Reforma e sistemit politik në ambientin shqiptar

[Davius]

Reforma e sistemit politik në ambientin shqiptar

Nga Bashkim Abazi

Sociologjia politike tashmë e ka analizuar përvojën e shoqërisë perëndimore dhe amerikane për trajtimin e çështjes së modelit politik, ekonomik, social, të çështjes së të drejtave si barazi dhe pabarazi apo të të gjithë eksperiencave të ndodhura në Institutin e së Drejtës, si standarde civile, politike dhe penale.Realisht, sfondi i të drejtave të mbrojtura e të rregulluara me ligj ka ardhur në rritje bashkë me institucionet dhe mekanizmat e mbrojtjes, sepse edhe interesi i shoqërisë për siguri, paqe dhe progres është i orientuar pozitivisht nga të gjithë aktorët e jetës. Prishjen e rendit të së drejtës e ka sjellë Politika.

Ajo ka dëshmuar paqëndrueshmëri, larmi dhe refleksione jo të plota ndaj çrregullimeve të shkaktuara në jetën e përditshme të një vendi apo rajoni, veçanërisht në momente të mbarsura me kriza të pjesshme e të përgjithshme, kundër funksionimit normal të shtetit dhe të institucioneve të pavarura kushtetues dhe instrumenteve ligj-zbatuese. Në mjedisin shqiptar është e lehtë të përcaktohen e të emërtohen faktorët, shkaqet, ndryshimet dhe sfidat e Politikës, por arritja e vështrimit psiko-social dhe ekonomik, në funksion të reformës politike paraqet jo pak vështirësi.

Ndihmesa në çështjen e reformës rrjedh nga analiza periodike e të qëndrueshme të jetës politike dhe nga interesi i studimeve për të ardhmen. Pyetja është e thjeshtë: a e kemi gjetur rrugën e drejtë për reformimin e sistemit politik në Shqipëri? Nëse jo, cilat janë disa nga mangësitë e deritanishme dhe modalitetet e nevojshme për përmirësime të mëtejshme. Rruga e performancës dhe e reformimit të vazhdueshëm në Politikë arrihet padyshim duke e krijuar, mbrojtur dhe përsosur sistemin demokratik dhe Demokracinë. Dimension i pashmangshëm i këtij procesi është reformimi në fushën ekonomike, duke ndërtuar me kujdes një ekonomi konkurruese tregu me drejtim thellësisht social si dhe me një sipërmarrje serioze, të planifikuar e të mbështetur në fushën sociale, kulturore, arsimore, religjioze, shkencore etj.

Në kompleks, këto drejtime e formojnë modelin e zgjedhur të shtetit të vendit të zhvilluar dhe modern. Me rëndësi janë krijimi i hapësirave për alternativa konkurruese, përpunimi i një filozofie dhe një politike të re për përcaktimin e rrugës progresiste të shoqërisë, ecja me shpejtësi, siguri dhe kosto të përllogaritur drejt reformave për standardizim dhe rritje të nivelit të jetës së përditshme dhe krijimin e identitetit kombëtar, përpunimi i mençur i infrastrukturave ligjore - juridike për arritje në nivelet e shtetit të së drejtës - si kusht dhe premisë e sigurisë dhe stabilitetit politik - si dhe ndërtimi i bazave të shtetit të mirëqenies sociale. Këto janë drejtime me efekte vendorë, rajonale e globale, ato sigurojnë hedhjen e hapave të sigurta në projekte e procese integruese, duke mos i përjashtuar aspak formën klasike në drejtim të lëshimit të sovranitetit, në disa fusha prioritare dhe me rëndësi për vendimmarrje të shtetit, qeverisë, institucioneve të pavarura, shoqërisë civile si dhe të aktorëve e faktorëve të tjerë me më pak rëndësi, por jo të papërfillshëm, përcaktues dhe me ndikim praktik.

