Alfred Uçi tregon

[Brari]

protesta e ministrave te 90
intervista

Alfred Uçi tregon historinë e ministrave të ‘90 që kërkuan dorëheqjen


“Alia dërgoi njerëz natën në shtëpitë e ministrave që donin të largoheshin”




Fatos Veliu
Sa befasues aq edhe i çuditshëm fakti, i cili dëshmohet për herë të parë sot, nëpërmjet rrëfimit të akademikut të njohur dhe ish- ministrit të Kulturës së Shqipërisë së viteve ‘90, prof. Alfred Uçit.

Para se studentët të ngriheshin në protesta në dhjetorin e atij viti, në qeverinë e drejtuar nga Adil Çarçani kishin filluar problemet e brendshme dhe tepër serioze. Rrënimi katastrofik i ekonomisë së familjes shqiptare dhe të shtetit të atëhershëm bënë që një grup prej nëntë ministrash, ndërmjet të cilëve ishte edhe vetë prof. Uçi, të kërkonin ndryshim të metodave dhe parimeve të punës për të ndryshuar gjendjen e paprecedentë ekonomike. Gjithsesi, situatat brenda asaj qeverie, e cila prezantohej në popull me një unitet kompakt dhe duke propaganduar me ovacione fitore pas fitoresh, të cilat “arriheshin” në çdo javë e ditë madje edhe çdo orë, kishin degjeneruar deri në atë fazë, saqë ministrat e rinj të cilët kishin hyrë vitet e fundit në qeveri të kërkonin rrëzimin e saj. Kanë qenë plot nëntë ministra që kanë kërkuar dorëheqjen e menjëhershme nga kabineti, teksa kishin marrë parasysh edhe pasojat se një veprim i tillë do të sillte rrëzim të menjëhershëm të qeverisë. E vërteta është se, pas një dorëheqjeje të mundshme të tyre sistemi vetë do të pësonte një katastrofë, pasi një veprim i tillë do të sillte pasoja jo të këndshme në popull, sepse shprehja, “rrëzim qeverie” ishte i panjohur për 50 vjet me radhë. Dhe një ngjarje e tillë ka ndodhur jo në fillim të dhjetorit apo më pas, kur lëvizja studentore kishte marrë “zjarr”, por pikërisht në fund të tetorit dhe në fillim të nëntorit, kur për një muaj do të fillonin shkëndijat e para të lëvizjes së madhe, që do të merrte emrin historik, lëvizja e dhjetorit. E vërteta është se nëntë ministra tentuan disa herë të detyronin Adil Çarçanin dhe Ramiz Alinë për të miratuar dorëheqjen e tyre, derisa erdhi momenti kur qeveria nuk përballej më vetëm me protestën e ministrave të saj, por edhe me atë të mijëra njerëzve të shpërndarë. Gjithsesi, pas këtij përshkallëzimi, pesë prej këtyre ministrave, kur panë insistimin e lidershipit për të mbajtur në këmbë më sforcim të pajustifikuar qeverinë e tyre, protestuan dhe u larguan nga qeveria duke lënë në sekretarinë e saj aktin e dorëheqjes. Në momentet e rrëzimit të qeverisë “Çarçani”, pikërisht në shkurt të vitit 1991, kohë kur u rrëzua edhe monumenti i Enver Hoxhës, kishte vetëm një muaj që kishin marrë postet pesë ministrat e rinj. Gjithçka rreth asaj ngjarjeje, në dukje disi paradoksale, që nuk është bërë e ditur asnjëherë këto 15 vite demokraci, e tregon me detaje vetë prof. Uçi, i cili ka qenë protagonisti kryesor i asaj revolte dhe që mori ndëshkimin më të rëndë nga kolegët e tjerë që kërkuan dorëheqjen. Si lindi protesta e ministrave? Pse ata kërkuan me ngulm nga Ramiz Alia dorëheqjen? Debatet e bëra mes tyre dhe Alisë, përsa i përkiste problemit të ekzistencës së qeverisë. Çfarë ndodhi gjatë natës, kur ministrat “plangprishës” shkuan në shtëpitë e tyre. Fillimi i protestave popullore dhe situata e krijuar në kombinatin Poligrafik, i cili varej nga Ministria e Kulturës. Çfarë bëri ministri Uçi, kur gjashtëqind punëtorë kërkuan prej tij zgjidhje të situatave. Përplasja e tij me kryeministrin, Adil Çarçani, për veprimet që po ndërmerrnin dhe akuzat e këtij të fundit ndaj ministrit të Kulturës, duke i thënë se nuk kishte besim te partia, gjë që do të thoshte se me këtë akuzë e priste një ndëshkim serioz etj.
Profesor Uçi, deklaruat se në vitin 1990, pak kohë para se të fillonin protestat e studentëve, ju me disa ministra të asaj kohe keni kërkuar rrëzimin e qeverisë ku bënit pjesë. Si mund ta vërtetoni një deklarim të tillë?
