Shekulli
Historia e ish-kampit tė punėtorėve, vilės sė viteve ’30, ku kishte ballo dhe pritje mondane nė epokėn e Zogut dhe qė tani pėrpiqen ta ringjallin Shadije dhe Pandi Batelli
Batellėt, tė jetosh nė oazin e margaritave
Belina Budini
DARDHĖ - Ka nga ata qė ngjiten nė lartėsinė 1 344 metra mbi nivelin e detit pėr tė shijuar njė copė lakror me dy peta, tė pjekur nė saē, specialitet i zonės dhe i kuzhinieres sė ish-kampit tė punėtorėve, Shadijes. Megjithėse drejtor i kėtij kampi pėr njėzet vjet me radhė ka qenė i shoqi, Pandi Batelli, njė dardhar i vjetėr, kėto 15 vitet e fundit revanshin e ka Shadija me gatimet e saj. Ish-mėsuesja e gjeografisė, tanimė rreth tė 60-ve, ua servir gatimin e saj klientėve tė paktė nė njė prej pikave mė tė bukura tė fshatit Dardhė, mes njė xhungle, fatmirėsisht jo mė urbane, por natyrore dhe ku mbretėrojnė margaritat, lulet e bardha, tė cilat ia dhuron pa kursim kėtij parku natyra dhe qė mrekullojnė vizitorėt.
Pasi ka pėrgatitur lakrorėt dhe gjellėt pėr presidentin e Republikės, Alfred Moisiun, klient i kėsaj fundjave nė restorantin e saj, Shadija rrėfen pėr “Shekullin”, se si bashkė me tė shoqin po pėrpiqet tė rikthejė klientėt e munguar nė ish-kampin e punėtorėve, njė shtėpi e ndėrtuar nė 1930-ėn dhe qė jetėn e saj tė parė e ka pasur gjatė “Belle Epoque”, siē mbahet mend periudha e Zogut nė kėtė vend. Atėherė kur, siē tregon Pandi Batelli, ish-drejtori i kampit dhe siē dėshmojnė edhe fotografitė e vjetra, nė kėtė shtėpi paksa muzeal qė tani shėrben si hotel modest dhe si restorant, organizoheshin festa mondane dhe ballo pėr tė cilat ende flitet si pėr njė magji tė largėt nga mė tė moshuarit.
Mandej nė atė shtėpi jo fort tė madhe, siē tregon Pandi dhe Shadija, priteshin deri nė 200 punėtorė, nga ata tė dalluarit qė kishin fatin tė “arratiseshin” sė paku nė kufijtė e regjimit, aty nė Dardhė. Tani, nė epokėn e tretė tė jetės sė kėsaj ngrehine me arkitekturė moderne pėr kohėn kur u ndėrtua, ata qė e vizitojnė janė kryesisht klientė fundjavash, mė sė shumti nga Tirana, disa prej tė cilėve tė pėrhershėm dhe qė nuk e lėnė tė shuhet jetėn nė kėtė fshat-pyll. Shtėpia e Batellėve ėshtė njėri nga dy ambientet qė mbajnė gjallė turizmin nė kėtė fshat, ndėrsa janė drejt fundit punimet pėr njė hotel tė ri pretencioz. Njė dynym ėshtė hisja e ēiftit Batelli nga kjo natyrė e harlisur, tokė tė cilėn Pandi tregon se e pati blerė nė krye tė herės i ati, Jani Batelli, emigrant nė Amerikė, i rikthyer nė vendlindjen e tij nė fshat nė 1929-ėn gjatė viteve tė krizės.
