Francës. Senatorë, deputetë, redaktorë gazetash me rëndësi, që të gjithë qenë njerëz me njohuri dhe zotësi intelektuale të gjera, po njëkohësisht dhe kriminelë të mëdhenj. Gjë e hidhur kjo, po e vërtetë. Zemra, qoftë e një njeriu intelektual, qoftë e një punëtori të thjeshtë, turbullohet po prej atyre pasioneve. Peshkatari i Galilesë, i cili nuk di të këndojë e të shkruajë, mund të qëndrojë moralisht shumë më lart se një dyzinë filozofësh dritëprurës të shkencës. Krahasoni p.sh. fytyrën morale të Baco de Verulamit, atë i shkencave empirike, me atë të skllavit zezak të "Kasolles së Xha Tomit" dhe do të bindeni se zhvillimi mendor, mundet vërtet të ndryshojë format e së ligës, t'i bëjë më të rafinuara, po jo dhe ta shkulë të ligën e të fisnikërojë zakonet. S'është punë e shkencës pra, t'i çojë njerëzit drejt arritjes së mbretërisë së Perëndisë në këtë botë!

    Po a ka shkenca të tjera mjete që t'i përgatisë njerëzisë një të ardhme më të ndritur? Pa dyshim shkenca, duke shpjeguar ligjet sipas të cilave ecën dhe lëviz gjithësia, duke zbuluar mjetet e ndikimit mbi fuqitë që fshihen në gjirin e lëndës, na bën zotër të natyrës. Ka qenë një kohë kur njeriu dridhej i habitur para çdo fenomeni kërcënues të natyrës, kurse sot e zotëron. Shkenca sot përdor rrezet e diellit, u vë fre dallgëve, lidh erërat, shtiu në dorë avullin dhe vuri në shërbim të njerëzisë rrufenë. Sonda prej diamanti shpon male e prej shkëmbinjve qit ujë për vaditjen e fushave pa ujë. Çekanë të një madhësie kolosale shembin me një lehtësi të çuditshme male prej metalesh. Telegrafi, telefoni, teleskopi, i kanë zhdukur distancat. Analiza fazmatoskopike bëri të mundshme përcaktimin e lëndës nga e cila përbëhen planetet. Mijëra fabrika, me një fuqi krejt të vogël të punëtorit, kryejnë vepra, që s'i kishin parë as në ëndërr titanët e mitologjisë. Sikur të ishte e mundur që njerëzit e kohës së vjetër të shikonin veprat titanike e të çuditshme të kohës sonë, sigurisht do të pandehnin se arriti shekulli i artë që e kishin përfytyruar dhe profetizuar nëpër vjershat vjershëtarët e tyre.

    Po me gjithë këto ngadhënjime kolosale të mendjes, lumturia e premtuar na paraqitet edhe tani, si edhe më përpara, si një hije, si një fantazmë. Padituria e gjerë e shtresave popullore, të kapiturit nga puna e rëndë dhe e vazhdueshme, vobekësia e tmerrshme e papunësia paralelisht me plangprishjen, nuk janë më pak të ndijshme sot, në shekullin e elektrikut dhe të avullit, se në kohën e barbarizmit më brutal.

    "Spitalet dhe burgjet janë shokë të pandarë dhe të zakonshëm të përparimit shkencor, siç janë dhe pallatet luksoze dhe magazinat madhështore" - thotë Henry George, dhe vazhdon: "Nëpër kryeqytetet plot me zhurmë dhe nëpër udhët e shtruara me asfalt e të ndriçuara me nga një diell elektriku, takojmë, si kudo e në çdo kohë, fytyra të këputura prej mjerimit dhe të vrejtura. Njerëz vdesin urie edhe atje ku ka pasuri kolosale, dhe foshnja të dobëta thithin gjinjtë e përtharë të nënave të tyre, me shpirtin në gojë. Etja pas fitimeve dhe adhurimi i pasurisë dëshmojnë fuqinë e frikës që i ka kapur njerëzit në përpjekjen e tyre për t'u bërë ballë nevojave të jetës. Tragjedia e pasanikut dhe e Llazarit të paravolisë së Ungjillit, vazhdon edhe sot të përsëritet me gjithë shëmtimin e saj".

    "Ç'fitoi Prometeu-njeri që rrëmbeu zjarrin prej qiellit dhe e bëri shërbëtor të tij, ose që detyroi fuqitë e dheut dhe të ajrit që t'u binden dëshirave të tij - pyet filozofi i mirënjohur Huxley - ndërsa është e thënë që shqiponja e nevojës t'ia shqyejë përherë e vazhdimisht zorrët dhe zemrën pa mundur ta shpëtojë nga katastrofa e sigurt?... Po të ishte e vërtetë - vazhdon i dituri në fjalë - se s'ka më shpresë që të përmirësohet gjendja e pjesës më të madhe të njerëzisë dhe se shtimi i diturisë dhe i pasurisë me gjithë fuqinë e tyre do të mos mund ta pakësojnë mjerimin fizik dhe moral të shtresave popullore, me gëzim të patregueshëm do të përshëndetja ardhjen e ndonjë komete për t'i dhënë fund kësaj historie të trishtuar".

    "Kjo lidhje e fatkeqësisë me përparimin - shton Henry George - është enigma më e madhe e ditëve tona. Është fakti kryesor dhe qendror prej të cilit rrjedhin të gjitha vështirësitë industriale, shoqërore dhe politike që po tronditin botën dhe që kot përpiqen për t'i zhdukur politikanët, filantropët dhe pedagogët e ndryshëm. Së andejmi ngrihen retë e zeza që errësojnë të ardhmen, bile dhe të popujve më të pavarur e më të përparuar. Është enigma që ia vë përpara Sfinksi i fatit qytetërimit tonë, enigmë e cila, po të mos zgjidhet, do të jetë shkaktare katastrofash të mëdha. Gjersa kapitali përdoret për të grumbulluar pasuri kolosale, për të shtuar luksin në kulm dhe për të keqësuar antitezën që ekziston ndërmjet begatisë dhe vobekësisë, përparimi s'mund të konsiderohet i vërtetë dhe i qëndrueshëm".

    Reaksioni pra duhet të vijë. Është nevoja që fuqitë lëvizëse të qytetërimit të ripërtërihen, faktorë të rinj të përdoren në jetën njerëzore, duke mos u bazuar vetëm në dijen dhe në shkencën. Nëse shkenca, merr ajo vetëm përsipër që të realizojë në botë mbretërinë e drejtësisë më të lartë, sigurisht ka për të rënë jashtë. Njerëzit e kohës sonë, në vend që, të bashkuar nën udhëheqjen e qiellit, t'i vërviten armikut të përbashkët: mbretërisë së errësirës dhe të gënjeshtrës, ata, me flamurin e shkencës në dorë, luftojnë vetëm në dobi të interesit. Emblema themelore e kohës është bërë tani fuqia dhe grushti i më të fortit, siç thotë dhe shkrimi i shenjtë për Ismailin: "duart e njërit mbi të gjithë, dhe e të gjithëve mbi njërin" (Të bërët 16,11). Secili për veten e tij, për unin e tij. Karshi të tjerëve: armiqësi, mosbesim në njeri-tjetrin, mëri, urrejtje.

    Qetësia, drejtësia, simpatia, dashuria, këto duhet të zhduken. Bie poshtë kundërshtari? Ca më mirë. Me anë të luftës përmirësohet raca njerëzore! Mëshira është krim, se therorizon të fuqishmit në dobi të të pafuqishmëve dhe të pasurit nga mendja në dobi të atyre që janë të metë dhe dembelë. Është ligji i ashpër dhe i pamëshirshëm i luftës për jetën - thotë shkenca - që e sundon botën dhe e vë në lëvizje. Dhe, si pasojë logjike e këtyre pikëpamjeve mbi jetën njerëzore, e një gjykimi të tillë mbi faktorët e qytetërimit tonë, - del në shesh filozofia e Niçes!

    Niçja është një filozof gjerman i dëgjuar dhe origjinal, i pajisur me të vërtetë me talente dhe cilësi të mëdha dhe të ndryshme: ishte kritik, poet, filolog dhe filozof. Si bazë themelore e veprimtarisë së tij letrare dhe filozofike është lufta e rreptë dhe e hapët kundër Krishtërimit. Niçja kujton, se e liga që zotëron në jetën e sotshme dhe të gjitha mjerimet e qytetërimit tonë, rrjedhin nga që njerëzit zbatojnë porositë ungjillore të dashurisë, të butësisë dhe të mëshirës. Simbas mendimit të Niçes, vetëm atëherë bota do të vejë përpara mirë e bukur, kur do të çlirohet prej prangave morale, me të cilat e ka lidhur Jisu Krishti. I jepni njeriut, thotë Niçja, liri të plotë, e shkarkoni nga korat e gënjeshtërta të ndërgjegjes, të nderit, dhe të turpit, ia njihni si të drejta të gjitha pasionet e tij, dhe atëherë do të admironi vlerën dhe dobinë e fuqive të tij. Ndofta mund të humbasin e mund të dërmohen me qindra e me mijëra njerëz në luftën për sigurimin e jetës; mirëpo fituesi, i dehur nga djersa dhe nga gjaku i viktimave, dhe duke përdorur për shkallë kufomat e tyre, do të ngjitet përmbi to, që të shtjerë themelet e një brezi të ri. Atëherë do të kemi të bëjmë jo më me njeriun, po me mbinjeriun (Ubermensch).

    Filozofia e Niçes është një përplotësim i teorisë së Darvinit. Simbas Darvinit, e gjithë shkalla e gjatë e qenieve gjallore, që nga organizmi më i thjeshtë e gjer te ai më i lartë, gjer te njeriu, s'është gjë tjetër veç një zinxhir i pandërprerë kalimesh nga një formë në tjetrën. Në luftën për sigurimin e jetës, meqë gojërat janë më të shumta se ushqimet që janë destinuar për to, rrojnë dhe perfeksionohen vetëm tipet më të forta, kurse të tjerat prishen e vdesin. Çdo organizëm që mbetet, trashëgon diçka nga e kaluara, në bazë të ligjit të trashëgimit. Me kalimin e kohës, grumbullohen në njërin ose në tjetrin lloj të kafshëve aq shenja dalluese, saqë formohet një tip i ri gjallese, më i përsosur. Edhe me këtë tip përsëritet po ajo procedurë. Zgjedhja natyrale e qenieve më të forta në luftën për ekzistencë si edhe ligji i trashëgimisë nuk e ndërpresin aspak punën e tyre. Duke u zhvilluar pra dhe duke u përsosur kështu bota organike, nxori në shesh më në fund tipin e njeriut.

    Teoria darviniste, edhe sikur të lihet mënjanë çështja nëse bazat e saj themelore janë të vërteta ose të gabuara, duket e metë. Niçja mori përsipër mundimin ta plotësojë. Në është e vërtetë, tha, se njeriu fiziologjikisht lidhet ngushtësisht me majmunin, pasi përshkoi format e ndryshme të zhdukura të botës organike (dhe atëherë sigurisht rrjedh prej majmunit), dhe nëse majmuni është i lidhur fiziologjikisht me organizma të tjerë më të ulët (dhe ahere sigurisht rrjedh prej tyre), përse logjikisht të mos pranohet një zhvillim edhe përtej njeriut, po të mbetet ky gjithmonë njeri? Në mos u bëftë sot ose nesër ose pas qindra vjetësh një gjë e tillë, kjo s'do të thotë se gjatë kohës nuk do të shfaqet ndonjë qenie tjetër, më e aftë për jetën, më e përsosur se njeriu! Arritja e njerëzisë gjer më shkallën sa të linden titanë dhe gjysmë-perëndi, është për Niçen një problem aq i madh, saqë, për zgjidhjen e tij, s'duhet ta lemë veten të influencohet nga kërkesat e fesë, të moralit, të ndërgjegjes, të detyrës. Sa më shumë ligësi shfaqet në botë, aq më tepër fuqi dhe energji zhvillohet dhe aq më shpejt formohet mbinjeriu". "Qëndroni të pathyer, - u thotë pasuesve të tij - mos e leni veten të influencohet prej mëshirës, prej dhembshurisë dhe prej dashurisë. Shtypni të dobëtit. Duke shkelur mbi kufomat e tyre, ngjituni më lart se jeni bijtë e një brezi më të fortë. Ideali juaj le të jetë "mbinjeriu!"

    Teori e pështirë kjo! Triumfojnë jo më të mirët, po të fortët, grabitësit. E mira, dashuria dhe e vërteta duhet të zhduken dhe të zëvendësohen prej përdhunisë, paturpësisë dhe së ligës. Dionisi i Sirakuzës, Irodi i Madh, Neroni etj., ja përfaqësuesit e ideve të filozofisë Niçeane! Ku është pra këtu lumturia e premtuar nga shkenca për të gjithë anëtarët e familjes së gjerë njerëzore, ku është triumfi i parimeve të të dashurisë dhe të së drejtës? Ku është altruizmi i përbotshëm? Pse shkenca, njëkohësisht me përparimin lëndor, nuk sjell dhe përmirësimin e moralit, pse s'e shkul të ligën që nga rrënja? Eh, kjo s'është punë e saj. Shkaqet e së ligës janë të një natyre morale dhe kundër së ligës morale shkenca s'ka se ç'bën. Ajo mund të ketë fuqi të dërmojë shkëmbinj e të sheshojë male prej metali, po jo dhe të zbutë një zemër të gurtë e të thatë. Të gjitha shpikjet e famshme, që janë lavdia e shekullit tonë, s'kanë as më të voglën vlerë përsa i përket misionit të tyre të brendshëm, si edhe qëllimeve që ndjekin. Misioni i tyre i vetëm është të ndihmojnë zhvillimin lëndor, domethënë shtimin e fuqive të njeriut për të zotëruar natyrën, për të shtuar pasurinë dhe për të siguruar një gjendje të mirë. Apostujt dhe filozofët që kanë predikuar vëllazërimin e popujve dhe kanë shpallur të drejtat e njeriut, e kanë përmbushur bile me sukses, misionin e tyre të lartë dhe pa mjetet telefonike e telegrafike. Milionat e telave që e mbajnë sot gjithë botën të kapur si në ndonjë pëlhurë merimange, shërbejnë vetëm për djallëzitë e dinakëritë e Bursës dhe për bavardazhin e gazetave mbi lodrat politike të njerëzve politikanë, që moralisht janë me të vërtetë nanë.

    Me pak fjalë, dija dhe shkenca mund të jenë edhe mjete shpëtimtare, edhe mjete dëmprurëse, sipas përdorimit që do t'u bëhet. Shkenca p.sh. gjeti barutin; po, ndërsa kinezi paqedashës, i përjashtuar nga bota tjetër me anën e murit të tij të famshëm, e përdorte këtë për shekuj me radhë si mjet dëfrimi duke bërë raketa, luftëtari evropian, i cili prej kulmit të qytetërimit të tij e këqyr me përbuzje kinezin prapanik, i shtoi barutit pushkën, topin, gjylet, shpenzon për përgatitjen e tyre miliarda dhe me anë të shpikjeve të Shvartit, të Shasepotit, të Mauzerit, të Martinit, të Krupit e të shumë të tjerëve, emrat e të cilëve kapin një legjeon, shfaros me miliona prej vëllezërve të tij. Po të krahasonte njeriu sasinë e barutit, të dinamitit dhe të lëndëve të ndryshme eksplozive që është përdorur nëpër rrethime e bombardime dhe për të prishur shtëpi njerëzish paqedashës, me sasinë e atyre lëndëve eksplozive që është përdorur për përmirësimin e rrugëve që të vijë një afrim më i ngushtë e më paqësor midis popujve, për çelje tunelesh, për zgjerimin e ngushticave malore, për bonifikime e të tjera vepra të këtij lloji, ç'diplomë e dobët dhe e keqe i duhet dhënë Evropës, djepit të kulturës, nga pikëpamja e zhvillimit moral të njeriut!

    Kultura shkencore zhvillon vetëm trutë. Dhe, në është e vërtetë se njeriu është prej natyre grabitës dhe rrëmbyes, atëherë kultura i mpreh vetëm dhëmbët e i hollon thonjtë. Mendja vlen për të përgatitur dhe për të lëvruar toka që janë pushtuar me anë fuqish të tjera. Mendja është vetëm fuqi zbatuese. Pushteti ligjvënës, që udhëheq njeriun, e ka qendrën në zemër. Ungjilli e ka thënë këtu e nëntëmbëdhjetë shekuj përpara, që: "mendimet e mira ose të liga dalin prej zemrës"! Vëzhguesi hyjnor i zemrave, Jisu Krishti shpëtimtar, ai i pari i tregoi botës se i vetmi burim për jetën shoqërore, politike dhe përgjithësisht historike është shpirti i njeriut dhe se, sa më i përsosur bëhet ky, aq më i përsosur ka për të qenë dhe çdo veprim i tij. "Në dëshironi që të ndryshohet jeta rreth jush - thotë Krishtërimi - ndryshoni së pari veten tuaj, edukoni dhe zbutni zemrat tuaja". Një jetë vëllazërore, një jetë plot dashuri, mbretëria e Perëndisë mbi dhe, mund të arrihet pra, mjafton që njeriu ta kërkojë këtë jo jashtë dhe larg tij, në ndonjë objekt të jashtëm, po brenda vetes së tij, në zemrën e tij. Dhe zemra nuk është fushë ndikimesh shkencore, po vend i mbretërisë së fesë. Është e pamundur t'i jepet fuqi natyrës morale të njeriut me mjete të përjashtme, mekanike. Shkenca s'mund ta bindë kurrë njeriun të ndryshojë vullnetin e tij. Frika ose shtrëngimi mund ta detyrojnë vetëm të mos bëjë ndonjë punë të keqe, po jo dhe të mohojë dëshirën ose vullnetin e keq, që është një lëvizje e brend-shme, e pandikuar prej fuqish të jashtme. Rilindja morale e njeriut varet prej bindjes me dashje në një fuqi e cila të jetë aq tërheqëse, sa të imponohet, të mallëngjejë, të shtyjë në veprim çdo gjë të mirë që gjendet në të dhe të sigurojë triumfin e tendencave të larta të njeriut. Dhe një fuqi e tillë për njerëzinë është vetëm Feja e Ungjillit. Kur Ungjilli na flet për Perëndinë se është dashuria e përsosur dhe e vërteta e plotë, si edhe për marrëdhëniet e tij me botën dhe për detyrimet tona kundrejt Atij, na mbush shpirtin me adhurim shpresëtar për Qenien e Lartë, zgjon ndër ne dëshirën që të tregohemi të denjë për dashurinë e tij, na shtyn të plotësojmë porositë e tij, që përbëjnë Ligjin moral me të patundur. Krishtërimi, ky dhe vetëm ky, i shtyn njerëzit - në emër të shenjtërisë më të lartë që është Perëndia vetë - gjithnjë përpara, drejt zhvillimit moral.

    Nga sa u thanë më lart, del ky përfundim: Ideali suprem dhe i përbotshëm, i predikuar prej Ungjillit, është mbretëria e Perëndisë. Rruga për arritjen e saj është rilindja morale e gjithë natyrës shpirtërore të njeriut, rishikimi i imtë e me ndërgjegje i botëkuptimit të krishterë, edukimi i vullnetit sipas frymës së dashurisë dhe të drejtësisë Ungjillore. Fuqia shtytëse në këtë rrugë është Feja dhe duhet theksuar qartazi, se me këtë s'i bie aspak prestigji shkencës, sepse edhe ajo vetë s'mund ta mohojë këtë fakt. Shkenca ka një fushë veprimi më vete, fushë plot respekt dhe dobi, ku, çdo sukses, i madh ose i vogël, i sjell një dobi të madhe njerëzisë. Të dy këto fusha, ajo e fesë dhe ajo e shkencës, po të këqyret çështja me arsye, s'vijnë në kundërshtim njëra me tjetrën, po përkundrazi, plotësojnë njëra-tjetrën. Dhe, nëse nga ndonjëherë ekzistojnë antiteza ndërmjet përfaqësuesve të fesë dhe të shkencës, kjo rrjedh nga mosmarrëveshja e trishtueshme mbi kufijtë e kompetencës të cilësdo prej tyre dhe të kapërcimit të tyre.

    Është një përrallë e vogël e mesjetës, që bën fjalë për dy kalorës, të cilët kanë arritur gjer në një duel tragjik për një gënjeshtër të qartë, të cilën secili e mbante për të vërtetë. Ishte fjala për ngjyrën e një skutere. Dhe që të dy kishin të drejtë. Sepse skuterja kishte dy faqe: Njëra ishte e ngjyer me bojë të bardhë, tjetra me mavi. Nëse kalorësit do ta këqyrnin skuterën jo vetëm nga njëra anë secili, po nga të dyja, ose, nëse kjo s'do të ishte e mundur, nga shkaku i vendit ku ndodhej secili, të pranonin pikëpamjen e njëri-tjetrit, simbas vendit ku ishin, mosmarrëveshja nuk do të kish arritur gjer në një zgjidhje të përgjakshme, po, në vend që kalorësit të kryqëzonin shpatat e tyre në një duel të kotë, do t'i shtrinin dorën vëllazërisht njëri-tjetrit për një veprim të përbashkët dhe në emër të një të mire gjithashtu të përbashkët.

    Grindja ndërmjet përfaqësuesve të shkencës dhe të fesë rrjedh po nga një e tillë mosmarrëveshje. Si shkenca, ashtu edhe feja merren po me atë objekt, me organizmin e gjerë të botës, në tërësinë e saj, dhe posaçërisht me njeriun, i cili në gjirin e gjithësisë së pafundme përbën një botë të vogël (mikrokozmos), të posaçme, të përmbledhur në vetvete. Duke iu përgjigjur pyetjeve të mendjes dhe të zemrës, shkenca dhe feja e ndriçojnë enigmën e botës nga dy pamje të ndryshme. Shkenca përcakton ligjet e përjetshme dhe të pandryshuara sipas të cilave ecën bota, i zbulon mendjes së njeriut herë pas here fuqi të reja të natyrës ia, vë në dispozicion duke përcaktuar njëkohësisht dhe gradën e varësisë së jashtme të njeriut nga bota që e rrethon. Me fjalë të tjera, shkenca ka për qëllim t'i përgjigjet çështjes: si ekziston bota. Feja përkundrazi ka tjetër qëllim. Ajo i përgjigjet çështjes: si duhet të jetë njeriu në botë, ç'lidhje duhet të ketë me të dhe me atë që i vërtitet përmbi krye. Një ligjëtar e pyeti një ditë Jisu Krishtin: "mësues, ç'të bëj, që të trashëgoj jetën e pasosur" (Lluk. 10,25). Pikërisht me këtë pyetje i drejtohet dhe çdo i krishterë Fesë së themeluar prej Shpëtimtarit, me besim të patundur se në doktrinën ungjillore ka për të gjetur jo vetëm përgjigjen e duhur, por dhe se, me lidhjen e ngushtë dhe të gjallë me Perëndinë, lidhje që përforcohet me anë të faljes, do të fitojë edhe ato fuqi morale që i janë aq të nevojshme në çdo rast veprimi, ndjenje dhe fjale. Kur kuptohen kështu problemet e fesë dhe të shkencës dhe kur sqarohen kështu fushat e veprimit të tyre, vallë mund të bëhet fjalë për ndonjë kundërshtim ndërmjet fesë dhe shkencës dhe për ndonjë zëvendësim të njërës prej tjetrës?

    E vërteta është se njerëzia nuk e ka kaluar ende udhën që shpie në jetë, në jetën me kuptim të përjetshëm. Prandaj është dhe më se paradoksale të thotë njeriu, se feja e mbaroi misionin e saj dhe se tani e tutje, ylli pollar dhe fuqia lëvizëse e qytetërimit në të ardhmen, duhet të jetë vetëm shkenca. Jisu Krishti në Ungjillin e Llukait thotë: "Me se ta përngjaj mbretërinë e Perendisë? Ajo është si brumi, të cilin e mori gruaja dhe e futi në tri masa miell, gjer sa u mbrujt i tëri" (Lluk. 13, 20). Sipas kuptimit pra të kësaj paravolie, Feja e Krishtit është e domosdoshme për botën, ashtu siç është dhe brumi për miellin dhe, gjersa të gjithë njerëzit nuk janë përshkuar prej frymës së Ungjillit, Krishtërimi s'mund të zëvendësohet me kurrgjë tjetër.

    Mbi këtë pikë, ndoshta disa do të kundërshtojnë duke thënë, se ka një numër të mjaftueshëm njerëzish, të cilët, ndonëse janë afetarë dhe bile armiq të Fesë dhe të ndikimit të saj mbi jetën dhe edukimin e tyre, janë megjithëkëtë njerëz me ndjenja të mira dhe të pastra dhe rrojnë një jetë të kulluar si kristali dhe shembullore nga pikëpamja morale. Dhe si shembull tipik të kësaj jete morale po antifetare na paraqesin dijetarin e mirënjohur frëng Littre, "Këtë shenjt që s'beson në perëndi" siç e ka karakterizuar bukur një tjetër shkrimtar frëng, Karoja. Si pra - na pyesin - mund të pajtohen këto fakte me idetë dhe pretendimet se gjoja vetëm feja është burimi i fuqive vitale që lëvizin dhe krijojnë jetën shoqërore të kohës sonë?

    Përgjigjia është krejt e thjeshtë. Feja e krishterë gjatë jetës së saj prej 19 shekujsh ka lënë gjurmë të pashuara në një seri të gjatë gjeneratash, në ligjet dhe zakonet e tyre, në edukatën e tyre shpirtërore dhe morale dhe, mbi të gjitha, në mënyrën e të menduarit. Kështu që, të gjithë ne, pavarësisht nga pikëpamjet personale që kemi mbi fenë, ndodhemi pa e ndier, në çdo hap dhe në çdo moment të jetës sonë, nën ndikimin e saj. Një pjesë e madhe e parimeve që i predikoi botës krishtërimi, janë bërë pasuri e të gjithëve, në mënyrë që edhe çdo gjë të lartë për të cilën mburren kundërshtarët e tij, ia detyrojnë krejtësisht Ungjillit, ndonëse nuk e pohojnë këtë. Po, sado që ta mbulojnë retë diellin, drita e ditës që na rrethon, dihet haptazi se nuk lind vetiu, po prej një burimi që ne nuk e shohim. Kur të shpërndahen retë, qielli do të ndritë përsëri në tërë bukurinë e tij dhe dielli do të dërgojë valë nxehtësie dhe drite; do të vijë atëherë dhe dita plot shkëlqim e gëzim!