Para se t’ju shpjegoj se si kanë rrjedhur ato ngjarje dhe çfarë ndodhte brenda radhëve tona të kabinetit qeveritar, mund t’jua vërtetoj atë që deklarova, me faktin që nuk mund të mohohet se dorëheqjet ne i kemi kërkuar me shkrim, dhe pas kësaj jemi larguar nga qeveria. Kërkesën tonë të parë e bëmë në fillim të nëntorit 1990 dhe kur nuk na u miratua, atë e përsëritëm disa herë. Pas kësaj, kur shikonim hezitim nga lidershipi për të ruajtur të paprekur qeverinë, ne u detyruam të largoheshim demonstrativisht nga mbledhja e saj, duke lënë në sekretari vetëm deklaratat e dorëheqjes. Ky veprim ekstrem dhe demonstrativ ndodhi pikërisht në muajin janar të vitit në vazhdim, pra në 1991, kur u bë mbledhja e parë e qeverisë. Ku është një fakt i njohur, pasi ne jemi larguar nga qeveria “Çarçani” shumë më para se ajo, e detyruar nga protestat, të rrëzohej përfundimisht.
Pas këtij veprimi, në shenjë hakmarrjeje, mua nuk më lanë të punoja në Akademinë e Shkencave, siç ishte ligji për punonjësit shkencorë, por më nxorën në pension me 40 mijë lek të vjetra. Faktikisht, unë kisha kërkuar të largohesha nga qeveria, por nuk kisha kërkuar të dilja në pension, pasi, sipas ligjit, akademikët nuk dilnin në pension. Një ndëshkim i tillë i menjëhershëm mua m’u bë për kundërvënie për atë akt që kryem. Madje, unë kam bërë edhe debat me Adil Çarçanin, kur më thirri dhe më tha me inat dhe ironi se, ma kishin plotësuar dëshirën dhe më kishin nxjerrë në pension. Por, kjo histori vjen më pas rrëfimit tonë.
Mund të ma shpjegoni?
Për arsyet që ju tregova më lart, të cilat i përsërita disa herë, ku në thelb të shkakut të protestës sonë ishte fakti se, ne arritëm të kuptonim se qeveria që përbënim ishte një qeveri e cila nuk kishte asnjë mundësi të përmirësonte kushtet ekonomike në të cilat ishte zhytur vendi, kërkuam të largohemi vetë prej saj. Kjo ndodhi edhe për një arsye madhore, e cila na revoltonte më shumë se çdo gjë tjetër. Ajo ishte mënyra se si vazhdonte të drejtonte udhëheqja më e lartë. Pavarësisht se ku po shkonte vendi, ata vazhdonin të synonin drejtimin me të njëjtat forma dhe metoda pa menduar asnjëherë për dorëheqje apo për zëvendësime. Vetëm në fund, kur u detyrua nga protestat e studentëve, Ramiz Alia arriti të pranojë para Byrosë së tij Politike se, midis tyre nuk ishte askush me gjuhë të huaj dhe se nuk kishin se kë të dërgonin në krye të një delegacioni parlamentar, pasi mungonin intelektualët. Por, kemi parasysh edhe tjetrën, kur kohë më parë ne kërkonim rrëzim të qeverisë, ai deklaronte se, dhe bar do të hamë dhe gjak do të derdhim dhe nuk do të lëshojmë pushtet. Të gjitha këto bënë që ne të shkojmë te Ramiz Alia dhe t’i thoshim se kërkonim largim nga qeveria.
I mbani mend emrat e atyre ministrave?
Pak a shumë po. Kam qenë unë, që isha ministër i Kulturës, Ylli Bufi, i cili ishte ministër i Industrisë së Lehtë, ministri i Ndërtimit, Ismail Ahmeti, ministri i Shëndetësisë, Ahmet Kamberi, ministri i Arsimit, Skënder Gjinushi, ministri pa Portofol, Farudin Hoxha, drejtori i Përgjithshëm i Industrisë Mekanike, Pandi Carapuli, i cili ishte anëtar kabineti etj.
Si ndodhi saktësisht?
Ka qenë fillimi i nëntorit 1990. Datën nuk e mbaj mend. Kërkuam Ramiz Alinë dhe e takuam. I kemi thënë se kërkonim të largoheshim nga qeveria.
Menjëherë pas kësaj kërkese, ai është vrenjtur dhe na është drejtuar me fjalët alarmante për të na detyruar të reflektonim, se një veprim i tillë çonte në rrëzim të qeverisë, gjë që deri në atë kohë fjala “rrëzim” as që mund të përdorej si shprehje. Ne, për t’i treguar atij se puna kishte ardhur në atë pikë që duhej të mendohej edhe rrëzimi i qeverisë i thamë: Le të rrëzohet, ka të tjerë që e bëjnë, ndoshta edhe më mirë!
Si veproi Ramiz Alia pas kësaj?
Siç të thashë, ai nuk e priste që nëntë ministra të kërkonin në një kohë dorëheqjen. Një veprim i tillë nga ana e jonë ishte i pakonceptueshëm prej tij për atë kohë. Gjithsesi, me sa kuptuam nuk kishte aspak dëshirë që në atë moment të na i plotësonte kërkesat për arsyen që tha, se një veprim i tillë, sipas tij ishte kapitullim. Duke pasur qëllim ruajtjen me çdo kusht të qeverisë, ai na kërkoi me insistim që të mos ndodhte një fenomen i tillë.
