Debati mbi gjuhën e njësuar

[alibaba]

Format arkaike i gjen në të dy dialektet. Mirëpo përsëri gegërishtja si dialekt është më i vjetër.

Në gegërishte kemi format arkaike:

1. fjalët me N, nuk kanë pësuar rotacion: rana, i gjanë, bana, llana, véna, etj
2. fjalët me A, nuk ka pësur rotacion në Ë: andrra, ban, tande, má, atá etj

Edhe toskërishtja ka format arkaike që në gegërishte kanë ndryshu:

1. Forma arkaike DUKE, diku-diku në jug është TUKE, që në veri ka dhënë formën e shkurtë TUE, dhe formën më të re TUJ, p.sh. "tuj punue"
2. Në jug është edhe një fjalë që është ruajtur siç ishte në kohë të lashta, Ksembra, që në gegnishte bën Shemra dmth gruaja ortake. Ndryshimi ka shkuar KS => Sh,
3. Toskërishtja ruan formën arkaike "do të", ndërsa gegërishtja ka formën e re "kam me", në foljet në kohën e ardhshme. Se është forma "do të" më arkaike se ajo gege, shihet në Fjalorin Arnold Von Harfit, që kishte shkru disa fjalë e numra shqip nga dialekti i Ulqinit, ku "do ta blej" thuhej "Da ta ple". Edhe në disa krahina tjera veriore forma "do ta" përdoret me një kuptim pak më të ndryshuar.

[Smth_Poetic]

une do kisha deshire qe gegerishtja te futej ne gjuhen standarte , mirepo kjo do hapte dyert per tensione e debate te pahijshme ne rradhet e toskve e gegve .
ne cdo shtet te europes te tilla vendime drastike jane marre. gjithmone eshte sakrifikuar nje dialekt per ti lene vendin nje dialekti tjeter.

nuk mendoj se eshte koha per te tilla ndryshime .

[crazy_diamond]

Format arkaike i gjen në të dy dialektet. Mirëpo përsëri gegërishtja si dialekt është më i vjetër.

absolutisht jo,jane njesoj te vjeter,si dhe i jane nenshtruar evoluimit te tyre per mijera vjet...
shkaku i formimit te dialekteve,distanca.

[Albo]

Me qe gjuha asht lum qe rrjedh e ndryshon, pse shqetesohesh kur dikush kerkon qe standarti t'i ngjajne nji lumit qe rrjedh e jo nji kenete te themelueme e te mbyllun ne 1972?!

Shqiptaret u ndane me komunizmin ne vitin 1991. Sot eshte viti 2008. Kane kaluar 17 vjet ose gati 2 dekada ne liri. Qe nga 1972 kane kaluar plot 36 vjet ose 4 dekada. Ndryshimet qe i kane ndodhur shqipes ne keto 2 dekada nuk kane patur as vulen dhe as firmen e Enver Hoxhes, dhe as te komunizmit.

Per sa kohe do te vazhdoni te hiqeni si viktima e te mos pushtoni gjuhen standarde shqipe dhe gjuhen e shkruar letrare shqipe?! Une nuk shqetesohem se shqiptaret flasin ne dialekt, eshte e drejta e tyre, edhe une di te flas ne dialektin e vendit te origjines. Une shqetesohem kur njerezit si ky me lart i bejne rezistence mesimit nga femijet e tyre te gjuhes standarde dhe gjuhes letrare shqipe.

Kur flitet per gegnishten nuk flitet per nji te folme te ndonji plaku te gardhi a te dera e shtepise, por per nji gjuhe me 500 vjet tradite te shkrueme e me nji pasuni te madhe letrare.

Toskerishtja dhe genishtja nuk jane "gjuhe" jane dialekte. Nese ti insiston se gegnishtja eshte "gjuhe" atehere ti si padashur po insiston se ne Republiken e Shqiperise kemi dy gjuhe, dy kranina, dy kultura, dy kombe jo nje.

Kur nji geg (apo ndonji toske) shkruen gegnisht nuk e ban aspak i shtyem prej ndonji mllefi. Perkundrazi, te shkruemit gegnisht shoqnohet me nji ndjenje qetesijet shpirtnore. Te shkruemit publik te genishtes bahet i muejtun vetem mbas ramjes se diktatures e kjo shkakton gezim e harmoni e jo mllef e urrejtje. Mllefin deri tash e kam pa vetem te metastazat e mbetuna te diktatures.