    Po, kur vallë do të bëhen këto? Asnjëri s'mund të përgjigjet. Vetë Jisu Krishti thotë se nuk mund ta dimë. Dhe pikërisht pse s'mund ta dimë, detyrohemi që jo vetëm të jemi gjithnjë gati për ta pritur, siç duhet të jetë gati dhe rojtari që ruan shtëpinë, siç duhej të ishin gati me llambadhe të ndezura dhe virgjëreshat që prisnin dhëndrin, por edhe të punojmë me tërë fuqitë tona për shpejtimin e ardhjes së asaj ore, siç e kishin për detyrë të punonin dhe shërbëtorët e paravolisë së tallantave për të shtuar tallantat që u ishin dhënë. Ata që e pyetën një ditë Jisu Krishtin për kohën e ardhjes së asaj ore, morrën përgjigjen se duhej të punonin me të gjitha fuqitë e tyre për ardhjen e shpejtë të saj. Dhe përgjigje tjetër s'mund të kishin. Ardhja e mbretërisë së Perëndisë mbi dhe, s'varet prej asgjëje tjetër, veç prej nesh vetë.

    "Përgjigjia e mësipërme - thotë një shkrimtar - është e njëshme me përgjigjen që një i ditur i dha një herë një udhëtari, i cili e kish pyetur se sa larg mbante qyteti që andej. I dituri i ish përgjigjur: ec përpara. Vërtet. Si është emundur të dimë ne sa larg mban fundi i rrugës ku përpiqet të arrijë njerëzia, kur nuk dimë së pari si do të ecë kjo që t'i dalë mbanë, sepse prej asaj varet të vonuarit a të shpejtuarit. Ajo që mundim të dimë ne, të cilët përbëjmë njerëzinë, është: ç'duhet të bëjmë ose jo për ardhjen e mbretërisë së Perëndisë. Dhe këtë e dimë të gjithë. Ungjilli na e thotë qartazi. Të mos bëjmë atë që nuk duhet të bëjmë. Të rrojë secili prej nesh i udhëhequr në udhën e errët të jetës nga drita që i është dhënë, nga kandilja e ndezur në zemrën e tij. Kështu ka për të ardhur mbretëria e Perëndisë, për të cilën përgjërohet zemra e njeriut"... Realizimi i mbretërisë së Perëndisë është vepër hyjnore, po njëkohësisht dhe njerëzore; vjen si pasojë e pranimit nga ana e jonë të drejtësisë hyjnore të Jisu Krishtit. Sa më me zemër i qaset njeriu Perëndisë, aq më tepër i afrohet njeriut mbretëria e Perëndisë. Ardhja e mbretërisë së Perëndisë pra varet nga njeriu. Varet nga edukimi sipas frymës së krishterë të vullnetit të njeriut, nga edukimi i njeriut sipas frymës së dashurisë dhe të së vërtetës ungjillore!
    Ndryshuar për herë të fundit nga Albo : 01-06-2006 më 12:08

  3. #3
    Shpirt Shqiptari Maska e Albo
    Anëtarësuar
    16-04-2002
    Vendndodhja
    Philadelphia
    Postime
    30,122
    Postimet në Bllog
    17
    II

    EDUKIMI I VULLNETIT SIPAS FRYMËS SË KRISHTERË



    "Mbretëria e Perëndisë është ndër ju"(Lluka 17,21)

    Njeriu është qenie tepër e komplikuar. Lindet dhe rron me një shumicë prirjesh dhe nevojash, të ndryshme jo vetëm nga pikëpamja e cilësisë, por edhe e fuqisë së shfaqjes së tyre. Kemi nevoja shpirtërore dhe konkretisht: intelektuale, estetike dhe morale. Po kemi dhe shumë nevoja a prirje fizike, trupore. Kënaqja vetëm e këtyre të fundit i siguron njeriut një jetë vegjetale, shtazore, pa ideal, pa çështje shpirtërore, pa tendenca të larta, me pak fjalë jo jetë, po qëndrueshmëri. Përkundrazi; përmbushja e nevojave shpirtërore i jep atij mundësinë për të ditur si të udhëhiqet në jetë.

    Njeriu, me ndihmën e shkencës dhe të mendjes së tij vëzhguese, për çdo brez që kalon, e njeh më tepër botën, këtë fushë të veprimtarisë së tij, mëson të përcaktojë më mirë aftësitë e tij dhe bëhet më i zoti në qeverimin e fuqive të natyrës. Po nuk duhet të kënaqet me aq. Ai nuk është vetëm spektator i thjeshtë i dramës që zhvillohet para syve të tij, po person që bashkëpunon, që merr pjesë aktive në zhvillimin e kësaj drame të botës. Puna është pra, si do t'i përdorë njeriu fuqitë që ka zbuluar në vetvete, ç'rol d.m.th. do të zgjedhë; rolin e ndonjë heroi fisnik, i cili punon me vetëmohim për të mirën e përgjithshme, apo rolin e ndonjë egoisti të keq e mendjengrehur? Çështje kjo vërtet me rëndësi. Njohja e detyrës nuk sjell me vete dhe fuqinë e zbatimit të saj. Burimi i të gjitha veprimeve të njeriut është vullneti. Dhe që të ecë njeriu me të vërtetë në udhën e arsyeshme dhe të drejtë që i ka caktuar jetës së tij, s'mjaftojnë vetëm njohuritë e mendjes, po duhet vënë në lëvizje vullneti. Kënaqni si duhet kërkesat e zemrës, i jepni probleme që e pushtojnë dhe e përgjërojnë, i vini përpara ideale që me anën e bukurisë dhe të lartësisë së madhështisë së tyre e bëjnë vullnetin për vete, dhe atëherë keni për ta patur jetën ashtu si duhet dhe ashtu siç mundet të jetë. Çrregullimet që vihen re në jetën e sotme, sfondi i saj dëshpërues dhe i errët, rrjedhin pikërisht ngaqë ne s'kemi marrë parasysh, s'kemi përmbushur kërkesat e zemrës; janë pasojë e një vullneti të keq dhe të prishur të njeriut. Prandaj, do të kujtonte dikush se shkenca për edukimin e mirë të vullnetit do të ishte nevojë të përhapej sa më shumë e më gjerë, si shkencë themelore e jetës. Megjithëkëtë, "çudia më e madhe është - thotë një shkrimtar frëng - që njerëzit e njohin nevojën dhe dobinë e mësuesve dhe bëjnë çdo pëpjekje për këtë punë; vetëm shkencën e jetës nuk e mësojnë dhe as që duan ta mësojnë"!

    Vini re ç'kujdes të madh tregojnë prindërit për zhvillimin fizik dhe mendor të fëmijëve të tyre dhe sa pak mendojnë e kujdesen këta për edukimin moral të tyre. Ç'vëmendje, ç'kujdes dhe ç'përpjekje për të parin dhe ç'moskokëçarje, ç'pakujdesi e lënie pas dore për të dytin! Sytë u mbeten nëpër dritaret mos qëllojnë gjë të çelura e u ftohen fëmijtë. I ruajnë nga lagështia më e vogël, nga korenti më i ndijshëm i erës. Kujdesen që ushqimi të jetë i mirë dhe i shëndetshëm. I vënë të hanë e të flenë me orar. I shqetëson dhe të gërhiturit ose të kolliturit më i vogël dhe ndjekin me kujdes temperaturën. Kur pastaj fillon periudha e mësimit, u vënë në dispozicion libra të ndryshëm, të mirë e të zgjedhur, metodat didaktike më të përshtatshme, edukatorë, instruktorë dhe vetë ata ndjekin me kujdes çdo mësim që përgatitet për ta.

    Po a tregohet vallë nga ana e prindërve dhe e edukatorëve qoftë dhe e njëqindta pjesë e këtij kujdesi për edukimin moral të fëmijëve. Kur fëmija rritet, ç'i shqetëson vallë dhe ç'i hidhëron më tepër prindërit, prishja e parakohshme morale apo zhvillimi i ngadalshëm i mendjes? Kur fëmijës, për çdo okë që shton, fillojnë t'i shfaqen instinktet e dobëta, të thithura njëherësh me qumështin e nënës dhe të ushqyera nga rrethi i shokëve me të cilët përzihet; kur me çdo fjalë që mëson, i forcohen cilësitë e këqia, dëshirat e dobëta, gënjeshtra, dinakëria, shpirtligësia, lakmia e të tjera vese nga të cilat vuajnë fëmijtë tanë; këto shenja të para pra të prishjes morale të fëmijëve i shqetësojnë vallë prindërit, siç i shqetësojnë p.sh. simptomat e para të ndonjë sëmundjeje të rrezikshme, si të eritritit a të difteritit. Kujdesohen vallë ata për t'i gjetur shkaqet e sëmundjes morale të fëmijëve të tyre dhe e bëjnë pastrimin e duhur, siç do të bënin në ndonjë sëmundje ngjitëse të tyre?

    Po le të kalojmë nga fëmijtë në të rinjtë. Për rininë shkollore kemi një shumicë shoqërish e klubesh sportive, kulturore dhe artistike ku ajo edukohet fizikisht e mendërisht. Po a kemi të paktën edhe një shoqëri morale për zhvillimin dhe përsosjen morale të rinisë? Në të gjitha këto pyetje, realiteti na jep përgjigje vërtet dëshpëruese. Pse puna është kështu e jo ndryshe, s'është zor që ta kuptojmë. Në degën e Ekonomisë politike është një ligj sipas të cilit punimi i tokës duhet filluar gjithmonë nga shtresat që janë më pak prodhimtare, po që punohen më lehtë, dhe pastaj të kalojmë në ato që janë vërtet të pasura, po që kërkojnë më shumë mundime dhe shpenzime për t'u përgatitur si duhet. Ky ligj lipset të vihet në zbatim dhe në fushën e edukatës. Edhe këtu duhet filluar me mësimin, njohjen dhe pranimin e çështjeve më të thjeshta morale që ushtrojnë më pak influencë mbi veprimet tona dhe vetëm më vonë të kalojmë në çështjet më të rëndësishme, të rrënjosura thellë, që lypin kujdes e mundim më të madh dhe që, për këtë shkak, ushtrojnë dhe një influencë më dobiprurëse e më të qëndrueshme mbi jetën.

    Është më lehtë, natyrisht, t'i forcojmë fëmijës organizmin fizik, t'ia bëjmë të fortë, të durueshëm e të shkathët, t'i pasurojmë mendjen me njohuri të ndryshme dhe t'i zhvillojmë shijen artistike për çdo gjë të bukur e të lartë, sesa t'i formojmë një karakter moral të përsosur, t' i drejtojmë vullnetin në të kërkuarit e së vërtetës së përjetshme dhe të bukurisë shpirtërore.

    Mirëpo, kjo pikërisht është dhe puna më kryesore për njeriun! I dituri romak Epiktiti thoshte: "shërbimin më të madh do t'ia sillni shtetit vetëm atëherë kur, në vend që të ndërtoni godina madhështore, do të bëni çdo përpjekje për të lartësuar shpirtin e qytetarëve tuaj; sepse, më mirë është që njerëzit me shpirt të lartë të banojnë në kasolle të vogla, se shpirtra të dobët në godina madhështore". Dhe një tjetër shkrimtar, Suifti, në veprën e tij "Guliver" shton: "kur është fjala të zgjidhen persona për t'u emëruar në detyra të larta shtetërore, duhen vënë re më tepër cilësitë e tyre morale se cilësitë e talentet e tjera. Sepse, edhe cilësitë e zotësitë më të larta shpirtërore, s'mund t'i zëvendësojnë cilësitë morale. Prandaj, faji mëi madh dhe më i rrezikshëm që mund të bëhet është, kur detyrat e larta të administratës u besohen personave me zhvillim mendor të madh e të talentuar, po pa baza morale. Sepse, një gabim që bëhet prej një njeriu të paditur po të moralshëm, s 'mund të ketë kurrë aq përfundime të dëmshme për popullin, sesa vepra e një njeriu të prishur moralisht, i cili, për hir të zgjuarsisë dhe të talentit të tij, mund ta shtojë e ta fshehë mirë e bukur". Dhe Rusoi thotë: "nëpunës i lartë mund të bëhet kushdo, po njeri, jo". Që të bëhet njeriu njeri me kuptimin e plotë të fjalës, lipset përpjekje e madhe, përpjekje dhe luftë me vetveten, me instinktet e dobëta e shtazore, përpjekje e parreshtur për të ecur drejt idealit të lartë të jetës.

    Dhe pikërisht këtu qëndron gabimi i sistemit tonë edukativ. Ne kujtojmë, se po t'i tregojmë fëmijës çka është e drejtë dhe çka është e shtrembër, ajo do të bëjë të parën. Nuk na është mbushur akoma mendja, se dobia morale që mund të përfitohet nga edukata, duhet të jetë më shumë një përfundim i edukimit të zemrës dhe të vullnetit, se sa i edukimit të mendjes. Kur fëmija, në vend që të mësojë kjo është e mirë ose ajo është e keqe, sillet në pozitë të ndjejë çka është e mirë ose çka është e keqe, kur me anë shembujsh të gjallë këshillohet të dojë virtytin e të urrejë veset, kur i forcohen tendencat e mira dhe i mënjanohen ose i çrrënjosen të këqijat, kur i zgjohet në shpirt dhe i ushqehet ndjenja e së mirës, e së drejtës dhe e së vërtetës: atëherë ajo edukohet me të vërtetë dhe bëhet njeri.

    Filozofi dhe moralisti gjerman Hitly thoshte: "ngarkimi përmbi masë i mendjes së vogël të fëmijëve me parime fetare është një gabim i madh pedagogjik, që u lind nga keqkuptimi i një akti të Shpëtimtarit, i Cili, siç qëndron e vërteta, fëmijët i ka dashur dhe i ka bekuar, po kurrë nuk ka kërkuar prej tyre që ta pasojnë. Fëmijët kanë më shumë nevojë për dashuri, për shembuj dhe më pak nevojë për parime fetare. Megjithëkëtë, u japim atyre shumë njohuri parimesh, kurse shembuj dashurie fare pak. Kur vjen pastaj koha, që fëmijët janë në gjendje të studiojnë doktrinën fetare, atëherë kjo lihet mënjanë"...

    Përfytyroni tani se ç'pasojë mund të ketë ky drejtim i gabuar i edukatës përmbi ta, që si një brez i ri, kanë për të na zëvendësuar! Aq në letërsi, sa edhe në shoqëri, theksohet gjithnjë se rinisë i mungon interesimi për ideale të larta, se vullneti i është dobësuar, se punëtorët e idealit mungojnë, se ndërgjegjia, detyra, e mira e përgjithshme, janë harruar krejt. Po nga të dalin idealet e larta, karakteret e forta, vullneti i hekurt? Në arë rritet ajo që mbillet. Rinia bëhet e tillë, siç e rrit familja, shkolla, jeta. Karakteri i përsosur moralisht, d.m.th. fuqia e pamposhtur për t'u bërë më të mirë, zotërimi i plotë i ndjenjave fisnike dhe i parimeve morale në shpirtin tonë kundër prirjeve shtazore, janë gjëra që njeriu nuk i ka që nga të lindurit. Karakteret nuk formohen me anë të ndonjë fuqie të panjohur nëpër atelietë misterioze të natyrës, po brenda jetës që na rrethon, me anë të përpjekjeve tona. Nëse gjatë edukimit të rinisë nuk i jepet kujdesi i duhur zhvillimit të karakterit, nëse mendja pasurohet, gustoja zhvillohet, po vullneti jo, atëherë, karaktere të fortë s'do të kemi dhe as që do të kemi ndonjëherë, po të mos ndryshohet mënyra e edukatës.

    Këtu e shoh të nevojshme të them pak fjalë për doktrinën e Shopenhauerit në lidhje me këtë çështje. Ky predikues i famshëm i pesimizmit thotë se, meqë karakteri lindet bashkë me njeriun, ai s'mund të ndryshohet. Në të tëra etapat, nën të gjitha lidhjet e marrëdhëniet, njeriu mbetet po ai, i pandryshuar, si gaforja në guackën e saj. Ndryshohen vetëm format e shfaqjes nën të cilat në kohëra të ndryshme paraqitet karakteri, po karakteri në vetvete nuk ndryshohet. Po ajo gradë e ligësisë, njërin mund ta çojë në varje, tjetrin ta lërë të qetë në gjirin e familjes së tij. Po ajo shkallë e ligësisë, në një popull mund të shfaqet me karakteristika primitive, me vrasje dhe kanibalizma, kurse në një tjetër me anë intrigash, shtypjesh dhe konfliktesh të paraqitura me hir dhe elegancë. Vetëm forma ndryshon, esenca është po ajo. Ujët, ose derdhet duke shkumëzuar përmes shëmbinjsh, ose vjen dalngadalë me shtretër të përgatitur, ose qëndron i qetë në anët e liqenit apo del si në shpatë prej ndonjë burimi të vrullshëm, po ujë është, me të tëra cilësitë e tij natyrale. Kështu është dhe me karakterin e njeriut. Në kushte të ndyshme, nën forma të ndryshme, ai në esencë mbetet ashtu siç është. Sikundër njeriu s'mund të ndryshojë arin në gurë xhevahiri, thotë Shopenhaueri, po ashtu s'mund të ndryshojë dhe karakterin. Një egoist, s'mund ta heqë egoizmin, sikundër një mace s'mund të heqë zakonin për të kapur minj. Çdo njeri, nën cilatdo kushte qoftë, është po ai dhe mbetet po ai. Nëse do të ishte e mundur që karakteri, me kalimin e moshës, të ndryshohej dhe vit për vit të bëhej më i përsosur, njerëzit pleq atëherë, do të duhej të ishin më të fortë në virtyte dhe në karakter, sesa të rinjtë, gjë e cila në realitet nuk vihet re.

    Kështu thotë Shopenhaueri. Po arsyetimet e tij s'mund të qëndrojnë para një kritike serioze. Këto arsyetime, nuk provojnë që karakteret s'mund të ndryshohen, po vetëm që zakonisht nuk ndryshohen, që shumica e njerëzve nuk bën as më të voglën përpjekje për t'i ndryshuar. Kënaqemi të ecim mbi udhën e shkelur, ndonëse kjo është lodhëse, sesa të çelim një udhë të re, të ndershme dhe lavdiplotë. Kemi frikë t'i shpallim luftë vetes dhe ambientit, të bëjmë përpjekjet e duhura për idealet e larta të jetës. Jemi gati të sakrifikojmë idealet tona, sesa të humbasim jetën e qetë dhe të bollshme. Kështu që njeriu, i cili kënaqet vëtëm me jetën e ulët gjer në pleqëri, pa bërë asnjë përpjekje për lartësimin e tij, i mbetet natyrisht besnik karakterit të tij, siç thotë dhe Shopenhaueri. Ai s'ka për ta ndier kurrë urrejtjen për të ligën, as nuk ka për të bërë ndonjë përpjekje për t'u larguar nga ajo. Po kjo s'do të thotë se karakteri s'mund të ndryshohet.

    Po të ishte se provohej, që çdo përpjekje e bërë për të ndryshuar karakterin, është e kotë, dhe se njeriu, me gjithë dëshirën e mirë që ka dhe përpjekjen që bën, s'mund të ndryshohet, atëherë çdo bisedë do të ishte e tepërt. Mirëpo puna s'është kështu. Përkundrazi, njeriu egoist mund të ngrihet gjer në altruizëm, krimineli dhe kusari të bëhet Samaritan përdëllimtar dhe i demoralizuar, asket i përsosur. Dhe kemi shumë shembuj, të cilët na provojnë, se edhe keqbërësit më të mëdhenj, të vënë nën influencën e disa rretha-nave, mund të arrijnë heronj. Një shumicë shenjtorësh, kusari i kryqit të Golgothasë e të tjerë, janë prova të gjalla, se sa shpejt dhe përfundimisht mund të kryhet një ndryshim i tillë në karakterin e njeriut!

    Karakteri nuk është pra një diçka që s'mund të ndryshohet. Ai është prodhim i lëndës që na e ka falur natyra dhe i mënyrës se si ka ditur familja, shkolla, shoqëria dhe sidomos ne vetë, të veprojmë me këtë material që na e ka dhënë natyra. Prandaj, në ndjeni etje për ideale, në ndjeni shtytje për të bërë mirë dhe etjen për të kërkuar të vërtetën dhe nuk dëshironi që këto të gjitha të burgosen pa lulëzuar, në s'doni që jeta të mbytë ëndërrat tuaja të arta dhe t'ua bëjë hi, punoni, mundohuni për lëvrimin e karakterit tuaj, forconi vullnetin në drejtimin e punëve të mira, që jeta të bëhet e bukur dhe njeriu të jetë i gjallë me të vërtetë; përpiquni t'ia arrini fitores më të bukur, fitores kundër vetvetes, fitores kundër të gjitha prirjeve të këqija të natyrës suaj!

    Të mundurit e vetvetes është fitorja më e bukur. "Ai që mund të vetësundohet aq, sa instinktet e tij të egra t'i përulen arsyes, dhe mendja të jetë mbi të gjitha e përulur te Perëndia, është një fitimtar i vërtetë dhe zotërues i botës", - thotë Thomai a Kempis.

    Nuk e mohojmë; kjo fitore arrihet me përpjekje të rënda. Edhe Ungjilli e thekson se mbretëria e qiejve fitohet vetëm pas mundimesh të mëdha. Edukimi moral i vetvetes, zhvillimi gradual i natyrës shpirtërore, është një punë që lyp një mbikqyrje të qëndrueshme dhe të fortë dhe një disiplinë të vazhdueshme. Nuk e kish kot Petri i Madh kur, duke kuptuar demoralizimin e natyrës së tij, thoshte: "kaq armiq kam mposhtur; veten time s'mund ta mposht".

    Personaliteti i përsosur moralisht formohet kur mishërohen te njeriu idealet e dashurisë dhe së të drejtës. Edhe sa më i lartë e më i pastër është ideali, aq përpjekje më të mëdha lipsen për realizimin e tij. Për ta zotëruar në mënyrë të plotë atë, duhet t'ia përqëndrojmë tërë fuqitë tona shpirtërore vetëm e vetëm atij. Lipset që ky ideal, me anë të fuqisë influencuese të tij mbi idetë e tjera, të zgjerojë fushën e veprimtarisë dhe të bëhet kështu qendra udhëheqëse për rindërtimin e tërë jetës sonë të brendshme.

    Kur e pyetën një herë Njutonin, si e gjeti ligjin e gravitetit, u përgjigj kështu: "duke u menduar gjithmonë për të". Dhe në një rast tjetër u shpreh kështu: "gjithmonë mbaj ndër mend objektin e vëzhgimit tim dhe pres me durim, që agimi i dobët i mëngjesit të ndryshohet dalngadalë në dritë të përsosur".

    Shkurt, asnjë prodhim artistik i shënuar, asnjë vepër e shquar shkencore, asnjë ide gjeniale, nuk lindet menjëherë, po të gjitha bëhen pas një përgatitjeje në mendjen dhe në zemrën e autorit dhe pas një zhvillimi gradual, të gjatë dhe të vazhdueshëm.

    Ky zhvillim është gjithashtu i domosdoshëm dhe për formimin e një personaliteti moral të përsosur. Po të duam p.sh. që ideali i dashurisë dhe i së vërtetës ungjillore të bëhet pronë e jona, po të duam që ky të kalojë në mishin dhe në gjakun tonë, atëherë duhet t'i japim tërë vëmendjen e duhur. Sepse, nëse ky ideal nuk e përshkon natyrën tonë, është sikur të mos e kemi patur: do të vdesë, do të harrohet pa lënë asnjë gjurmë në brendësinë tonë. Duhet pra që t'i japim atij tërë kujdesin e duhur dhe të përqendrojmë rreth tij tërë fuqitë tona. Vetëm në këtë rast ideali fiton gjallëri dhe me ndihmën e një fuqie misterioze magnetike, me anë të udhës së shoqërimit të ideve, lind ide dhe mendime dobiprurëse dhe shkakton ndër ne ndjenja të forta me të cilat shkrihet në një tërësi të pandërprerë.

    Këtë forcim të një ideje të lartë në shpirtin e njeriut, ose zhvillimin e një ndjenje ideale në brendësinë tonë, psikologu francez Peyot, e krahason me formimin artificial të kristaleve. "Kur në një Shkrirje kimike, në të cilën ndodhen më shumë trapa, vëmë një kristal - thotë Peyoti - atëherë pjesët që kanë lidhje me kristalin, me anë të fuqisë misterioze të tërheqjes, do të ndahen prej lëngut dhe dalngadalë do të mblidhen rreth kristalit. Kristali ka për t'u zmadhuar vazhdimisht dhe nëse kjo shkrirje lihet pa u trazuar për disa javë ose dhe muaj, do të kemi atëherë një lloj të ri kristali, i cili, për bukurinë dhe madhësinë e tij, do të jetë mburrja e laboratorit tonë kimik".

    Kështu ngjet dhe në psikologji. Merrni një gjendje shpirtërore të çdo lloji qoftë dhe e nxirrni në sipërfaqe të vetëdijes suaj duke e mbajtur atje për një kohë të gjatë. Kini për të parë atëherë se si, pa e ndier, me influencën e një mjeti misterioz si ai i shkrirjes kimike, do të mblidhen rreth asaj gjendjeje shpirtërore tërë idetë dhe lëvizjet e shpirtit që kanë lidhje me të, dhe ka për të lindur një ndjenjë e fortë dhe e madhe, ndjenjë e cila ka për të robëruar plotësisht vullnetin. Para saj të tëra ndjenjat e tjera prapsen. Bile dhe ndjenjat e dobëta, po të lihemi në duart e tyre, mund të na robërojnë plotësisht.

