Me thosh nje lab i vjeter dikur ..me pesh pesh te veshi mos degjonte plaka e vet.. se..kur u martuati Zogu..kemi kenduar ne or babam... e hedhur valle ne shesh te flamurit qe cte te them.. hare e shkuar harese..
me pat ardhur mire nga kjo ..se.. ashtu duhet te gezonemi per lideret tane pamvaresisht se nga jane..Veriore apo jugore..
dhe ja nje lajm interesant qe me perforcoi llafin e atij plakut te sinqerte lab..

shekulli
--



Njė kėngė pėr Geraldinėn


Sadik Bejko

Manxhuré leshura tėndė, / Ke ikur ke lėnė vėndė, / Kaluar apo nė kėmbė? / Kaluar se s’dija vėndė. / Fajin ta pati jot ėmė,
Tė dha nė oxhak tė rėndė, / Ē’u trete qiri nė kėmbė / Kafe miqe tuke dhėnė. …. Nė disa variante vargu i dytė ėshtė: “Qysh e gjete vėndin tėnė”. Nė disa krahina Manxhuré bėhet Manxharé.
Si ka lindur kėnga
Kjo kėngė qė kėndohet edhe sot, sipas disa tė dhėnave, i kushtohet mbretėreshės Geraldinė. Ėshtė kėnduar nė dasmėn e mbretit Zog. Tė moēmit ishin tė bindur pėr njė fakt tė tillė. Mbreti Zog, pėr tė respektuar tė ftuarit nė dasmėn e tij, bėri zakonin e vendit. Nė fund tė ceremonisė zyrtare tė dasmės nxori mbretėreshėn Geraldinė, nusen e re, qė t’iu japė kafenė e lamtumirės mysafirėve tė tij. Ndėrsa pihej kafja, njė dasmor nga fshati Dukat, i prekur, ngaqė njė mbretėreshė, njė e huaj, jep kafe si nuset e qyteteve dhe tė fshatrave tė tjera tė Shqipėrisė dhe nė njė dasmė ku tė ftuarit ishin tė panumėrt, (Oxhak i rėndė, u tret qiri nė kėmbė) e improvizoi dhe e kėndoi po aty kėngėn pėr Maxharen.
Si mbeti kjo kėngė pa u ndaluar nė kohėn e komunizmit
Nė Shqipėri ka pasur emra Manxhar (hungarez) pėr meshkuj, por rrallė ose mbase nuk ėshtė dėgjuar kurrė tė ketė pasur femra me emrin Manxhare. Pas luftės, rrallė pėrdorej mbiemri maxhar, pėr hungarez. Nė tė kundėrt, fjala “maxhar” para Luftės sė Dytė ka qenė shumė popullore. E gjen nė kėngėt folklorike. Pėrmendet edhe Ali pashė Maxhari, pashai turk, qė u vra nga kryengritėsit nė Gjakovė. Fjala hungarez ėshtė e stilit libror. Ajo nga shkollimi, nga shtypi hyri dhe nė tė folurin e pėrditshėm, duke zėvendėsuar termin maxhar a manxhar. Emri maxharja, pėr Geraldinėn, nė kėngė ka ardhur nė formėn Manxharé, Manxhuré, me theksin nė fund. Kėnga ėshtė kėnduar nė tė gjitha krahinat e Vlorės, Labėrisė, Tepelenės dhe nė malėsinė e Beratit. Nga asnjeri nuk pėrmendej, madje disave as qė u shkonte mendja, se kėnga ishte pėr mbretėreshėn Geraldinė. Me kohė kjo u harrua. Nė dasma kėndohet pėr nusen, pėr fatin dramatik tė lėnies sė vendlindjes dhe tė familjes, pėr kalimin te njė jetė e re, te burri, te njė vend i huaj dhe te zakone tė tjera (kaluar se s’dija vėndė). Manxhareja ėshtė simboli i nuses, i shkėputjes nga njė mjedis nė njė tjetėr. Nusja mund tė jetė nga fshati fqinj, por tė martohesh ėshtė si tė shkosh nga njė botė nė tjetrėn. Kėshtu qė askush nuk shtyhej mė tej pėr tė pyetur se kush ishte kjo Manxharé. Mjegullimi i largėsisė e bėn mė tė bukur kėngėn. Nė kėngėt e dasmės nusja nuk ka emėr konkret. Nė kėngėt e dashurisė femra mund tė ketė emėr si: Bajame, Selvi, Katina, Dafina etj. Kėndohet pėr to dhe nuk kėrkohet shpjegim se pse dhe si kėto vajza a gra kanė hyrė nė kėngė. Pėr Manxharen, pėr njė emėr tė huaj nė njė kėngė dasme, ishte ndryshe. Por pėr kėtė u hesht. Edhe nga shteti, edhe nga ata qė e dinin. Dhe nuk u ndalua asnjėherė. E kėndonin dhe heshtnin. Mbase se kėnga kishte “ngjitur” pėr pėrmbajtjen e saj, jo pėr emrin Manxharé.
Kur kėndohej kėnga?