Askush nuk te pengon te flasesh apo shkruash ne dialekt, eshte e drejta jote. Por nga ana tjeter mos u ankoni se pjesa tjeter e shoqerise qe shkruan nje shqipe standarde ju shperfill: nuk e bejne se jane komuniste por se nuk ju kuptojne, ju tingellon e huaj nga gjuha qe kane mesuar ne shkollat publike.

Problemi i mosnjohjes tande nuk asht rast i izoluem. P.sh. per Shkodren, ne krahasim me gjithe Shqipnine, me fole per izolim gjeografik e kulturor asht si me fole kodra mbas bregut. Do thuesh qe s'e ke fjalen per Shkodren, por per zonat e thella. Athere tue e trajtue problemin e gegnishtes si problem "çeçenesh" d.m.th. me qene i mbytun me paragjykime te ushqyeme me qellim te keq.

Te pelqen te mendosh se Shkodra eshte qendra e kultures gege e gjithe Gegnise apo jo? Ne fakt, Shkodra ishte vetem nje nga ato qendra. Mirdita ishte qendra tjeter ne ato "zonat e thella" dhe nuk ngelej aspak mbrapa Shkodres. Dhe vete At Gjergj Fishta, nuk ishte shkodran, ishte ne nje nga ato "zonat e thella" te Shkodres.

Por e kam te qarte qe ju shkodraneve nuk ua kalon njeri per kryenecesi: akoma i mbani inat Mbretit Zog edhe pas 80 vjetesh se pse e beri Tiranen e jo Shkodren Kryeqytet te Shqiperise, dhe Mbreti Zog e fliste dhe shkruante shqipen me te njejtin dialekt si ty

Albo

[dias10]

une do kisha deshire qe gegerishtja te futej ne gjuhen standarte , mirepo kjo do hapte dyert per tensione e debate te pahijshme ne rradhet e toskve e gegve .
ne cdo shtet te europes te tilla vendime drastike jane marre. gjithmone eshte sakrifikuar nje dialekt per ti lene vendin nje dialekti tjeter.

nuk mendoj se eshte koha per te tilla ndryshime .

Ndryshimet qe u bene ne 1972 me qellim standartizimin, u bene te pamenduara mire, per te mos thene me dashakeqesi.

Nuk eshte e nevojshme te sakrifikohet gegerishtja sepse te dyja dialektet e shqipes jane te folura natyrore te nje gjuhe te tille. Ndryshon puna me gjuhet e Evropes qe jane zhvillime gjysem artificiale.
I vetmi hap qe duhet ndermare eshte levrimi i shkrimit e letersise ne dialektin geg prej atyre qe e flasin.
Nese do behen ndryshime ne standart ato duhet te perfshijne disa forma tashme te gjithepranuara prej te gjithe shqiptareve si lidhorja fuqiplote gege me punu, ose perdorimi i foljeve shprehese si psh. : këqyrr(shikoj), gjëmoj(ndjek) etj qe nuk po me vine tani ne mend.

[dias10]

absolutisht jo,jane njesoj te vjeter,si dhe i jane nenshtruar evoluimit te tyre per mijera vjet...
shkaku i formimit te dialekteve,distanca.

jam ne nje mendje me ju;
jane te dyja aq te vjetra sa zanafilla e tyre shkon pertej dijes tone dhe mundesise te nje analize historike te evolucionit.

[shkodra13]

Per sa kohe do te vazhdoni te hiqeni si viktima e te mos pushtoni gjuhen standarde shqipe dhe gjuhen e shkruar letrare shqipe?!

Rolin e viktimes e kane marre jo geget, por mbrojtesit e standardit. Jeni ju qe ankoheni se po sulmoheni nga geget kur ato flasin gegnisht. Jeni ju qe ankoheni se nuk kuptoni. Jeni ju qe frikesoheni.

Une nuk shqetesohem se shqiptaret flasin ne dialekt, eshte e drejta e tyre, edhe une di te flas ne dialektin e vendit te origjines. Une shqetesohem kur njerezit si ky me lart i bejne rezistence mesimit nga femijet e tyre te gjuhes standarde dhe gjuhes letrare shqipe.

Spjegohu pak ma qarte, te lutem se per ke e ke fjalen!

Toskerishtja dhe genishtja nuk jane "gjuhe" jane dialekte.

Gegnishtja asht gjuhe e jo dialekt. Ka tradite 500 vjecare te shkrueme, tradite te pasun letrare e shkencore, rregulla gramatikore. Gegnishtja pa as ma te voglin dyshim ka prestigjin e gjuhes.