Si emigranti i Amerikės i Dhimitėr Anagnostit, nė kėtė filmin e fundit autentik, edhe Jani Batelli u kthye pėr tė sjellė pakėz liri dhe ndryshim nė fshatin e tij tė lindjes. Dhe e filloi me njė ndėrtim modern, qė shumė shpejt u bė i preferuar edhe pėr elitėn e kohės. Pikėrisht nė 1929-ėn u hap rruga qė ende tė shpie deri lart nė Dardhė dhe Batellėt, tregojnė se pėr shtrimin e saj punonin shtatė forde dhe se pėrfundoi shumė shpejt sė ndėrtuari. Por Jani, dardhari emigrant i Amerikės, nuk u mjaftua me kaq dhe, bashkė me njė ortak nga Boboshtica, hapi njė kafe-pijetore qė e pagėzoi me ermin “Dardha”, edhe nė Tiranė, pikėrisht pranė ish-kinema “17 Nėntorit”.
Por fshati nuk ka pasur gjithmonė njė natyrė kaq tė harlisur, siē tregon Pandi Batelli, duke shtuar se madje vendi ku ndėrtoi babai i tij i ngjante mė tepėr njė gremine, tė tilla qė ende tė zė syri mes gjelbėrimit nė Dardhė. Duket se Jani Batellit i ėshtė dashur tė punojė dhe investojė shumė pėr atė shtėpi qė pėrbėn zemrėn e fshatit tė sotėm turistik, ndėrsa njė pėrpjekje tė ngjashme pėr ta mbajtur gjallė janė duke bėrė edhe trashėgimtarėt e kėsaj shtėpie. Me thjeshtėsi dhe modesti dhe vetėm me muzikė shqiptare nė sfond, ata pėrpiqen t’i afrojnė Dardhės turistėt e munguar.
Moisiu me helikopter, vilat e Blushit dhe Ramės
VIP-at nė Dardhė
Presidenti Alfred Moisiu ka zgjedhur Shqipėrinė, por paksa nė mėnyrėn e Nanos, pėr tė kaluar tė dielėn e 28 majit, kur me njė helikopter, ambulancė ushtarake, makina dhe njė numėr shumė tė madh shoqėruesish ėshtė ngjitur nė fshatin Dardhė tė Korēės, ku ka drekuar me miqtė e tij dhe njerėz tė familjes pėrreth 3-4 orė. Ndonėse ėshtė e njohur deviza e tij pėr ruajtjen e dinjitetit tė shtetit nė prezantimet e veta publike dhe private, operacioni-fundjavė i presidentit shqiptar duket tė jetė ca i kushtueshėm, kur sheh njė numėr tė pazakontė mjetesh ushtarake dhe shoqėruesish, qė dukej sikur kishin rrethuar tė gjithė fshatin, deri tė fshehur edhe pas pemėve nė distanca tė largėta nga vendi ku drekonte presidenti. Nė fakt, siē kujtojnė banorėt e kėtij fshati, Enver Hoxha ka qenė vetėm dy herė nė kėtė fshat pėr pushime tė shkurtra, ndėrsa nė dispozicion tė udhėheqjes ishin rreth 10 shtėpi tė shtetėzuara tė dardharėve dhe disa vila tė tjera speciale qė liroheshin kur kishte rast. Vizitorėt e rinj VIP tė Dardhės kanė tanimė edhe vilat e tyre atje. Ndėrsa klientė tė herėpashershėm janė edhe prokurori Dhori Sollaku apo artistė e njerėz tė ekranit si Adi Krasta apo Sajmiri i Fiksit apo edhe Teodor Laēo, njė dardhar me origjinė dhe djemtė e tij, Bledar dhe Pandi Laēo.