    Në librin e tij "Qenia e krimit dhe e kriminelit", shkrimtari Drill përmend një seri të tërë personash, të cilët, duke u pushtuar prej epshesh të dobëta, kanë bërë ato që bënë. Përmend p.sh. një njeri, i cili tërë jetën e kaloi duke u kujdesur vetëm për stomakun e tij. Shëtiti tërë viset e Francës që shquheshin për të ngrëna, studioi me kujdes fiziologjinë e tretjes, historinë e përgjithshme dhe udhëtimet e zbulimeve, po vetëm nga pikëpamja ushqimore. Dinte të tregojë që në ç'vit dhe nën ç'mbret u përdor për herë të parë filan gjellë ose prej kujt u gatua dhe nga ishte ai. Për asgjë tjetër nuk bisedonte, veçse për gastronomi dhe asnjë tjetër nuk çmonte përveç gastronomëve dhe gjellëbërësve. Një tjetër zotni, po kështu i çuditshëm, ka prishur për të ngrënë tërë pasurinë e tij, të ardhurat e së cilës kapnin shumën e gjysmë milioni rublash, vetëm për gjashtë vjet. Kishte agjentë në Kinë, në Meksikë dhe në Kanada, që i dërgonin ushqimet më të zgjedhura e më të shtrenjta. Dhe kur nuk i mbeti në xhep veçse një lirë vetëm, bleu me këtë një peshk, e gatoi pas tërë rregullave të artit të gjellëbërjes, dhe e hëngri; pastaj u çlodh për dy orë që të bëhej tretja dhe, si u kënaq për herë të fundit, u hodh në ujë edhe u mbyt. Meqë i mungonin mjetet për të rrojtur ashtu siç duhej, jeta nuk kishte më ndonjë kënaqësi ose rëndësi për të, kështu që vendosi t'i japë fund.

    Nëse prirje të tilla të dobëta dhe të pa ndonjë rëndësie mund të ushtrojnë një influencë aq të thellë mbi jetën shpirtërore të njeriut dhe të bëhen mjete kqyrjeje për tërë shfaqjet e jetës, aq më tepër dhe më fort mund ta bëjnë këtë ndjenjat fisnike dhe të larta, mjafton që ne të përqendrojmë tërë përpjekjet tona dhe tërë mendjen tonë rreth idealit të së vërtetës dhe të mirësisë dhe ta lëmë veten të përshkohet prej tyre.

    Idealin më të përsosur të jetës na e jep pa dyshim Ungjilli. Njeriu moral, në formën e tij ideale, ashtu siç duket i mishëruar në fjalët e predikuesit hyjnor të dashurisë, është i një bukurie të papërshkrueshme. Mbani vetëm këtë ideal, këtë ikonë, gjithnjë para syve tuaj dhe kini për të parë se karakteristikat e saj më kryesore do të shënohen thellë në shpirtin tuaj.

    Eshtë vënë re që bashkëshortë, të cilët kanë jetuar bashkë për një kohë të gjatë dhe në lidhje të ngushtë, kanë filluar t'i pëmgjajnë njëri-tjetrit, jo vetëm në karakterin dhe në zakonet, por edhe në paraqitjen e jashtme. Aq influencë të fortë ushtron mbi njeriun përsëritja e vazhdueshme e po atyre përshtypjeve!

    Prandaj, përshtypjet që fitoni duke dëgjuar Ungjillin, le të mos mbeten përshtypje të përkohshme, të rastit ose shkel e shko, siç thotë një fjalë e popullit. Sa më shumë herë kini për të zënë vendin që ka patur Maria para këmbëve të Shpëtimtarit, sa më shumë orë kini për t'u thelluar në shkrimet e Ungjilltarëve, aq më e njohur, më afër jush, por edhe më e shtrenjtë ka për të qenë fytyra e Krishtit, aq më pastër, më gjallë dhe më kulluar kanë për t'u ripasqyruar karakteristikat e saj në qenien tuaj morale. Si nën të goditurat e daltës së një skulptori gjenial kanë për t'u zhdukur të metat e karakterit tuaj gjersa qenia juaj e brendshme, duke kaluar prej një partikuliteti në tjetrin, prej shkallës së ulët në atë më të lartë dhe prej asaj më të lartë në atë të përsosurisë, do të arrijë të pastrohet krejt dhe të bëhet kopja e përsosur e fytyrës së Krishtit.

    Problemi kryesor i jetës sonë, individuale dhe shoqërore, duhet të jetë pra, formimi i ikonës së Krishtit ndër ne. Dhe nëse jeta e jonë siç paraqitet ajo sot, është ende larg përsosuri morale dhe shpeshherë errësohet nga buçitjet e ndryshme të forcës, të paturpësisë dhe të mungesës së sinqeritetit, kjo shpjegohet ngaqë ndër ne janë shumë të paktë njerëzit ndër të cilët është realizuar ikona e karakterit të Krishtit dhe të cilët të kenë edukuar vullnetin në mënyrë që ai t'u bindet fjalëve të Krishtit. Në jetën tonë private dhe publike vihet re një mosinteresim i madh për sa i përket imitimit të Krishtit. Pasuesit e ideve të Tij janë shumë të rrallë. Prandaj, ju të gjithë, ndër të cilët shkëndija hyjnore s'është shuar nde dhe që nuk i jini përdhënë tërësisht shërbimit të trupit, kryeni pasionin tuaj të madh e të shenjtë; e lini veten të përshkohet prej dritës së Ungjillit; i shfaqni botës të vërtetën e Krishtit, themeloni jetën tuaj mbi parimet e predikuara nga Shpëtimtari i botës. Le të ketë errësirë në jetë; ju do të jini drita e botës.

    Gjithsecili prej nesh, duhet të jetë njeri me kuptimin e plotë të fjalës, para se të fillojë punën në jetën publike. Ky ose ai specialitet, kjo ose ajo mënyrë e shërbimit të shoqërisë, nuk ka dhe aq rëndësi. Që të jesh faktor i dobishëm në shoqëri, duhet të kesh një personalitet moralisht. Si kusht i domosdoshëm i madhështisë së njeriut, në çdo formë që të shfaqet kjo, duhet të jetë vlera morale. Nuk është pra me rëndësi lloji i punës që bëjmë; ose ndonjë vepër heroike që bëjmë, ose ndonjë punë të zakonshme, është njësoj; me rëndësi është fakti që ju të mbeteni gjithnjë besnikë në porosinë e Shpëtimtarit: "Jini kripa e dheut dhe drita e botës"; të ushtroni një influencë mirëbërëse kudo, në çdo kohë dhe mbi të gjithë ata që ju rrethojnë t'i detyroni këta me fuqinë e shembullit tuaj të duan të mirën dhe të drejtën, t'i mësoni të çmojnë ashtu siç duhet bukurinë morale të jetës; "kur hani, kur pini ose kur bëni çdo punë, të tëra t' i bëni për lavdi të Përëndisë", u thotë Ap. Pavli Korinthianëvet (1, 10, 31). Dhe Jisu Krishti: "Kështu le të ndritë drita e juaj përpara njerëzve, që të shohin punët tuaja të mira e të lavdërojnë Atin tuaj që është në qiell" (Mat. 5,15).

    Çdo rrëshqitje prej kësaj porosie është një shkelje detyre, dobëson energjinë tonë morale dhe lind një influencë prishëse përmbi tërë jetën tonë të mëpasme!... Një pikë uji të fëlliqur, e hedhur në ndonjë burim të pastër ose në ndonjë lumë të vogël, në fillim nuk do të duket dhe aq, po si të shkrihet në valët kristalike, do të shkaktojë një turbullirë të vogël dhe do të bëhet plagë e një shumice mikrobesh të rrezikshme për shëndetin. Kështu është ligji natyral; dhe ka fuqi të njëshme si në botën fizike, ashtu dhe në atë shpirtëroren. Prandaj kini kujdes, sidomos në disa raste të veçanta. Helmi, edhe në sasinë e tij më të vogël, po helm është; edhe e liga, sado e parëndësishme që të duket, po e ligë është. Teli i kitarës po të jetë i prishur, qoftë dhe për një moment, jep një zë falco duke prishur kështu tërë pështypjen e mirë të pjesës. Po kjo mund të thuhet dhe për harmoninë morale të shpirtit të njeriut. Jemi të mësuar të mos u japim rëndësi dobësive dhe të metave tona të vogla, kurse këto janë me të vërtetë shumë serioze. Alpet e mëdha dhe mali Himalaia janë formuar prej kokrrash të vogla rëre dhe oqeanet e pafundme prej pikash mikroskopike uji. Kështu dhe jeta jonë; është formuar prej hollësish të vogla dhe të pa ndonjë rëndësie. Heronjtë e mëdhenj linden rrallë, vetëm pas shumë shekujsh, dhe veprat heroike s'mund të kryhen për ç'do ditë ose për ç'do orë. Mirëpo jeta ecën gjithnjë përpara, ecën në rrugën e saj të zakonshme, duke sjellë me vete nevojat e mungesat e zakonshme dhe të përditshme. Dhe pikërisht, nga qëndrimi që njeriu mban para këtyre punëve të vogla të jetës, mund të gjykohet më mirë e më korrekt. Çdo qime floku mund të tregojë nga ç'anë fryn era dhe çdo fije kashte, sado e vogël që të jetë, tregon ecjen e lumit... "Ai që është besnik në të voglat, është besnik dhe në të mëdhatë; dhe ai që është i padrejtë në të voglat, i padrejtë është dhe në të mëdhatë" (Lluka 16, 10).

    Para disa vjetësh, kur bëheshin gërmimet në Pompej, u gjet dhe një ushtar në gjendje të mirë, me shtizën në dorë dhe me helmetën të vënë mbi sy. Ushtari, i cili bënte rojë, e shihte natyrisht vdekjen që i vinte, po besnik në detyrën e vet, nuk luajti nga vendi, por uli vetëm helmetën që të mos shihte tmerrin që e rrethonte; dhe kështu, i mbuluar prej hirit, mbeti gjer më sot. Natyrisht, është dhe ky një nga ata heronj të panumërt, që mbeten të panjohur për botën dhe që veprat e të cilëve, po të bëheshin në rrethana të tjera më të favorshme, do të kalonin qëkuri në faqet e historisë së përgjithshme për mësimin e brezave të ardhshëm. Po të mos digjej në Pompej, ky njeri do të kish patur një jetë, e cila, edhe po të mos i jepej rasti të bënte ndonjë punë të madhe e heroike, ishte jetë e një njeriu plot guxim dhe ndërgjegje. Le të marrim parasysh sikur asnjërit nga ne nuk i është dhënë të bëjë punë të mëdha në jetë; po që të gjithë kemi për të kryer një mision, bile dhe me nder: të përhapim d.m.th. në botë të mirën, të vërtetën dhe të drejtën, në masën që e lejojnë zotësitë tona.

    E përsëris edhe një herë; nuk i është dhënë çdo njeriu të jetë hero. Por edhe sikur ndonjëri të ketë tërë cilësitë të bëhet hero, s'është e mundur që për çdo ditë të bëjë vepra heroike; mirëpo që të gjithë mundemi të bëhemi e të jemi njerëz të mirë e të ndershëm, bartës të idealeve të larta të jetës, faktorë për përhapjen në botë të mbretërisë së Perëndisë. Në duam që të përmbushim misionin tonë në botë me ndërgjegje, lipset të përgatitemi dhe të punojmë në mënyrë që të tregohemi të denjë të atij qëllimi të madh për të cilin jemi thirrur nga mosekzistenca në ekzistencë prej vullnetit të të lartit. Duhet të dimë dhe të kuptojmë, që fuqitë morale, pikërisht si fuqitë fizike, rriten vetëm pas një ushtrimi të vazhdueshëm; sepse, që të mundet njeriu p.sh. të ngrejë pesha të mëdha, duhet më parë të ushtrohet me sende të një peshe të vogël. Pa këtë ushtrim, s'mund të bëhet menjëherë atlet. Prandaj duhet të lëvrojmë gjithnjë vullnetin tonë, ta ushtrojmë për të bërë mirë gjithnjë, të mos lëmë të na ikë asnjë rast pa e paraqitur nga ana e tij ideale. Kushedi, ndofta edhe rasti më i vogël mund të bëhet shkak të vihen në lëvizje në thellësitë e shpirtit tonë telat më të mirë e të panjohur për ne, të cilat mund të na e transformojnë menjëherë tërë jetën në një himn triumfi, të triumfit të dashurisë për Perëndinë dhe njerëzit. Ungjilli na përmend disa ngjarje të çuditshme që kanë lidhje me sa u thanë më sipër. Le të marrim p. sh. pendimin e Zaktheut.

    Jisu Krishti, i rrethuar prej një mase të dendur të popullit, po kalonte përmes Jerihosë. Duke përfituar nga ky rast, një njeri që quhej Zakthe, shef i doganierëve dhe pasanik i madh, donte të shihte Jisunë, po nuk dinte si t'ia arrinte qëllimit. Të afrohej, nuk i bënte zemra, se e quante veten të padenjë. Bile, dhe vetëm po të sillte ndër mend të kaluarën e tij, duhej t'i skuqej faqja nga turpi dhe të ndjente zemrën të pikëlluar. Mund të kishte vend pranë Krishtit, mësuesit të madh të dashurisë dhe të së vërtetës, ai i cili grabiste popullin, shtypte të dobëtit dhe ata që s'kishin ndonjë përkrahje? Jo; më mirë ishte për të të futej nën dhe sesa të dilte para atij njeriu të drejtë dhe të takonte vështrimin e atyre syve, të cilët flasin, hyjnë gjer në thellësitë e shpirtit dhe këndojnë tërë të fshehtat e zemrës. E megjithëkëtë, digjej nga dëshira për ta parë. Kaq gjëra të bukura kish dëgjuar Zaktheu për dashurinë dhe mirësinë e Jisuit që kalonte tani nga Jerihoja, saqë shpirti e shtynte me forcë për tek ai. Aq pak sinqeritet kish parë ai, si në veten e tij, ashtu dhe në të tjerët, saqë ishte gati t'i jepte të tëra, po vetëm të shihte atë që është e vërteta vetë dhe që ua predikonte këtë dhe të tjerëve. Mjerisht Zaktheu qe i shkurtër edhe nga trupi; kështu që s'mundej ta shikonte Jisunë as për së largu të paktën. Atë kohë i erdhi ndër mend një mejtim. Shkoi me vrap përpara, u ngjit në një man që ishte afër rrugës nga do të kalonte Jisui, dhe priste me padurim. "Dhe si erdhi Jisui në atë vend - thotë Ungjilli - ngriti sytë, e pa edhe i tha: Zakthe, zbrit shpejt; sepse unë sot duhet të mbetem në shtëpinë tënde" (Lluka 19, 5). Zaktheu nuk dinte ç'të bënte nga gëzimi. Zbriti menjëherë nga pema, e mori Jisunë me gëzim të madh dhe e çoi në shtëpi. Ato fjalët e pakta të Krishtit, qenë të mjafta për të rilindur menjëherë zemrën Zaktheut. Ideja se Jisui, më i larti i të drejtëve, nuk e përbuzi dhe as që ktheu kryet mënjanë, ia ndriçoi si një rrufe shpirtin e tij të errët. Zaktheu mori kurajo; le ta përbuzin sa të duan të tjerët si fyes, si vjedhës dhe si keqbërës. Ai e kuptoi qartazi se nuk është i humbur krejt përpara Zotit, se në brendësinë e tij ndodhej akoma një shkëndijë hyjnore e cila ishte gjë e çmuar për vizitorin e lartë dhe e cila tani do të bëhej një pronë tepër e çmuar për tërë jetën e pastajme të Zaktheut. Ato që më përpara i jepnin shkaqe për të shkelur paturpësisht të mirën dhe të drejtën, tani e humbën rëndësinë e tyre. Një gjë ka vlerë për të: të tregohet i denjë për mirësinë që i shfaqi Jisui kaq papritur. Dhe Zaktheu, siç thotë Ungjilli, "qëndroi para Zotit e i tha: Ja, o Zot, gjysmën e gjësë sime tek po ua jap të vobektëve, dhe në i kam marrë gjë njeriu me përdhunë, ta kthej për një katër. Dhe Jisui i tha: Sot zbriti bekimi mbi këtë shtëpi" (19, 8-9). E kish mejtuar vallë Zaktheu, kur para dhjetë minutash po ngjitej në man për ta parë qoftë edhe për së largu Jisunë, se do të pësonte një ndryshim aq të madh?

    Është dhe një paravoli e vjetër indiane që thotë se një baba një herë këputi prej një peme një kokërr të pjekur, e preu përmes dhe, si ia tregoi djalit të tij, e pyeti:
    - Ç'sheh këtu brenda, biri im?
    - Disa fara të vogla, iu përgjigj i biri.
    - Merr një nga këto, thyeje me dhëmbë dhe thuamë çfarë ka brenda, pyeti përsëri babai.
    - S'ka gjë, tha me habi djali.
    - Bir - shtoi atëherë babai - atje ku ti nuk sheh gjë, fshihet një fuqi jetësore e një peme të madhe dhe të fortë, prej fryteve të së cilës mund të nginjen mijëra njerëz dhe nën hijen e së cilës mund të çlodhen qindra udhëtarë, mjafton që kjo të bjerë në një tokë të mirë."

    Mësimi që na jep kjo paravoli është i qartë.
    Sa fara të këtij lloji nuk zhduken ndër ne, vetëm pse sillemi i disa fëmijë, pa u dhënë d.m.th. atyre rëndësinë e duhur! Sa ndjenja të larta dhe fisnike nuk mbyten ndër ne, vetëm pse nuk kujdesemi për to, pse nuk u përgatitim tokën e duhur për zhvillim! Dhe ja pse me kohë, zemra jonë e ngrohtë dhe e butë nguroset e ftohet, prirjet e mira rrallë paraqiten, veprat e mundshme të dashurisë dhe të së drejtës, aq të nevojshme për jetën, nuk kryhen! Mirëpo, ai që është njeri me tërë kuptimin e fjalës, i bën me gëzim dhe kënaqësi, sepse e shtyn vetë zemra për t'i bërë. Po sa të rrallë janë këta njerëz....

  4. Anetarët më poshtë kanë falenderuar Albo për postimin:

    bsdev (03-03-2017)

  5. #4
    Shpirt Shqiptari Maska e Albo
    Anëtarësuar
    16-04-2002
    Vendndodhja
    Philadelphia
    Postime
    30,122
    Postimet në Bllog
    17
    III

    DEGJENERIMI MORAL



    "Atij që ka, do t'i jepet e do t'i teprojë. Atij që s'ka, do t'i merret edhe ajo që ka" (Matheu 25,29)

    Nëse sipas fjalëve të psallmistit David vetëm të çmendurit mund të thonë në zemrën e tyre që s'ka Perëndi, s'mund të jenë më të urtë as ata të cilët shpresojnë se, me argumenta logjike, mund të bindin ata që s'besojnë. Të sjellurit e argumentave për çështje që i përkasin besës dhe fesë, është punë e kotë dhe pa ndonjë fryt. Është sikur t'i flasim një të verbëri për bukurinë artistike të Shën Mërisë së Rafaelit, ose një të shurdhëri për meloditë madhështore të Rosinit dhe të Mozartit. Mundet, që edhe i verbëri edhe i shurdhëri t'i besojnë fjalët tona dhe të bashkohen me mendimin tonë, po në brendësinë e tyre s'kanë për të hyrë ato valët e kënaqësisë, të cilat na mallëngjyen dhe na prekën ne. Kështu është dhe me parimet fetare. Mund të rreshtojmë para atyre që s'besojnë një shumicë argumentesh të forta e të pakundërshtueshme në favor të parimeve fetare; ata s'kanë për të besuar. S'është çudi që disa prej tyre ta pranojnë se besa është diktuar prej arsyes, po që të besojnë edhe ata vetë: jo, sepse u mungon fuqia shpirtërore. Të pranuarit që besa është gjë e arsyeshme dhe të besuarit, janë dy gjëra të ndryshme. Ndërmjet asaj që përbën objekt arsyetimi për mendjen dhe influencon mendimin edhe asaj që i përket zemrës dhe influencon vullnetin, është një avis i madh. Mund të pajtohemo me të parën, po të hedhim poshtë të dytën. Sepse, për të patur një besë të plotë, duhet të besojmë jo vetëm me mendjen, por, siç thotë Ungjilltari Matthe, dhe "me tërë zemrën e me tërë shpirtin" (Mattheu 22, 37).

    Filozofi Fihte thotë: sistemi i ideve tona, zakonisht është historia e zemrës sonë, gjë që me fjalë të tjera do të thotë, se njerëzit nuk dëshirojnë atë që mendojnë, po mendojnë atë që dëshirojnë. Prandaj dhe besa ose mungesa e besës ndër ne, është zakonisht ripasqyrimi i dispozitave tona shpirtërore. Kështu ua shpjegoi Jisui shkruesve e farisejve shkakun pse ata nuk i besojnë misionit të tij hyjnor: Ju jini prej atyre që janë poshtë, unë jam nga ata që janë lart; ju jini prej kësaj bote, unë s'jam prej kësaj bote. Ai që është prej Perëndisë, fjalët e Perëndisë dëgjon. Ju nuk i dëgjoni, sepse ju nuk jini prej Perëndisë (Joani 8, 23, 37).

    Krishtërimi është prurës i lajmit të mirë për shpëtimin e gjithë botës, sepse, siç thotë fjala e Perëndisë, tërë bota është e prishur. Udhën e shpëtimit nga goja e kësaj të lige të përgjithshme na e tregoi Jisu Krishti me anën e doktrinës dhe të jetës së Tij. Dhe Ai që në këtë botë shtypej nga e liga, ai që nuk ka qenë i kënaqur me valët zotëruese të kësaj jete dhe përpiqej që të vërtetat hyjnore të realizoheshin në këtë botë, ai i kuptoi fjalët e Krishtit dhe i pasoi. Përkundrazi, ata që e ndjejnë veten të lumtur në këtë botë, ose të paktën, ata që besojnë se me mjetet që kanë, mund ta bëjnë të ardhmen më të mirë, për këta, kuptimi i krishtërimit mbeti i errët dhe i panjohur. Për këta fjalët e Krishtit qenë fjalë boshe, sepse ata nuk e shihnin të ligën, nga thonjtë e së cilës erdhi Jisu Krishti që të shpëtojë botën. Nuk e panë dhe as që kanë për ta parë, sepse ata, duke qenë prej kësaj bote, janë krejtësisht robër të kësaj të lige të përbotshme dhe s'duan që të ngrihen përmbi këtë dhe të çlirohen.

    Miliona njerëz janë të zhytur në përpjekjet për sigurimin e një gjendjeje të mirë materiale gjer në shkallën, sa nuk u mbetet koha e duhur të mendojnë se prej ç'shtytjesh udhëhiqen në këtë veprimtari të tyre, të çmojnë vlerën, lartësinë a dobësinë e këtyre shtytjeve dhe përgjithësisht çka janë këta në vetvete, ç'vend zënë në jetën politike, shoqërore e fetare dhe a u përshtatet ai vend, qoftë edhe për pak, kërkesave, të cilat rrjedhin vetiu prej idealeve të personalitetit të njeriut. Njerëz të këtillë humbasin zakonisht dhe vetë tendencën për çështje të larta dhe kujtojnë se, që të merresh me këto, është një punë e kotë, që nuk i përshtatet njeriut të punës.

    Të tjerë pastaj, të cilët kanë siguruar një gjendje të mirë materiale dhe janë krejt të lirë nga çdo kujdesje, përpihen prej dëshirës për të bërë qejf, për të shijuar gëzimet e jetës së përjashtme. Të sakrifikuarit për të mirën e përgjithshme është për ta marrëzi prej së cilës pushtohen vetëm njerëzit që rrojnë me ëndrra. Kërkesat e larta të moralit quhen si ca masa shtrënguese e pa dobi të lirisë së veprimit. "Jeta na qesh, - thonë ata, - na tërheq dhe na jep kënaqësi dhe lumturi. Pse pra aq kujdesje për çështje dhe probleme që kanë të bëjnë me jetën. Shëndeti është, mjetet janë, bile me shumicë! Jeto pra ti, lër dhe të tjerët të jetojnë!"

    Kuptohet vetiu që njerëz me pikëpamje të këtilla për botën dhe për jetën, s'kanë në zemrën e tyre asnjë ndjenjë simpatie për krishtërimin, zëri i të cilit e fton njerëzinë të heqë dorë prej egoizmit të kotë të natyrës shtazore dhe të përqafojë, për vete dhe për të afërmin, dashurinë dhe drejtësinë hyjnore. Janë krejt të kredhur në sende të dheshme dhe s'mendojnë aspak për ato të qiellit. Zeri i Shpëtimtarit Jisu Krisht s'zë vend në zemrën e tyre; nuk shkakton në shpirtin e tyre ndonjë urrejtje për jetën që bëjnë; nuk i shtyn për një punë të brendshme, në luftë kundër së ligës që i ka në në dorë. Nuk zhvillohen shpirtërisht dhe si pasojë e kësaj, organizmat e tyre, të cilët rriten, do të bien. Kështu është ligji natyrës dhe ky ligj ka fuqi të njishme si në botën fizike, ashtu dhe në atë shpirtëroren.

    Bota organike nuk lëviz vetiu; duke qenë e lirë prej influencave të jashtme, e ruan qenien e saj. Krejt ndryshe qëndron puna me botën organike. Qeniet që kanë jetë, lëvizin. Filozofi i Greqisë së vjetër Herakli thoshte, që sikundër njeriu s'mund të hyjë për dy herë rrjesht në po atë ujë të lumit, sepse ujët rrjedh vazhdimisht dhe një valë zëvendëson menjëherë tjetrën, kështu është po e pamundur që ai, për dy herë, domethënë për dy çaste të ndryshme kohe, të gjendet në një dhe po atë trup, të jetë në një dhe po atë gjendje. "Trupat tanë, thotë ai, rrjedhin, sikundër rrjedhin lumenjtë; lënda e tyre vazhdimisht ripërtëritet si ujërat në lumë. Kështu lëviz dhe vetëdija jonë, gjithnjë duke u ndryshuar".

    Në një ndërrim të këtillë të vazhdueshëm të lëndës në trup dhe të ndjenjave në botën shpirtërore është tepër e rëndë, në mos dhe e pamundur, që organizmat e gjallë të mbajnë terezinë e tyre. Jeta e tyre ecën: ose drejt lartësisë ose drejt dekadencës; organizmat ose zhvillohen dhe përplotësohen, ose dobësohen e prishen. Le të marrim si shembull një bimë. Po të tregojmë një kujdes të veçantë për të, kemi për të parë se ajo, duke u rritur, do të përmirësohet aq shumë, sa do të bëhet e panjohur. Forma, ngjyra, era, të gjitha do të bëhen krejt të ndryshme. Këtë e vëmë re dhe në kafshët. Në Angli ka njerëz që merren me shpendët; këta marrin përsipër që, brenda tri vjetëve, t'u japin pendëve të pëllumbit ngjyrën që dëshironi; dhe për gjashtë vjet t'i ndryshojnë formën e kokës dhe të sqepit. Të pajisur me njohuritë e duhura dhe duke punuar me kujdes, këta i japin shpendit - si edhe çdo kafshe tjetër - një formë më të mirë e më të pëlqyer. I fisnikërojnë racat. Ndërsa po të mungojë ky kujdes, qoftë bima, qoftë kafsha, degjenerohet, arrin në gjendje të egër. Ligji i natyrës pra është përgjithësisht kështu: nën ndikimin e një përpjekjeje të përshtatshme për përfeksionim, organizmat perfeksionohen; ndërsa pa këtë, degjenerohen, prishen. Ky ligj përfshin edhe njeriun me organizmin e tij fizik dhe shpirtëror. Nëse ndonjë evropian i qytetëruar arrin, pas mbytjes së vaporit, në ndonjë ishull të shkretuar dhe atje detyrohet të mos kujdeset dhe aq për trupin e tij, ndryshohet pothuaj krejt, duke u bërë gjysmë njeri dhe gjysmë kafshë.