Nese ti insiston se gegnishtja eshte "gjuhe" atehere ti si padashur po insiston se ne Republiken e Shqiperise kemi dy gjuhe, dy kranina, dy kultura, dy kombe jo nje.

E konsideroj te gabuem percaktimin e kombit mbi bazen e gjuhes, packa se shume mendojne se kjo asht e vetmja gja qe i bashkon shqiptaret. Shqipfolja s'mjafton me na ba komb.

Askush nuk te pengon te flasesh apo shkruash ne dialekt, eshte e drejta jote. Por nga ana tjeter mos u ankoni se pjesa tjeter e shoqerise qe shkruan nje shqipe standarde ju shperfill: nuk e bejne se jane komuniste por se nuk ju kuptojne, ju tingellon e huaj nga gjuha qe kane mesuar ne shkollat publike.

Une shkruej e flas gegnisht e tosknisht, pra sic e sheh nuk kam pse te ankohem. Sic thue, arsyen per ankese e keni ju, qe keni marre formim te cunguem te shqipes dhe (kete e pranon) nuk kuptoni. Keni te drejte te ankoheni per kete mangesi qe ju kane shkaktue. Bashkohem me shqetesimin tuej. Prandaj them qe mosnjohja e gegnishtes penalizon kryesisht tosket.

Te pelqen te mendosh se Shkodra eshte qendra e kultures gege e gjithe Gegnise apo jo? Ne fakt, Shkodra ishte vetem nje nga ato qendra. Mirdita ishte qendra tjeter ne ato "zonat e thella" dhe nuk ngelej aspak mbrapa Shkodres. Dhe vete At Gjergj Fishta, nuk ishte shkodran, ishte ne nje nga ato "zonat e thella" te Shkodres.

E quejte gegnishten fenomen e nenkulture njerezish te izoluem gjeografikisht e kulturalisht! Kuptoje ne c'kontekst flitet!
At Gjergj Fishta nuk ishte nga "zonat e thella", por nga Zadrima. Te duhet me e kuptue se cili asht roli i qytetit, me linde gjenite apo me i ba te tille talentet, por kjo don kohe me ta spjegue dhe del jashte temes.

Por e kam te qarte qe ju shkodraneve nuk ua kalon njeri per kryenecesi
Albo

Kush asht kryeneç, ai qe kerkon zhvillimin e gjuhes apo ai qe don me mbete i gozhduem ne nji hu te ngulun shtrembet tridhjete vjete ma pare?!

[Smth_Poetic]

Ndryshimet qe u bene ne 1972 me qellim standartizimin, u bene te pamenduara mire, per te mos thene me dashakeqesi.

Nuk eshte e nevojshme te sakrifikohet gegerishtja sepse te dyja dialektet e shqipes jane te folura natyrore te nje gjuhe te tille. Ndryshon puna me gjuhet e Evropes qe jane zhvillime gjysem artificiale.
I vetmi hap qe duhet ndermare eshte levrimi i shkrimit e letersise ne dialektin geg prej atyre qe e flasin.
Nese do behen ndryshime ne standart ato duhet te perfshijne disa forma tashme te gjithepranuara prej te gjithe shqiptareve si lidhorja fuqiplote gege me punu, ose perdorimi i foljeve shprehese si psh. : këqyrr(shikoj), gjëmoj(ndjek) etj qe nuk po me vine tani ne mend.

jam plotesisht dakort me ty une. edhe pse vete jam tosk , sic e thashe me lart se kam problem qe te behet nje reforme ne gjuhen standarte duke fut edhe gegerishten ne te. edhe une e respektoj shume kete dialekt edhe pse skam shume dije rreth tij. kam pase shok nje profesor prej hasi ketu ne angli , edhe me ka habit sesi ai e lidhje gegerishten me shume fjale domethenese ne gjuhen standarte sot........psh koka-standarte krye(t) -gegerisht .......mirepo ne -thoshte ai -..... nuk nuk themi koke-tari por krye-tari edhe sesi fjala krye merrte dy-tre kuptime te gjuhen tone.
pra kjo tregon qe gegerishtja mund ti hyje ne pune shume gjuhes standarte. mgjth shqetesimi im eshte tjeterkund. une sdua ne asnje menyre qe kjo reforme ne gjuhe te hapi vend ne konflikte midis toskve dhe gegve. sepse te jemi realista mos-pelqimet e ketyre dy zonave ne shqiperi midis njeri-tjetrit akoma ekzistojne. edhe pse tirana e ca qytete ne shqiperi jane bere metropol per keto dy kultura te shkrihen midis-njera tjetres , prape ai mllefi qindra-vjecar akoma ekziston. tosket nuk kane emigruar ne shqiperine e mesme aq sa geget , e si pasoje ata jane akoma pak te distancuar ndaj gegve. nje reforme e tille do i inatosi ata jam i sigurte. une vetem kesaj gjeje i friksohem .