Kush është biseda që bëtë me të në atë takim?
Në emër të të gjithë kolegëve të mi ministra, si më i madh në moshë, kur ishim para Ramizit, çështjen e dorëheqjes ia shtrova unë. Ai, pasi dëgjoi me vëmendje deklaratën time, fillimisht ruajti disi atë qetësinë karakteristike, pastaj u irritua menjëherë dhe tha se, një veprim i tillë do të thoshte të rrëzohej qeveria. Këtë fakt ai e ngriti në mënyrë të tillë që ne të bllokoheshim për atë iniciativë që kishim marrë. Pas këtij konkluzioni të kreut të shtetit, me të njëjtën qetësi dhe vendosmëri unë ia ktheva se, e kishim menduar vetë edhe këtë përfundim të qeverisë pas largimit tonë, por gjithsesi ne ishim të vendosur për të përfunduar largimin tonë nga kabineti. Kur dëgjoi këtë përgjigje Ramizi më tha: “Po kush do ta bëjë detyrën e kryeministrit po ra qeveria?” Atëherë unë ia ktheva: “Ti mund ta bësh shumë mirë edhe atë detyrë. Ashtu siç kishin ardhur punët nuk kishte rrugëzgjidhje tjetër”. “Pse çfarë do të bëhem unë, Bush?!”, vijoi ai në të tijën, ndërkohë që për të më treguar se nuk shkonte një pushtet i tillë në duar të një njeriu tundi karrigen në shenjë treguese. Unë nuk e zgjata më për të treguar se edhe në atë mënyrë si ishin strukturat, nuk kishin më pak pushtet, por që fjala ime ishte te funksionet e përkohshme që duhej të mbanin ata njerëz.
Dhe çfarë ndodhi më tej?
Ne u larguam, por në rrugë shumë sekrete dhe tepër konfidenciale kam mësuar se, gjatë asaj nate në dyert e shtëpive të disa prej atyre kolegëve që kishin qenë në zyrën e tij për të kërkuar dorëheqje, shkuan të dërguarit e Alisë për t’i bindur që të mos bënin veprimin e nisur, pasi një veprim i tillë ishte i dëmshëm për vendin.
U pranua nga ata kjo kërkesë e Alisë?
Deri diku edhe ka bërë efekt por unë nuk kam dëshirë dhe qëllim të përmend emra. Gjithsesi, pas disa ditësh ne insistuam sërish duke e përsëritur të njëjtën kërkesë edhe në prezencë të Adil Çarçanit. Edhe në atë rast kemi folur në të njëjtën mënyrë. Me të njëjtët tone dhe të njëjtën vendosmëri. Në atë debat ka hyrë fuqishëm jo vetëm Ramizi, por edhe Adili. Ai tepër i revoltuar për atë që i dëgjonin veshët m’u kthye mua se, me mendime të tilla nuk kisha besim te Partia. Kjo mënyrë ndërhyrjeje ishte për të më bërë presion se po bëja gabime politike, duke lënë të kuptoja se, një veprim i tillë do të më kushtonte. Megjithatë në ato momente ne kemi qenë shumë të vendosur dhe nuk pyesnim shumë. Kështu që, vijuan debatet për një kohë të gjatë. Me atë lloj deklarate duke e mbyllur se ishim në pritje të lirimit nga detyra, u larguam nga zyra.
Ky është momenti që ju nxorën në pension?
Pas asaj që ndodhi në zyrën e Ramizit, nuk vonoi shumë dhe protestat popullore morën përpjestime të paparashikuara. Ato arritën në një pikë që nuk diskutohej më kthimi mbrapa. Vetëm lidershipi i qeverisë nuk kishte sy për ta parë, apo nuk donte ta kuptonte atë realitet të cilin neve ministrat që kishim kërkuar dorëheqje kohë më parë, në një farë mënyre kishim dhënë sinjalin se situata në popull kishte arritur kufijtë e katastrofës. Gjithsesi, në këtë lloj tensioni po kalonin ditët e muajit dhjetor(1990) deri sa u lejua pluralizmi politik. Megjithatë, nga qeveria e jonë kishte tendenca për të mos lëshuar fill pavarësisht si erdhën situatat në fund kur nuk kishte më rrugëzgjidhje, pasi rrëzimi i monumentit të Enverit nuk la më vend për okazione të tjera veç rrëzimit të qeverisë. Por gjithsesi, shumë kohë më parë se ajo të rrëzohej, neve një grup ministrash që kërkuam largim prej sajë me qëllim që ajo të rrëzohej sa më shpejt në mënyrën më tendencioze na larguan përfundimisht jo vetëm nga qeveria por edhe nga puna në administratë. Ky ishte momenti që për hakmarrjeje për atë që bëmë na detyruan për të dalë në pension. Megjithatë për kohën që jam duke të folur, pra për momentet kur protestat po shpërthenin gjithandej dhe neve pavarësisht se kishim kërkuar largimin insistonin të na mbanin në qeveri, na ndodhën edhe vetë probleme në ndërmarrjet që mbulonin dikasteret tona...\