I. Roli i Politikës në Demokraci.

Në një vështrim të kohës së pakët (rreth një dekadë e gjysmë) ajo që është bërë nuk është pak dhe nuk është e ngjashme me shprehjen se “..nuk është bërë asgjë”. Janë këto reforma, që ndryshuan fizionominë e shoqërisë shqiptare post-totalitare. Një perceptim më i plotë, sipas standardeve të proceseve për zgjerim dhe lehtësim të saj, mund t’i ofrohet shoqërisë me kontribute akademike, shkencore, teknologjike dhe inteligjente. Një frymëmarrje e tillë do të shkurtonte kohën dhe qëndrimin me ngarkesa e pengesa të apelueshme me vështirësi dhe me kosto të lartë. Aktualisht, sistemi dhe modeli politik është kapitali më i rëndësishëm i një shoqërie të zhvilluar dhe me standarde të kohës moderne. Për këtë nivel është harxhuar shumë kohë, mjaft burime, shumë vlera dhe një moral i drejtpërdrejtë publik, rajonal e ndërkombëtar.

Historikisht, procesi i demokratizimit me anë të reformave politike është shtrirë tej mase, ai ka përfshirë rajone të tëra dhe është përzgjedhur si i arrirë. Ai është dëshmuar si një proces dinamik, i natyrshëm, i njëtrajtshëm dhe i pakthyeshëm. Cilësi të tilla të imponojnë forcë dhe vullnet, eksperienca apo përvoja të veçanta të shmangin gabimet, arritje të dukshme të prijnë për më tej me kurajë dhe besim. Në këndvështrimin e domosdoshmërisë së parashtrimit me forcë dhe të kuptimit me logjikë të përparësisë së reformës politike është pak i lejueshëm rishikimi i shkurtër historik i sistemit politik të deritanishëm (1990). Vendos këtë ndarje, pasi ende fillesa e nisur për ndryshim, pluralizëm, reformim dhe hapje ndaj rajonit e më gjerë nuk ka përfunduar, përkundrazi e ka shtruar me forcë nevojën e reformës politike, ekonomike dhe sociale.

Edhe pse të studiuara e të deklaruara mjaft herë, sistemi politik totalitar do të kërkojë vëmendjen e klasës politike – veçanërisht të historianëve e politologëve – për krijimin dhe ndërtimin e vizionit më të plotë për të ardhmen. Pas një periudhe të veçuar nga ideologjia dhe nga një drejtim i ngurtë – veçanërisht në marrëdhëniet e individit me shtetin, të lirisë dhe të drejtave, marrëdhënieve ndërkombëtare me preferenca të kushtueshme e të dëmshme (Jugosllavia, BS, Kina) si dhe në trajtimin jo human të një pjese të konsiderueshme të shoqërisë (lufta e klasave) – procesi i demokratizimit të vendit përfshiu gradualisht pjesët më të kuptueshme e më të prekshme nga klasa e re politike në rritje, ai shformoi dhe riformuloi aspekte të momentit apo çastit të nevojshëm social, rishpërndau në kaos dhe anarki juridike pronën dhe pasurinë kombëtare, i devijoi politikat ekonomike sipas planifikimeve me përfitime personale dhe interesave të grupeve të caktuara, në rritje të shpejtë dhe përfitim maksimal të padrejtë.

Aktori i parë është individi politik, i cili deri më sot nuk ka ecur në hullitë e parimit të identitetit dhe kundër parimit themelor të botëkuptimit të vjetër. Në konceptimin “…individi është i barabartë me vetveten” zë vend pandryshueshmëria e vlerës morale të identitetit politik. Të mbarsur me idhujtari të verbër tradicionale, ende nuk mungojnë ithtarët e Politikës, të cilët i vendosin parimet e jetës moderne njeri kundër tjetrit dhe të përthyer mbi parimet e vjetra.

a. Individi politik.

