Masakrat serbe kundėr shqiptarėve, dėshmi e gjenocidit tė njė populli, kundėr njė populli tjetėr.

Masakra e Tusuz-it, seri e gjenocidit serbė mbi shqiptarėt, gjatė luftės nė Kosovė; 1998/99.

E vėrteta mbi masakrėn e Tusuz-it, qė e kryen serbėt mbi popullatėn e pa mbrojtur civile, nė Prizren mė 26 maj 1999

Shkruanė: Gėzim Ajgeraj

Sulmet e NATO-s nga ajri, mbi caqet serbe tani mė kishin dy muaj qė vazhdonin pa ndėrprerė, derisa Ushtria ēlirimtare, anė e kėndė Kosovės zhvillonte luftė tė pa ndėrprerė kundėr ushtris, policisė, njėsiteve paramilitare serbe si dhe mercenarėve rusė e tė tjerė, nė tokė. Si kudo nėpėr Kosovė edhe nė Vėrri dhe Tusuz (paralagje e Prizrenit), vepronin tani mė dy njėsite tė brigadės 125 tė UēK-sė tė zonės operative tė Pashtrikut, tė udhėhequra nga kom. Zafir Berisha-zafa dhe kom. Zamidin Xhezairi-Hoxha. Kėto njėsite kryenin aksione tė njėpasnjėshme kundėr forcave serbe, njė sulmė i tillė u krye kėto ditė nė hyrje tė lagjes Tusuz, ku u vranė shumė polic dhe paramilitar serbė,dhe si pėrherė, ushtria serbe pėr justifikimin e humbjeve pėrpara udhėheqjes nė Beograd, hakmerrej mbi popullatėn civile, njė herit mundohej ta dobėsojė mbėshtetjen qė i bėnte popullata, luftėtarėve tė lirisė. Qė prej fillimit tė luftės nė Kosovė, e veqanarishtė pas krijimit tė zonės sė lirė nė Vėrri, forcat serbe u stacionuan nė hyrje tė kėsaj lagje duke provokuar, maltretuar, rrahur e burgosur banorė tė kėsaj lagje dhe tė Vėrrinit. Si gjithmonė forcat serbe, pėr ti arsyetuar humbjet para udhėheqjes sė tyre nė Beograd, edhe kėsaj here nė shenjė hakmarrje, ndėrmarrin sulm mbi popullatėn e pa mbrojtur civile nė lagjen Tusuz ( sepse njė pjesė e banorėve tė kėsaj lagje nuk i kishin lėshuar vatrat e tyre).Nė fillim bėhet rrethimi i plotė i lagjes nga forcat serbe nė tė gjitha hyrje daljet, pastaj njė pjesė e tyre vendosen nėpėr shtėpi, ballkone dhe nėnkulme (ėshtė pra fjala pėr snajperistėt serbė), duke e futur nė rrethim tė plotė dhe nėn kontrollė kėtė lagje. Pastajė me ndihmėn e disa shqipfolėsve shqiptarė dhe jo shqiptarė (pėr tė cilėt kjo lagje dhe organet kompetente nė Prizren dhe rrethinė i dinė shumė mirė)qė ishin vėnė nė shėrbim tė kriminelėve Shqekiq e Deniq,forcat serbe fillojnė hyrjen nėpėr shtėpit e kėsaj lagje (por kuptohet, duke i selektuar ato), njerzit qė gjindeshin nė to, vriteshin, masakroheshin dhe ēfar nuk bėhej mbi ta, po ashtu fati i njejtė i gjente edhe ata qė gjendeshin nė rrugė, nė oborr e kudo, dhe si e tillė ēfar ndodhi kjo masakėr, tė gjithė ata shqiptarė qė u kapėn atė ditė nė kėtė lagje u vranė dhe u masakruan nga ushtria, njėsitet paramilitare, mercenarė, policia serbe, e