Gjyshin e profesor Uçit e solli në Shqipëri Ismail Qemali

Gjyshi i Alfred Uçit quhej Kristo Shqiptari (Uçi) dhe ishte me origjinë nga fshati Oçisht i Devollit. Një pjesë të madhe të jetës ai e kaloi në Stamboll, ku kishte shkuar me të atin. I ati kishte një kafene të tijën në Stamboll, në të cilën mblidheshin për të pirë kafenë çdo ditë rilindasit e shquar të kombit, si: Naim Frashëri, Sami Frashëri, Jani Vreto etj. Pas Lidhjes së Prizrenit, ndaj këtyre patriotëve filloi përndjekja otomane, kështu që ata u detyruan të ndërronin vendbanim. Në atë kohë babai i Kristos (pra gjyshi i prof. Uçit) së bashku me Jani Vreton u zhvendosën në Rumani. Aty, ai ndërtoi sërish një lokal të madh, ku e ndihmonte edhe i biri (Kristo). Në shtëpinë e tyre në Rumani, bëri konak Ismail Qemali, pikërisht në kohën kur ishte nisur për të ardhur në Shqipëri për të shpallur pavarësinë. Prej andej, Qemali u nis për në Austri, nga ku do të vazhdonte rrugën për në Shqipëri.
Gjyshi i prof. Alfred Uçit, Kristo, më pas ka ardhur nga Rumania për të jetuar përfundimisht në Shqipëri. Kjo ndodhi pas një letre që i shkroi Ismail Qemali në vitin 1912, kur ishte kryeministër i vendit.
Për këtë fakt mësojmë se, kur u krijua qeveria e parë shqiptare më 1912, kryeministri Ismail Qemali, ashtu siç veproi me disa patriotë shqiptarë që jetonin nëpër botë, të cilët kishin profesione të ndryshme, i bëri edhe një letër gjyshit të Kristo Shqiptarit (Oçishtit). Nëpërmjet asaj letre ai i shkruante Kristos që të kthehej në Shqipëri, pasi tashmë që ajo ishte vend i pavarur. Në qeverinë e ti ai kishte nevojë për profesionin e tyre. Në atë letër ai i kishte propozuar vendin e fotografit të qeverisë, që për atë kohë, ai ishte një pozicion tejet i veçantë. Pas kësaj oferte, Kristo filloi të “eliminojë” pasurinë e patundshme që kishte në Rumani. Ai arriti të shesë lokalin dhe të përfundojë të gjitha procedurat për t’u nisur më pas në Shqipëri. Por, sapo Kristo Shqiptari (Uçi) mbërriti në atdhe, qeveria e Qemalit u rrëzua. Pas kësaj ai filloi të punonte në bujqësi.

panorama

------


neser do te lexoni

Çfarë ndodhi kur punëtorët e ndërmarrjes poligrafike të ngritur në protesta, kërkuan për ballafaqim ministrin e Kulturës, Alfred Uçin, prej të cilit vareshin. Biseda dhe përplasjet që bënë me të në lidhje me kërkesat që kishin ngritur
Veprimet e ministrit të Kulturës, Alferd Uçi, pasi mori në dorë kërkesat e punëtorëve për të cilat u ishte betuar për t’i dorëzuar tek Alia. Takimi që bëri me Alinë, të cilin e nxori nga mbledhja e Komitetit Qendror, për t’i dorëzuar ultimatumin e punëtorëve
Situata e krijuar në mbledhjen e qeverisë, kur Alfred Uçi, i shoqëruar nga 4 ministra e braktisën atë në shenjë largimi nga posti. Debati që bëri në zyrën e kryeministrit kur mori shkarkimin zyrtar nga posti i ministrit dhe urdhrin e prerë për të dalë në pension

protesta e ministrave
intervista

Ish-kreu i Kulturës tregon largimin nga qeveria komuniste


Ministri Uçi para Adil Çarçanit: Më je bërë si Jakomoni




Fatos Veliu

Ishte fillimi i vitit 1991, kur protestuesit në mbarë vendin kërkonin me forcë ndryshime rrënjësore në strukturat e shtetit të trashëguar nga periudha 50-vjeçare.