30/05/2006
KATEGORIA: Metropol
Pas ardhjes sė disa njerėzve publikė, me vilat e tyre, nė fshat funksionon edhe telefoni, ka ujė tė pijshėm dhe ėshtė shtruar njė pjesė e mirė e rrugės
Dardha, fshati-pyll tė cilit po i rikthehen njerėzit
Belina Budini
DARDHĖ – Njė shkrimtar me origjinė nga Dardha e ka quajtur, pa kursim, margaritar dhe jo thjesht pse ėshtė vendlindja e vet dhe shtėpia nė tė cilėn ėshtė rikthyer. Tek e fundit, nuk ėshtė i vetmi i dashuruar pas kėtij fshati me emėr tė ėmbėl qė mė shumė sesa fshat, ėshtė njė pyll. Edhe pse tani dimrit nuk i mbeten mė shumė se 40 banorė, ndėrsa verės bėhen edhe 100, dardharėt vetė rrėfejnė se diēka po ndryshon, ndėrsa fshatit i janė afruar edhe VIP-at, sinjali i telefonisė celulare, uji i pijshėm nėpėr shtėpi dhe pjesa mė e madh e rrugės qė tė shpie atje ėshtė shtruar me asfalt, madje ėshtė rritur edhe ēmimi i tokės dhe i shtėpive, ndėrsa janė shtuar ata qė duan tė kenė njė strehėzė tė tyren nė atė fshat-pyll.
Dardha sot
Mjaft prej shtėpive duken si tė braktisura, por dardharėt thonė se janė tė shumtė ata qė po kthehen pėr t’i restauruar. Tani njė fshat i vogėl, ku nuk kanė mbetur mė shumė se 40 shtėpi, siē tregojnė librat e historisė dikur, nė fund tė viteve ‘800, Dardha konsiderohej fshati mė i madh i krahinės sė Korēės, me 1 454 frymė dhe numėronte jo mė pak se 400 shtėpi. Vetėm 20 kilometra nė juglindje nė Korēės, nė njė lartėsi prej 1 344 metrash mbi nivelin e detit, fshati malor i Dardhės figuron prej kohėsh nė atraksionet turistike shqiptare, edhe pse i harruar pėr njė kohė tė gjatė.
Njė tė diel vere nė Dardhė mund tė gjesh ende pranverėn dhe nuk mungojnė njerėzit qė shkojnė pėr ta kėrkuar stinėn ikanake, atje lart. Njė pjesė e vizitorėve, ata qė zakonisht janė banorė tė Korēės dhe krahinės, ndalen pakėz mė poshtė, nė njė lėndinė ku kanė krijuar njė lloj kampi tė vogėl, ndėrsa pjesa tjetėr, vizitorėt mė tė largėt, preferojnė tė shkojnė edhe mė lart, nė zemėr tė fshatit, pėr tė shijuar gjithēka deri nė fund. Edhe pse kjo pjesė e rrugės sė mbetur ende nuk ėshtė shtruar dhe pėr shkak tė reve tė pluhurit qė ngre era e pamungueshme, ėshtė mė mirė t’i mbash xhamat e makinės mbyllur! Rrugės kryqėzohesh rrallė edhe me vizitorė mė individualė, qė nuk zgjedhin as lėndinėn, as fshatin, por hapėsirėn e ndėrmjetme, duke i marrė pyllit mė shumė intimitet.
I vėshtirė nė dimėr, por jo mė pak i bukur nė verė, ky fshat margaritash bėhet lehtėsisht i arritshėm, ndėrsa nė muajin gusht gjallėrohet edhe mė nga njė festė tradicionale, ajo e Shėn Mėrisė. Ajo organizohet nė atė qė ėshtė pagėzuar si Sheshi i Valleve dhe pret festuesit nė datėn 15 gusht. Kisha e Dardhės e njohur, me emrin Kisha e Shėn Gjergjit dhe njė punim i rrallė i saj, kanė mundur tė mbijetojnė, edhe pse gjatė regjimit komunist ishte shndėrruar nė depo ushtrie. Midis burimeve tė ftohta tė ujit, njėri prej tyre, i quajtur “Uji i Qelbur”, pėrdoret si ujė kurativ pėr stomakun dhe veshkat. Shtėpitė janė tė ndėrtuara me gurė dhe karakteristike tė zonės, ndėrsa specialiteti ėshtė pikėrisht lakrori i gatuar me dy petė dhe i pjekur me saē.