    Kështu ngjet me njeriun dhe kur ai s'ka mundësinë të kujdeset për zhvillimin e mendjes së tij; bie mendërisht, trashet, dhe mund të bëhet krejt budalla. Një provë të hidhur për këtë na jep burgu. Personat që mbyllen atje për një kohë të gjatë dhe të veçuar, dalin pothuajse budallenj!

    Ky proces i prishjes - kur mungon edukata - shfaqet dhe në natyrën morale të njeriut. Po të mos përkujdesemi për nevojat tona shpirtërore, po të mos i vëmë re zërit të ndërgjegjës sonë, do të bëhemi njerëz të ulët, do të humbasim çdo ndjenjë morale. Me kohë kjo ndjenjë morale ka për t'u zhdukur krejt dhe njeriu, jo vetëm që nuk do të zhvillohet shpirtërisht e nuk do të përfeksionohet, po ka për të humbur dhe zotësinë për të ndier dhe për të kuptuar përshtypjet e bukura morale. Do të na paraqitet kështu një tip krimineli të vërtetë, i cili është gati të shkelë pa ndonjë turp çdo gjë të mirë e të shenjtë. Gjithçka është e lartë, gjithçka është vërtet njerëzore, do të zhduket në të, dhe do të mbetet vetëm çka është e keqe, vetëm pjesa e tij shtazore, e pajisur me zotësinë e mendjes dhe me fuqinë e kulturës. Me shumë të drejtë pra dhe me shumë arsye pyet apostull Pavli duke thënë: "Si do të shpëtojmë ne, po të mos kujdesohemi për këtë shpëtim aq të madh, që na është lajmëruar prej Zotit?" (Hebrenjtë, 2, 3).

    Si në natyrën lëndore, ashtu dhe në natyrën shpirtërore është një ligj, sipas të cilit çdo organ që nuk zhvillohet e që nuk është në përdorim, dalngadalë dobësohet, paralizohet, bile dhe mund të zhduket. Dihet p.sh. që në shpellat e mëdha të krahinës Austriake Karintia dhe në Keutung të Shteteve të Bashkuara të Amerikës jetojnë specie të tëra minjsh, insektesh, bretkocash, gaforresh, bile dhe peshqish, sepse në ato shpella ndodhen liqene dhe lumenj nën dhë. Tërë këto gjallesa që bëjnë pjesë në kategori dhe grupe të ndryshme të mbretërisë shtazore, në një pikë janë të tëra një lloj, sepse që të gjitha janë krejt të verbëra. Ato që jetojnë pranë hyrjes së shpellës, kanë sy, po nuk shohin; ato që jetojnë brenda në shpellë, jo vetëm që s'e kanë shqisën e pamjes, po nuk duket të paktën as vendi i syve. Kuptohet vetiu se atje, ndën kubetë e shpellave, që prej shumë shekujsh s'ka hyrë asnjë rreze drite; për këtë arsye peshqit dhe minjtë nuk i përdorën kurrë veglat e pamjes, kështu që këto, në fillim u dobësuan, pastaj u paralizuan e më në fund u zhdukën krejt. Shqiponja, p.sh. e cila jeton në majat e larta të maleve, e mprehu aq shumë pamjen e saj, sa që mundet lirisht të vështrojë diellin, ndërsa përkundrazi, peshku i shpellave të Mamantit nuk ruajti asnjë shenjë të vendit të syve.

    Kështu është dhe me fuqinë morale të pamjes. Sentimenti moral që është i ndezur dhe i ngrohur, i jep njeriut mundësinë të dëgjojë në brendësinë e tij zërin e Perëndisë. "Lum ata që kanë zemër të pastër, se do të shohin Perendinë!" thotë Shkrimi i shenjtë (Mattheu 5, 8). Mungesa e kujdesjes për zhvillimin moral të vetvetes, shkakton verbësinë morale, humbjen bile dhe të ndjenjës për çdo gjë të mirë, të lartë e të shenjtë. Për njerëz të tillë, Jisu Krishti thoshte: "edhe mbushet tek ata profecia e Isaisë, që thotë: me të dëgjuar do të dëgjoni, po nuk do të merrni vesh; edhe duke parë, do të shihni, po nuk do të kuptoni. Sepse u trash zemra e këtij populli dhe dëgjuan rëndë me veshët e tyre, dhe mbyllën sytë e tyre, se mos ndonjëherë shohin me sytë e dëgjojnë me veshët e kuptojnë me zemrën dhe kthehen e i shëron ata" (Mattheu 13,14-15) Nga sa u thanë gjer këtu, kuptohen gjithashtu dhe fjalët e paravolisë së tallanteve: "sepse kujtdo që ka do t'i jepet edhe do t'i teprojë dhe prej kujtdo që s'ka, edhe atë që do të ketë, do t'i merret" (Mattheu 25, 29).

    Gjithsecili nga ne ka kërkesa të veçanta të zemrës së tij, nevoja shpirtërore të tij. Këto nevoja përbëjnë tallantin më të mahnitshëm e më të shenjtë për ne. Le të mësohemi pra ta nderojmë, ta zhvillojmë dhe ta shumojmë. Të mos i mbytim ato prirje të mira që kemi; të ndjekim me bindje tendencën e mirë të zemrës sonë të pastër dhe të pafëlliqur akoma prej dobësisë dhe ndyrësisë së jetës. Le të mbajmë të ndezur në zemrën tonë shkëndinë hyjnore; është shumë lehtë që ta shuajmë këtë, po le të sjellim ndër mend që, kur të shuhet zjarri dhe era e jetës të shpërndajë edhe hirin vetë, flakë nuk do të mundemi të ndezim më, sado që të fryjmë: "kandili i trupit është syri, - thotë Shpëtimtari; - në qoftë pra se syri yt është i kthjellët, i gjithë trupi yt do të jetë i ndritshëm; po në qoftë se syri yt është i lig, i tërë trupi yt ka për të qenë i errët. Dhe nëse drita që gjendet tek ty është errësirë dhe errësira sa e madhe do të jetë?" (Mattheu 6, 22-23). Si do mundemi ne pra të ruhemi nga kjo errësirë, po të mos pranojmë dritën që na e ka dhënë Jisu Krishti?

    "Dije dhe merre vesh - thoshte i dituri Epiktit i Greqisë së vjetër - që nëse njerëzit janë të mjerë, fajin e kanë vetë. Perëndia është sjellë me ne si një atë i mirë. Me mëshirë dhe me përdëllim na dha çdo gjë që na shpie në mirëqënie. Dhe nëse megjithë këtë na duket, se jeta jonë është e gabuar dhe na mundon si një udhë e shtruar pa qëllim dhe si një gosti për një të kremte të huaj, kjo rrjedh ngaqë ne nuk dimë ta përdorim ashtu siç duhet". Edhe vërtet; ne, kur është puna për të rregulluar jetën tonë, marrim një qëndrim të përciptë dhe pothuajse kriminel. Spenseri thotë: "Mund të themi, që shumica e njerëzve kanë si qëllim të shkojnë në jetë sa të jetë e mundur me më pak kokëçarje". Mirëpo dihet, që asnjë arkitekt nuk merr përsipër ndërtimin, qoftë dhe të një grazhdi, para se të bëjë planin e duhur dhe llogaritë e sakta, dhe asnjë murator nuk do të rrjeshtojë tjegullat në mur pa i rregulluar më përpara me anë të spangos. Kurse ne, e çojmë jetën ashtu siç na vjen, pa pyetur ç'qëllim dhe ç'rëndësi ka ajo për ne dhe për të tjerët, pa patur asnjë kriter për të çmuar ecurinë e rregullt dhe të logjikshme të saj. Pse të çuditemi pra, nëse ndërtesa të këtilla shpeshherë përmbysen dhe na shtypin nën gërmadhat e tyre? Si do të mundemi ne të largohemi nga një katastrofë e tillë, po të përbuzim të vetmin plan të shëndoshë për jetën, të cilin na e shfaqi Jisu Krishti?

    Le të themi që ndërsa jemi të rinj dhe naivë, ndërsa kemi mjetet e nevojshme, bukuri dhe shëndet, mundemi ta rregullojmë jetën në mënyrë që ajo të jetë për ne e lehtë, e gëzuar dhe e kënaqshme. Po kjo mënyrë jete s'do të mund të na kënaqë për gjithnjë! Më shpejt ose më vonë, do të na duket se është një lodër e marrë dhe e zbrazët. Sido që të themi pra, dhe sido që të largojmë mendjen prej çështjeve të larta shpirtërore, një punë është e qartë: njeriu s'rron vetëm me bukë; po ka për të ardhur ndonjëherë momenti kur edhe secili nga ne do të detyrohet të thotë bashkë me poetin: "Dua të rroj jo në dehje të kotë, se kam frikë të pyes veten: "përse?" Por dua të rroj në mënyrë që, për çdo orë dhe moment, të fshihet në jetë ideja e përjetshme që më jep të drejtën të rroj"!...

    Pesimizmi, që si një ndryshk i lig bren për ditë dhe më shumë jetën e sotme të njeriut, shpjegohet pikërisht nga fakti sepse me një krah ngjitemi lart, drejt qiellit, kurse me tjetrin hiqemi nëper ndyrësitë dhe dobësitë e jetës. Që këtej rrjedh natyrisht një disharmoni e brendshme, një pakënaqësi për veten tonë dhe për jetën, si edhe një dëshirë për t'i dhënë fund asaj sa të jetë e mundur më shpejt. Mirëpo jeta, sado e hidhur që na duket, gjithnjë është më e ëmbël se një copë plumbi ose se një lugë guri të athët. Vetëm duhet qe të marrim vesh qëllimin e saj të vërtetë dhe të njohim parimin sipas të cilit po të udhëhiqet, fiton vlerë të madhe.

    Ne, të cilët kemi Ungjillin dhe i besojmë atij, duhet ta kishim kuptuar shumë mirë këtë qëllim të jetës, bile që në vogëli. Duhej të merrnim vesh, se ai i cili quhet i krishterë, nuk mundet të jetë veç njeri, i cili e rregullon jetën sipas ligjeve dhe porosive të Krishtit. Po e vërteta na paraqitet krejt ndryshe. Janë aq kontraste të pakënaqshme në jetë saqë edhe mendja më e shëndoshë njerëzore nuk është në gjendje t'u japë anë. Një ushtar s'mund të quhet në rregull, po të mos dijë ligjet ushtarake; kështu edhe një avokat, po të mos dijë ligjet e shtetit. Mirëpo, ndërmjet të krishterëve takojmë një shumicë, të cilët nuk njohin as parimet më themelore të Krishtit. Ka mjaft njerëz, të cilët porsa kanë bërë shkollën fillore të fshatit, dhe megjithë këtë, dinë një ose dy poezi nga të poetëve të mëdhenj, po ka një shumicë të krishterësh me diploma, të cilët s'janë në gjendje të na thonë diçka përmbi predikimin e Shpëtimtarit në Madh.

    Mund të ketë vallë ndonjë njeri të kulturuar, i cili të mos dijë të paktën një ose dy nga figurat e shquara të letërsisë klasike! Mirëpo të krishterë, të cilët s'dinë as emrat e të 4 Ungjillorëve, gjejmë mjaft, bile dhe ndërmjet njerëzve të kulturës.

    Meqë mësuam nëpër bankat e shkollës disa nga veprat e Jisu Krishtit, kujtojmë se dimë tërë Ungjillin dhe prandaj as që e zëmë më me dorë gjatë jetës sonë të mëpastajme. Ç'do të thoshnim vallë për një njeri, i cili, duke mësuar disa ngjarje nga jeta e Sokratit, e Bekonit, Spinozës, Hegelit ose Kantit, do ta quante veten filozof ose njohës të plotë të shkencës së filozofisë? Mirëpo ndërmjet të krishterëve, filozofë të këtij lloji takojmë me miliona. Duhet të çuditemi pra, kur shohim se, me gjithë kulturën e lartë që kanë, natyra e tyre shpirtërore është e njëshme me atë të shtazëve? Duhet të çuditemi kur shohim që ata nuk besojnë në një të ardhme më të mirë të njerëzisë, që ata nuk besojnë në vëllazërimin e popujve, as në mundësinë e ardhjes së mbretërisë së Perendisë në botë? Duhet të çuditemi kur shohim se ata nuk duan të punojnë në këtë drejtim që shumica e njerëzisë të përbëhet prej qeniesh sipas korës dhe shembëllesës së Perëndisë, që prej njeriut-kafshë, të formohet njeriu sipas korës së Birit të Atit tonë qiellor? Si do të mundemi ne të shpëtojmë prej dekadencës morale, po të mos përshkohemi prej frymës së Ungjillit, po të mos kuptojmë dhe të ndjejmë rëndësinë dhe madhështinë e këtij libri të shenjtë, i cili përbën bazën, themelin e jetës?

    Një nga gabimet më të hidhura që bën njeriu është pse ai kënaqet, në mënyrë bile kryelartë, me veten dhe me qenien morale në të cilën është. Bëjmë edhe ne si Fariseu i Ungjillit, duke përsëritur përherë në shpirtin tonë fjalët: "Të falemnderit o Zot, se nuk jam si njerëzit e tjerë!". Dhe gjer në një pikë, kemi arsye të themi kështu. Ajo varfëri morale është rreth nesh, sa që na është e pamundur të vëmë re të metat tona morale. Por, po të vëmë përpara ikonën morale madhështore të mësuesit hyjnor të dashurisë dhe të së drejtës, kemi për të parë atëherë se do të ndryshohet menjëherë përshtypja e parë që kishim formuar për veten tone. Do të dalin në dukje me tërë fuqinë e tyre instinktet tona të dobëta dhe tërë poshtërsia e prirjeve tona do të na paraqitet e kthjellët bashkë me jetën e marrë që çojmë. Dhe, në vend që të jemi kryelartë e egoistë si fariseu, do të kuptojmë atëherë shkatërrimin tonë moral dhe, duke ulur kryet me përulësi, do të falemi së bashku me kumerqarin e Ungjillit duke thënë: "O Zot, kij mëshirë për ne fajtorët". Dhe kjo njohje, se kemi domethënë të meta, është hapi ynë i parë për ndreqjen e tyre.

    Është për t'u admiruar kujdesi që tregojmë ne duke e shikuar, bile shpeshherë në ditë, veten tonë në pasqyrë, se mos rrobat tona kanë ndonjë njollë ose fytyra jonë ka ndonjë rrudhë, kurse nga ana tjetër kalojnë vite të tëra, bile dhe jetë e tërë, pa na shkuar të paktën as ndër mend që të shohim qenien tonë morale në pasqyrën e ikonës së përsosur të Krishtit, që përfshihet në Ungjillin e shenjtë.

    Do t'u rekomandoja tërë atyre që interesohen për gjendjen e tyre morale, të këndojnë me vëmendje rrjeshtat që pasojnë nga një "thirrje" drejtuar stutentëve prej një shoku të tyre, thirre kjo nga e cila del në dukje drejtimi i ndritshëm shpirtëror, i fituar prej njohjes së drejtpërdrejtë me Ungjillin. Studenti shkruan:
    "Shokë! Gjithnjë, kur çmojmë ndonjë dijetar të thellë, përpiqemi të njohim idetë dhe pikëpamjet e tij, i vihemi me kënaqësi këndimit të shkrimeve të tij. Libri i tij bëhet një stoli për tryezën tonë. Pse pra ne, njerëz me kulturë, të ditur e të zhvilluar, njerëz që duam të mirën, të vërtetën, të drejtën, njerëz që dimë të entusiazmohemi për idenë e dashurisë së përgjithshme vëllazërore, të interesohemi aq pak pikërisht për Atë, i cili ka punuar më tepër se Çdo tjetër për këtë ide? Po; fare pak interesohemi për Jisu Krishtin. Ai i ka dhënë njerëzisë doktrinën më të lartë; ai rrojti dhe vdiq për dashurinë kundrejt njerëzve. Dhe megjithëkëtë, ne s'tregojmë as më të voglën kureshtje për të njohur doktrinën e Tij. Pse Ungjilli nuk është një stoli për zyrën tonë? Pse të kënduarit Ungjillit është lënë mënjanë? Pse të quhet hipokrit ai, sidomos nga studentët, që këndon Ungjillin? Që të gjithë kërkojmë të vërtetën. Po si është e mundur ta gjejmë, po të lëmë mënjanë Ungjillin, burimin e së vërtetës? Për të shikuar diellin, duhet të kthejmë fytyrën drejt qiellit dhe për të njohur udhën e jetës duhet të kthehemi drejt Jisu Krishtit. Në asnjë vend tjetër s'keni për të gjetur sa në Ungjillin, në doktrinën e Atij që tha për vetveten: "unë jam e vërteta dhe jeta"...

    Le të bëjë secili fillimin me Ungjillin pas Mattheut: krye V, VI dhe VII. Le t' i këndojë këto e le të thellohet mbi rëndësinë e çdo rreshti, bile dhe të çdo fjale dhe ka për t'u çuditur me arsyetimin, por edhe me thjeshtësinë e me kthjelltësinë me të cilat janë paraqitur atje problemet më të ngatërruara, më të rrezikshme e më të zjarrta të jetës. Le të marrim p.sh. problemin themelor të filozofisë morale, problemin e misionit të njeriut, të qëllimit domethëne të jetës sonë në këtë botë, çështje kjo që meriton t'i falim tërë fuqitë tona shpirtërore e trupore, tërë jetën tonë. Këtij problemi pra, i janë dhënë në periudha të ndryshme, në popuj të ndryshëm dhe në klasa të ndryshme shoqërore, një shumicë zgjidhjesh që vijnë në kundërshtim njëra me tjetrën. Po meqë e vërteta është vetëm një, nga zgjidhjet e shumta dhe të ndryshme që i janë dhënë çështjes së qëllimit të jetës, vetëm një mund të jetë e saktë dhe e pranuar, edhe kjo gjendet në Ungjill. Përbëhet prej pak fjalësh dhe, po ta këqyrim me kujdes, kemi për të parë se me të vërtetë s'ka tjetër zgjidhje më të kuptueshme e më të përsosur nga ajo!

    Duke u shpjeguar Jisu Krishti nxënësve të tij misionin që kishin për të kryer në këtë botë, u tha: "Ju jini kripa e dheut" (Mat. 5,13). Dihet, se kripa pëdoret në të ngrënat për t'i bërë më të shijshme dhe për t'i ruajtuar nga prishja. Pa kripë, edhe gjellë më të mira mbeten pa shije dhe ushqimet më të freskëta prishen në nje kohë të shkurtër. Ashtu, siç është kripa për ushqimet, kështu duhet të jetë, pas fjalëve të Krishtit, dhe Ungjilli për jetën dhe pasuesit e tij, për njerëzinë.

    Një ndreqje rrënjësore e jetës është e mundur pra, vetëm me kushtin, që njeriu të lerë veten të pushtohet prej frymës së dashurisë ungjillore dhe të së drejtës. Realizimi i mendimeve tona të thella dhe ëndërrimeve tona të shenjta për një lumturi të përgjithshme në këtë botë, mund të kryhet vetëm pas një përpjekjeje të pandërprerë për të vendosur mbretërinë e Perëndisë në zemrat tona dhe në zemrat e të tjerëve. Nëse ky kusht do të mungojë nga jeta e njerëzisë, përfundimet më të shkëlqyera të qytetërimit mbeten vetëm përfundime të përcipta, të përkohshme, dhe jo përfundime reale, të qëndrueshme, të pathyeshme. Për këtë na bind vetë jeta e njerëzisë dhe eksperienca e hidhur, hap pas hapi.
    Ka vallë ndërmjet nesh ndonjë nga ata që kanë parë vende të ndryshme dhe që kanë eksperiencë jete, i cili të mos ketë konstatuar se në botë ka shumë vende të bukura nga pikëpamja natyrale, me një klimë të bekuar dhe tokë pjellore, ku të gjitha duken se janë rregulluar prej Zotit, që jeta të jetë vërtet plot gëzim e kënaqësi, dhe ku, megjithëkëtë, si kudo, derdhen lotë, dëgjohen rënkime dhe mallkohet jeta?... Me ç'shpejtësi të çuditshme janë shtuar edhe po shtohen të gjitha lehtësitë për ta bërë jetën më të lumtur, dhe megjithëkëtë lumturia nuk arrihet, nuk i afrohet njeriut!

    Filozofia e shtrydhur e Shopenhauerit dhe e Hartmanit, që predikon se jeta është një e keqe dhe vdekja është e mira më e lartë, është prodhim i kohëve tona. Përse të gjitha këto? Ndërsa ka aq shumë dhe aq lloje konditash për të fituar njeriu lumturinë mbi dhë, ç'i mungon më?

    I mungon gjëja më kryesore; ajo domethënë që Krishti e quan "kripë e dheut" mungon dashuria ungjillore dhe e vërteta ndër njerëzit; pa këto, jeta, edhe në kryeqytetet më të pasura të botës, edhe ndër pallatet më luksoze me mure prej mermeri e pasqyra, nuk është më e lumtur se në tendat e Beduinëve dhe në Kasollet e Eskimove. Natyrisht, komoditetet më të shumta janë nëpër pallatet, po këto nuk e sjellin lumturinë.

    Është interesante ajo që shkruan Edm. de Amicis në veprën e tij "Kujtime nga Maroku". "Sot - shkruan autori - pata një bisedë të nxehtë me një Maur tregtar. E çela bisedën me të, se desha të mësoj ç'mendim ka ai për qytetërimin tonë, pasi shumë herë kish udhëtuar dhe pati rastin ta njohë mirë. E pyeta pra:
    - Ç'thoni ju për qytetet tona madhështore? Ai më shikoi me vëmendje dhe m'u përgjigj në mënyrë të ftohtë:
    - Ç'të them?... Udhë të gjera, dyqane të mëdha, pallate. Të tëra me pastërti të madhe.
    - Po ndonjë send më të mirë s'ke gjetur ndër ne e pyeta me kureshtje. Është e mundur të mos të të ketë bërë përshtypje jeta jonë shoqërore që është më e lartë se e juaja? Atëherë ç'gjë doni juve t'u bëjë përshtypje?
    - Mos u zemëroni zotni, m'u - përgjegj. Se, besa, unë nuk mund të kuptoj në ç'gjë jeni ju më të lartë se ne. Në punën e nderit? Jo. Ne jemi më të ndershëm se ju. Është e vërtetë se edhe Maurët i gënjejnë ngandonjëherë evropianët, por evropianët i gënjejnë gjithnjë Maurët.
    Atëherë e ktheva bisedën në tjetër temë. Në komoditetet që kemi.
    - Po, e di - më thotë duke qeshur - si jo? Në këtë jeni të tërë mjeshtra. Dhe nisi të më rreshtojë: kundër diellit, ombrellë; kundër shiut, mushama; për sytë, syza; për të ndenjur, kolltukë; kur dhemb gishti, doktor; kur vdes, monument... O, sa sende janë ndër ju, pa të cilat s'mund të rroni: Ç'njerëz jeni ju? Ca fëmijë të mëdhenj, të rritur. Unë - shtoi - nuk e ndërroj kurrë vendin tim me tuajin... Kini komforte me të vërtetë, por nuk jini më të lumtur se ne!"

    Tani, vini re edhe këto. Indianët e përfytyrojnë jetën tej varrit si një vazhdim të jetës së këtushme. Shpirti i madh e i padukshëm - besojnë ata - do t'i sjellë në disa vende plot me kafshë për të gjuajtur. Popujt nomadë luftarakë të Zelandës e përfytyrojnë gjithashtu jetën pas vdekjes, si një rrjesht të pandërprerë luftërash kundër një armiku të padukshëm, luftëra ndër të cilat dalin fitimtarë vetëm ata që janë të mirë. Edhe gjermanët e vjetër të tilla shpresa ushqenin.

    Këta shembuj na tregojnë, që popujt e mësipërm, ndonëse qëndronin në një shkallë kulture shumë të ulët në krahasim me ne, ishin më tepër të kënaqur me jetën që çonin. Këta, edhe botën tej varrit që paraqitet prej tërë popujve me fe të ndryshme nën ngjyrat më të gjalla, e besojnë si një vazhdim më të përsosur e më të përmirësuar të jetës së këtushme.
    Pyesim tani veten; do të jemi vallë ne të kënaqur, qoftë edhe për pak, nëse dimë që tej varrit do të kemi po këtë jetë të këtushme ose dhe pak më të përmirësuar? Është mundur të përfytyrojë p.sh. punëtori, që jeta e tij tej varrit do të jetë një vazhdim i pandërprerë i djersitjes për të fituar bukën, ushtari se do të ketë të bëjë dhe në botën tjetër me parakalime, manovra dhe luftëra, nëpunësi se do të rrijë vazhdimisht në zyrën e tij dhe tregtari se do të ecë dyqan më dyqan për të mbledhur mall? Nuk na tregon kjo në mënyrë të kthjellët dhe bindëse që përparimi i qytetërimit te sotëm, i bazuar në parimet e materializmit ekonomik, mund t'i japë jetës vetëm komoditete të jashtme dhe se ky përparim vetëm, pa rilindjen morale të njeriut, pa rindërtimin e shoqërisë në bazë e parimeve të dashurisë ungjillore dhe të drejtësisë, s'është në gjendje që të qetësojë jetën njerëzore dhe ta bëjë të gëzuar?