Në atë kohë kur qeveria komuniste, e drejtuar nga Adil Çarçani, do të bënte mbledhjen e parë për vitin 1991, një grup ministrash ndërmjet të cilëve ishin profesor Alfred Uçi, Skënder Gjinushi, Ylli Bufi etj, me qëllim që të përshpejtonin rrëzimin e saj për vetë faktin se ajo mundohej të mbahej në këmbë me propagandë false, u larguan në mënyrën më protestante, duke depozituar në sekretari deklaratat për dorëheqje të parevokueshme. Qeveria, në momentet që po kalonte, duke qenë përballë protestave të mëdha të studentëve të mbështetura nga masat popullore, i numëronte orët e fundit me sforcim të paparë. Ngjarja e çuditshme, që në dukje i ngjan një paradoksi, ka ndodhur 15 vjet dhe sot e dëshmon për herë të parë ish-ministri i Kulturës së asaj kohe, akademiku Alfred Uçi. Profesor Uçi, gjatë kësaj dëshmie të dhënë ekskluzivisht për gazetën “Panorama” me rastin e 75-vjetorit të tij, tregon detajet më të pabesueshme të asaj kohe, të cilat kanë ndodhur brenda radhëve të kabinetit qeveritar të drejtuar nga Adil Çarçani, i cili ndërkohë përballonte revoltën të mijëra e mijëra demonstrues. Cilat ishin shkaqet që ministrat e kabinetit, mes të cilëve ndodhej edhe profesor Uçi, kërkonin vazhdimisht nga Ramiz Alia dorëheqje nga kabineti qeveritar. Debatet që bënë me Ramizin në zyrën e tij. Pse nuk u miratohej dorëheqja dhe si ndodhi që ministrat bënë deklaratat e dorëheqjes së parevokueshme, duke u larguar me protestë nga mbledhja e qeverisë. Si operoi nomenklatura e lartë e shtetit, e cila filloi të miratonte dorëheqjet ndërkohë që mendonte për jetëgjatësinë e qeverisë. Situata e krijuar në zyrën e Adil Çarçanit, kur ai thërriti ministrin Uçi për t’i komunikuar daljen në pension. Momentet kur Uçi akuzoi Çarçanin se ishte bërë si Jakomoni.

Zoti Uçi, është e vërtetë se edhe punëtorët e ndërmarrjeve që vareshin nga Ministria e Kulturës të cilën ju drejtonit u çuan në protesta?
U solidarizua e gjithë Shqipëria dhe jo vetëm ndërmarrjet që vareshin nga ministria që drejtoja unë. Ishte e natyrshme se një veprim i tillë do të ndodhte, por mua më vinte inat se reagimi i brendshëm ishte i vonuar. Konkretisht, në përgjigje të pyetjes suaj unë po ju them se, në ndërmarrjen e Poligrafikut u çuan në këmbë më shumë se 600 punëtorë. Ata ishin mbledhur në atë ndërmarrje edhe nga njësitë e tjera simotra. Punëtorët, në radhë të parë shprehnin solidarizimin me studentët protestues të Qytetit Studenti, por ndërkohë ata kishin edhe kërkesa të ndryshme, të cilat gjithashtu ishin me karakter politik. Njëra prej tyre, me sa mbaj mend, ka qenë kërkesa se përse njerëzit që kishin vende komode dhe ishin pjesë e hierarkisë së lartë nuk dilnin në pension?

Çfarë bëtë ju si përfaqësues i qeverisë dhe si ministër për të plotësuar kërkesat e tyre?
Kur ndodhi protesta e punëtorëve të Poligrafikut duhet të ketë qenë data 4 apo 5 dhjetor 1990. Unë menjëherë dhe në mënyrën më urgjente shkova para tyre dhe kur i dëgjova me vëmendje kërkesat që kishin ngritur si pretendim, u dhashë të drejtë për gjithçka. Shumë kërkesa vareshin nga dikasteri që unë drejtoja, pra nga Ministria e Kulturës, dhe unë u premtova sinqerisht se do të ulesha menjëherë dhe brenda një kohe rekord se do të bëja plotësimet e tyre. Ndërsa në lidhje me kërkesën e tyre që bënte fjalë për të dalë në pension personalitetet e larta të shtetit, indirekt ishte edhe për mua personalisht. Unë i garantova se, pasi të kalonin dhjetë ditë, pra më datë 15 dhjetor, dhe unë të mbushja 60 vjeç, do të kërkoja largimin menjëherë nga detyra e lartë e administratës së shtetit, për t’u marrë me punët e mia krijuese dhe hulumtuese. Ndërkohë u dhashë garanci se, meqë të gjitha kërkesat nuk ishin në kompetencën time, do t’i çoja menjëherë në zyrën e Ramiz Alisë dhe në strukturat e tjera të larta të shtetit.

Ia dorëzuat Alisë?
Ashtu siç u premtova punëtorëve protestues, sa u largova prej tyre, shkova menjëherë në selinë e Komitetit Qendror të Partisë. Aty kërkova një takim të posaçëm me Ramiz Alinë, që po drejtonte një mbledhje të komitetit.

Ju nuk merrnit pjesë në atë mbledhje?
Unë nuk isha anëtar i Komitetit Qendror. Isha vetëm anëtar i kabinetit qeveritar. Kërkesa ime iu transmetua menjëherë dhe Ramizi doli nga mbledhja. Unë i shpjegova me hollësi atë që po ndodhte me 600 punëtorët në kombinatin Poligrafik, ndërkohë që i dorëzova në dorë kërkesat e tyre, duke i dhënë edhe shpjegimet e nevojshme.