Ka nga ata qė e preferojnė sidomos nė stinėn e dimrit Dardhėn dhe janė mė tė pasionuarit pas skive dhe dėborės, e cila ende nuk ishte shkrirė nė majat e malit tė Gramozit. Ndėrsa ėshtė duke u ndėrtuar njė hotel i ri pėr pushuesit, dardharėt tregojnė se afro 30 banesa tė reja janė restauruar kėto vitet e fundit dhe se njė pjesė e tyre shfrytėzohen pėr turizėm familjar. Niko Balli ėshtė njėri nga dardharėt qė ka investuar pėr ndėrtimin e njė hoteli alpin me 5 kate dhe duket se janė pikėrisht dardharėt ata qė po investojnė nė fshat.
Historia
Fshati Dardhė ėshtė njė fshat jo shumė i vjetėr dhe ėshtė themeluar e shtuar prej tė “ikurve”, rebelėve qė pėrndiqeshin nga Turqia, mė sė shumti pėr arsyen se nuk donin tė ndryshonin fenė. Emri “Dardhė” vjen nga njė gojėdhėnė qė thotė se kryengritėsit qė themeluan Dardhėn, ku gjetėn strehė rreth njė stani, kur i pyesnin “ku gjendeni”, thoshin “Tek Stani nėn dardhė”. Bėhet fjalė pėr njė dardhė tė egėr qė gjendej atje, ndėrsa dėshmia e parė historike gjer tani gjendet nė enciklopedinė greke Pirsos, ku thuhet: “Nė Dardhė, fshat shqiptar, u hap shkolla greqisht mė 1768-ėn”.
Nė fillim tė shekullit XX, Dardha numėronte 400 shtėpi. Profesioni i parė i dardharėve duket se ka qenė ai i druvarit. “Me karvane prej 20-30 vetash, me mushka, tė armatosur, u nisėn fillimisht drejt pyjeve tė zonave greke, atėherė ende nėn Turqinė. Qė nga viti 1800 deri nė 1935-ėn, nė Olimp punonin ende sharrat e dardharėve, jo dosido, por me teknikėn mė tė mirė tė kohės, me ujė, aq sa mbeti edhe shprehja e njohur “Ia pret me sopatėn e dardharit”, - shkruan pėr fshatin e vendlindjes sė tij shkrimtari Teodor Laēo.
Dardha, siē shkruan Laēo, mburret me origjinėn qė nga e folura deri te veshjet, kėngėt e vallet. Studimi i arkitekturės sė fshatit dėshmon pėr njė model tė veēantė tė stilit evropian qė haset edhe nė fshatra tė tjera tė Jugut. Pamja qė shfaqin ndėrtimet dhe urbanistika e fshatit, ndėrtesa solide, tė bukura, prej guri tė gdhendur e mbuluar me ploēa tė hirta, rrugėt me kalldrėme, krojet e shumta, punishte pėr zeje kryesore, njėsitė tregtare deri nė fillim tė viteve ‘40 i jepnin fshatit pamjen e njė qyteze tė lulėzuar, ndonėse pėr shkak tė ikjeve nė mėrgim popullsia tani mezi arrinte 1 000 vetė.
Pak gjeografi
Dardha ėshtė njė fshat malor midis maleve e pyjeve, njė bukuri e rrallė natyrore. 20 km nė juglindje tė Korēės, nė njė lartėsi 1 344 m, Dardha ofron njė klimė shumė tė shėndetshme e ajėr tė pastėr. Sportet dimėrore, sidomos skitė, tėrheqin turistė tė apasionuar pas tyre. Gjelbėrimi dhe freskia e ditėve tė verės, por dhe dimri me shumė dėborė, e bėjnė njė vend tė preferuar nė tė gjitha stinėt e vitit. Midis burimeve tė shumta nė kėtė fshat ėshtė edhe i quajturi “Uji i Qelbur”, qė shėrben si ujė kurativ pėr stomakun dhe veshkat. Shtėpitė e gurta, karakteristike, plotėsojnė bukurinė e kėtij fshati, por edhe njerėzit janė shumė mikpritės dhe gatuajnė specialitete karakteristike tė fshatit
30/05/2006
KATEGORIA: Metropol
Krijoni Kontakt