Kėnga kėndohej nga gratė dhe nga burrat. Gratė e kėndonin nė ēastin kur nusja kishte zbritur nga kali dhe ishte vėnė tė nusėronte nė dhomėn e grave. Dhėndri vinte i hiqte duvakun. Gratė fillonin kėngėn: Manxhure leshuratėndė/ qysh e gjete vėndin tėnė..
Kėnga kėndohej edhe kur nusja jep kafe pėr herė tė parė. Pas natės sė dasmės, zakoni e kėrkon qė nusja t’u japė kafenė e pėrcjelljes mysafirėve tė ngritur nga gjumi qė mblidhen tė takohen me tė zotėt e shtėpisė se do tė largohen. Kafja e nuses ėshtė veprimi i saj i parė nė shtėpinė e dhėndrit. Ėshtė mė tepėr se njė kafe. Ėshtė rit. Me kėtė kafe dasma mbyllet pėrfundimisht. Pihet kafja, darovitet nusja. Dajua dhe krushqit kryesorė e tundin qesen mirė pėr tė fundit herė. Pas kėsaj, miqtė dhe tė ftuarit ndahen dhe pėrcillen nga tė zotėt e shtėpisė. Zakonisht gjatė kėsaj kafeje nuk ka kėngė. Ėshtė njė tė kėnduar i lodhur, tė kėnduar pas dasme. Por ndonjė nga krushqit pėr tė shprehur kėnaqėsinė qė i ka dhėnė kjo dasmė, apo kėnaqėsinė qė i jep bukuria e pashoqe e nuses, ia merr kėngės. Ē’u trete qiri nė kėmbė/ kafe miqe tuke dhėnė…Por mė shumė se sa kėto, ka patur dhe njė arsye tjetėr pėr tė kėnduar. Arsyeja qė ishte bėrė njė krushqi e goditur apo me leverdi. Martesa tradicionale ishte ēėshtje mė e rėndėsishme se sa bashkimi dashuror i dy tė rinjve, tė cilėt mundet dhe nuk e kishin parė njėri-tjetrin para dasme. Martesa ishte pajtim interesash, ekonomish, fisesh, forcim i pozitės dhe i peshės qė zinin nė shoqėri dy familjet qė lidhnin krushqi.
Valle e kėnduar
Nė Vlorė kėnga ėshtė kėnduar gjatė dhe pa ndėrprerje. Ishte valle e kėnduar nga burrat dhe nga tė rinjtė. Kėrcehej dhe kėndohej, kur nata e dasmės ishte nė tė shtyrė. Nusja dhe dhėndri futeshin nė gjerdek (dhoma e natės sė parė). Dasmorėt i kishin lėshuar tė gjitha frerėt e haresė. Pija e kishte bėrė punėn e saj. Tė rinjtė ngriheshin nė valle me kėngėn e Manxhuresė dhe shtėpia dridhej, dyshemeja gati rrėzohej. Kėndonin e kėrcenin pėr gruan qė lė shtėpinė e saj, shkon dhe nė fund tė botės pėr njė burrė. Fshatare qoftė ajo apo mbretėreshė. Vallja shprehte triumf dhe shpoti bashkė: nė ato ēaste Manxhureja ishte “kaluar”. Gratė e reja qė linin mendjen pėr tė parė burrat e fortė dhe tė pashėm tek kėrcenin tė ēliruar e gjithė pasion kėngėn pėr njė grua, shqyenin sytė mbas dyerve dhe mbas dritareve. Kėnga ishte dhe njė lavdėrim pėr tė zotin e dasmės, “tė dha nė oxhak tė rėndė”. Shqiptarėt nė ditėn e dasmės e quanin dhėndrin bej, i vishnin vetes tituj fisnikėrie, bėheshin kalorėsorė dhe mbretėrorė. Pra, kėnga i kėnaqte tė gjitha nivelet e tė ftuarve.
Njė bindje qė duhet provuar
Dėshminė qė kjo kėngė ishte pėr mbretėreshėn Geraldinė, e kam dėgjuar herėt. Ma kanė pėshpėritur mė tė moshuarit. Kėtė ma kanė thėnė dhe shumė miq nga Vlora. Nė fshatin Dukat tė Vlorės tė japin tė dhėna tė hollėsishme pėr njeriun qė e krijoi. Mbetet detyrė e studiuesve qė kėto tė dhėna tė mos jenė pandehma, por tė vėrtetohen shkencėrisht. Regjistrimin e kėngės nė variantin qė e dhashė nė krye, e kam nga Elham Sharra, ekonomist, kryetar i Bashkisė sė Vlorės mė 1993-1996, dhe Ibrahim Vasjari nga Tepelena, mėsues letėrsie, deputet i Kuvendit tė Shqipėrisė nga 1992-1996. Ata i pėrmbahen mendimit qė kjo ėshtė njė kėngė pėr mbretėreshėn Geraldinė.
Edhe nėse nuk vėrtetohet me saktėsi, prapė nė popull ka ekzistuar bindja se kjo kėngė ėshtė pėr mbretėreshėn Geraldinė. Sado me rrezik, edhe gjatė komunizmit nėn zė ėshtė thėnė dhe ėshtė pėshpėritur se asaj i kushtohej kėnga.




05/02/2006
KATEGORIA: Analiza