Dolët në pension në datën 15 dhjetor siç u kishit premtuar punëtorëve të Poligrafikut?
Nuk ishte fjala thjesht për pension, pasi unë isha punonjës shkencor dhe për ne kishte një ligj të posaçëm. Sipas këtij ligji nuk dilnim në pension, por vazhdonim punën krijuese në Akademinë e Shkencave. Në këtë prizëm dhe në bazë të kërkesës së punëtorëve të kombinatit Poligrafik, fjala ishte për largimin në moshën e pensionit nga postet e larta prej të cilave rridhnin privilegje. Kështu që unë i kisha vënë vetes detyrë të largohesha nga posti i ministrit dhe të vazhdoja punët e mia në akademi. Atë që kisha vendosur do ta bëja pavarësisht se qeveria do të ishte jetëgjatë apo jetëshkurtër, kjo pak më interesonte. Më dhimbsej gjithë ajo lëvizje e nisur dhe e përkrahur nga ata mijëra e mijëra njerëz, ndërkohë që nga qeveria kërkoheshin forma dhe mënyra për të kapërcyer momentet e vështira, me qëllimin si e si të mbanin pushtetin e tyre. Kur 15 dhjetori kaloi dhe unë tashmë isha plot 60 vjeç, pikërisht mosha kur sipas ligjit të atëhershëm dilje në pension, prita dhe kërkova sërish largim nga detyra. Isha i motivuar nga ana morale se ne, ashtu siç ju thashë pak më lartë, nuk ishim një e dy kolegë, por një grup i tërë që nuk ishim dakord me atë rezistencë të qeverisë. Prandaj, me luftën tonë nga brenda mendonim se do të ndihmonim lëvizjen demokratike. Kjo ndihmë që ne po bënim nga brenda, pavarësisht se nuk është propaganduar ndonjëherë, ishte një ogur i mirë për të ardhmen e demokracisë dhe të ekonomisë së popullit.

Megjithatë nuk arritët ta plotësoni premtimin që kishit bërë para punëtorëve, pasi siç po kuptojmë ju keni vazhduar të qëndroni në postin e ministrit edhe pas datës 15 dhjetor. Si mund t’i konsiderojmë veprimet tuaja se ishin ndihmë për lëvizjen demokratike kur nga sa shihet, rezultati i iniciativës suaj nuk ishte pozitiv?

Së pari, dua t’ju bëj të ditur se që në momentin e parë, kur ne kërkuam para Ramiz Alisë largimin tonë nga detyrat ministrore, veprim ky që ka ndodhur të paktën më shumë se një muaj para se të nisnin protestat studentore, ka qenë një sinjal i fuqishëm për autoritetet më të larta të shtetit të atëhershëm, duke përfshirë që nga ato politike deri te të ekzekutivit. Ndërsa, për sa i përket asaj që ne kishim vendosur për t’u larguar nga qeveria, duke marrë parasysh koston që ky veprim kishte për pushtetin e atëhershëm të cilin e ndienim mirë që po jepte shpirt pavarësisht jehonës që mundohej të bënte, ne arritëm ta bënim një veprim të tillë të paimagjinueshëm për atë kohë; u larguam në mënyrë demonstrative nga salla e mbledhjes së qeverisë dhe dorëzuam në sekretarinë e saj deklaratat e dorëheqjes me shkrim. Me atë kërkesë donim të tregonim se që nga ai moment nuk e konsideronim veten më ministra. Pra, nuk do të ishim më në mbledhjen e qeverisë.

Kur dhe si ka ndodhur saktësisht kjo ngjarje sa e çuditshme, edhe paradoksale?
Ka qenë fillimi i janarit të vitit 1991. Deri në atë kohë, me gjithë kërkesat tona të përsëritura, nuk na ishte pranuar dorëheqja. Atëherë, unë personalisht vendosa të mos rrija më as edhe një ditë në qeveri. Do të merresha me punët e mia krijuese në Akademinë e Shkencave. Për këtë kisha zgjedhur braktisjen e postit. E vërteta është se me mua u solidarizuan menjëherë të gjithë kolegët e mi. Me këtë mendje shkuam në mbledhjen e qeverisë. Si datë nuk e mbaj mend, por di që ka qenë saktësisht mbledhja e parë e qeverisë që u bë për atë vit, e cila pak a shumë duhet të ketë qenë ditët e para të janarit. Në atë mbledhje, nga kolegët që kishim kërkuar dorëheqjen ishim vetëm pesë ministra, pasi të tjerët rastësia e solli të mungonin për arsye detyrash. Ne, ashtu siç kishim vendosur, sa u ulëm në vendet e posaçme për të filluar mbledhjen, nuk e lamë kryeministrin Adil Çarçani për ta hapur atë, por u çuam në këmbë. Unë, në emër edhe të katër kolegëve të tjerë, i deklarova se po largoheshim nga qeveria në atë formë për shkak se nuk ishte realizuar procedura normale ligjore e shkarkimit tonë. Pas kësaj nuk e bëmë të gjatë, por u larguam menjëherë, ndërkohë që në sekretarinë e qeverisë lamë deklaratat e dorëheqjes së parevokueshme.