    Pa mësimet e Ungjillit pra, jeta është si gjella pa kripë; s'mund të ketë shijen e saj të vërtetë dhe as karakterin e duhur që të na duket e kënaqshme. Ajo sigurisht, do të prishet, do të shkrihet, do të demoralizohet. Dhe si do të mundim ne të shpëtojmë nga kjo prishje, kur përbuzim udhën e shpëtimit që na e shfaqi Zoti ynë Jisu Krisht? Si do të mundim ne të sjellim fisnikërinë në këtë botë të dobësisë e fodullëkut, dashurinë në botën e egoizmit, dritën e së vërtetës në botën e ligësisë dhe të padrejtësisë, nëse nuk do t'i njohim vetë këto, nëse nuk do të kuptojmë domethënien e tyre, nëse nuk do të ndjejmë vetë fuqinë magjike të madhështisë së tyre? Vetëm ai që këndon dhe kupton Ungjillin, vetëm ai që njeh Jisu Krishtin, mundet të njohë dhe të ndjejë ç'është e mira, dashuria, e vërteta. "Njihni të vërtetën - na thotë ai - dhe e vërteta do t'ju shpëtoje" (Joani 8, 32).

  6. #5
    Shpirt Shqiptari Maska e Albo
    Anëtarësuar
    16-04-2002
    Vendndodhja
    Philadelphia
    Postime
    30,122
    Postimet në Bllog
    17
    IV

    MADHËSHTIA E UNGJILLIT


    "Edhe Jisui u thoshte Judhenjve që i besonin: po të mbeteni në fjalët e mia, do të njihni të vërtetën dhe e vërteta do t'ju shpëtojë"
    (Joani 8, 31, 32)


    Një thënie e vjetër, që e njeh tërë bota, thotë se çdo njeri është filozof prej natyre. Kuptimi i kësaj thënie është, që çdo njeri, si qenie që mendon dhe arsyeton, në çdo shkallë mendore të ulët që të ndodhet, është e pamundur të mos merret me disa çështje të cilat, të zgjidhura në një mënyrë ose në tjetrën, përbëjnë një përpjekje për të njohur të vërtetën e lartë - filozofinë.

    Ka çështje në lidhje me qëllimin e jetës dhe destinin e njerëzisë, çështje vërtet të vjetra po gjithnjë të reja, sepse çdo njeri i sferës mendore merret me to. Në çdo kohë e në çdo vend, të gjithë njerëzit janë përpjekur që t'u japin këtyre çështjeve zgjidhjen më të mirë. Lodhet p.sh. me to edhe sunduesi i fortë i popujve, edhe bujku i varfër që punon tokën pa pushim; rreh mendjen për të gjetur një zgjidhje, edhe njeriu i shkencës që emri i tij është i tërënjohur, por edhe njeriu i egër e i trashë, bir i pyllit dhe i shkretëtirës, që posa ndjen zërin e pafund të Shpirtit të Madh.

    Për sqarimin e këtyre dyshimeve të përjetshme të mendjes dhe të zemrës, janë shkruar prej njerëzve të ditur të botës, që në kohët më të vjetra, në Greqinë e Vjetër, nën hijen e piramidave te Egjiptit, anës lumenjve të Indisë, nën qiellin e nxehtë të Arabisë, mbi shkëmbijtë e maleve, mbi kartë papirusi, mbi tabela bakri e mbi copa lëkurësh deleje e dhije, janë shkruar them një shumicë librash voluminozë me rregulla, ligje e zakone të ndryshme, si edhe me një shumicë këshillash e thëniesh. Qindra mendje të larta u vunë me mish e me shpirt për të çelur librin e vulosur të jetës, për të zgjidhur enigmën e errët të krijesës, po jeta e ka mbajtur gjithnjë të fshehur, si sfinksi, tërë misterin e saj. Gjer në kohën e ardhjes së Krishtit, njerëzia s'mundi ta gjejë të vërtetën që e kërkonte si ndonjë thesar, sepse e kërkonte atje ku ajo nuk ishte e mundur të gjendej.

    Njerëzia e ndjente që, pa një qenie të lartë, pa Zotin, nuk mundej të kuptonte as veten e saj, as botën; mirëpo ideja e kësaj qenieje, ideja e Zotit, qe shtrembëruar në botën e vjetër. Bota pagane, ndonëse ka patur një zhvillim kulturor dyzet shekujsh, s'mundi të ngrihet përmbi botën fizike. Popujt e lashtësisë me besimet e tyre e kërkonin Perëndinë në shfaqjet e ndryshme të botës, në yjet e qiellit, në fuqitë misterioze të tokës. Përuleshin para madhështisë së heronjve, të cilët i radhitnin ndërmjet perëndive; në atë kohë ideja e hyjnisë qe ulur gjer në gradën më të fundit dhe prej njeriut s'kërkohej ndonjë zhvillim i fuqive morale për t'u lartësuar në shkallën e hyjnisë; perënditë ishin njësoj si njerëzit. Ksenofani nga Kolofona tronditet shpirtërisht kur sheh që çdo popull krijon perënditë e tij sipas dëshirës: Thrakasit kanë për Perëndi ata me ngjyrë gështenje dhe me sy të kaltërt, kurse Etiopiasit, ata që janë të zinj dhe me hundë të shtypur. "Dhe nëse - shton ai në mënyrë ironike - qetë, luanët dhe kuajt do të dinin skulpturë, sigurisht që edhe ata do t'i bënin perënditë pas shembëllesës së tyre; do t'u jepnin formën e trupit që kanë dhe vetë".

    Një natyralizim aq i ulët i fesë do të kishte natyrisht si pasojë dhe një moral të ulët, sepse sensualiteti i kishte rrënjët pikërisht në zemrën e jetës, në fytyrat e fesë. Fetë e botës së vjetër, të përcaktuara me një karakter aq sensualist, më tepër i favorizonin pririet e dobëta të natyrës njerëzore, sesa i mposhtnin e i zhduknin. Dhe meqë feja vetë ishte kështu një hyjnizim i fuqive fizike të natyrës, natyrisht edhe kërkesat e saj morale në esencë s'ishin tjetër gjë, veçse një njohje, një aprovim i instinkteve të ulëta, që ka natyra e njeriut.

    Ndërmjet popujve të ndryshëm të botës mbretëronte një urrejtje dhe një armiqësi e pashoqe. Egjiptiani i shikonte me përbuzje nga lartësitë e piramidavet popujt e tjerë. Pasardhësit e Avraamit, Hebrejt, duke kujtuar se ata vetëm përbëjnë popullin e zgjedhur të Jehovasë, e përbuznin tërë botën tjetër si të urryer, bile edhe nga ana e Zotit. Greku mendjehollë quante për barbar çdo njeri të huaj dhe romaku luftëtar i këqyrte popujt e ndryshëm si gjah të ligjshëm të këllëçit të tij. Si ligj themelor i marrëdhëneve ndërmjet kombeve ishin forca brutale dhe barbarizmi çnjerëzor. Banorët paqedashës të ndonjë vendi të pushtuar binin nën robërinë më të ulët dhe, pa as më të voglin dallim zotësie, edukate e pozite shoqërore të mëparshme, pëdoreshin më keq dhe se shtazët nëpër shtëpitë e pushtuesve. Këta të fundit, të siguruar nga ana tjetër me punën e mijërave skllevërve që kishin në dispozicion, pjesën më të madhe të jetës e kalonin në qejfe të marrëzishme dhe në lukse pa masë. S'kishte asnjë kënaqësi ose shijim trupor që, edhe populli më fisnik ndër popujt paganë, të mos ta kishte shijuar me të tepërt. "Çdo gjë atëherë - thotë një historian i asaj kohe - ishte një shtazori e ftohtë me një gusto të teptruar në kulm, me një luks të pakufishëm dhe me qejfe jashtë çdo turpi".

    Ç'është e vërteta?" Kur i vihej botës së vjetër kjo pyetje, ajo përgjigjej me përbuzje "Pse të merremi me një çështje të këtillë qe nuk na duhet; jeta është e shkurtër, le ta shijomë pra me vrap". "Carpe diem", ja shenja e botës së vjetër.

    Kërkesat shpirtërore qenë në gjumë atëherë. Është e vërtetë se në disa njerëz paraqiteshin ngandonjëherë shkëndija të veçanta për prirje më të larta, po meqë këto nuk gjenin truall të favorshëm për t'u realizuar, dukeshin sikur ishin kundër jetës, dhe pra të padëshirueshme. "Pse të dëshpërohet njeriu - pyet Seneka - për sende të vogla, ndërsa tërë jeta është për t'u vajtuar?" Dhe Perandori filozof Mark Aureli thoshte: "O vdekje, vdekje, mos u vono, po hajde".

    Tërë ata të cilët s'mundën të pajtohen me atmosferën mbytëse të paralizës morale, të shtypjes së përgjithshme dhe të përuljes gjer në skllavëri, rronin me shpresë se do të lindnin ndonjëherë për botën rreze drite për një jetë të re; e prisnin me padurim këtë ditë dhe me kujdes e kërkonin arsyen e së vërtetës, gjer sa më në fund, u dëgjua në anët e Jordanit zëri: "ejani ne mua tërë të lodhurit e të ngarkuarit". Ishte zëri nga Galilea që thoshte: "Unë do t'jua zbut dhimbjet. Mermi mësim nga unë dhe paqja do të vendoset në shpirtat tuaj".

    Kur njerëzit, të lodhur tashmë prej përpjekjeve për gjetjen e së vërtetës ideale të jetës, e dëgjuan këtë thirrje, vanë me mijëra pas gjurmëve të Jisu Krishtit, pa u trembur nga ndjekjet dhe mundimet, bile dhe nga vdekja akoma. Doktrina e Krishtit u përhap në të tërë botën e njohur atëherë si flaka e një zjarri të madh dhe nuk mundën ta shtypnin e ta mbytnin as edhe ato derdhje pa masë të gjakut të dëshmorëve që u shkaktuan prej ndjekjes së armiqve të Kryqit. Krishtërimi u zgjerua përmbi botën si një lum i madh e i fortë, i cili shkul dhe merr me vete gjithçka që i qëndron përpara. Ligji Ungjillor i dashurisë për Perëndinë dhe për njerëzit ndriste përmbi dheun si një far i shkëlqyer dhe ishte ylli udhëheqës i njerëzisë në mjergullën e rëndë të jetës së saj. Lufta ndërmjet jetës pagane që u zhvillua dhe u përforcua gjatë shumë shekujsh, dhe doktrinës së re, ka qenë shumë e ashpër; mirëpo fuqia morale e Krishtërimit ishte aq e madhe, saqë asgjë s'mundej t'i qëndronte përpara.

    "Perëndia është frymë dhe ata që i falen, duhet t'i falen me frymë e me të vërtetë", lëçiti Ungjilli dhe me këtë solli një dallim ndërmjet Perëndisë dhe botës e të çdo gjëje të dheshme dhe e ngriti këtë ide lart, përmbi këtë botë dhe përmbi pasionet njerëzore, tregoi udhën që mund të ndiqet për një përsosmëri vërtet morale! "Perëndia është frymë". Nuk është pra ndonjë fuqi natyre ose ndonjë hero i hyjnizuar, po është një qenie personale e shpirtërore; është arsyeja supreme, dashuria, e vërteta dhe shenjtëria më e lartë; bile dhe kjo ide vetëm ishte e mjaftë për ta lartësuar njeri-un përmbi rrethin ordiner të mendimit. Madhështia magjike e natyrës e humbi atë vlerë që i ishte dhënë, sepse kurora e hyjnisë i ishte hequr; ajo zuri vendin që i ka hije: të mishërojë idetë e hyjnisë. Kërkesat shtazore nuk e zotërojnë më njeriun. Njeriu sjell me vete një pjesë të hyjnisë dhe hyjnia është frymë. Prandaj, që tani e tutje vlerën më të lartë duhet ta kenë kërkesat shpirtërore. Për hir të qëllimeve shpirtërore, për hir të së vërtetës dhe të së drejtës, për hir të prirjeve të larta mendore, njeriu duhet të heqë dorë dhe prej prirjeve më të dashura të trupit, të heqë dorë nga tërë kërkesat e dobëta e të ulta të natyrës së tij shtazore, të mohojë bile edhe vetë lidhjet e gjakut e të fisit, nëse interesi i tyre është në kundërshtim me kërkesat e ndjenjave të tij morale. "Ai qe dëshiron të më pasojë - thoshte Shpëtimtari - duhet të mohojë veten" ai që do atin e tij, a mëmën e tij, ose fëmijët e tij, më tepër se mua, ai s'është i denjë për mua". Ja, pra, ndryshimi rrënjësor i botës së vjetër pagane dhe i doktrinës Ungjillore!

    Njeriu është konsideruar zakonisht si një qenie e panginjur, si një qenie që anon gjithnjë pas fitimeve e dëfrimeve të ulëta. Kënaqje dhe pasuri, ja dy tendencat që brejnë dhe shkatërrojnë shpirtin tonë na shtyjnë të prishim dhe shpirtrat e të tjerëve. Edhe në ditët tona bile, jeta është plot me ndjenja të këtilla egoiste. Le të marrim si shembull industrinë moderne. Është pushtuar e tëra vetëm prej frymës së fitimit.

    Më vjen ndër mend me këtë rast një tablo, që kam parë në një ekspozitë industriale (vepër e Kasatchinit) ku simbolizohej në mënyrë shumë të bukur tërë jeta jonë. Në këtë tablo shihej pjesa e brendshme e kazermës së punëtorëve të një miniere të madhe. Është agim. Porsa nisi të zbardhëllejë drita. Punëtorët e natës dalin prej tunelit sipër në tokë. Të tërë duken të lodhur, të kapitur, të nxirë prej tymit të qymyrit.Vetëm të bardhat e syve dallohen. Fytyra e tyre është serioze; heshtin që të gjithë, sikur fshehin në zemrën e tyre ndonjë sekret, sekretin e bindjes te fati i tyre. Me një fytyrë të këtillë besoj se do të ecnin edhe ata romakë të vjetër që shkonin për ndeshje, kur, duke kaluar para fronit të perandorit, bërtitnin: "Ave Caesar! Moritori te salutant" - Gëzohu Qesar! Ata që shkojnë për vdekje të përshëndesin.

    Po kjo është vetëm një pjesë e tablosë. Vjen pjesa tjetër. Punëtorët që hyjnë në minierë për të zënë vendin e atyre që dalin! Të tërë nga shkaku i gjumit të pakët, janë akoma si të vrarë dhe hapin gojën një pëllëmbë. Një djalosh i ngratë, i dërmuar pothuaj krejt, fle përsëri në momentin e fundit. Fytyra e tij e zbehë tregon se pas pak do të shkojë për roje; llambadha e jetës së tij tretet me të shpejtë, mirëpo puna do të ecë përpara edhe pa të!

    Në këtë tablo pineloja e artistit do të na thotë se të tëra të mirat tokësore që gëzojmë, tërë këto milionë kilogramë qymyrguri, ari, hekuri etj. që i nevojiten jetës së sotme, blihen me një çmim tepër të madh e të tmerrshëm, me çmimin e jetës së miliona njerëzve, të cilët janë zhdukur nga kjo jetë dhe janë varrosur para kohe. Atëherë padashur më erdhën ndër mend fjalët e Shpëtimtarit: "C'dobi do të ketë njeriu në fitoftë tërë botën e të dëmtojë shpirtin e tij?" (Mat. 16, 26).

    Të mos dëmtojë shpirtin, ja ideja kryesore. Sqarimi i kësaj ideje të madhe dhe paraqitja e mjeteve për kuptimin e saj të vërtetë, është problemi më i rëndësishëm nga pikëpamja morale, që mori përsipër ta zgjidhë në mënyrën më të kënaqshme se çdo tjetër Ungjilli i shenjtë. Le të sjellim ndër mend fjalët nga lutja e Zotit: "Ati i ynë që je në qiejt, u shenjtëroftë emri yt, ardhtë mbretëria jote, u bëftë dëshira jote si në qiell e mbi dhë". Këto fjalë a nuk përbëjnë zbulesën e një jete të re, a nuk u çelin udhë të reja, udhë përmirësimi, marrëdhënieve njerëzore? Po të bëhen të gjitha në jetë, ashtu siç na mësoi Jisui të falemi, atëherë çdo gjë do të paraqitet e përsosur. Ligësia dhe urrejtja do të zhduken, nuk do të ketë më njerëz që të vdesin nga puna e tepërt, as kapitalistë të pamëshirshëm, përtacë e shtazorë. Perëndia do të jetë atëherë te njeriu dhe njeriu te Perëndia. Qielli do të zbresë në tokë.

    Pikërisht në këtë botë hyjnore, ku banon Ati Qiellor, i drejton Jisu Krishti zemrat e nxënësve të tij. Nxënësi i Krishtit s'duhet të lidhet as me botën, as me njerëzit, as me ndonjë send tjetër të krijuar të përkohshëm, po zot mbi të gjitha mendimet dhe veprat e tij ka për të qenë vetë Ati Qiellor. "Mos mblidhni thesarë për vete mbi dhe, ku krimbi edhe ndryshku i prish, edhe ku vjedhësit rrëmojnë edhe vjedhin; po mblidhni thesarë për veten tuaj në qiell, ku nuk i prish as krimbi, as ndryshku, edhe ku vjedhësit nuk rrëmojnë, as vjedhin": thotë Shpëtimtari (Mattheu 6, 19-21). Zemra e njeriut duhet të jetë pra krejtësisht pronë e pandarë e Zotit, se dy lloje të ndryshme dashurie në po atë zemër s'mund të ekzistojnë. Ungjilli na thotë që: "asnjë s'mund t'u shërbejë dy zotërinjve; sepse ose njërit do t'i ketë mëri, edhe tjetrin do ta dojë; ose njërit do t'i ngjitet prapa, edhe tjetrin do t'i kthejë krahët. Nuk mund t'i shërbeni Perëndisë dhe Mamonait" (Mat. 6,24). Mirëpo, me këto fjalë s'duhet të kuptojmë se Jisu Krishti dënoi çdo veprim që shërben për mirëqenien private a shoqërore të njeriut. Sepse e dimë që edhe ai vetë mësoi një mjeshtëri të cilën e ushtronte. Krishti dënoi vetëm adhurimin e plotë të të mirave të dheshme, adhurim, i cili shuan nga zemra e njeriut çdo mendim e ndjenjë tjetër; vetëm fëmijët e njerëzit e egër mund të falen, nëse, për gjëra të vogla e lodra, sakrifikojnë tërë pasurinë e tyre, po për një njeri të logjikshëm, i cili ndjen në brendësinë e tij fuqinë e një shpirti, është gjë e turpshme dhe bile kriminale nëse ai vihet në shërbim të trupit duke lënë mënjanë interesat e larta shpirtërore; "prandaj po ju them - i thoshte Shpëtimtari popullit - që kërkoni më parë mbretërinë e Perëndisë dhe drejtësinë e Atit; edhe këto të gjitha do t'u shtohen juve." (Mat. 6,33). Kjo pra është nevoja më kryesore e më e vlefshme për njeriun. Sepse vetëm ai që përpiqet të realizojë mbretërinë e Perëndisë, i shërben me të vërtetë Perëndisë. Shërbim tjetër veç këtij, shërbim i bërë me frymë e me të vërtetë, Perëndia nuk kërkon nga njerëzit.

    Perëndia nuk banon ndër tempuj të bërë prej duarsh njerëzore, as që shërbehet prej njerëzish. Perëndia s'ka nevojë as për therore, as për temiamë, as për altarë të artë dhe plot me sende të çmuara. Perëndia s'lyp nga ne të biem në gjunjë e të falemi, as nuk lyp të agjërojmë e të bëjmë udhëtime nëpër vende të shenjta. Të tëra këto bëhen, jo për Perëndinë, po për veten tonë, që të na shtyjnë të bëhemi më shpresëtarë. Para Perëndisë s'kanë vlerë altarët e artë, po zemra e njeriut e pastër si ari dhe vullneti i tij i fortë në të mirën si diademi. Se vetëm ata që do të kenë zemër të qëruar kanë për ta parë Perëndinë! Majat e larta të Sionës mund t'i prekë vetëm ai, që veprat e tij nuk i çmon sipas arit, as nuk i shet; vetëm ai, që ndonjë vepër dinake s'ka bërë kundër vëllait të tij dhe që as armikun e tij s'e ka zemëruar me fjalë fyese! Gjithashtu, as të falurat tona nuk pranohen prej Perëndisë, nëse ato s'burojnë nga një zemër të frymëzuar e të ndriçuar prej së vërtetës e dashurisë. "Kur sjell dhurëtinë tënde në altar - thotë Shpëtimtari - dhe të vjen ndër mend se yt vëlla di çka kundër teje, lëre dhurëtinë tënde para altarit, shko e pajtohu me tët vëlla dhe pastaj eja dhe sill dhurëtinë tënde".

    Njerëzit e kohës para Krishtit - s'dinin asgjë për këto të gjitha; vetëm Ungjilli i dha botës për herë të parë një kuptim aq të lartë e aq të përsosur mbi Perëndinë dhe me këtë i vuri përpara njeriut një ideal të tillë, i cili vërtet nuk mund të arrihet krejt, po që njerëzia, dhe duke u ngjitur vetëm pas atij, bëhet më e pastër, më e moralshme, më e përsosur. Me këtë s'duhet të kuptohet se hyjnia zbret gjer te njeriu, por se njeriu vetë detyrohet të ngrihet te hyjnia - dhe të bëhet kështu më i përsosur.

    Njerëzit më të ditur të botës së vjetër i thoshin njeriut: "dëgjo zërin e ndërgjegjes". Moisiu e këshillonte popullin e tij duke i thënë: "Mbetu besnik në porositë e Zotit dhe Perëndisë tënd, sepse ai është i fortë". Mirëpo Jisui u thoshte nxënësve të tij: "ndërgjegjia gabon; ligji është zgjedhë që u përket robërve, po ju shikoni lart drejt ikonës së hyjnisë që ju është dhënë; bëhuni të përsosur, siç është i përsosur dhe Ati juaj qiellor. Ikona e tij - ja ligji juaj; Fryma e tij - ja fuqia e juaj". Që tani e tutje ligjvënësi më i lartë për jetën njerëzore, zotëruesi i vërtetë i mendimit njerëzor, i urave dhe i veprimit, ka për të qenë Fryma hyjnore. Arsyen e gjallë të njeriut s'do t'a lidhin më, as nuk do ta pengojnë shkronja e vdekur dhe tipat e ngurosur. Kështu që mendja, e lirë dhe e çuar, duke mos qenë më e kufizuar, se biri i njeriut u bë zot i së shtunës, do të mundet të krijojë e të prishë, duke ecur nga më e ulëta në më të lartën dhe nga më e larta në më të përsosurën. Ja bukuria e lartësia e doktrinës së re.

    Në këtë fuqi shpirtërore, që është një cilësi karakteristike vetëm e krishtërimit, qëndron pra sigurimi i përparimit të vazhdueshëm të njerëzisë në të ardhmen. Le të hedhim një vështrim në shtetet jo të Krishtera: Turqi, Persi, Indi, Kinë e të tjera. Atje njerëzia ndodhet në një gjumë të thellë prej shumë e shumë vjetësh, siç thotë një poet. Dhe këtë gjumë shpirtëror të thellë që zotëron prej shekujsh ndër ato vende, po ta krahasojmë me përparimin e pandërprerë në jetën shoqërore të popujve të ndriçuar nga drita e Ungjillit, kemi për të konstatuar që krishtërimi dhe fryma e buruar nga ai, ka qenë vërtet faktori kryesor i këtij zhvillimi shoqëror. Vetëm Ungjilli, që lëçiti Perëndinë e dashurisë si Atë të të gjithë njerëzve, vuri bazat e një vëllazërimi të vërtetë për njerëzinë, zhduku kufijtë ndërkombëtarë, hoqi vargonjtë e skllavërisë, nxorri në dukje personalitetin e njeriut, predikoi respektimin e vlerës morale të çdo njeriu pa u marrë parasysh raca ose pozita shoqërore etj. "Që tani e tutje s'ka më as Hebrenj, as Grek, nuk ka më as rob as të lirë, nuk ka më as burrë, as femër, sepse të gjithë jemi një më Jisu Krishtin", shkruante misionari i madh për paganët Ap. Pavli, duke çelur kështu me këto fjalë një epokë të re në historinë e njerëzisë.

    Ky parim, se të tërë njerëzit janë njësoj para Perëndisë, pati një ndikim tepër të madh mbi tërë qytetërimin tonë evropian; zbuti dhe zbut vazhdimisht ndryshimet ndërmjet klasave, që tronditin njerëzinë dhe ngriti robërit në një vend më të lartë në një kohë fare të shkurtër duke i frymëzuar kështu njeriut ndjenjën e vlerës së vetvetes.
    Veniamin Kid, autor i një vepre me vlerë të madhe "Mbi zhvillimin shoqëror", shkruan: "Po të na pyesin se ç'përmban historia e zhvillimit të legjislaturës në popujt e Evropës gjatë tërë periudhës së saj të gjatë gjer në ditët tona, jemi të shtrënguar të përgjigjemi se tërë historia e kësaj periudhe, e përmbledhur në pak fjalë, përmban një varg të gjatë koncesionesh të njerëzve të pushtetit, të kapitalit, të mirëqenies dhe të influencës shoqërore, në favor të njerëzve të pafuqishëm të klasës së ulët, që çon një jetë të rëndë e të mundimshme". Kështu që, suksesi i këtyre të pafatëve nuk varet dhe aq prej këmbënguljes në kërkesat e tyre, po sidomos ngaqë klasat e larta kapitaliste, për arsye të influencës së sentimenteve altruiste të vëlladashjes së ushtruar mbi qytetërimin tonë, nisin ta hedhin poshtë atë besim se gjoja është e drejta e tyre që të ndajnë me të tjerët ato të drejta e privilegje që më përpara i konsideronin si të tyret. Këtu pikërisht qëndron kuptimi i vërtetë i asaj ikone madhështore, që na e paraqet historia e popujve të krishterë dhe që, për kohën para Krishtit, kjo konsiderohej si një diçka që s'mund të bëhej kurrë.