tė tjerė, ndėrsa njė pjesė e popullatės qė kishte arritur tė dalė nga kjo lagje para se tė bėhej rrethimi, i kishte shpėtuar kėsaj masakre.Pas tė gjitha kėtyre vrasjeve, filloi plaqkitja e shtėpive shqiptare, dhe pastaj ua vėnin zjarrin atyre, pra po kėtė ditė nė lagjen Tusuz, pėrveq qė i vranė 25 shqiptarė, forcat serbe dhe tė tjerė i dogjėn edhe 245 shtėpi.Kėshtu pra dita e 26 majit 1999 nė Tusuz, pėrveq qė u skuq me gjakun e martirėve, qė u martirizuan nė shtėpit e tyre, nė tokėn e tyre dhe nė atėdheun e tyre- Kosovė, mbi qiellin e kėsaj lagje mbuluan retė e zeza tė tymit qė dukej sikur dilte nga zemra e tokės. Pra mė 26 maj 1999, nė lagjen Tusuz u vranė ;Neki Gashi 1935,Hesat Xhemshiti 1937,3.Bejan Xhemshiti 1975,Rafet Abdylmexhidi 1947,Sami Abdylmexhidi 1951,Shefik Abdylmexhidi 1978,Behar Abdylmexhidi 1982,Mirsat Osmani 1975,Hyrmet Sylejmani 1964,Bislim Qengaj 1921,Selvinaze Qengaj 1923,Salih Elshani 1936,Ymer Thaqi 1945,Avdi Berisha 1921,Refki Berisha 1961,Hajrim Arifi 1977,Sani Bajrami 1968,Selim Berisha 1932,Feim Berisha 1927,Xhemajli Poniku 1933,Halil Poniku 1937,Fazile Maqkaj 1968,Rexhep Maqkaj 1923,Nijazi Muja 1959,Fadil Ramadani.



Kėtyre krimeve serbe nė Prizren, i paraprijnė edhe shumė krime tjera edhe nė Vėrri dhe rrethinė

Pėr ta dokumentuar edhe mė me fakte kėtė qė e thamė, serbėt nė Prizren dhe rrethinė kryen edhe mė herėt kėso krime dhe masakra, edhe nė fshatrat e Vėrrinit, gjatė ofenzivės sė shtatorit 1998, nė Lez e vranė Asllan Berishėn (66v.) dhe Izair Berishėn (66v.),kuse nė malet e Lez-it, tė vrarė u gjetėn edhe Muhamet Shemsedini, Xhymret Shemsedini nga Zaplluzha dhe Sabri Maliqi nga fshati Kuklibeg i Opojės,ndėrsa nė mbrėmjen e 1 shtatorit `98, forcat serbe vranė edhe Tamil Shalėn (43v.), Refki Shala (28v.) dhe Milaim Thaqi (28v.) tė gjithė nga Kushtendili, ndėrsa njė ditė mė vonė, pra mė 2 shtatorė 1998, nė fshatin Malėsi e Vėrrinit e vranė: Bajram Thaqin (65v.), Nesim Krasniqin (68v.), Musel Halilaj (76v.) Skender Mehmedaj (86v.), Agush Kryeziu (70v.)dhe Qazim Poniku (86v.), ndėrsa njė ditė mė herėt edhe fėmijėn 5 vjeqar; Arlind Kryeziun, ndėrsa mė datėn 4 shtatorė `98, po nė kėtė fshatė u egzegutua i riu Afrim Maliqaj. Edhe nė Jeshkovė (Gjeq), gjat datės 2 shtatorė 1998 srbėt vranė shumė civil; Kadishe Berisha 1926, Merxhan Shala 1925, Fatime Shala 1944, Myrvete Shala 1968, po tė njejtėn ditė nė Hoqė tė qytetit; Hate Shala (70v)dhe Xhemil Krasniqi (47 v.).Mė datėn 7 shtatorė nė shtėpin e tyre nė Prizren, nga policia serbe u vranė Astret Poniku dhe Arsim Poniku. Po ashtu mė datėn 11 marsė 1999, nė rrugėn e fshatit Hoqė e Qytetit, serbėt e vranė plakun Asllan