Mendoj se ka aritur tek hapat e para, vrehet se ajo ėshtė e mbushur me naivitete dhe vese,si njė praktikė e gjatė diktatoriale sllavo komuniste totalitare. Teorikisht,politika ėshtė njė shkencė qė padyshim i nėnshtrohet ligjeve tė veta tė shkruara dhe praktikuara me kohė,veēse nė kėtė drejtim politika shqiptare ngelet naive aq dhe e paditur,kur dihet se nė praktikė politika mbetet njė shprehje e koncentruar e demokracisė dhe shfaqjes sė konkurencės sė alternativave.Mirėpo politika shqiptare nė tė kundėrtėn, pėrcillet me vese jo pozitive,ajo pėrcillet me demagogji qoftė demokratike apo komuniste,apo thėnė ndryshe, e pėrcjellur me mashtrime nga termat demokratike tė trashiguara nga njė sistem diktatorial,pra njė mashtrimi i ngritur nė sistem ose bėrja e njė politike inegzistente dhe larg realitetit historiko politik.Kjo ka lėnė jo pak pasoja nė shoqėrinė tonė. Edhe populli i thjeshtė kur sheh se ēka bėhet atje „lartė“,dhe kur pėrcjell shtypin shqiptar apo pėrcjell televizionin ,ndjek mos tolerancėn,kokėfortėsinė,megalomaninė,pėrēarjet,et iketimet,fyerjet mes tyre atėherė padyshim se ē’orientimi arin deri tek nė kulmin e dėshprimit,kjo ėshtė e barabartė nėqoftėse mund tė them sikurse kur „Gjenerali kėput degėn e pemės,atėherė ushtari shkul dhe rėnjėt e tėrė pyllit“,ndaj kjo teori e politikės shqiptare mund tė zgjidhet vetėm atėherė kur poltikanėt amatorė dhe tė brumosur nga e kaluara marksiste-leniniste dhe titiste,e tė zavendėsohen me tė rinj dhe profesional me analiza tė thella dhe nė kohė praktikisht tė dėshmuara.
Nė tė vėrtetė del se sot tė gjithė shqiptarėt meren me politikė,ashtu qė duke e zbritur ate nga lartėsia shkencore nė ndejė odash e llafe kafanesh,gjersa dhe aspiratat kombėtare arijnė tė devalvohen nė pronė tė vetėm njė grupimi politik,pavarėsisht se sa ėshtė jetėgjatė ai grupim apo parti,ndėrsa njė parti politike sa e ka jetėgjatsinė e saj pa baza historike dihet mirė,ndaj dhe politikanėt e kėtyre grupimeve qė kanė marė pėrsipėr tė orientojnė antarsinė e tyre apo mė gjėrė elektoratin e saj,shihet se kan njė varfėri nga tė gjitha drejtimet,ndaj dėshmojnė dhe paaftėsinė e tyre pėr ti pėrballuar detyrat e mara pėrsipėr.Individi „politikani drejtues“ kur tė arijė tė ēlirohet nga zinxhiri i vrafėrisė dhe kur tė emancipohet nga zinxhirėt e skllavėrisė sė gjatė qė ende dhe sot gjenden tė ngulitura nė shpirtin dhe vetėdijen e tij ,atėherė lirshėm do tė mund tė merret nė mėnyrė dinjitoze me politikė kombėtare, dhe politika kombėtare nuk kėrkon fanatizėm lokal apo krahinor,gjelozi intelektuale,militantizėm partiak,nostallgji, apo konkurencė amorale,por ka nevojė pėr profesionalizėm, mirėkuptim,tolerancė,pėrgjegjėsi dhe unitet aspirate,ndaj politika si shkencė mbėshtetet tek arsyeja,por kur politikės i humbet arsyeja dhe kapėrdhehet nėpėr labirintet e pasioneve tė politikanėve ajo atėherė humbet tė qenurit politikė.