    Pyesim pra: nga rrjedh ky respektim i të drejtave të vëllezërve më të vegjël dhe simpatia e njerëzve që fati i ka ndihmuar, për njerëzit më të dobët Së pari nga predikimi i parimit që tërë njerëzit janë njësoj para Perëndisë dhe nga ai i shpëtimit të shpirtit. Besa që edhe njeriu më i fundit dhe më i varfër ka një shpirt të pavdekshëm, i cili është destinuar për lumturi të përjetshme dhe të cilin Jisu Krishti erdhi që ta shpëtojë me gjakun e tij, kjo besë pikerisht na detyron që çdo njeri ta shikojmë si vëlla, t'i njohim atij të drejtën e respektimit dhe të këqyrim me zemër të pastër vlerën dhe mirëqenien e tij. "Shikoni mos bëni për asgjë ndonjë nga keta të vegjëlit" thotë Shpëtimtari. Po t'ia heqim njeriut këtë besë, kini për të parë se ai s'ka për të qenë më vëlla dhe i afërm me të tjerët; do të jetë vetëm një numër i ri në shumën e madhe të numrave, do të jetë një rrotë e tepërt në mekanizmin e madh, një numër e një rrotë, të cilat do të çmohen, jo më sipas vlerës që kanë në vetvete, po sipas masës së dobisë që sjellin, në krahasim me të tjerat. Ja dhe një shembull. Sikur ndonjë nga njerëzit e ditur, nga shkrimtarët ose nga artistët, si p.sh. Pasteri, shpëton një duzinë fshatarësh burra ose gra, duke sakrifikuar jetën e tij, kjo vepër e tij nga pikëpamja e llogarisë tregtare është e paarsyeshme, sepse është një shkëmbim i dëmshëm, pasi për jetën e një duzine punëtorësh pa ndonjë vlerë të madhe, humbet një njeri gjenial, një personalitet me vlerë. Sakrifikohet d.m.th. një gur i çmuar për një duzinë monedhash prej nikeli. Mirëpo nga pikëpamja Ungjillore kjo sakrificë është një vepër madhështore, një shfaqje dashurie në gradën më të lartë. "Asnjë s'ka dashuri më të madhe se ai, i cili jep jetën e tij për miqtë e tij"(Joani 15,13), thotë Shpëtimtari. Dhe kur ne lavdërojmë Pjetrin e Madh, carin e Rusisë, se shpëtoi një shumicë ushtarësh jashtë Petërburgut duke vënë në rrezik jetën e tij, sepse u ftoh, u sëmur dhe vdiq, me këtë rrëfejmë para botës së re, para Evropës së qytetëruar, që jeta e çdo njeriu, i çdo klase dhe pozite shoqërore qoftë ky, ka vlerë të madhe e të paçmuar. Shkenca natyrisht s'e pranon këtë gjë; në disa raste bile e kundërshton njohjen e njësisë ndërmjet njerëzve. Një anëtar i shoqërisë antropologjike në Paris, i quajtur Leturno, shkruan p.sh. në veprën e tij "Sociologjia, sipas datave që na jep etnografia" këto: "Ndërmjet racave njerëzore ekziston një lloj hierarkie. Nga pikëpamja e organizmit, racat kanë një ndryshim të madh . Ka raca që meritojnë denjësisht të quhen "të zgjedhura"; ka gjithashtu dhe raca, që përbëjnë pa dyshim klasën e veçantë të racave të përbuzura",. Prandaj Kidi thotë: "Ideja se njerëzit prej natyre janë të njishëm, që vihet re aq qartazi në zhvillimin shoqëror të qytetërimit tonë, në esencë s'është vepër e kryer prej arsyes sonë. Mendja dhe eksperienca nuk e vërtetojnë. Ajo ide është prodhim karakteristik i sistemit fetar, mbi të cilin bazohet tërë qytetërimi ynë, domethënë i Krishtërimit".

    Shkurt, Krishtërimi është jo vetëm burim i rilindjes morale të individëve, por edhe burim shpëtimi për tërë njerëzinë. Është fuqia themelore për zhvillimin e vazhdueshëm të qytetërimit dhe të përparimit shoqëror. Merrni, në doni, ëndërrimet më të kulluara e më të bukura për të ardhmen të miqve më altruistë dhe drejtuesve më të shquar të njerëzisë. I rritni këto ëndërrime sa të doni. Megjithëkëtë, kini për të parë se s'ka pikëpamje më të lartë e më tërheqëse, nga ajo të cilën na paraqet Ungjilli: domethënë themelimin dhe ardhjen e Mbretërisë së Perëndisë mbi dhe. Kur të thellohemi seriozisht në kuptimin e Ungjillit të Jisu Krishtit, atëherë kemi për të kuptuar se për njerëzinë s'ka dhe as që do të ketë kurrë ndonjë problem më të rëndësishëm se ai që na e tregon Ungjilli me fjalët: "Kërkoni më përpara Mbretërinë e Perëndisë dhe drejtësinë e tij..." (Mattheu 6, 33).

  7. #6
    Shpirt Shqiptari Maska e Albo
    Anëtarësuar
    16-04-2002
    Vendndodhja
    Philadelphia
    Postime
    30,122
    Postimet në Bllog
    17
    V

    MBRETERIA E PERËNDISË



    "Ardhtë mbretëria jote"
    (Mattheu 6,10)

    Mendja e njeriut është ngarkuar zakonisht me shumë parafytyrime që s'i përgjigjen aspak realitetit. Në krahasim me origjinalin, këto parafytyrime na dalin jo si shfaqja e vërtetë e tij, po si një ikonë fiktive që, sipas shprehjes së filozofit anglez Bakon, gjendet vetëm në fantazinë tonë si himerë, si idol. Një prej këtyre idoleve që si një dritë e shtrembër mund ta largojnë kërkuesin e së vërtetës nga udha e drejtë, është edhe besimi ose bindja e gabuar që kanë formuar shumë njerëz se gjoja i njohin plotësisht të gjitha gjërat, kurse në të vërtetë as që janë thelluar ndonjëherë në to. Kujtojnë se, meqë dinë ca shenja dalluese të gjërave, i njohin këto dhe në vetvete. Mirëpo, ato shenja janë vetëm emra e fjalë me të cilat formojmë një ide rreth një gjëje, para se të njohim natyrën e vërtetë të saj dhe me anën e të cilave njerëzit i shfaqin njëri-tjetrit parafytyrimet që kanë për to. Të mësuar ne që në vogëli të zëvendësojmë gjërat me fjalët, që kështu të merremi vesh me njëri-tjetrin, kënaqemi vetëm me termat e thjeshta të objekteve, kufizohemi në fjalët, pa u thelluar në kuptimin e tyre të vërtetë, pa pyetur nëse kuptimi i lidhur me çdonjërën fjalë i përgjigjet pikërisht natyrës së vërtetë të objektit që cilësohet nga ne me emrin që i është ngjitur, ndërsa dihet që emri ose fjala nuk tregon çka është objekti në vetvete, po vetëm si e përfytyrojmë ne në mendjen tonë.
    Dhe nëse parafytyrimi që kemi formuar ne për një objekt s'është i qartë, atëherë edhe emri ose fjala a simboli që përdoret për përcaktimin e tij s'mund të jetë i saktë.

    Këto që u thanë më sipër i vërteton dhe kuptimi i gabuar e i errët që është formuar për "mbretërinë e Perëndisë". Këtë term e njeh çdo i krishterë që në vogëli. Bile para se të fillojmë të këndojmë, kemi mësuar prej më të mëdhejve tanë të themi gjithnjë në lutjen e Zotit fjalët "ardhtë mbretëria jote"! Kur rritemi pastaj, e dëgjojmë gjithnjë në Kishë, e këndojmë në shtëpi, na e mësojnë në shkollë. Në Ungjill, për asgjë tjetër nuk flitet më shpesh, më gjër e gjatë e më qartë, se për mbretërinë e Perëndisë.

    Mbretëria e Perëndisë! Kjo është ideja themelore e doktrinës së Jisu Krishtit, ide, e cila në çdo faqe të re të ungjillit, zmadhohet, forcohet e sqarohet. Në historinë ungjillore, s'gjendet fjalë a veprim i Shpëtimtarit, që të mos ketë të bëjë me mbretërinë e Perëndisë. Nëse Jisu Krishti predikon, e bën që të lëçitë këtë Mbretëri dhe të sqarojë kuptimin e saj. Kur mëson popullin në mal, ligjet e kësaj mbretërie i njofton. Kur i flet atij me paravolira anës liqenit, i jep të kuptojë në mënyrë metaforike misteret e kësaj mbretërie, burimin e saj, zhvillimin, luftën dhe triumfin në të ardhmen. Kur falet, ose na mëson të falemi, për ardhjen e kësaj falet. Me zgjedhjen e apostojve, Krishti deshi të përjetësojë këtë mbretëri që themeloi dhe t'i sigurojë përhapjen në të katër anët e botës. Kur shpërfytyrohet para disave nga nxënësit, e bën këtë, që t'u tregojë se si mund të bëhet natyra njerëzore në këtë mbretëri. Me ngjalljen e tij më në fund na bind, që tërë fuqitë e skëterrës, tërë ligësia satanike e të fortëve dhe urrejtja e farisejve, s'mund ta shkatërrojnë këtë. Me një fjalë, në kuptimin e Mbretërisë së Perëndisë përfshihet tërë doktrina e Krishtit Shpëtimtar, tërë ekonomia e tij; kjo mbretëri përbën lavdinë e tij, kuptimin e vërtete të ardhjes së tij në botë, mendjen e tij hyjnore.

    Këtej del se, që të jetë një njeri i krishterë, ose të paktën ta quajë vetën të zot të japë gjykime mbi Ungjillin dhe të mos dijë saktësisht çka është mbretëria e Perëndisë, për një njeri me arsye, kjo është gjë e pamundur. Është njësoj sikur një njeri ta quajë veten njohës të filozofisë, pa patur ide mbi Platonin, Aristotelin, Kantin dhe Hegelin. Mirëpo, megjithëkëtë, shumica e atyre që e dëgjojnë me shpresë Ungjillin, dhe sidomos e atyre që e kritikojnë, kanë një kuptim shumë të errët e të gabuar mbi mbretërinë e Perëndisë.

    Ca, me mbretërinë e Perëndisë që përmendet në Ungjill, kuptojnë sidomos jetën e lumtur të njerëzve të drejtë pas vdekjes; domethënë e përziejnë këtë me mbretërinë e Qiejve në kuptimin popullor të zakonshëm dhe, në bazë të këtij kuptimi pastaj, e akuzojnë Krishtërimin se gjoja përbuz të mirat e kësaj bote, shtyp dhe mbyt nevojat natyrale të trupit dhe përpiqet të zhveshë jetën nga ngjyrat e ndritshme dhe të kënaqshme të saj. "Ungjilli - thonë këta - ia drejton shikimin besnikut vetëm drejt qiellit dhe harron që njeriu u krijua nga balta dhe se me anë të trupit të tij është i lidhur me lëndën. Edhe shpendët bile që i përmend Ungjilli, ndërtojnë foletë e tyre dhe kujdesen për zogjtë e tyre. Si pra ne, që kemi më shumë nevoja se shpendët, do të jetë e mundur të qëndrojmë indiferentë para nevojave të përditshme të trupit? Duke bërë ne një gjë të tillë, a nuk veprojmë kundër natyrës, a nuk kërkojmë sende që s'mund të bëhen? Ne na ngroh dielli i ndritshëm, na kënaq e na përkëdhel era e luleve dhe bukuria e tokës, na robëron kënga e bilbilave! Ky gëzim pra, që aq bukur është derdhur në natyrë, shijimi i të mirave të botës që janë shpërndarë reth nesh, përbëjnë një gjë kriminale? Ahere pse të jenë krijuar keto dhe pse trupi ynë të jetë pajisur me prirje dhe instinkte të posaçme?

    Si përgjigje në këtë varg të gjatë të pyetjeve dhe të argumenteve, mjafton të theksojmë vetëm këtë: që tërë këto silogjizma shpenzohen kot, sepse s'kanë asnjë lidhje me Ungjillin.

    Së pari Ungjilli bën dallim ndërmjet kuptimit të jetës së ardhme, të mbretërisë së qiejve, dhe atij të Mbretërisë së Perëndisë. Në fjalimin e tij për fatin e të drejtëve tej varrit, Jisui thotë: "Atëherë mbreti do t'u thotë atyre të së djathtës së tij: ejani të bekuarit e tim eti, trashëgoni mbretërinë që është bërë gati për ju qëkurse është ngritur bota" (Matth. 25,34). Dhe kur deshi që t'i ngushëllonte nxënësit për ndarjen e tij, u tha në kohën e darkës mistike: "le të mos dridhet zemra juaj... në shtëpinë e tim eti ka shumë të ndënjura; edhe nëmos ishin, do t'u thosha juve: vete t'ju bëj gati vend" (Joani 14, 1-4).

    Në të dy këto raste pra duket qartazi se mbretëria qiellore në kuptimin popullor të zakonshëm është një diçka tanimë e përgatitur, është një punë e mbaruar. Ndërsa mbretëria e Perëndisë, për të cilën bëhet fjalë në paravoli dhe në lutjen e Zotit dhe ku tregohet qëllimi përfundimtar i tërë veprimtarisë njerëzore, s'është kryer ende plotësisht, por është punë që i përket së ardhmes, më shumë ose më pak të largët. E themeluar në botë prej Zotit tone Jisu Krisht kjo mbretëri, ka nevojë për një zhvillim të mëvonshëm: ajo do të vijë! Ne lutemi: "Ardhtë mbretëria jote"! Nuk themi: "u krijoftë ose u lindtë mbretëria jote", se është vënë tashmë themeli i saj, po s'ka hyrë në të ende tërë njerëzia, në fushën e saj të gjerë s'na ka përfshirë ende të gjithëve. Qielli ende nuk e shenjtëroi tërë tokën. Perëndia ende s'ka gjetur vend plotësisht në zemrën e njeriut. Kjo mbretëri do të vijë atëherë, kur tërë kuptimi ynë për botën do të përshkohet prej frymës së Ungjillit, kur jeta jonë e tërë do të jetë ashtu siç e lyp e vërteta hyjnore, kur ndjenjat tona do të frymëzohen prej dashurisë së kulluar të Krishtit. Edhe ka për të ardhur kjo për ata që vuajnë nga kjo gjendje e ndyrë dhe e ulët që presin agimin e së vërtetës dhe të së mirës, që kanë uri dhe etje për drejtësi dhe që dëshirojnë të shohin njëherë e përgjithmonë zhdukjen e së ligës. Kur kjo frymë Ungjillore do të pushtojë tërë shoqërinë, tërë popullin dhe tërë njerëzinë, mbretëria e Perëndisë do të vijë për gjithsecilin nga këta dhe për botën e tërë; po nëse vetëm disa individë kanë për t'u përshkuar, atëherë kjo, vetëm për këta do të vijë. Sa për ata pastaj, që janë të lumtur dhe të kënaqur me errësirën që zotëron në botë, me padrejtësitë dhe me shtypjet që bëhen në kurriz të klasës së ulët, sa për ata, them, të cilët përmbi çdo send tjetër vënë egoizmin e tyre personal dhe pasionet, dhe që çdo send që ka të bëjë me qiellin e quajnë të rrezikshëm dhe të errët, për këta të gjithë mbretëria e Perëndisë është diçka që s'mund të arrihet e që s'mund të realizohet.

    Kjo mbretëri përbëhet prej organizmit të realizuar në histori të personaliteteve, të fuqive dhe të fenomeneve, ndër të cilët mbretëron Perëndia dhe zotëron në mënyrë të plotë vullneti i tij i shenjtë dhe i urtë, ose që ta themi me fjalë më të thjeshta, me fjalën "mbretëri e Perëndisë" nënkuptohet jeta e drejtë dhe e moralshme në mënyrë të përsosur e njeriut në këtë botë, jetë e cila bazohet në themelin e Zotit tonë Jisu Krisht dhe zhvillohet sipas parimevet të tij ungjillore. Ngadhënjimi i kësaj mbretërie qëndron në triumfin e plotë të së mirës kundër së ligës në zemrat e njerëzve.

    Kur Zoti ynë nisi të lëçitë doktrinën e tij dhe hodhi një vështrim në jetën që bënte bota atëherë, e formuloi kështu përshtypjen e vet për vlerën morale të saj: "tërë bota është prishur". E liga në formën e shtypjes që zotëronte kudo, të padrejtësisë në kurriz të dobëtit, të jetës së shthurur të pasanikëve, të jetës shtazore të masave të mëdha, të horllëqeve të pafrenuara, të egoizmit dhe të veseve të ulëta, ishte gjë e përgjithshme, ishte ligj që drejtonte botën. Puna kryesora pra e Shpëtimtarit ishte luftimi i kësaj mbretërie të së ligës, mposhtja e saj e plotë dhe krijimi në vend të saj i Mbretërisë së Perëndisë. Me ketë nisi përmbushja e premtimit të parë që u dha Perëndia njerëzve: "fara e gruas do të shtypë kryet e gjarprit" (Të Bërët, 3, 15).

    - "Ju, njerëz, që vuani nën shtypjen e padrejtësisë e të paligjësisë - pothuaj kështu i fliste Jisu Krishti botës - duhet të dini që jeta të cilën bëni, s'mund t'u japë lumturinë e kërkuar dhe të mundshme. Nga e liga del vetëm e ligë, kurse lumturia e vërtetë, mirësia e lartë buron vetëm prej dashurisë e mirësisë. Në doni ta fitoni këtë të mirë, në e ndjeni veten të shtypur nga barra e rëndë e së ligës që mbretëron në botë, ejani pranë meje, merrni mësime nga unë. Fjalët e mia kanë për të qenë ballsam shërimtar për zemrat tuaja të munduara e të sëmura. Unë do t'u tregoj udhën që ju sjell qetësinë shpirtërore. Zbatoni mësimet e mia, ecni pas udhës që kam çelur unë, merrni zgjedhën time dhe kini për të parë se zgjedha ime s'është e rëndë, barra ime është e lehtë. Që kur erdha në botë për të zëvendësuar natën e gjatë dhe mbytëse, zbardhëlloi agimi i një dite të ndritshme dhe të qetë. Gjer tani në mes të kësaj paligjësie të përgjithshme, vetëm në zemrat e disa të zgjedhurve fshihej si një shkëndi shpresa e madhe për një të ardhme më të mirë. Po tani, mbretëria e Perëndisë erdhi. Ajo është afër, është këtu, pranë nesh, lipset vetëm të na pushtojë zemrën, të bëhet burim i veprimtarisë sonë dhe parim udhëheqës i jetës sonë. Pastroni pra zemrat tuaja dhe përgatitni atje një vend për Perëndinë, i jepni liri vetes suaj të kërkojë të vërtetën e të mirën, hiqni dorë nga gënjeshtra që ju ka pushtuar, nga egoizmi dhe nga shtypja, edhe pendohuni..."

    Pendohuni!... Kjo ka qenë e para fjalë me të cilën Ungjilli i u drejtua botës. Që të rindërtohet jeta, që të vendoset mbretëria e Perëndisë ndër ne, si kusht i parë kërkohet pendimi. "Po të mos pendoheni, s'do të hyni në mbretërinë e Perëndisë", thoshte Predikuesi i jetës së re. Dhe me fjalën pendim duhet të nënkuptohet ndryshimi rrënjësor i gjykimit tonë, i idealeve tona, bile dhe të atyre më themelore. Kështu që, kur Krishti kërkon nga ne të pendohemi për të marrë pjesë në mbretërinë e Perëndisë, është sikur na thotë: në tokë është e mundur, bile e domosdoshme një jetë tjetër, krejt e ndryshme nga ajo që bëjnë njerëzit sot dhe nën shtypjen e së cilës rënkon shumica. Forca, padrejtësia, egoizmi dhe përmbi të gjitha sundimi i instinkteve të ulëta e shtazore, nuk janë fuqi që njeriu s'mund t'i shtypë. Pranë tyre gjenden në natyrën e njeriut, ndonëse të fshehura e të pavëna re, ndjenja të larta, fisnike e të shenjta, ndjenjat e vëllazërimit, të dashurisë, të etjes për të vërtetën dhe përgjithësisht për përsosmërinë morale. Në se këto ndjenja s'mbyten, por u lihet fushë zhvillimi e thellimi në shpirtin tonë, atëherë një shkëlqim i madh e i mahnitshëm do të na e ndritë jetën. Jeta do të ndryshohet krejt dhe fuqia e së ligës do të zëvendësohet prej bukurisë së dashurisë.

    Kjo mbretëri e Perëndisë mund të vendoset ndërmjet njerëzve në çdo moment, po jo në njerëz si ata që janë sot. Duhet që këta më parë të ndryshojnë mendjen, tërë pikëpamjet e tyre mbi jetën të marrin vlerën e duhur, dhe si të kuptojnë kotësinë dhe shkallën e ulët të atyre pikëpamjeve, t'i shtrohen burimit të ri të jetës, frymës së dashurisë ungjillore, mirësisë paqeprurëse të Krishtit, me një etje të pakufishme për të vërtetën. Jeta e së ardhmes, ashtu siç e caktoi Jisu Krishti, lyp si kusht të parë detyrën që njerëzit te realizojnë në veten e tyre formën ungjillore të njeriut të vërtetë, të mësojmë ta rregullojmë jetën sipas shembullit që na dha vetë Jisu Krishti. Ungjilli nxorri në shesh, bile në mënyrë të posaçme, një ide e cila mjerisht as sot nuk është kuptuar si duhet, domethënë idenë që sikundër baltëpunuesi me artin e tij, me përpjekjen dhe vëmendjen e duhur, u jep enëve këtë ose atë formë, kështu edhe njeriu, me anë të fuqive ose të cilësive të tij, me anë të natyrës së tij të posaçme, formon karakterin që i jep drejtimin e duhur jetës së tij. Kjo s'mund të ndryshohet, po të mos ndryshohen e të marrin tjetër drejtim cilësitë themelore, vetë natyra e njeriut. Asnjë ndikim tjetër së jashtmi, asnjë bindje ndaj ndonjë autoriteti më të lartë nuk mund të sjellë ndonjë ndryshim të plotë e të përhershëm të jetës. Që të ndryshohet kjo rrënjësisht e të kthehet drejt mbretërisë së Perëndisë, është nevoja të sqarohet e të kuptohet mirë ideali moral i Ungjillit, të lindet ndër ne një urrejtje e fortë për jetën tonë të mëparshnme që ishte vënë në shërbim të prirjeve shtazore të natyrës sonë, si edhe një etje për kënaqjen e kërkesave të larta të mendjes.

    Një sqarim karakteristik të kësaj ideje e gjejmë në bashkëfjalimin që pati një herë Jisui me Nikodhimin. Ky i fundit ishte një nga parësia e çifutëve dhe duke ardhur njëherë te Jisui natën, i tha: "dimë që je një mësues i dërguar nga Perëndia, sepse asnjë tjetër s'mund t'i bëjë shenjat që bën Ti, nëse Perëndia nuk do të jetë me të". Dhe Jisui iu përgjigj duke thënë: "Me të vërtetë, me të vërtetë po të them; po të mos lindet një njeri së larti, njeriu nuk do të mund të shohë mbretërinë e Perëndisë"! (Joani 3, 1-3).

    Po t'i studiojmë me vëmendje këto fjalë dhe të krahasojme përmbajtjen e fjalëve të Nikodhimit me fjalët e Jisu Krishtit, kemi për të parë se ky nuk i përgjigjet Nikodhimit, s'e zhvillon më tej mendimin e këtij vizituesi të natës, po menjëherë e ndërpret dhe i jep një tjetër drejtim bisedimit. Nikodhimi i thoshte; "ndonëse shokët e mi, fariset, të urrejnë dhe e shikojnë me sy të keq doktrinën që i mëson popullit, unë s'mund të mos të të njoh si mësues hyjnor e të mos përulem para Teje. Mrekullitë e tua më bindin se je i dërguar i Zotit. Jam nxënësi yt dhe kam ardhur të ta them këtë". "Nëse mendon kështu - e ndërpret Jisui - unë s'mund të të njoh nër nxënës. Ke parë mrekullitë dhe ke mbetur i mahnitur. Po je thelluar në fjalët e mia. I ke vënë veshin me kujdes dhe me thyerje zemre thirrjes për të hyrë në mbretërinë e Perëndisë? Të është gëzuar shpirti prej entuziazmit para ikonës së ndritshme të dashurisë, të së vërtetës dhe të së mirës, që janë duke u derdhur prej meje në tokë? Të ka pushtuar atëherë dëshira të heqësh dorë nga të gjitha, të mohosh gjërat më të dashura për ty, bile dhe vetë lidhjet e gjakut, për të parë të paktën të realizuara fjalët e mia në këtë botë? Është e gjallë tek ti tani ndjenja e shkëputjes së plotë nga jeta e kaluar që meriton urrejtje dhe e dëshirës për t'u hedhur përgjithmonë në duart e jetës së re? Unë s'kam ardhur që të hutoj mendjen e njerëzve me anën e mrekullive, po që, me anën e mësimeve të mia, të shembullit dhe të jetës përgjithësisht, të tërheq zemrat e tyre në mbretërinë e Perëndisë! Misioni im është t'i zgjoj njeriut vullnetin e mirë, që tani ia ka kapur gjumi dhe tërë sistemin e jetës së tij individuale e shoqërore t'ia vë ndën vullnetin e tërëshënjtë të Atit qiellor! Jo ai që më thotë: Zot, Zot, do të hyjë në mbretërinë e Perëndisë, por ai që bën dëshirën e tim eti që është në qiejt! I ke kuptuar të gjitha këto? Ai që dëshiron të më pasojë, duhet të heqë dorë nga çdo gjë e dobët, e turpshme dhe e keqe, të bëhet i vdekur për mëkatin dhe kështu i pastruar, i stolisur me një frymë të lartë, të hyjë në jetën e re. Vërtet, vërtet po të them, po të mos lindet njeriu së larti, s'mund të shikojë mbretërinë e Perëndisë!"

    Jeta zakonisht është ashtu, siç e bëjnë njerëzit. Karakteri i saj percaktohet nga cilësitë e natyrës spirituale të njeriut. Nëse njerëzia do që jeta të ndryshojë për të mirë, që në botë të rritet shuma dhe rrethi i mirësisë dhe i drejtësisë, ajo duhet të rilindet shpirtërisht, të ngrejë veten e saj, të shtojë sa të jetë e mundur më tepër fuqitë e saj për të vërtetën dhe dashurinë.