Krasniqi (62v.).Kurse kah fundi i marsit, derisa serbėt po e dėbonin popullatėn e fshatit Struzhė (Sharr) pėr nė shqipėri, snajperistėt serbė e vranė tė riun Anif Mujin dhe plakun Emrush Sezallari (92v.), po ato ditė nė afėrsi tė kodrės sė (Kryekodrės)*cvilenit e vranė edhe Sejdi Thaqin (64v.), Randan Thaqin 1962 dhe e plagosėn Ismail Thaqin (39v), tė gjithė nga fshati Kushtendil. Ndėrsa mė datėn 7 prill 1999, pas humbjeve qė i pėsuan nė fshatin Kushtrim (Billushė), serbėt i vranė katėr pleq qė i kishin zėnė rob nė Hoqė tė Qytetit; Amet Krasniqi 1917, Mehmet Shala, Tamil Krasniqi, dhe Rrahim Shala, po tė njejtėn ditė edhe nė Kushtrim (Billushė) plakun Ahmet Dervishaj. Shėnimeve tona, pėr krimet serbe u mungojnė edhe shumė tė vrarė nė komunėn e Prizrenit, por shpresojmė qė nė njė shėnim tė ardhshėm ti plotsojmė tė dhėnat pėr krimet serbe tė bėra kundėr popullatės civile nė kėto anė.Pra krimet serbe mbi popullatėn civile, kapin numrin mė tė madhė tė krimeve qė i kemi dhėnė kėtu, sepse u mungojnė shumė tė zhdukur nė kėto anė, tė vrarė nė burgje etj, ndėrsa pėr luftėtarėt e lirisė nė njė shėnim tjetėr mė tė gjėrė. Vlersuar nga ky kėndė, serbėt nė tė shumtėn e rasteve, nė pa mundėsi pėr tė u pėrballur me ushtarėt e UēK-sė, kryen shumė vrasje dhe masakrime mbi popullatėn civile, me qėllim qė tė krijojnė urrejtje dhe ta dobėsojnė mbėshtetjen qė i bėnte popullata civile UēK-sė,tė futin frikė dhe panik nė popull pėr ti lėshuar vatrat, ti justifikojnė humbjet pėrpara qeveritarėve tė vetė,dhe shumė faktorė tė tjerė nė shėrbim tė interesave tė tyre hegjemoniste, qė kėrkojnė njė trajtim tė gjėrė nė kėtė drejtim.



Disa dėshmi rreth vrasjes sė martirėve tė masakrės sė Tusuz-it
Vrasja e banorėve civil, nė lagjen Tusuz, nga policia serbe mė datėn 26. 05 1999, u krye nė mėnyra mė makabre dhe mė barbare nėpėr vende tė ndryshme, kudo qė i hasėn ata.Popullata civile e pa mbrojtur atė ditė patė mbetur nėn mėshirėn e kriminelėve dhe barbarėve serbė dhe shėrbėtorėve tė tyre shqipėfolės, disa muslimanė (tė ashtėquajtur boshnjakė tani) dhe disa romėve qė ishin vėnė nė shėrbim tė okupatorit. Siq dihet, qė prej fillimit tė luftės, policia serbe ishte stacionuar nė skajė tė lagjes Tusuz nė njė shtėpi private, qė e kishte kthyer stacion policorė, prej nga maltretoheshin, torturoheshin dhe rraheshin banorėt e lagjes Tusuz dhe ata tė fshatrave tė vėrrinit, qė duhej tė kalonin atypari. Dhe dihet tani mė se serbėt, humbjet e veta gjithmonė i shėndrronin nė hakmarrje mbi popullatėn civile. Njė sulmė tė kėtillė ata e ndėrmorėn po kėtė datė kundėr popullatės civile tė lagjes Tusuz, e cila kishte qenė halė nė sy pėr okupatorin