FANATIZMI POLITIKO PARTIAK

Ėshtė njė burim kurthesh dhe dhune e cila pėrjashton pėrfundimisht instalimin e mirėkuptimit ,tolerancės dhe fjalės sė lirė nė njė grupim, ose deri nė institucione,duke i ngurtėsuar idetė dhe mesazhet politike tė aspiruara.Fanatizmi bėn ato tė domoduara dhe i zhvesh nga elektorati dhe njėherit politikanėt i nxjer jashtė kohe,dhe atėherė si zakonisht qė u ndodh fanatikėve,i bėn ata tė pasukseshėm ndaj dhe ata zgjedhin rrugėt jo demokratike dhe jo tė moralshmet.Aty lind prepotenca e liderėve fanatik tek tė cilėt operojnė me fiksione,me manire dhe tabu.Ndėrsa pėr fanatikėt nė politikė seleksionohen vetėm ndjekėsit fanatik, duke kultivuar servilizmin dhe spiunimin pėrbrenda nė parti e pse jo dhe deri nė sitem,(shih sistemet totalitare komuniste),ndaj dhe partia atėherė fillon tė mednojė e veprojė nė mėnyrė tė gabuar e deri nė inkriminimin dhe humbjen e arsyes.Andaj partia ose politikani qė ėshtė i zhytur me fanatizėm nė parti e qė ngritet deri tek POPULLI me krimin pėr „hir tė interesave tė larta kombėtare“ e tė tjera budallėqes,janė qė nė fillim demagogji boshe, fillimishtė tė parapara nė dėshtim para elektoratit,meqė fanatizmi partiak lind nga injoranca politike por edhe nga elementė tė tjerė tė edukatės,kulturės,arsimimit dhe tė karakterit tė politikanit,dihet se fanatiku hyn nė politikė me paragjykime me paramendime,me dogma.Pėr ne ėshtė e kuptueshme se ku e ka burimin ky fanatizėm,mirėpo lind domosdoshmėria urgjente e pastrimit tė shoqėrisė shqiptare nga fanatizmi partiak,ndrimin e klasės politike shqiptare tė demoduar,meqė ata kanė frikėn e paktit tė tolerancės. Ashtu tė edukuar nga sitemi titist marksisto-leninist ,por dhe tė demokratėve nė tranzicione,ata pėrjashtojnė mundėsinė e tolerancės dhe demokracisė sė vėrtetė,flakin tė drejtėn e dikushit tjetėr apo njė alternative tjetėr,frigohet nga ndarja e pushtetit me grupim tjetėr politik meqė udhėhiqet nga motoja „MĖ E MADHJA“ qė nėnkupton dhe forcėn apsolute andaj shkon dhe drejt kaosit,duke u frikėsuar nga bashkėpunimi me aletėt e tjerė politik,si frigė e kundėrshatrėve dhe alternativave tjera politike ajo dhe s’pranon rinovimin mbrenda saj duke pėrjashtuar respektimin e ligjeve e individualiteteve.Ndaj dhe ky fanatizėm politiko-partiak e orienton antarin dhe elektoratin e saj drejt ; agresivitetit pasiv nė vend qė tė jetė vetėm aktiv, e bėn politikėn demagogji nė tė kundėrtėn qė duhet tė jetė transparencė, e bėn politikėn histori,kur duhet vetėm tė shfrytzojė mesazhet e historisė pėr shtrimin e traseve tė sė ardhmes sė popullit e atdheut,e shfrytėzon autoritetin politik pėr zhbėrjen dhe zhdukjen e kundėrshtarėve politik,nė tė kundėr qė duhet ti respektojė ata,punon qė brenda partisė apo grupimit tė saj tė lulėzojnė,autokracia partiake,renegatėt,servilizmi,spiunimi,hajdutėt dhe injorantėt,nė tė kundėrtėn qė duhet tė afrojė personalitetet,tė diturit,njerėzit me karakter e moral,ata qė prononcohen jo si duhet por si ėshtė e drejta,e bėn politikėn tė lulėzojė nė kultin e individit,nė tė kundėrt qė duhet tė fitojė terren vetėm kulti i grupit, e bėn politikėn qė tė mbizotėrojė gjuha e urrejtjes,nė tė kundėrt qė duhet tė mbizotėrojė vetėm dialogu, operon me sllogane nė vend qė duhet tė respektohet psikollogjia dhe shqetsimet e elektoratit,nė vend tė transmetimit tė mesazheve historike pėr ardhmėrinė,mbars klimėn politike nė popull me emocione negative,madje e bėn politikėn tė pa ndalshme,dhe e vė ate para rrezikut tė pėrēarjeve krahinore apo lokale,si njė precedentėt mė tė rrezikshėm,nė vend qė tė punojė pėr tė kundėrtėn,pėr bashkimin dhe lartėsimin e kombit,qoftė edhe pėr ēmimin e sakrificės tė interesave imediate tė partisė.Po kujt i duhet njė parti qė nuk i shėrben interesave tė larta tė kombit,por bėn maraton pas interesave tė ngushta partiake,,pas nostallgjive,ose pas interesave tė ngushta tė disa nostallgjikėve.Ndaj kėto parti janė tė destinuara tė kthehen nė relike muzeale,atėherė kush janė ata qė u shkojnė prapa kėtyre partive ose politikanėve fanatikė ? Janė pozat demokratike qė merr politikani bartės i kėtij vesi,ata marrin poza prej idealistėsh,herė,kur ia do nevoja,marrin poza patriotėsh tė thekur,e herė tjetėr marrin pozė tė njė kompetenti,dhe kėshtu fanatizmi partiak bėhet ekuivalent me injorancėn dhe demagogjinė totale.Efekti i fanatizmit partiak ėshtė interesi pėr kompensim i varfėrisė sė xhepit,shpirtit dhe trurit.Nėse ndonjė politikan duhet patjetėr tė bėjė politikė me karizėm,kėtė duhet t’ia lėne elektoratit,dhe nė asnjė mėnyrė mos tė bjerė nė grackėn e ndonjė „fanatiku partiak“,meqė me kohė kėrkohet nga ai tė shėndrohet o nė renegat,o nė servil partiak,prandaj vetėm me ftohjen e kokės do tė justifikojė angazhimin e politikanit nė politikė.