    Prandaj Jisu Krishti në predikimin e tij që bëri në mal theksonte më tepër se, për ata që përgatiten për mbretërinë e Perëndisë, është i domosdoshëm lartësimi i detyrave morale. "Keni dëgjuar - thoshte Jisui - se u është thënë të vjetërve: të mos vrasësh, të mos i marrësh jetën njeriu; po unë ju them që as të mos e zemërosh të afermin më kot, as të mos e prekësh atë me fjalë, as të mos i cënosh atij vlerën që ka si njeri. Kini dëgjuar se u është thënë të vjetërve: qëndroni të pastër, mos e bëni trupin tuaj, i cili është destinuar të jetë enë e frymës së Perëndisë, vegël të instinkteve të dobëta të mishit; po unë ju them kështu; ruajuni bile edhe nga mendimet e dobëta dhe largoni shikimin tuaj nga çdo gjë që mund të ndyjë pastërtinë e mendjes suaj. Keni dëgjuar se u është thënë të vjetërve: kryeje premtimin që ke dhënë përpara Zotit dhe dridhu kur të vjen ndërmend të shkelësh benë. Unë ju them kështu: çdo fjalë e juaja duhet të jetë e shenjtë dhe të vërtetën ta thoni gjithnjë, bile edhe pa be. Kur është për po, të thoni po, kur është për jo, të thoni jo! Keni dëgjuar se u është thënë të vjetërve sy për sy e dhëmbë për dhëmbë, domethënë kur do të marrësh hak ndaj tjetrit, ta marrësh në masën që ta ka bërë; mos i shpago plagën me vdekje dhe fyerjen me 77 fyerje, ose plagën ia shpago me plagë dhe goditjen me goditje. Mirëpo unë ju them: mos ia shpaguani kurrë tjetrit të ligën me të ligë. Në të goditë në faqe, mos e godit dhe ti, po pa u nxehur, as pa u hidhëruar, mbaje veten para tij. Hakmarrja, të ligën e bën edhe më të madhe, derdh vaj në zjarr dhe ndez flakën e armiqësisë, kurse butësia dhe gjakftohtësia e çarmatosin urrejtjen, e zbutin zemërimin dhe e detyrojnë furinë të ulet.

    "Keni dëgjuar që është thënë; të duash të afërmin tënd dhe të urresh armikun tënd. Por unë ju them: t'i doni të gjithë njerëzit pa përjashtim dhe të urreni vetëm veprat e tyre të liga. Ndiqni ligësinë zhdukni gënjeshtrën, urreni forcën dhe farisaizmin dhe kini mëshirë për ata që janë robër të këtyre. Hakmarrësit janë më të mjerë se fajtor, mbretërinë e Perëndisë s'mund ta kuptojnë, zemra e tyre është e ngurosur, mendja e tyre është e trazuar, nuk dinë se ç'bëjnë. Faluni për ata dhe bëjuni mirë atyre që ju urrejnë! Sillni ndërmend gjithnjë, që në jetë, si në ndonjë vend thesari, nuk kalon pa lënë gjurmë asnjë vepër njerëzore, asnjë fjalë asnjë ide, asnjë lëvizje e jetës. Të gjitha lënë në një mënyrë ose në tjetrën gjurmë qoftë për të mirë a për të ligë, të gjitha ushtrojnë një influencë mbi karakterin e përgjithshëm të jetës që na rrethon. Tregohuni pra besnikë, si në gjërat e mëdha, ashtu dhe në ato të voglat, kundrejt parimeve morale. Gjithnjë e në çdo vend, kërkoni më parë mbretërinë e Perëndisë dhe drejtësinë e tij!".

    Ky pra është me pak fjalë ligji, që Jisui i rekomandon botës. Në se ky ligj s'do të bëhet për njeriun trup e gjak, nëse nuk do t'ia ndryshojë natyrën shpirtërore, nëse nuk do të bëhet fuqi jete për të, burim freskues nga të vaditet brendësia e tij, për një njeri të këtillë kurrë s'ka për të ardhur mbretëria e Perëndisë. Për këtë mbretëri, më i mirë është një kumerqar i penduar ose një mëkatare që me lotët e saj lan këmbët e Jisuit, se nëntëdhjetë e nëntë fodulle, që kujtojnë se kanë prekur kulmin e virtytit. Ndër këta, ujët e jetës është ndalur, ka vdekur, është mbushur me baltë. Po te kumerqari dhe te gruaja mëkatare, burimi i jetës së përjetshme, i zënë prej barrës së madhe të veseve të dobëta dhe të prirjeve të keqija, si u prek prej dorës së Shpëtimtarit, e rifitoi lirinë, nisi nenjëherë të rrjedhë si një lumë i madh, duke larë ndyrësinë shpirtërore, të grumbulluar prej vjetësh dhe, në valët e tij të kulluara si kristali, u ripasqyrua tërë bukuria dhe shkëlqimi i jetës sipas UngjiUit, e cila sa më tepër ecën përpara, aq më shumë ujët e saj vadit zemrat e atyre që pak më parë kanë qenë: i pari një keqbërës dhe e dyta një mëkatare.

    Ungjilli nuk flet dhe aq shumë për ato çështje që s'kanë të bëjnë drejtpërsëdrejti me veprën e Jisuit. Por edhe ato rradhët e pakta që gjejmë në të për pendimin e kumerqarit ose për ndjesën e gruas mëkatare, janë të mjafta për të na dhënë të kuptojmë rilindjen shpirtërore të plotë që u krye në ta.

    Le të sjellim ndërmend paravolinë e kumerqarit dhe të fariseut.

    Dy njerëz, një farise e një kumerqar, hyjnë në sinagogji që të falen. Fariseu është njeri i respektuar, viziton rregullisht shtëpinë e Zotit, di çdo gjë që është në të dhe njihet nga të gjithë. Me ballin lart, me ecje madhështore, kalon përmes popullit që po falej dhe që me respekt po i çelte udhë dhe vete e qëndron në vendin e parë që ishte pak më i lartë se të tjerët. Punët e tij janë aq të dukshme, sa edhe ai vetë tani; në të gjitha ishte i pari, jo vetëm në Kishë, në agjërime, po edhe në mirëbërjet. Dhe duke e kuptuar këtë ai, me një lloj sadisfaksioni dhe kënaqësie, thotë: "të falemnderit o Zot, që s'jam si të tjerët, ose si ai kumerqari që qëndron afër derës"...

    Qëllimi u arrit; ideali lakuriq fetar dhe moral u realizua; të ecë më tej Fariseu s'është e mundur. Qëndron pra me kryelartësi në këtë palëvizshmëri që të admirojë vetveten. Dhe ai që tha për veten: "Unë jam jeta", në personin e Fariseut s'ka gjetur jetë. Fariseu nuk ishte lindur për mbretërinë e Perëndisë.

    Krejt ndryshe qëndron puna me kumerqarin. Jeta e tij e tërë ishte plot me mëkate. Të gjithë e përbuzin, por edhe ai vetë s'e çmon dhe aq shumë vetveten. Kushedi se ç'erë e solli dhe atë nje ditë në tempull. Kish shumë kohë që s'e kish parë me sy. Çdo gje i dukej atje brenda si e huaj, si e panjohur. Duke hedhur një vështrim në kubetë dhe në muret e tempullit, s'guxoi të shkojë përpara, por qëndroi me frikë afër derës. Dhe një shumicë kujtimesh i kërcyen atëherë në mendje të ngratit. Iu kujtua si, kur ishte i vogël, vinte gjithnjë për ditë të kremte bashkë me prindërit e tij në Kishë! Si e ëma e kish mësuar këtu për herë të parë qysh të vinte duart për lutje! Asaj i pëlqente ahere të këndojë së bashku me të tjerët këngët e vajtimit të Izraelit dhe psalmet e bukura të Davidit. Me ç'pastërti tingëllonte zëri i tij fëminor dhe ç'kthjelltësi shpirtërore e ç'dashuri entuziaste për Perëndinë pasqyrohej në çdo të tillë tingëllim! Me ç'thyerje zemre i vinte re fjalët e zjarrta nga shkrimet e profetëve të vjetër, si revoltohej bashkë me ta për paligjësitë e atyre që s'kishin besë te Zoti dhe ç'dëshirë kishte për t'i shërbyer edhe ai Perëndisë me frymën e fuqinë e Iliut, të Isai dhe të Jeremiut! Ç'u bënë të gjitha këto! Një për një i kalojnë para kujtesës vitet dhe, sa më tepër ecën koha, aq më shumë i erret shpirti. U harruan: edhe fjalët e ëmbla të së ëmës, edhe faljet në kishë, u harruan: edhe ndërgjegja edhe ëndërrimet e fëmijërisë. Si ca fletë të thata, të sjella andej e këtej prej erës, i binin para këmbëve pamjet e së kaluarës duke i rënduar kujtesën si ndonjë gur i madh. Uli atëherë kryet në krahëror. Zemra e tij e ngurosur u prek. Solli ndërmend fuqitë e humbura kot së koti; i erdhi keq për kohën e rinisë që e kaloi pa ndonjë dobi. Sytë iu mbushën me lot, që, si çurka margaritari po i binin nëpër faqet. Edhe sikundër shiu në kohë thatësire zbut tokën, kështu edhe lotët zbutin shpirtin e torturuar të kumerqarit. I zbutin ligësinë dhe urrejtjen për të tjerët, dhe i pastruan shpirtin nga çdo ndyrësi. Zemra e tij plot mëkate u ripërtërit, u lind edhe njëherë! Kumerqari hyri mëkatar i madh në Kishë dhe doli nga ajo bir i Mbretërisë së Perëndisë. "Me të vërtetë, me të vërtetë po ju them - thotë Ungjilli - po të mos ndreqeni e po të mos pendoheni, si kumerqari, nuk do të hyni në Mbretërinë e Perëndisë".

    Ardhja e Mbretërisë së Perëndisë pra, dhe përmirësimi i jetës njerëzore, mund të kryhen vetëm pas një rilindjeje shpirtërore të njerëzve. Po të mos përshkohet secili prej frymës së Krishtit, është e pamundur rilindja e shoqërisë dhe s'mund të përfytyrohet asnjë përparim i vërtetë në lëmin shoqëror. "Mbretëria e Perëndisë, thoshte themeluesi i saj, është si brumi, që e mori gruaja dhe e vuri në tri masa miell gjersa u mbrujt i tëri" (Mattheu 13,33). Dhe me një rast tjetër: "Kur do të vijë kjo Mbretëri, nuk ka për të ardhur me të dukur; as kanë për të thënë ja këtu është ose ja atje, sepse Mbretëria e Perëndisë ja tek është në mes tuaj" (Lluk. 17, 21). Kështu pra, historia e Mbretërisë së Perëndisë është pikërisht histori e shpirtit njerëzor. Mbin në gji të zëmrës njerëzore dhe në brendësinë e saj duhet të hedhë rrënjët e para. Kushtet e jashtme të jetës në këtë mbretëri lozin rol të dytë. Përparimi i farës së mbirë dhe zhvillimi i saj varen sidomos nga cilësitë e brendshme të njeriut. Është e domosdoshme një përgatitje morale si armë shpirtërore. "Asnjë s'mund të vijë tek unë, thoshte Jisu Krishti, në mos e heqtë Ati që më ka dërguar" (Joani 6,44), po të mos gjendet domethënë tek ai vetë, qoftë edhe një tërheqje e vogël për Atin. Që këtej shpjegohet pse p.sh. disa njerëz, ndonëse u janë dhënë tërë kushtet e favorshme të jashtme për të pranuar të vërtetën, s'e pranojnë, ndërsa të tjerë përkundrazi, ndonëse nuk i kanë këto kushte, janë dhënë të tërë pas saj. Paravolia e mbjellësit është një shembull i bukur; mbjellësi me lëvizjen e lirë të dorës shpëmdan farën në arë; fara është e tërë e mirë, po rezultati është i ndryshëm. Ne udhën e shkelur, fara s'mundi të hyjë në tokë dhe kështu u shkel. Në gurishtet, u tha. Nëpër drizat, u mbyt. Vetëm ajo që ra në toke të mirë, dha prodhim të shumtë. Shkaku i këtij ndryshimi në reultatet e farës, nuk qëndron te fara, po te toka. Kështu është edhe Mbretërinë e Perëndisë, me farën e saj. Ndërsa ajo është hedhur në botë, s'ka për t'u tharë më. Ne s'mund ta vëmë re dhe aq zhvillimin e saj, sepse për ne - robër të momentit - një vepër që kryhet gjatë shekujve, na duket sikur qëndron në vend; mirëpo fara rritet. "Kështu është Mbretëria e Perëndisë, posi një njeri që hedh farën mbi dhe, dhe fle e ngrihet natë e ditë, edhe fara mbin e rritet, pa ditur as ai se qysh; sepse dheu prej vetiu prodhon më parë bar, pastaj kalli, pastaj grurë në kalli të plotë" (Marku 4,26-28). Fara është pajisur me fuqi të madhe jetike; në të gjendet burimi ose nisja e jetës së një peme të madhe dhe, me anë të saj, jeta e një pylli të madh e hijeplotë, mjafton që fara të gjejë vend të favorshëm. Kështu është dhe Fjala e Mbretërisë së Perëndisë. Ajo i përngjan kokrrës së sinapit, e cila kur mbillet në dhe, është më e vogël se gjithë farat e dheut. Po si mbillet, rritet e bëhet më e madhe se gjithë barishtet edhe bën aq degë të mëdha, sa shpezët e qiellit mund të rrinë nën hijen e saj" (Marku 4, 31).

    Para ca vjetësh u gjend në një piramidë egjiptiane mumja e një Faraoni. Në arkë ku preheshin kockat e atij që në ato kohë ka qenë sundimtar i fortë i anëve të Nilit, u gjetën edhe mjaft objekte arti të egjiptianëve të vjetër, ndërmjet të cilave edhe një enë me farë gruri. Prej një flete papirusi, që u gjend po atje, u konstatua se ai grurë ka qëndruar në atë piramidë më se 3000 vjet. Kur pastaj ai u mboll, dha prodhim të shkëlqyer. Fuqia e jetës pra, i qe konservuar. Fara e Mbretërisë së Perëndisë, gruri i së vërtetës, fjala e shpirtshme që lind etjen e mirëbërjes, ka natyrisht, një fuqi jete shumë të madhe. Nëse bie në zemër të mirë, shpejt ose vonë, do të sjellë pemë. Po pikërisht këtu qëndron tërë çështja: është zemra në gjendje ta pranojë këtë farë? Bota e brendshme e njeriut dhe prirjet e tij janë terren i favorshëm për rritjen e farës së Krishtit? Nëse jo atëherë duhet të krijohet një terren i tillë; toka e shkelur prej kalimit të udhëtarëve duhet të punohet me plug e me shatë, gurishtja duhet të mbushet me dhe të mirë, drizat e barërat e tjera duhet të pastrohen nga ara. Detyra më e shenjtë e gjithë atyre që me vetëdije të plotë dëshirojnë ardhjen e Mbretërisë së Perëndisë, përkundrejt atyre që s'interesohen fare për çdo gjë që i përket asaj, është të përsëritin me fjalë e me punë thëniet e Joan Pararendësit "bëni gati udhën e Zotit, bëni të drejta rrugët e tij" (Lluk. 3, 4).

    Është e vërtetë se ka njerëz, të cilët për Mbretërinë e Perëndisë janë krejt të humbur. Për ta, bota e idealeve të ndritshme dhe e prirjeve të larta është e pakuptueshme, s'mund të arrihet. Shpirti i tyre është përpirë krejt prej jetës së ulët e instinkteve të dobëta. Prandaj dhe Jisu Krishti thoshte "Mos u jepni të shenjtën qenve, as mos hidhni margaritarët tuaj para derrave" (Mat. 7, 6). Nëse bindeni plotësisht, që një njeri mbetet gjithmonë i shurdhër para çdo thirrjeje për të mirën, nuk i shtrohet asnjë influence morale, mos e shpenzoni kot entuziazmin tuaj për të, ktheni zellin e shpirtit tuaj në tjetër qëllim më fisnik. Po lumturisht, monstruozitete morale të tilla janë të pakta, nuk përbëjnë një fenomen të zakonshëm në shoqëri; është një përjashtim i hidhur ky, si ai i idiotëve, i ulokëve dhe i monstreve. Zakonisht njerëzit janë gjithnjë njerëz dhe asgjë njerëzore s'është e huaj për ta. Ndonëse ata bëjnë që disa herë të dalë në shesh poshtërsia e natyrës së tyre të ulët, kohë pas kohe tregohen dhe të zotë të shfaqin një madhështi shpirtërore të jashtëzakonshme. Me të drejtë pra Paskali e ka quajtur njeriun: edhe mburrje edhe turp të gjithësisë. Shpeshherë ndodh që jeta e një krimineli të madh ose e një njeriu që ka arritur kulmin e demoralizimit, në një kohë të papritur të kthehet në një bukuri morale të admirueshme, para së cilës është e pamudur që njeriu të mos përulet e të mos mendohet seriozisht. Sikundër daljet e vullkaneve na zbulojnë misteret e brëndësisë tokësore kështu edhe këto ndryshime të rastit e të jashtëzakonshme të një entuziazmi fisnik, na japin të kuptojmë se në botën shpirtërore të njeriut gjenden mjaft fuqi të ndritshme, si ato të dashurisë, të mirësisë etj.; mjafton që njeriu të dijë dhe të dojë t'i qitë në jetë e t'u japë fushë zhvillimi. E dimë të gjithë pothuaj përrallën e vjetër që si një pulë një herë duke gërmuar nëpër plehrat për të gjetur ushqim, nxorri në shesh një gur të çmuar. Në shpirtin e njeriut mund të gjejmë, po të duam e po të kujdesemi, jo vetëm një, po shumë gurë të çmuar të një bukurie të rallë dhe të një ngjyre të shkëlqyer. Prandaj edhe Shpëtimtari thotë: "Shikoni mos bëni për asgjë një nga këta të vegjëlit" (Mat. 18, 10).

    Me anë të përpjekjes dhe të vënies në zbatim të njohurive dhe të mjeteve të reja që kemi, jemi të zotë të ndryshojmë moçalet në ferma të lulëzuara, dhe shkretëtirat, që i përvëlon dielli, në tokë të punuar. Pse pra të mos jemi të zotë që me anën e përpjekjeve të duhura të vëna në shërbim të shpirtit të të afërmit të sjellim përparime të kënaqshme dhe në fushën e përmirësimit të jetës njerëzore? Arkimedi, gjeometër dhe mekanik i madh, thoshte: "më jepni vend ku të qëndroj jashtë planetit tonë dhe unë të lëviz tokën". Dhe Ungjilli thotë: "më jepni zemër njerëzore të mbushur me dashuri për të afërmin dhe për të vërtetën dhe unë do të kthej plotësisht doket, zakonet dhe tërë jetën shoqërore". Shumica e njerëzisë së sotshme dhe sidomos pjesa intelektuale, sa ka përparuar nga pikëpamja mendore dhe estetike, aq prapa ka mbetur nga pikëpamja morale. Dhe na çudit fakti që ne mbetemi krejt indiferentë para greminës së tmerrshme që çelet ndërmjet përparimit mendor dhe estetik të njeriut dhe të mbetjes në vend e të palëvizshmërisë morale të tij. Na vjen keq dhe vëmë buzët në gaz kur kujtojmë skolasticizmin e mesjetës; dhe ndërsa admirojmë në një anë artin e Rafaelit e të Rubenshtainit, nga ana tjetër në bindjet tona morale udhëhiqemi dhe kënaqemi prej së drejtës së më të fortit, që përdorej në popujt e vjetër, madje tani afer, në ditët tona, kemi parë se si përfaqësuesit e kulturës kanë kërkuar të mbrojnë Ungjillin me grusht dhe me plumb. Është e pamundur që të ecë njeriu më përpara! (Thotë për ndërhyrjen e fuqive të mëdha të Evropës në Kinë). Kur Jisu Krishti i dërgoi nxënësit që të lëçisin Ungjillin, u tha: "ja tek po ju dërgoj po si dhentë në mes të ujqërve; bëhuni pra... të butë posi pëllumbat" (Mat.10,16). Në misionin apostolik të sotshëm që është tepër vetiak, delet janë zëvendësuar me mjete të koracuara dhe pëllumbat me topat e Krupit. Është vërtet karakteristike lidhja e botës së qytetëruar me këtë shtrembërim blasfemik të porosive më themelore të Krishtit. Po të spërkatë një njeri madonën Sikstine, siç ka ngjarë në Vjenë me një ikonë të Vereshtshaginit, a po të thyejë statujën e Afërditës së Milos, e të shkatërrojë Vatikanin, ç'tërbim do të shkaktonte në botën e qytetëruar! Sa do të tronditej kjo prej një vandalizmi të tillë barbar! Ç'mallkime e ç'rrufera do të lëshoheshin kundër Irostratit të ri! Mirëpo, fyerja e paturpshme kundër drejtësisë supreme dhe dashurisë që bëhet para botës së tërë, nuk turbullon ndërgjegjen e asnjë njeriu, nuk prek sentimentin moral të askurrkujt; e shumta që bën, është një ngritje supesh. A nuk është kjo një provë e gjallë e verbimit moral të shoqërisë sonë? O, sa larg ndodhet akoma pjesa më e madhe e njerëzisë prej Mbretërisë së Perëndisë dhe ç'nevojë e madhe është për punëtorët, të cilët, të vaditur prej frymës së Krishtit, të heqin pas vetes masat e mëdha që të zgjojnë në ndërgjegjen e tyre tërë fuqinë tërheqëse të jetës pas Ungjillit!

    "Dashuri, sa të jetë e mundur më shumë dashuri, - kështu na thotë Ungjilli - dashuri për të afërmin dhe dashuri për të vërtetën në jetë..." Mbretëria e Perëndisë është nisur tanimë në këtë botë, po për shumicën e njerëzve ajo qëndron e fshehur prapa një perdeje të trashë të përbërë prej gënjeshtrës, prej brutalitetit dhe prej egoizmit. Dielli i dashurisë së paanshme gjer në vetëmohim, le ta shpërndajë para nesh këtë errësirë! Jeta e atyre që e quajnë veten të krishterë, le të bëhet një tregim tërheqës për idealin e lartë të drejtësisë hyjnore, le të përbëjë një hymn entuziast për Mbretërinë e Perëndisë që të tërheqë kështu zemrat e rënduara të shumicës, ashtu siç tërheqin rrëfimet plot me shpirt të udhëtarëve për bukuritë madhështore të vendeve të huaja, për efektin dobiprurës të erës së pastër të malit dhe të erës së detit të pafund, të rregullit e të jetës së mirë në mërgim, rrëfime që i bindin edhe ata më të fortët të ndërmarrin udhëtime të gjata.

    Një përpjekje e tillë për përgatitjen e terrenit në dobi të Ungjillit, një ndriçim i njerëzve mbi çka është Mbretëria e Perëndisë dhe një zgjim i interesimit për këtë mbretëri, janë sot më tepër të domosdoshme, sepse, bashkë me lëçitjen e ardhjes së Mbretërisë së Perëndisë ndër ne, të bërë prej Shpëtimtarit nën kushtin e pendimit, na paraqitet tani dhe një doktrinë tjetër që predikon mundësinë e arritjes së një epoke të artë në të cilën do të zotërojë një mirëkuptim e kënaqësi e përgjithshme, pasi natyrisht të bëhet një ndryshim themelor i gjendjes shoqërore në udhën legjislative, qoftë në mënyrë paqësore, qoftë me anën e forcës. Pasuesit e kësaj teorie pohojnë se po të ndryshohen ligjet që rregullojnë jetën, po të organizohet shoqëria në bazë të parimeve të reja ekonomike e politike të përpunuara nga ata, njerëzit vetvetiu do të ndryshojnë, Sepse përparimi shoqëror sjell me vete dhe përmirësimin moral.

    Shkurt, këta, qendrën e rëndesës e vënë në anën e jashtme e jo në atë të brendshme të njeriut. Sipas mendjes së tyre, nuk është njeriu ai, as personaliteti i tij moral që e përcaktojnë jetën; përkundrazi, kushtet e jashtme të jetës, d.m.th. të drejtat politike, varësia ekonomike etj., janë ato që formojnë këtë ose atë tip të qytetarëve. Njerëzit - thonë këta -, nga natyra ndryshojnë shumë pak njëri prej tjetrit. Cilësitë dalluese të tyre, varen nga edukata e ndryshme që marrin dhe nga kushtet e jetës që bëjnë. Vërtet. Ndryshimi i tipareve me të cilat linden njerëzit, nuk është dhe aq i madh sa e kujtojmë. Ndryshimi që vihet re ndërmjet njerëzve me detyra krejt të kundërta, siç është për shembull ndryshimi ndërmjet një filozofi e një hamalli, varet më tepër nga edukata dhe nga kushtet e jetës në të cilat jetojnë, sesa nga natyra e tyre. Prandaj, nëse të gjithë njerëzit do të mund të gjendeshin në po ato kushte të jetës, nëse që në vogëli do të rronin një jetë të përbashkët, tërë njerëzia, pa përjashtim, do të bëhej e tillë, siç është tani vetëm një pakicë e zgjedhur.

    Në shoqërinë e sotme, përcaktimi i të drejtave dhe i detyrave është krejt i padrejtë. Në kurriz të disave ngarkohen vetëm detyra dhe pothuaj asnjë e drejtë, kurse të tjerët kanë tërë të drejtat dhe privilegje, pa asnjë detyrim. Për disa jeta është nënë e mirë, për të tjerët njerkë e ligë.

    Kjo gjendje lind në mënyrë të natyrshme pakënaqësi ndër ata që fati i ka dënuar, lind urrejtjen dhe dëshirën, që me çdo mënyrë të shijojnë edhe këta, qoftë dhe ca thërrime nga të mirat, që me shumicë i shijojnë ata që fati i ka favorizuar. Kjo dëshirë, shpeshherë realizohet me mjete kriminale dhe kështu, nga shkaku i kësaj gjendjeje të shoqërisë, shumë njerëz bëhen të ligj, sepse vetë mënyra e jetës është ajo që krijon kriminelë. Kjo e fundit s'kish për të ngjarë, nëse shoqëria s'do të ndahej, në mënyrë anormale, në përtacë të punëtorëve dhe në punëtorë të përtacëve. Le ta kenë njerëzit të siguruar gjithmonë një copë bukë, le të marrin pjesë të gjithë njësoj në punë dhe në gëzimet e jetës, dhe atëherë s'do të kemi më as vrasës, as vjedhës; urrejtja dhe pangopësia do të zhduket, barazia dhe vëllazërimi do të mbretërojnë, shekulli i artë do të vijë. Dhe këto të gjitha do të ngjajnë - thonë pasuesit e kësaj doktrine - vetëm atëherë kur do të zhduket e liga më kryesore: mosbarazi pashembullt që ekzison ndërmjet njerëzve, pronësia private; kur s'do të ketë më industrialistë privatë dhe kapitalistë dhe kur i tërë prodhimi do të përqendrohet në duart e shoqërisë dhe të shtetit, të cilët pastaj, do të ndajnë edhe punën, edhe shpërblimin në të gjithë njerëzit njësoj. Në këtë mënyrë puna do të shtohet, sepse do të punojnë të gjithë dhe të mirat e jetës do t'i gëzojnë jo vetëm një pakicë, po të gjithë. Shoqëria vërtet do të kërkojë nga të gjithë punë, sipas zotësisë që do të ketë secili, po do t'i japë dhe secilit sipas nevojave që do të ketë.