[Vesel Hysa]

I nderuar Albo,

Gjykimi juaj eshte i qelluar, i drejte dhe serioz.


V.HYSA

[Rina_87]

tosket nuk kane emigruar ne shqiperine e mesme aq sa geget , e si pasoje ata jane akoma pak te distancuar ndaj gegve. nje reforme e tille do i inatosi ata jam i sigurte. une vetem kesaj gjeje i friksohem

Pse, kush u ka faj toskeve qe rrine te distancuar? Ketu nuk eshte ceshtje se kush do te inatoset e kush hidherohet. Reformimi (plotesimi) i gjuhes standarde eshte nevoje urgjente.

E nese dikush hidherohet, nuk eshte ceshtje gjithkombetare ajo, eshte me teper ceshtje individuale, prandaj ata/o le te pajtohen vete.

Dhe, ato arsyetimet se gegnishtja nuk eshte e kuptueshme, jane hajgare hesapi

[Jack Watson]

Dhe, ato arsyetimet se gegnishtja nuk eshte e kuptueshme, jane hajgare hesapi

Kte e ke nxi për të theksu gegnishten?

[alibaba]

Kte e ke nxi për të theksu gegnishten?

Për të theksu realitetin. Qenkan mësu robtë me standardin dhe tash nuk kuptokan Fishtën.

[Jack Watson]

Për të theksu realitetin. Qenkan mësu robtë me standardin dhe tash nuk kuptokan Fishtën.

Jo për gjo, po ka theksu dy fjalë turke.

Fishta është i vështir t'kuptohet për fjalë të veçanta, se si ndërtim fjalia s'ka naj gjo që s'kuptohet. Unë për shembull, që jam edhe geg edhe tosk, se jam i përzim, problemin që kam te Fishta e kam me fjalë të veçanta, të cilat për kohën mund të kenë qenë të vetkuptueshme, por tashi pas 90 vitesh kanë dalë prej dëgjimit dhe duan shpjegim poshtë për t'i marrë vesh. N'fakt, se kam aq problem se edhe po si mora vesh disa fjalë, kuptimin e gjej prap.

I gjo tjetër është se (më e rëndsishmja), njerëzit janë mësu me gjuhën standarte dhe normalisht kur lexon një libër (gj. letrare) t'i e lexon vetëm me sy, rrëshket vetë, ndërsa në tekstet dialektore (geg) për shkak se njerëzit s'janë msu, u duhet ta lexojnë tekstin fjalë për fjale, si në klasë t'parë. Në këtë pikë pjesa më e madhe thotë që: nuk e kuptojmë!

E thash edhe më parë, vetëm nji standart mund të ketë. Ti thu të lëvrohen të dyja, dakort, po si të lëvrohen? Shkresat zyrtare si do shkruhen, librat në universitete si do shkruhen (apo njena fizikë tosk, e fizika n'vit të dyt geg?!), televizionet dhe gazetat kryesore si do shkrujnë, çar abetare do kenë klasat e para, apo njëra geg tjetra tosk, e pastaj çu pa me standartin etj... etj...

[hope31]

sinqerisht ashte nje problem qe duhet me e rishkue e me i dhane zgjidhje

realisht gjuha jone standarte afron me toskenishten

atehere ankesa ashte qe tosket nuk kuptojne te gjithe ata shqiptare qe flasin gegenisht ne Veri te Shqipenise, Kosove, Maqedoni, Mal te zi, dhe nje pjese te mire te diaspores dhe rralle ndodh e kunderta.

atehere ku asht faji i gegenishtes tone te mrekullueshme?