AUTOKRACIA PARTIAKE

Natyrisht se partia angazhohet pėr mbrojtjen e egzistencės sė saj nga ata qė nė mėnyra tė ndryshme tentojnė zhbėrjen e saj.Mirėpo historia e partive politike kudo nė botė ka treguar se krijimi i partive ka lidhshmėri interesash tė grupimeve dhe shtresave tė caktuara shoqėrore qė kanė motive patriotike, politike,ekonomike,sociale etj etj.. Pėr shemull me rrėzimin e perandorisė sė kuqe tė diktaturės sllavo-titiste nga ish jugosllavia,interesi politik etnik pėrbėnte motivin kryesor tė daljes nė skenė tė partive politike tė cilat me programet e tyre,tentojnė qė popullit apo elektoratin qė pėrfaqsojnė ta pozicionojnė apo rendin nė pozicion tė barabartė me popujt e tjerė.Kėshtu qė nė Kosovė lindi LDK-ja si pėrfaqsuesja e tė gjitha grupimeve dhe shtresave shoqėrore qė inspironin idealet e lirisė dhe pavarėsisė nga kthetrat serbosllave.Dhe mbi njė decenie tė egzistimit tė saj arriti nė avansimin e statusit politiko juridik tė Kosovės si nė planin e mbrendshėm ashtu dhe nė ate ndėrkombėtar.Mirėpo mungesa e bazės historike tė partisė si dhe toleranca e tepruar ndaj agresivitetit shoven serb cenimit tė integritetit dho sovranitetit tė Kosovės,dhe politika jo violente pėrballė makinerisė vrastare shovene serbo-ortodokse,nxjeri nė pah grupime tė tjera politike me programe tė kohės sė anatemuar por tė pėrshtatura nė kushtet dhe rrethanat e sodit.Dhe tė gjitha kėto parti politike nė Kosovė(32 sosh) kanė tė vetmin qėllim ate tė lirisė dhe pavarsisė sė Kosovės.
Nė shtetin amė (Shqipėri),ndryshe nga ajo nė trojet e robėruara,nė vitet e 90-ta lindi si lėvizje antikomuniste shqiptare PD-ja e cila u bė zėdhėnese e fuqishme antidiktatoriale,duke patur mbėshtetjen e gjithė asaj shtrese tė persekutuarish ,dėnuarve dhe internuarve politik gjatė diktaturės gjakatare antikombėtare enveriste.Po dhe kjo mundi jo gjatė kohė tė qendrojė pa pėlsitur nga mbrendėsia.Kjo pėlsitje hapi rrugė,natyrisht me vetė gabimet e PD-ės,lehtėsoj rrugėn e rikthimit tė komunistėve dhe partive satelite tė saja.Kjo duhet theksuar se u arit dhe me „kontributin“e pa kursyer tė shteteve antishqiptare e nė rradhė tė parė ajo greke dhe serbe,tė cilat pėrgaditėn vite me rradhė (gjatė pushtetit demokrat) „kuadro speciale“ pėrmes agjenturave tė shpiunazhit tė tyre nė Shqipėri e jashtė saj,pėr tia aritur qėllimit nė mars-prillin e vitit 1997.Qėllimi i marjes sė pushtetit me dhunė tashmė ka filluar tė zbėrthehet gradualisht.