Kush ishin saktësisht ministrat që u larguan në atë mënyrë nga qeveria “Çarçani”?
Kam qenë unë si ministër i Kulturës, ministri i Arsimit, Skënder Gjinushi, ministri i Industrisë së Lehtë, Ylli Bufi, ministri i Ndërtimit, Ismail Ahmeti, dhe drejtori i Përgjithshëm i Industrisë Mekanike, që ishte ndërkohë anëtar i kabinetit qeveritar, Pandi Carapuli.

Çfarë bëri kryeministri Çarçani pas këtij veprimi të panjohur për 45 vite me radhë?
Adil Çarçani, për të mos lëshuar autoritetin e qeverisë me qëllim që t’i qëndronin fort asaj motos që qeveria është e madhe, ndërsa “erërat” nuk kanë ndikim te ajo, vijoi procedurat për të filluar mbledhjen sikur të mos kishte ndodhur asgjë. Në këtë moment, siç mësuam më mbrapa, ministri i Shëndetësisë, Ahmet Kamberi, i ka kërkuar kryeministrit që të mos fillonte mbledhjen e planifikuar, por të ndaleshin në veprimin e kolegëve që u larguan në atë mënyrë. Kamberi deklaroi para qeverisë se ai e konsideronte të drejtë largimin e kolegëve, prandaj edhe qeveria duhej të reflektonte dhe të mos vepronte sikur nuk kishte ndodhur gjë. “Për mendimin tim-i deklaroi ai kryeministrit-qeveria jonë që nga ky moment duhet të japë dorëheqjen, sepse s’ka asnjë bazë morale për të vazhduar ekzistencën”.

Çfarë bëri Adil Çarçani pas kërkesës së ministrit të Shëndetësisë, që mund të ketë qenë disi më e ashpër se juaja për faktin se ai i kërkoi rrëzimin urgjent të qeverisë?
Atë ditë, ai mundi të rezistonte dhe të bënte në mënyrë të shkurtuar një si tip mbledhjeje ku më së shumti paraqiti plane dhe programe emergjente. Gjithsesi, Ahmet Kamberin nuk e harroi. Do të kalonte veç një ditë nga ajo mbledhje qeverie dhe pikërisht të pasnesërmen që në mëngjes, ai do ta thërriste në zyrën e tij, ku do t’i komunikonte shkarkimin e menjëhershëm nga posti i ministrit. “Që nga ky moment je i larguar nga qeveria”- ishin fjalët e Çarçanit. Ahmet Kamberi, nuk e bëri gjakun qeder dhe ia ktheu se, në atë moment do të ishte më e mira që të largoheshin të dy. Me këtë, ai i tregonte kryeministrit se do të ishte më mirë të kishte ikur gjithë qeveria.

Juridikisht, vazhdonit të ishit ministra?
Pas atij veprimi demonstrativ nuk mund të ishim më, pasi ne nuk do të shkonim më në zyrat tona dhe as në mbledhjet e qeverisë, por ata ndërsa na miratuan aktin e dorëheqjes, u hakmorën në një drejtim tjetër. Konkretisht mua, ndërsa më liruan nga posti, ashtu siç ta përmenda edhe më parë, nuk më lejuan të ushtroja veprimtarinë në Akademinë e Shkencave ku më takonte sipas ligjit, por më nxorën në pension me një pagë qesharake prej 40 mijë lekësh të vjetra. Kjo mund të ketë ndodhur një ditë më pasi kryeministri thërriti Ahmet Kamberin. Atëherë, ai thërriti mua. Kur i shkova në zyrë, ai më tha: “Ke kërkuar të japësh dorëheqjen. Po ta plotësojmë dëshirën dhe po të nxjerrim në pension”.
Unë nuk e di si u mbusha me një mllef që nuk dija si ta shprehja për vetë mënyrën si më komunikonte shkarkimin, prandaj aty për aty iu ktheva: Në familjen time jemi mësuar me dëbime nga puna e shtetit, sepse kështu i është bërë edhe babait kur erdhi Jakomoni në Shqipëri.

Ç’ju tha Adili pas këtij krahasimi që i bëtë?
E humbi fare dhe m’u kthye sikur të ishte në vitet ’80, duke më thënë: “Ti ke humbur besimin te Partia”.

Ju reaguat?
Unë, aty për aty, në atë tension dhe dëshirë që kisha për t’iu kundërvënë, i thashë: Për një gjë ma plotësoni dëshirën shoku kryeministër, sepse nga kjo qeveri që kryesoni ju unë dal 2-3 javë para se të rrëzoheni. Kur dola nga zyra e kryeministrit, u ndesha me drejtorin e kuadrit të Kryeministrisë, i cili rrinte në korridor përballë derës së Çarçanit. Ai, kur më pa ashtu të skuqur dhe të nxehur, me atë dashamirësin e tij pa e ditur që unë e kisha kërkuar vetë një largim të tillë, më tha të mos ngutesha, por t’i shkruaja një letër direkt Ramiz Alisë, ku ta sqaroja për gjithçka kishte ndodhur.