Identiteti i vërtetë e përmban në vetvete ndryshimin. Metafizikët dhe okultët janë vetëm për “detyra shtëpie”. E megjithatë, brenda caqeve të vogla ai do të vazhdojë të mbetet “i vlefshëm” por jo i dobishëm për progresin e plotë të sistemit social. Njësoj si me botën e gjallë, identiteti politik po i kryen dhe kapërcen gjithë ciklin e metamorfozave ideologjike dhe sociale, duke i ndrydhur kulturën dhe eksperiencën politike në një vetëdije aventure apo vizioni të pakët. Ndryshimi i llojit nuk i takon vetëm drejtuesit apo liderit të një force politike dhe si lloj i përzgjedhur në një cikël ndryshimi të shpejtë, kapërcimi i plotë në identitetin e ri kërkon më shumë kohë se sa është pasur realisht në dispozicion për aksion politik real.

Praktikisht, parimi i identitetit është i mënjanuar dhe fatkeqësisht – në teori – ai po vazhdon të sundojë mendje të ndërtuara mbi kapitale dhe shërbime, mbi mitologji dhe histori bajate, për ta sfiduar ndryshimin si “…një rast i vetëm”. E papajtueshme me Polin e Vetëm apo Polin e Tretë, në politikën e sotme po dikton matematika e renditjes “…i treti” apo “i dyti pas të parit”brenda llojit. Ky dimension nuk është aspekt real i Politikës dhe në episodin e veprimit reciprok ai e prezanton të përjashtuar ndryshimin e identitetit politik vetëm mediatikisht dhe në një formë të përkryer propagande. Sigurisht, padrejtësitë dhe mangësitë e politikës në rindërtimin e sistemit demokratik janë më të gjera, ashtu sikundër janë të shumta arritjet dhe përfitimet e një plani të gjerë social dhe publik.

Nga studimet e fundit jepet e kthjellët dhe e qartë filozofia udhëheqëse e shekullit të 20-të dhe ka zënë vend përfundimi historik, shkencor dhe filozofik i mendimit të lartë se “…Bota nuk ndryshon vetiu”. Atë e ndryshojnë njerëzit, kapitalet, shërbimet, lëvizja e lirë dhe barazia e të drejtave. Ajo ndryshohet nga ligje, ligjësi, traktate juridike, pakte historike-politikë, programe e projekte, për të eliminuar padrejtësitë sociale, duke mos i rënduar tokës dhe jetës, por duke i shpalosur tërësisht Shoqërinë, Kulturën dhe Besimin mbi vlera qytetërimi dhe me një shpirt të madh human. Në politikë ka ndodhur ndryshimi i identitetit individual dhe tjetërsimi i tij i pandreqshëm ose i korrigjueshëm me vështirësi. Individi dhe grupi politik u bënë pjesë e kohës së re politike, duke hedhur me neveri aradhen dhe individualitetet e dënuara publikisht. Ajo që ende është e mangët dhe kërkon arsyetime racionale historike është pesha, roli dhe vlera e politikës totalitare përballë Demokracisë.

Në këtë fushë hulumtimi të nevojshëm janë lëshuar anatema dhe deklarime egoiste, duke e dëshiruar periudhën si “të pa qenë” ose si një “pjesë turpi të madh” për vendin. Në këtë kuptim, Politika e sotme ka krijuar idenë, se është fushë e re dhe e shkëputur plotësisht nga e kaluara. Në vëmendje nuk mund të mos vihet fakti i egërsisë apo urrejtjes së shprehur nga “klasa e re politike” në sistemin e demokracisë ndaj reminishencave fizike të aradhes – në të gjitha rastet e të qenurit aktiv, kërkuese dhe të vendosura për të ridëshmuar forcë, vitalitet dhe qëndrueshmëri politike. Mbetjet ekstreme idealiste dhe të politizuara në thelb nuk munguan të grishin demokracinë. Aktualisht, ky dimension politik është i zbehtë, por jo i harruar.

Sot.com.al