[Korbi999]

Toskerishten e flet 30-40% e shqiptareve = dialekt
Gegerishten e flet 20-30 % e shqiptareve = dialekt
Letraren , te njehsuaren, standarten si preferohet te quhet 5% = ky eshte dialekt.
Vetem nje pakice e flet dhe shkruan kete te fundit, ndaj, mund te themi me plote goje ngushellime, vetem per gjuhen standarte. Kjo eshte e verteta, nuk besoj se ka ndonje ta hedhi poshte. Nese quhen modernizim i gjuhes, shtojcat e panevojshme anglisht, italisht, greqisht apo turqisht, atehere flasim per nje dialekt te ri dhe absolutisht jo per shqipen standarte te para 90-tes. Ne kemi nevoje shpirterore te urrejme komunistet dhe regjimin e tyre, kjo eshte fisnikeri natyrisht- nga ana tjeter, nuk besoj se do te kete force asnje regjim tjeter te arrije dicka te ngjashme me ate qe beri regjimi komunist dhe ne mos e perkryer ishte nje fillim i mbare i bashkimit te kombit me gjithe teresine e idese ;- nje komb nje gjuhe dhe le te jene 100 dialekte, te tjerat jane -izma per fat te keq.
Ndaj nje kongres i ri demokratik kete here me te gjitha mendjet te kombit, eshte detyre e intelektualeve shqiptare duke mos perfshire ketu politikanet. Ja fusha, ja mejdani mos te shese dengla asnjeri. 30 mije shqiptare jane ne forum kujt ia mban le te hidhet ne akt dhe jo pallavra, plot rini jeni per te bere kaq jo tallin tr-- in me hoxhallaret e prifterinjte.... .
Salam !

[Jack Watson]

Toskerishten e flet 30-40% e shqiptareve = dialekt
Gegerishten e flet 20-30 % e shqiptareve = dialekt

Pa kufinj, me nr e te gjithe shqiptareve ne cdo treve, gegerishten e flet 70% (me variacione lokale).

[tmk]

Une mendoj se e vlen te behet nje rishikim i standardit te gjuhes por jo te shkruhen ndaras dialektet sepse vertete krijohen konfuzitete dhe do te dilte nje ,,komedi e bukur".

[Korbi999]

Po te llogaritesh edhe trevat jashte kufirit shqiptar ndoshta, megjithese jo 70%. Nuk kisha per qellim numrat ne ate qe desha te them. Bera nje perllogaritje pa Tiranen qe flet mix dhe thashe nje numer, duke ditur se popullsia e jugut eshte me e dendur se ne veri te Shqiperise pak a shum...

[alibaba]

Po te llogaritesh edhe trevat jashte kufirit shqiptar ndoshta, megjithese jo 70%. Nuk kisha per qellim numrat ne ate qe desha te them. Bera nje perllogaritje pa Tiranen qe flet mix dhe thashe nje numer, duke ditur se popullsia e jugut eshte me e dendur se ne veri te Shqiperise pak a shum...

Kosova ka së paku 2.700.000 shqiptarë, Maqedonia 1.000.000, edhe nja 100.000 Mali zi s' bashku me Preshevën, shtoji edhe diasporën, po arrin gjysmën pa llogaritur gegët e Shqipërisë.

Toskë nuk janë as 30%.

E thash edhe më parë, vetëm nji standart mund të ketë.

Ai standard është forma arkaike e dy dialekteve së bashku. Kanë të dy dialektet format arkaike, të cilat janë më të përshtatshme për standardin.

[Korbi999]

Kosova ka së paku 2.700.000 shqiptarë, Maqedonia 1.000.000, edhe nja 100.000 Mali zi s' bashku me Preshevën, shtoji edhe diasporën, po arrin gjysmën pa llogaritur gegët e Shqipërisë.

Toskë nuk janë as 30%.

Ai standard është forma arkaike e dy dialekteve së bashku. Kanë të dy dialektet format arkaike, të cilat janë më të përshtatshme për standardin.

Alibaba!
Mos kembengul tek numrat(shto edhe 2.5-3 milion arvanitas qe flasin toskerishten , hiq 500.000 prej Kosoves, 400.00 prej Maqedonise, dhe 50 mije e ca nga Mali i zi. Keshtu kendon ne wikipedia) nuk kane fare numrat rendesi per ate qe diskutohet.
Te gjithe duam, qe ne gjuhen standarte te nakatosen te dy dialektet, te merremi vesh me mire dhe te lexohemi ne nje gjuhe jo ne 20 dialekte.
Po te jap nje shembull qe te behem me i qarte. Ne nje manifestim ne NY per nje moment u desh te kendonim himnin kombetar , kishte shiptare nga te gjitha trevat..... e kenduam , stononte shume,.....ta marre dreqi fatin tone(sic thone plakat ndonjehere...).
Salam!