serbė gjatė gjithė luftės, pėr shkak tė kontributit tė dhėnė nė shėrbim tė UēK-sė dhe nė mbeshtetjen e sajė e tė luftės qlirimtare qė e zhvillonte ajo.Nė fillim nga forca tė shumta policore, ushtarake e paramilitare, u bė rrethimi i lagjes, e cila u futė nė rrethim tė plotė nė formėn e unazės, prej nga ishte gati e pa mundur tė dilej. Kėti rrethimi i kishin shpėtuar vetėm ata qė kishin dalė pėrpara se tė bėhej rrethi nga ushtria e policia okupatore, ndėrsa popullata e cila kishte ngelur nė kėtė rreth, tani mė ishte nė duart e barbarėve serbė dhe shėrbėtorėve tė tyre. Pra tani mė nė lagjen tusuz, kishte filluar krimi mbi popullatėn civile, do tė i japim disa verzione se si u vranė dhe u masakruan banorėt e kėsaj lagje;Pra sulmi kishte filluar qė nga mėngjezi i ditės sė mėrkurė, 26 maj 1999, ndėrsa pasdite futen nė shtėpinė e Hesat Xhemshitit, kėtu ushtarėt serbė dhe policia i fillojnė maltretimet kundėr tijė dhe vėllaut tė tijė Xhevatit, tė cilin mė vonė e largojnė nga aty, ndėrsa nė shtėpi i mbajnė Hesatin dhe djalin e vėllaut tė tijė Bejanin (i cili edhe mė parė kishte qenė i zėnė rob nga forcat serbe, vetėm pak ditė pėrpara ishte liruar), tė cilėt i torturojnė dhe nė fundė i egzekutojnė nė shtėpin e tyre.Ndėrsa Rafet Abdylmexhidi, njė burrė 52 vjeqarė, i cili shumė herė kishte vėnė kontakte me njėsitin e UēK-sė nė anėn e Vėrrinit, ditė e 26 majit, u gjendė nė shtėpin e tijė sė bashku me vėllaun e vetė Samiun, me tė ishin edhe djemt e vėllaut Shefiki dhe Behari, kushėriri i parė i tyre Hyrmet Sylejmani dhe djali i dajės sė tyre Mirsat Osmani. Paramilitarėt serbė u futėn nė oborrin e shtėpis sė tyre, pra duke kaluar mbi mure, fillimishtė futen nė shtėpin e Xhevat Xhemshitit, duke vazhduar edhe nė shtėpinė e Vahit Abdylmexhidit, dhe pasi u futėn nė oborrė, serbėt i vunė zjarrin veturės e cila gjendej nė oborr, pastajė me kondak pushke e sulmoojnė Rafetin pėrpara anėtarėve tė familjes, tė cilin e mbulonė gjaku, dhe pasi i plaqkitin, antarėt e familjes i largojnė nga shtėpia, ndėrsa Hyrmetin e marrin me vehte dhe e qojnė deri nė shtėpin e vetė, ja marrin edhe veturėn dhe pėrsėri e kthejnė nė oborrin e shtėpis sė Rafetit. Pastajė i ekzekutuan para shtėpis , pra aty u kzekutua Rafeti me tė vėllaun Samiun, djemt e Samiut: Shefiki dhe Behari, kushėriri i tyre Hyrmeti dhe djali i dajės Mirsati. Shefiku, Bejani, Mirsati dhe Hyrmeti, qė tė katėr edhe mė herėt kishin qenė tė zėnė rob nga forcat serbe, vetėm pak ditė para masakrės nė Tusuz ishin liruar.Me rėndėsi tė ceket, se Behar Abdylmexhiti, ishte mė i riu nė masakrėn e Tusuz-it, ende pa i mbushur 17 pranvera, dhe ishte nxėnės i medreses sė Prizrenit, prandaj