Ndėrkohė nė IRJM ,u ngritė PPD-ja e cila do tė ishte zėdhėnsja e aspiratave tė shqiptarėve nė IRJM, pasi ende nuk kishte ndonjė grupim tjetėr politik.Koalicioni me partinė komuniste dhe neokomuniste maqedonase sllave,shmangi PPD-ėn nga lufta e drejtė pėr mbrojtjen e tė drejtave tė shqiptarėvė nė kėtė Republikė,me kėtė politikė(tė centralizuar) jo produktive ku mė shumė punohej pėr qenien nė pushtet se sa pėr„hallet e popullit“ prej tė cilit dhe kishte marrė besimin,kjo natyrisht i kovenonte qeverisė antishqiptare sllavo maqedonase,por pjesa e zhgėnjyer mbrenda rradhėve tė PPDės nuk mundi tė dakordohej me kėtė politikė tė kreut drejtues,ndaj dhe ngriti krye grupimi tjetėr politik .
Shkurt thėnė, ashtu siē lindėn kėto parti politike tė para,duke kaluar nga njė sistem diktatortial komunist nė pluralizėm demokratik ishte krejtėsisht e qartė pėr misionin e tyre,por e pa qartė se si do tė vėheshin nė realizimin e saj.Zhvillimi i dinamikės sė ngjarjeve tė mėtejme nxjeri befasi pėr kėto grupime politike,ndaj grupimeve apo shtresave tė shoqėrisė shpesh u kanoset dhe largimi i partisė sė tyre nga interesat e tyre,aq mė keq,plotėsimi me dashje apo pa dashje i interesave tė grupimeve apo shtresave tė tjera shoqėrore.Nga kjo del se Partive politike rreziku kryesor i vjen nga autokracia e tyre,d.m.th. nga ata persona partiak qė duke qenė nė vendin kyq tė partisė,pėr interesa personale,shpesh karizmatike,falė miopisė sė tyre partiake,gradualisht partinė e shkėpusin nga interesat e antarsisė dhe elektoratit tė saj.“Autoritetin“ e saj meritokracija partiake e vendos duke afruar rreth vehetes njerėz mediokėr tė cilėve pasi ju heq pavarsinė e mendimit dhe ia kushtėzon tė drejtėn e tė shprehurit,por e len nė hije pėr „kėshillime“personale,duke i dhėnė iluzionin se ēdo gjė ėshtė nė rregull dhe gjėrat ecin mirė dhe dėshirat „realizohen“.Qė kėtu fillon shkelja e Statutit tė Partisė,duke krijuar organizma artificiale dhe vendosjen nė te „tė besuarve“, e deri tek punėsimi apo emėrimi nė qeveri tė „besnikėve“ tė tyre(kopjim i sistemit komunist),duke pėrjashtuar zgjedhjen me vota tė lira tė kuadrove tė pregaditura nė drejtimin intelektual e profesional me reputacion dhe aftėsi organizative e njohėse,por pėrkundrazi kooptohen dhe vendosen individė me prirje serrvile por tė „pregaditur“ nga kreu partiak.Pra,nė drejtim vendosen figurantė,ndėras drejtimin e bėn autokracia e saj,dhe kėshtu nė njė „mėngjes befasie“ kur sheh dhe vetė autokracia eliminohet,dhe kur e kuptojnė vetė autoritetet, s’u besohet,por shpesh herė,tradhėtinė e autokracisė,s’mund ta kuptojnė as udhėheqėsit qendrorė tė partisė,kjo madje autokratėt e mėdhenj i shėndron tė besojnė nė autokratėt e vegjėl,duke i „nxjerė“ nga situata me marje pjesė vetė nė aktive apo konferenca „tė rėndėsishme nga pikėpamja organizative“,mbėshtesin kooptimet qė nuk janė gjė tjetėr veēse bllofe pėr tė vendosur nėpėr forumet drejtuese e tarafeve tė autokratėve partiak,kėshtu qė bėjnė menjanimin dhe flakjen e atyre qė me tė vėrtetė pėrfaqsojnė mendimin dhe dėshirėn e antarėve dhe elektoratit tė partisė.Nė praktikė,ėshtė se kur autokracia komandon partinė,ajo parti s’ka se si tė egzistojė gjatė.Eliminimin dhe dėshtimin e fraksioneve,si fazė e parė e falimentimit tė partisė,ngelet vetėm njė iluzion i pėrkohshėm.Autokracia partiake edhe kur arrin ta sundojė partinė ėshtė e destinuar tė vdesė,ky ėshtė njė zhvillim i pashmangshėm,meqė ajo ngrit nė gjrin e vet renegatėt partiak.