    Kjo teori është shumë e vjetër dhe si pasues ka qindra njerëz të shquar në çdo epokë dhe në çdo popull të civilizuar. Filozofi grek Platoni, kancelieri anglez Moore, kallogjeri i ditur italian Campanella dhe një grup i tërë shkrimtarësh dhe politikanë gjermanë, francezë e amerikanë të shekullit të nëntëmbëdhjetë, kanë caktuar e kanë zhvilluar gjer në hollësitë më të imta planin e rilindjes së njerëzisë me një organizim të ri e rrënjësor të gjendjes sonë shoqërore. Secili nga ata ka natyrisht dhe pikëpamjet e tij private, po në vija të përgjithshme, bashkohen që të gjithë dhe pohojnë nevojën e transformimit të popullit në një ushtri të përbashkët të punës mbi të cilën i vetmi zotërues dhe administrator duhet të jetë shteti. Gjithashtu, shteti konsiderohet si rregullues dhe mbikqyrës jo vetëm i jetës familjare po dhe i jetës private të çdo qytetari. Shteti i cakton çdo njeriu llojin e punës dhe të banesës, shteti edukon fëmijët dhe sipas pikëpamjes së tij lejon dhe martesat. Me një fjalë, individualiteti zhduket krejtësisht, shkrihet në shoqëri.

    Një pamje të qartë të kësaj reforme ekonomike të shoqërisë, siç na e paraqitin tani pasuesit e saj, na jep romani i Bellamysë: "Një vështrim pas" ose "Shekulli i ardhshëm", që në kohën kur doli, shkaktoi një zhurmë të madhe. Në këtë roman tërheqës dhe të gjallë janë parashikuar në mënyrë të admirueshme jo vetëm ndërtimi i banesave sipas kushteve të reja të jetesës, por edhe ndarja e punës, në mënyrë që të gjitha punët, si të pastrat ashtu dhe të fëlliqurat, si të lehtat ashtu dhe të rëndat, të kryhen në mënyrë të njëshme, duke marrë pastaj të gjithë pjesë në tërë gëzimet e mundshme të jetës. Vetëm një gjë është harruar atje: njeriu vetë, karakteri i botës së brendshme të tij. Plani i riformimit ideal ekonomik të shoqërisë, i hartuar prej Bellamysë, mund të qëndrojë si plan korrekt vetëm me kushtin nëse pranojmë mundësinë që çdo njeri i kryen në mënyrë ideale e me ndërgjegje detyrimet që i ka ngarkuar shteti. Por po të marrim parasysh se shumica e qytetarëve, kur nuk do të ndjejë mbi vete kamzhikun e nevojës, ose atë të mbikqyrësit, me kënaqësi do të përfitojë për të përdorur pasurinë shoqërore që të kënaqë nevojat e saj dhe se me çdo mënyrë do të përpiqet të mos punojë sipas masës së zotësisë së saj, atëherë e tërë makina e mirëorganizuar dhe e komplikuar e shoqërisë, e hartuar prej Bellamysë dhe prej shokëve të tij, do të bjerë si një shtëpi prej karte, gjë e cila dhe ka ngjarë me të vërtetë jo vetëm një herë dhe e cila vërteton kritikën që i bëri këtij romani politikani dhe ekonomisti i njohur belg Lavelais: "Ëndërrimet e Bellamysë do të mbeten gjithnjë një utopi, gjersa zemra e njeriut s'do të ndryshojë rrënjësisht".

    Z. G. Lewbon, autor i veprës "Psikologjia e popujve dhe e masës" thotë në një vend: "vetëm në trutë e masave injorante dhe në mendjen e ngushtë të disa fanatikëve mund të ekzistojë ideja se ndryshimet e mëdha shoqërore arrihen me anë urdhërash ministriale. I vetmi rol dobiprurës që lozin ato urdhërime është ai, që u japin formë ligjore ndryshimeve të cilat më përpara janë pranuar prej dokeve, zakoneve dhe prej opinionit publik. Dispozitat shtetërore vijnë më pas e jo më përpara se ndryshimet. Karakteri dhe gjykimet e njerëzve nuk ndryshohen me anë ligjesh. Dhe ai që beson se format e qeverimit përcaktojnë fatin e një populli, lekundet në ëndërrime fëmijësh. Asnjë popull s'mund të heqë dorë nga ajo që del prej botës së tij shpirtërore. Vetëm në brendësinë e tij gjendet fati i tij dhe jo në kushtet e jashtme". Me fjalë të tjera, vetërn zemra e njeriut është burim i veprimtarisë së tij morale. Tip të përsosur jete shoqërore mund të krijojnë vetëm njerëz që janë të përsosur moralisht. Në Veprat e Apostojve këndojmë: "zemra dhe shpirti i shumicës së atyre që kishin besuar, ishte një; edhe asnjë s'thoshte për ndonjë gjë nga pasjet e tij se është e tija, po të gjitha i kishin të përbashkëta... dhe asndonjë në mes tyre nuk ishte në nevojë; sepse gjithë sa kishin ara dhe shtëpi i shisnin, edhe çmimet e atyre i vinin në këmbë të apostojve; edhe i jepnin secilit sipas nevojës që kishte".(Vep. Apost. 4, 32-35). Sa larg nga kjo shoqëri e parë e krishterë, që u formua prej peshkatarësh galileas dhe fshatarësh judenj, gjenden shoqëritë tona të sotme të qytetëruara, që përfaqësojnë fjalën e fundit të dijes shoqërore! Sido që të ndryshohen format e qeverimit, sado teori politike dhe ekonomike të reja që të dalin, lufta grabitëse për ekzistencë s'ka për ta humbur egërsinë e saj dhe njeriu s'ka për të pushuar të jetë për të afërmin e tij ujk. Kjo ka ngjarë, ngjan e do të ngjajë gjersa instinktet e errëta dhe shtazore të njeriut s'do t'u lirojnë vendin ndjenjave të larta të dashurisë së përbashkët dhe të butësisë paqeprurëse, gjersa nuk do të rindriçojë përsëri në të kora e Perëndisë, që tani është pothuaj errësuar krejt. "Bëhuni të përsosur siç është i përsosur Ati juaj qiellor, thotë Jisu Krishti, se atëherë do të jetë e përsosur dhe jeta juaj".

    Kështu që Ungjilli, kur zgjedh problemin se si mund të përmirësohet e ardhmja e njerëzisë, qendrën e rëndësisë së interesave njerëzore e vë në botën shpirtërore-morale të njeriut, jo në atë të jashtme, materiale.

    Përpjekjet e njerëzve, të cilët dëshirojnë përmirësimin e jetës njerëzore, duhet të drejtohen posaçërisht në të shpjeguarit, në të përvetuarit dhe në të njohurit e së vërtetës për vendosjen e mbretërisë së Perëndisë si në vetveten e tyre, ashtu edhe në të afërmit. "Kërkoni më parë mbretërinë e Perëndisë dhe drejtësinë e tij" - thotë Shpëtimtari dhe na siguron se të gjitha të tjerat do të na jepen, të gjitha do të vijnë vetiu sigurisht.

    Ungjilli s'na thotë: "kërkoni mbretërinë e Perëndisë vetëm dhe drejtësinë e Tij", po "kërkoni më parë", domethënë para ç'do gjëje tjetër. Kujdesi për këtë mbretëri, tendenca për të gjetur të vërtetën në botë, duhet të zënë vendin e parë në mendjen tonë, po kjo s'do të thotë se njeriu duhet të heqë dorë krejt nga kujdesjet e tjera për trupin dhe për jetën. Sipas doktrinës së Zotit tonë Jisu Krishtit, kujdesja për nevojat tona lëndore dhe shijimi i të mirave lëndore nuk përbëjnë një gjë imorale. Imoralitet është kur të gjitha mendimet dhe përpjekjet tona ne i vëmë nën zotërimin e interesave materiale. Ungjilli vërtet thotë që njeriu s'rron vetëm me bukë (Mat. 4, 4), por po ai na mëson të falemi: "bukën tonë të përditshme jepna neve sot" (Lluk. 11,3). Nevojat e jetës duhet të plotësohen, po jo të ekzagjerohen. Dhe dëshirat e tepërta të mos ndryshohen në nevoja të domosdoshme. Ushqimi, pija, banesa dhe veshja janë të domosdoshme për njeriun dhe ai që i përdor këto nuk bëhet i keq. Po ndryshe qëndron puna kur këto nevoja ekzagjerohen. E ka thënë Sokrati prej kohe, që njeriu duhet të hajë për të rrojtur, kurse njerëzit sot preferojnë me kënaqësi të rrojnë për të ngrënë. Shumica sot, gjellën e përdor jo vetëm si mjet ushqimi, por edhe si mjet ngacmimi të oreksit. Nevojat komplikohen me një shumicë dëshirash të tjera, të cilat pastaj bëhen ves dhe i përpijnë njeriut pjesën më të madhe të përpjekjeve të tij mendore e lëndore dhe e bëjnë krejt indiferent para mungesave dhe nevojave të të afërmit. Të ngrënët e gjellëve të zgjedhura e të shtrenjta dhe të pirët e pijeve të forta e të çmuara në kohën kur të tjerët s'kanë bukë të hanë, është një gjë aq e turpshme dhe kriminale sa s'mund të tregohet; është sikur një njeri të zërë të lozë valle në kohën kur shtëpia e tjetrit digjet, ose të hajë, të pijë e të dëfrejë para një të sëmuri që jep e merr shpirt! Këto mund të thuhen dhe për veshjen, banesën e të tjera. Banesa dhe veshja, të domosdoshme natyrisht për të na mbrojtur nga influencat e ndryshme të dëmshme, ndryshohen në mjet luksi të tepruar. Gjithashtu, i pakënaqur njeriu nga pijet e zakonshme që shuajnë etjen, gjithnjë shpik pije të reja si birrën, ke të ndryshme e të tjera, të cilat natyrisht i pi jo për të shuar etjen. Nevoja u transformua kështu në shpërdorim, në një tiran të pashpirt para të cilit shpeshherë therorizohen fuqitë më të mira të shpirtit. Këto shpërdorime që përmendim dhe që janë vetëm një pjesë e vogël, kur arrijnë kulmin, e zotërojnë krejt shpirtin e njeriut, zhdukin ç'do gjë të lartë e të shenjtë dhe e bëjnë shtazë të vërtetë. Prandaj na thotë Ungjilli: "mos mejtohi pra duke thënë ç'të hamë, ç'të pimë a ç'të veshim, sepse kësisoj sendesh kërkojnë paganët" (Mat. 6, 31-32). Vetëm paganët, domethënë njerëzit që kanë zemër kafshe dhe ndjenjë morale të pazhvilluar mund të jenë të kënaqur vetëm me përkujdesjet lëndore dhe mund të shohin në to të vetmin qëllim, i cili mund të përpijë çdo shkëndijë fisnike jete që mund të zhvillohet akoma! Mirëpo, për bijtë e mbretërisë së Perëndisë, tërë bota e jashtme me të gjitha të mirat lëndore që ka, duhet të jetë mjet me anën e të cilit të arrihet qëllimi i vërtetë që është jashtë kufijve të kësaj bote dhe përmbi të. Natyrisht, ata s'duhet ta urrejnë këtë botë, po të ngrihen përmbi të. Tërë mendimet dhe shpresat e tyre, tërë simpatitë dhe përpjekjet e tyre duhet të kenë për pikënisje mbretërinë e Perëndisë, nxjerrjen e saj në shesh dhe forcimin e drejtësisë hyjnore në botë. Dhe sa për të mirat lëndore, qenia ose jo e tyre, s'ka ndonjë rëndësi kryesore për pasuesit e Ungjillit, pas përmbushjes së atyre nevojave të pakta e të domosdoshme të trupit.

    Shkallët e mermerta të tempullit të Jerusalemit, guri i pusit të Jakovit dhe lundra e peshkatarit në liqen, janë njësoj të përshtatshme për lëçitjen e dashurisë dhe të drejtësisë në njerëzit. Lëmosha e Saraaritit, pendimi i kumerqarit, devotesa e grave mirëprurëse dhe besa e gruas kananeane nuk varen nga kualiteti dhe nga lloji i veshjes së tyre. Predikimii Jisuit gjithnjë tingëllonte me fuqi, dhe me bukurinë e tij morale i tërhiqte të gjithë, pa u marrë parasysh nëse Ai rrinte në ndonjë tryezë të pasur dhe plot me gjellë të ndonjë fariseu, a në ndonjë dasmë modeste në Kana apo merrte pjesë në ndonjë tryezë të thjeshtë të peshkatarëve të Galilesë. Në shkretëtirat e përvëluara nga rrezet e diellit, tej Jordanit, në anëdetin e gjelbëruar të Tiberiadës, në mes të shumicës me rastin e hyrjes së Tij në Jerusalem, nën barrën e rëndë të kryqit kur po ngjitte Kalvarin, bile dhe sipër në Golgotha, kudo e gjithnjë, zemra e Shpëtimtarit ka qenë njësoj e mbushur me dashuri të pakufishme që fal çdo gjë, e prekur nga hidhërimi për ngurtësinë e zemrave njerëzore dhe nga bindja për rilindjen e tyre shpirtërore.

    Kur Ungjilli na fton t'u shërbejmë qëllimeve të larta shpirtërore, dëshiron të na ngrerë përmbi nevojat lëndore të zakonshme të jetës. Nuk na mëson kurrë që t'i përbuzim këto nevoja, ose përdrimin e të mirave lëndore ta quajmë delikt. Ai që flet për bukurine e luleve të arës, që në momentet e vështira shpirtërore të tij përiku nën hijen e cedrave dhe të ullinjve të Gjethsimanisë, që atje, nën erën e këndshme të luleve që ndriçoheshin prej hënës hirplote, të falej, ishte e pamundur të ndalonte gëzimin e urtë e të matur të bukurive të natyrës, sepse ai vetë, duke pritur me kënaqësi të pamasë nga gruaja e Vithanisë aromën e shumëçmuar prej nardi, që mund të shitej për më shumë se treqind dinarë, u tha atyre që e kritikonin gruan për këtë gjest: "vërtet po ju them: kudo që të lëçitet ungjilli në këtë botë, do të kujtohet dhe vepra e kësaj (gruaje)" (Mark 14, 9). Jo; Ungjilli s'e largon krejt njeriun nga bota e jashtme, nga mirësitë dhe kënaqësitë e saj, as nuk e shkëput krejt prej saj, po kërkon vetëm vendosjen e parimit shpirtëror përmbi parimin material. Ai me fjalën: "mos doni botën, as ato që janë në botë", don të thotë që të mos e lidhim zemrën vetëm pas të mirave të botës. Zemra e njeriut është destinuar të bëhet altar i pastër i dashurisë dhe i drejtësisë së përjetshme. Duhet të lihet e lirë pra nga idholet e egra. Krishtërimi pohon me siguri, që në shpirtin e atij që don me gjithë zemër botën, s'ka vend dashuria për Atin Qiellor, po në asnjë vend nuk lyp që ta urrejmë botën. Jisu Krishti tha: "ai që dëshiron të më vijë pas, le të mohojë veten", le të shkundë domethënë çdo prirje dhe lidhje të dobët, le të mohojë "unin" e tij shtazor të vjetër, le të bëhet një qenie e re shpirtërore, po nuk urdhëron të heqim dorë, të largohemi krejt nga çdo gjë që na rrethon. Ja me pak fjalë si përfundon Ungjilli: Çdo gjë në këtë botë u krijua për ta përdorur e për ta gëzuar njeriu, por asnjë nga sa u krijuan të mos e zotërojë.

    Prandaj, ai që thotë se krishtërimi është gjoja armik i bukurisë e i gëzimit që na rrethon, ai them, ose nuk e di fare Ungjillin, ose nuk e kupton. Shkrimtari Kotljarevski p.sh. në parathënien e veprës së tij "Dhimbja e botës" thotë: "Lajmi i ri që erdhi nga Jerusalemi, solli gëzim vetëm ndër ata që mund të heqin dorë nga tërë gëzimet e jetës. Predikonte vuajtjen dhe durimin, po njëkohësisht premtonte shpërblim në qiell; mundej ta bënte njeriun të lumtur, po jo në këtë botë. Një dritë e pashuar dhe e përjetshme shkëlqente për të krishterin në qiell, por asnjë ndriçim nuk arrinte gjer në këtë luginë të qarjes. Dhe sa më shumë ndrinte flaka e besës në zemrën e njeriut, aq më tepër shtohej dëshpërimi i tij kur shikonte këtë banesë të botës mëkatare. Le të sjellim ndër mend idealet e asketëve të shekujve të parë të krishtërimit dhe të mesjetës; le të sjellim ndërmend rigorozitetin fetar të lëvizjeve të reformës. Gëzimi në
    Zotin, s'ishte gëzim për jetën". Dhe po ky shkrimtar pas nja dy faqesh shton: "Epoka e shekujve të parë të krishtërimit dhe epoka e lëvizjeve të reformës u bënë të shënuara me anë të zhvillimit të udhës pesimiste për sa i përket çmimit të botës. Frika për të ligën që vihej re në botë, ishte aq e madhe në njerëzit dhe vetëkuptimi i gjendjes së tyre mëkatare aq i fortë, saqë tërë gëzimi i jetës, bile dhe ai më i pafajshmi, ishte gjë pa vlerë dhe njeriu, i bindur për dobësinë dhe fajësinë e tij, e quajti ekzistencën e vet në këtë botë, jo si qëllim, po si urë kalimi për një jetë tjetër pa dhimbjejetën qiellore. Në gji të përjetësisë janë kallur edhe kuptimi edhe bukuria e atyre momenteve të pakta tokësore".

    Mirëpo një i tillë gjykim në kurriz të krishtërimit është krejt i gabuar. Kuptimi i vërtetë e i saktë i Ungjillit na bind me siguri, se nga të gjithë sistemet filozofike e fetare që kanë dalë gjer më sot, nuk ka doktrinë tjetër që na jep një kuptim aq të pastër dhe të mbushur me gëzim për jetën dhe për botën sesa doktrina e krishterë. Nisjen dhe mbarimin e predikimit të Shpëtimtarit e përbën thirrja e të gjithë të dëshpëruarve dhe të rënduarve nga jeta që të marrin pjesë në gëzimin më të plotë. Në darkën mistike, kur Krishti u përsëriti nxënësve të tij frytet e veprimtarisë së tij misionare trevjeçare, u tha: "këto ua thashë që gëzimi im të mbetet në mes tuaj dhe gëzimi juaj të përmbushet" (Joani 5, 11). Dhe nëse në Ungjill flitet shpesh për kryqe, për mundime e për vuajtje të tjera që i presin pasuesit e Krishtit, këto s'kanë të bëjnë me mbretërinë e Perëndisë, po janë fryt i reaksionit kundër atyre të mbretërisë së djallit. Apostull Pavli u shkruante Korinthianëve: "Në ju mund të jenë dhe herezira, që të shfaqen ata që janë të vëjejtur në mes tuaj" (I. Korinth. 11,19). Nuk është fjala pra për një nevojë të dëshiruar, po për një gjë të hidhur që s'mund ta mënjanojnë. Udha për të vërtetën është e rëndë. Kalon përmes gabimesh dhe humbjesh. Grindjet është e pamundur që të mënjanohen, gjithashtu dhe pikëpamjet e kundërta. E tillë është dhe udha për mbretërinë e Perëndisë. S'mund ta kalojë njeriu pa shkelur nëpër gjëmba. E liga ka fuqi të madhe në këtë botë. Pa luftë nuk prapset. Në luftë për të mirën dhe për të vërtetën ajo vë në lëvizje tërë mjetet e kundërshtimit. Pësimet, mundimet morale dhe fizike, çdo gjë që përgjithësisht mban emrin e Kryqit, janë gjëra që s'mund të evitohen. Dhe Dëshmori i madh i Golgothasë nuk i ka kaluar në heshtje këto: "në më ndoqën mua - tha - edhe juve do t'ju ndjekin". Po këto ndjekje s'duhet të na e nxijnë shpresën. Ato s'do të mundin ta shkatërrojnë punën që është nisur, as kanë për ta penguar realizimin e mbretërisë së Perëndisë. Sikundër shpërndahet errësira e natës para lindjes së Diellit, ashtu zhduket dhe e liga para shkëlqimit të së mirës. Ndonjë re e zezë prej tymi e ndonjë mullari të djegur mund ta mbulojnë për një kohë të shkurtër Diellin, po koha kalon, era shpërndan renë e tymin dhe dielli shkëlqen përsëri me tërë bukurinë e tij të përjetshme. Hipokrizia, padrejtësia dhe forca e kryqëzuan Krishtin mbi Golgotha, e kallën në varr duke e mbuluar me një gur të rëndë, vunë rreth varrit të shiluar roje dhe, të dehur nga ligësia, festuan triumfin e tyre kundër Tij. Po dy ditë kaluan dhe triumfi u zhduk. Krishti u ngjall dhe bashkë me të, u ngjall e mira dhe drejtësia. S'ka fuqi që ta mposhtë krejt të vërtetën, s'ka pengesë që të ndalojë përgjithmonë ecjen triumfuese të dashurisë në botë. A mund të ketë pra ndonjë gjë më të ndritshme e më të gëzuar se besa në triumfin e plotë të së vërtetës, të dashurisë dhe të së mirës? Njerëzit që janë pushtuar prej kësaj bese, vdekjen e këqyrin me buzëqeshje, në zjarr ecin me zemër të gëzuar dhe para xhelatëve thonë: "më mirë të vuajmë me të drejtët, se të gëzohemi me të pabesët". Në këtë besë të triumfit të idesë së përjetshme gjejnë shpërblimin për shtypjet dhe mundimet që pësojnë. Le të hedhim një vështrim nëpër katakombet e vjetra të krishtera; atje prehen lipsanet e mijëra dëshmorëve, që vdiqën me mundime, që u copëtuan prej bishave, që u dogjën në zjarr etj., dhe nga pikturat që janë nëpër varre, s'duket asnjë shenjë që të provojë se të parafjeturit kanë shfaqur dhimbje ose kanë patur frikë nga vdekja. Pëllumba të hijshëm, barinj të mirë, shqera të pafajshme, lule, hardhi etj. ja ç'janë pikturuar nëpër ato vende të shenjta! Gjithashtu dhe këtu nëpër kubetë e varreve të dëshmorëve, psherëtimat individuale të tyre janë ndryshuar në një himn të dashurisë triumfuese. Agimi i lindur i ditës Ungjillore i bën të krishterët të harrojnë të gjitha dhimbjet dhe fatkeqësitë. Ata dinë që mbretëria e Perëndisë arrihet me vështirësi dhe pas sakrificash të mëdha dhe se vetëm ata që vënë forcë të madhe mund ta fitojnë; dhe prandaj këta njerëz s'patën frikë as nga luftimet, as nga vuajtjet. Çdo çurkë djersë, përbën një hap përpara drejt mbretërisë së Perëndisë duke qenë njëkohësisht dhe shpërblimi më i mirë për mundimet e tyre. Sikundër një artist i shquar, kur sheh që balta të cilën ka në dorë merr formën e duhur, që statuja personifikon idenë e inspiruar, ndjen kënaqësi e entuziazëm të papërshkruar, gjithashtu dhe punëtori i Ungjillit që rron sipas rregullave dhe udhëzimeve që na dha Shpëtimtari, gjen në të një burim të pashterueshëm gëzimi e kënaqësie. Sa i dobët dhe sa i parëndësishëm paraqitet gëzimi i botës së vjetër që kurorëzohej prej lulesh dhe rrethohej prej grash të Bakut me kupa vere nëpër duar, në krahasim me gëzimet e të krishterëve! Dhe sa do të shtohej ky gëzimi jetës së krishterë, e me ç'valë të forta do ta pushtonte ky botën, po të zinte vend në zemrat e të gjithëve Mbretëria e Perëndisë me tërë fuqinë e saj!

    Në anët e polit verior dielli duket vetëm për disa javë në vit dhe megjithëkëtë mjafton që rrezet e tij t'i japin tokës jetë të re. Fushat e Siberisë së Veriut mbulohen atëherë prej pemësh të ndryshme që me farat e tyre ushqehen mijëra shpendë dhe kullosin shumë drerë. Nëse dielli do të mbetej atje dhe për një kohë më të gjatë, ato vende do të pajiseshin me një jetë vegjetale që s'mund të tregohet, dhe do të ndërtoheshin atje fshatra e qytete me toka të pasura e kullota të mëdha.

    Kështu është dhe me jetën tonë. Nëse e vërteta dhe dashuria e Krishtit s'do të vinin ndër ne si disa vizitorë të përkohshëm dhe nuk do ta ndriçonin jetën vetëm herë pas here, po do të bëheshin parime themelore, fuqi lëvizëse të vazhdueshme, atëherë dielli i gëzimit më të ndritshëm do të shkëlqente pa perënduar më kurrë përmbi botën, atëherë zemra e njeriut do të bëhej fron i mbretërisë së Perëndisë! Ardhtë o Zot Mbretëria jote ndër ne!

Tema të Ngjashme

  1. Bibla Kur'ani Dhe Shkenca
    Nga Florim07 në forumin Komuniteti musliman
    Përgjigje: 8
    Postimi i Fundit: 15-04-2009, 21:26
  2. Mbi Apokrifet
    Nga Tannhauser në forumin Komuniteti orthodhoks
    Përgjigje: 3
    Postimi i Fundit: 12-05-2006, 11:11
  3. Kodikët e Shqipërisë
    Nga Albo në forumin Komuniteti orthodhoks
    Përgjigje: 15
    Postimi i Fundit: 27-12-2005, 15:25
  4. TRINITETI rrjedh nga PAGANIZMI
    Nga ardi_pr në forumin Komuniteti musliman
    Përgjigje: 176
    Postimi i Fundit: 16-09-2005, 17:15
  5. Cili ishte ungjilli qe jezuesi po predikonte???
    Nga rudo në forumin Toleranca fetare
    Përgjigje: 7
    Postimi i Fundit: 16-03-2003, 06:30

Regullat e Postimit

  • Ju nuk mund të hapni tema të reja.
  • Ju nuk mund të postoni në tema.
  • Ju nuk mund të bashkëngjitni skedarë.
  • Ju nuk mund të ndryshoni postimet tuaja.
  •