sipas njė dėshmitari okular, pėrpara se ta vrisnin barbarėt serbė, ai kishte thirrur ezan.Nė kėtė grup siq e thashė, u ekzekutua edhe Hyrmeti, tė cilin e kishin dėrguar duarlidhur deri nė shtėpi, ja kishin marrė veturėn, pasi ja ndezėn e dhe shtėpinė dhe pastajė e vranė sė bashku me kushėrinjėt e vetė.Sipas njė dėshnitari okular, thuhet se nė mesin e kriminelėve serbė kishte edhe tė atillė qė e flitnin mirė gjuhėn shqipe.Ndėrsa plakun Bislim Qengaj sė bashku me plakėn e vetė, serbėt pasi i morėn njė shumė tė hollash i ekzegutuan tė dy nė dhomėn e ditės.Me rėndės ėshtė qė tė citojmė se ky plak, atyre qė i larguan pėr nė shqipėri u kishte thėnėu ishalla do tė ktheheni, por neve vėshtirė se do tė na gjeni, megjithatė neve mė lehtė e kemi kur juve nuk ju shohim nė duar tė barbarėve.Edhe Salih Elshanin, serbėt e vranė nė oborrin e shtėpis sė vetė, pra ky ishte njė plak i vendosur qė pėr asnjė qmim nuk kishte pranuar ta lėshonte Prizrenin. Ymer Thaqi, vetėm njė javė pėrpara se ta lirojnė, nga se ishte robė nė hapjen e istikameve nė kufirin me shqipėrinė,si shumė banor tjerė tė Tusuz-it, ja bastisin shtėpinė, dhe ja vrasin kalin nė ahur, ndėrsa atė patėn liruar mė 22. 5. `99, pak ditė pėrpara vrasjes.Edhe Avdi Berishėn, nė fillim tė majit e patėn arrestuar serbėt dhe pėr tri ditė rreshtė ishte keqtrajtuar nė mėnyrat mė barbare, dhe kur ishte liruar ashtu i rrahur ishte strehuar te miku i tijė Ymeri. Plaku 78 vjeqarė Avdi Berisha citohet tė ketė thėnė, pėr ditėt qė ishte nė torturė; Nuk ishte i rėndė dajaku, sa ishte i rėndė momenti kur ma hoqėn kėsulėn e bardhė dhe ma shkelėn pėrpara syve tė mi.Ndėrsa ditėn e krimit Ymer Thaqin Dhe mikun e tjė Avdi Berisha nga Fshati Arbėri (Leskovec), dy agjentė serbė rreth orės 18.45 hyjnė nė oborrin e shtėpis sė Ymerit dhe aty i gjejnė tė dy, pastaj i marrin dhe i futin njėrin nė njėrėn dhomė dhe tjetrin nė dhomėn tjetėr dhe me nga njė plumb nė kokė i ekzekutojnė.I varrosėn ushtarėt e UēK-sė gjatė asaj nate nė oborrin e shtėpis sė Ymerit nė pamundėsi pėr tė i varrosur nė varrezat e qytetit.Edhe Refki Berisha u ekzekutua nė shtėpin e tijė nė Tusuz.Hajrim Arifin , serbėt e gjetėn nė shtėpin e tijė me familjen, , e ndajnė nga familje dhe e dėrgojnė nė bodrumin e shtėpisė dhe aty e ekzekutojnė me dy plumba nė gjoks, pastaj ja kallin edhe shtėpinė.Gjurmėve tė kėrkimit tė kufomės, babai i tijė shkonė nė spitalin e Prizrenit, ku mjekėt serbė i kėrkojnė 3000 DM, vetėm pėr ta identifikuar kufomėn nė morgun e spitalit, por gjatė rrėmujės sė krijuar, kur nė ato momente serbėt i sjellin 50 kufoma tė ushtarėve dhe policėve tė vetė tė vrarė, ai pėrfiton nga rasti dhe