RENEGATI POLITIKO PARTIAK

Renegati politiko partiak ėshtė njeriu mė i mjerė si pjellė e ish klasės sė regjimeve komuniste e marksite leniniste, si demagog i dėshpruar shpirtėrisht,ai ėshtė bėrė i rrezikshėm dhe pėr vetė shtresėn e vet shoqėrore,meqė nė luftė pėr egzistencė nė forcėn e pushtetit ai ka humbur vehten por dhe aftėsinė e dashurisė tė cilėn e zavendėson me ate tė urejtjes ndėrsa besimi nuk zė vend mė nė shpirtin e tij tė shėndruar si nė njė shpellė e errėt me lagėshti ku dėgjohen vetėm klithmat e lakuriqėve tė natės,ndaj nė shoqėrinė e sodit ky soj politikani ėshtė vetėm fatkeq i cili me dhjetra herė,sipas diktateve kohore tė politikės,ka tentuar tė dali nė mėshirėn e dritės sė vet. Renegati partiak me egoizmin e vet e dashuron aq shumė vetvehten dhe i uren aq shumė tė tjerėt qė ditėn dhe dinė ta ruajnė dinjitetin,moralin, atdhetaririzmin dhe patriotizmin deri nė atė shkallė tė sublimitetit. Mirėpo renegati politik lėngon dhe nga fshehtėsia e vet pėr t’u gjunjėzuar me pėrkushtim tė gjithė atyre qė i adhuron,vetėm e vetėm se kanė nė dorė mundėsinė ta nxjerin nga bataku,ku karakteri i tij i dobėt se ka ate kurajon pėr tė ngritė kryet,ndaj ky soj politikani ėshtė i rrezikshėm pėr ata qė synojnė lumturuni,ndershmėrinė dhe atdhetarinė e pėrkushtuar.Renegati politik me nuhatur se dikushi e vlerson,ai sulet me tėrbim drejt tij si ai qeni i dėshpruar qė lirohet nga zinxhirėt dhe drejt shkon e i lėpin kėmbėt atij qė e pėrkdhel pa e goditur me shqelma,madje pėr kte „lėmim“ ai as nuk pyet se ku mund tė pėrdoret pėr tė kafshuar dikendin tjetėr,ndaj kur e caktojnė tė kafshojė qoftė dhe vėllezėrit e vet,atij i duket sikur ia kanė kthyer dinjitetin e vet tė humbur,pra sikurse e kanė shpėrblyer me „unin“ e tij , tė cilin gjithkohės ka qenė nė kėrkim tė tij,prandaj kėsaj lėmoshe kjo i duket si njė dhuratė nga qielli pėr gjitha ato „vuajtje“qoftė dhe nė emigrim. Tani kur etnocidi dhe gjenocidi pėrgjakėn gjdo pėllėmbė tė tokės arbėrore,tani kur gjaku e loti e kanė larė shqiptarin,tani kur tymi e flaka e zezė slave po largohet nga atdheu ynė,tani kur paguajtėm dhe haraqin e kokave tė intelektualėve tė mykosur nga megallomania dhe egoizmi,falė atdhetarizmit dhe patriotimit tė dėshmorėve tė kombit, renegatit i duket sikurse i erdhi momenti i gjatė pritur,andaj ai se bėn mend se kujt po i shėrben nė kėto kohė ku shekujt derdhen mbi kombin shqiptar.Por jo vėllezėr mos u mundohun ti sqaroni se e ka gabim,meqė ai do tju ureje ! ai do tju flasė se sėshtė koha e partive,ideologjive etj etj, por e di ai vetė se gėnjen,meqė ai di ti pėrshtatet rrėmujave tė kohės,nė fakt ai ngelet komunist meqė vetėm komunizmi kėte qenie njerzore e pėrkdhel deri nė nullitetin e tij prej zvarniku se gjoja ėshtė i dobishėm dhe se mund tė shėrbejė pėr diēka,ndaj ai nuk shkėputet nga ky iluzion tė cilin e konsideron si njė profeci tė qiellit dhe e mbron me fanatizėm duke i luftuar me egėrsi tė gjithė ata qė e kundėrshtojnė madje qofshin dhe miqtė e vjetėt tė tij tė cilėt muarėn kurajon tė largohen nga ai virus shekulli.Renegati politik nuk e kupton dot se pikėrisht tani qė kujton se e ka fituar „personalitetin“,po e humb dhe hijen e fundit tė dinjitetit,ndėrsa nė fantazmagoritė e iluzioneve tė tij tė ethshme ai krijon besimin se ėshtė bėrė „njeri i madh“ndaj si karierist pa karakter dhe tregėtar i atdhetarizmit dhe patriotizmit tė ndershėm shqiptar,renegati politik tė gjitha dobėsitė e natyrės sė vet tė prishur i shenjtėron me vernikun e pushtetit duke vrarė shpirtėrat e pastėr.

Shkruan:
Eugen SHEHU