e merrė kufomėn e djalit tė vetė.Edhe Sani Bajramin serbėt e gjetėn nė shtėpin e tijė, pasi ja nxjerrin familjen nga shtėpia ja futin flakėn shtėpisė, familjes i thonė tė niset menjėherė pėr shqipėri, ndėrsa Saniun e ndalėn.Pas kthimit tė familjes nga Shqipėria, nė oborrin e shtėpisė u gjetėn tre plumba, njolla gjaku dhe tri gropa.Neki Gashi, u vra nga forcat serbe po ditėn e 25 majit rreth orės 8.30 minuta, nė koridorin e shtėpis sė vetė nė prani tė bashkėshortes sė tijė, pastaj i dogjėn edhe shtėpinė, ndėrsa sipas dėshmive tė bashkėshortes sė tijė, sė bashku me kriminelėt serbė ishin edhe romė dhe tė tjerė qė u shėrbenin atyre, ndėrsa varrimin e bėri bashkėshortja me disa tė afėrm tjerė nė varrezat e qytetit tė Prizrenit.Selim Berisha sė bashku me vėllaun e tijė Feimin, ditėn e vrasjes ishin nė qytet pėr tė blerė bukė, duke u kthyer diku rreth orės 11.30, nė rrugė mbi varrezat e qytetit hasin nė policinė serbe, me kėtė rastė ata fillojnė tė i plaqkisin dhe tė i maltretojnė, e pastajė edhe i ekzekutuan, trupat e pa jetė i dėrguan nė morgun e spitalit tė Prizrenit, ku u mbajtėn njė javė e pastaj i varrosėn njė javė mė vonė nė njė varrezė masive.Edhe Xhemajli Poniku sė bashku me vėllaun e vetė Halil Poniku,pasi i kishin legjitimuar tė dy vėllezėrit,i ekzekutuan nė rrugėn pranė varrezave tė qytetit, afėr shtėpis sė Garip Krasniqit nga policė e paramilitarė serbė. Fazile Maqkaj, ishte invalide e paralizuar, tė cilėn paramilitarėt serrbė rreth orės 10.00, e kishin vrarė dhe djegur gjysmėn e trupit. Kur ishte kthyer babai dhe nėna qė nuk kishin qenė nė shtėpi, trupin e vajzės e gjetėn gjysmė tė djegur dhe pastaj gjatė asaj nate e varrosin nė oborrin e shtėpisė, pastaj tė dy prindėrit largonhen pėr nė Shqipėri.Fazilja ėshtė e motra e dėshmorit tė kombit Selver Maqkaj i cili po ato ditė ra heroikishtė nė vijat e frontit mbi pashtrik. Rexhep Maqkaj, po ashtu ėshtė vrarė ditėn e 26 majit 1999 nė lagjen Tusuz tė Prizrenit, trupi i tijė i pa jetė u gjetė nė njė grumbull plehu.Ndėrsa pėr Fadil Ramadanin dhe Njazi Mujėn nuk kemi tė dhėna.Po ashtu, pėrveq gjith kėtyre vrasjeve, serbėt plaqkitėn shumė pasuri nė kėtė lagje dhe i dogjėn rreth 250 shtėpi tė shqiptarėve, pėr tė humbur shumė gjurmė tė krimeve tė tyre.Kėshtu pra dita e 26 majit 1999 nė Tusuz, pėrveq qė u skuq me gjakun e martirėve, qė u martirizuan nėpėr shtėpit e tyre nė tokėn e tyre dhe atdheun e tyre – Kosovė, mbi qiellin e kėsaj lagjembuluan retė e zeza tė tymit qė dukej sikur dilte nga zemra e tokės, nga zemra e qytetit tė lashtė tė Prizrenit, nga zemra e kosovės.



Marrė nga libri para botimitasakra e Tusuz-it, Gėzim Ajgeraj, janar 2003.