Çfarë i thatë pas këtij sugjerimi? Të paktën nga sa ju thoshte ai, duke i shkruar Alisë mund të përfitonit të drejtën që të punonit në Akademinë e Shkencave ku kishit qenë para se të shkonit ministër?
E çfarë t’i thosha drejtorit të kuadrit, kur ai jo vetëm nuk dinte gjë, por edhe tregohej pak naiv. Prandaj, unë ia ktheva shkurt: Pse, më di budalla ti mua? Këto veprime nuk janë bërë personalisht nga Adil Çarçani, por në bashkëpunim me Ramiz Alinë. Nuk mund të miratohet shkarkimi i një ministri pa dijeninë e njeriut kryesor të shtetit. Kështu që në atë moment që shënonte fillimin e janarit të vitit 1991 unë u përjashtova fare nga administrata e shtetit. Pas largimit tim nga posti, Adil Çarçani në intervale kohe thërriti të gjithë ministrat që kishin dorëzuar deklaratat e dorëheqjes për t’u komunikuar shkarkimin. Pra, këto shkarkime dhe zëvendësime Çarçani me Alinë i bënë një nga një, për të mos rrëzuar qeverinë. Por, pavarësisht nga përpjekjet e tyre maksimale për ta mbajtur në këmbë si “kufomë”, duke e “arnuar” pambarimisht, madje edhe në ditët e saj të fundit, ajo do të binte përfundimisht.
Pra, sipas kësaj që dëshmoni, vërtetohet se ju i keni ndihmuar proceset demo-kratike të asaj kohe në një mënyrë të njëvleftshme me rininë studentore?
Këtë gjë e dinë mirë politikanët e majtë dhe ata të djathtë, por nuk kanë qejf asnjëherë ta përmendin se në Shqipëri akoma vazhdohet të mbulohen shumë të vërteta historike. Kjo gjë bëhet për t’u marrë meritat njërit-tjetrit. Megjithatë, ne nuk e bëmë për t’u dukur, apo për të na ditur kush meritat, por e bëmë pasi e ndjemë thellë në ndërgjegjen tonë.

Me këto që deklaroni sigurisht ju nuk keni ndërmend të minimizoni atë kontribut të rinisë studentore të dhjetorit të vitit 1990, e cila arriti të përmbysë dhunshëm sistemin që ishte krijuar si tabu në mendjet e shqiptarëve?
Sigurisht, ashtu si ndodh kudo në ngjarjet e përmbysjeve të mëdha sociale, në vijë të parë gjithnjë del rinia. Por unë do t’ju thosha meqenëse është edhe 15-vjetori i atyre ngjarjeve historike që, të mos harrojmë se mbrapa asaj rinie qëndronin familjet e tyre, qëndronte një popull i tërë, i cili paralelisht vazhdonte të protestonte në qendra pune, duke u solidarizuar me atë rini. Por mos të harrojmë se mes asaj rinie studentore ishin edhe fëmijët tanë, ishin fëmijët njerëzve të afërt të ish-nomenklaturës. Pra, për të ardhur tek ajo që quhet fitore demokratike, duheshin forca të shumta dhe të gjithanshme se ndryshe një demonstratë apo protestë spontane nuk sjell asnjëherë fitore.
Profesor, duke ju uruar edhe njëherë për 75-vjetorin tuaj, të rroni sa më shumë për të pasur sa më shumë botime të vlefshme për lexuesit dhe studiuesit tanë, me shpresën se do të kemi sërish rast për intervista në të ardhmen po ju them faleminderit.




Prof. Uçi, në universitet ka qenë shok i ngushtë me gruan e Gorbaçovit

Gjatë viteve 1949-1954, kur profesor Alfred Uçi vazhdonte studimet në fakultetin e Filozofisë, në Universitetin Llomonosov të Moskës ka qenë shok i ngushtë me filozofët më të shquar të shekullit XX të Rusisë, (ishte në një grup mësimor) të cilët ishin Merrab Mamarrdashvili dhe Vollvodja Smirnov (Logicjen).
Por, profesori ka qenë edhe mik i afërt me të shoqen e Gorbaçovit, Raisën.
Pas interesimit tonë, profesori shpjegon se me Raisën u njoh që në vitin 1949, kur shkoi në Universitetin e Moskës. Kjo ndodhi se ajo ishte në një grup mësimor me të. Gorbaçovi ishte gjithashtu student i atij universiteti, por ai nuk ishte në fakultetin e Filozofisë, ku ishte Rasia (edhe Uçi), por ishte në fakultetin e Juridikut. “Në konviktet e universitetit-tregon profesori-jetonim shumë keq për faktin se në atë kohë ishin duke u ndërtuar godinat e reja, pikërisht për të rregulluar fjetjen e studentëve. Kështu që nuk bënin asnjë investim në godinat ekzistuese, të cilat ishin veç disa kazerma të mëdha që vinin në formë katrori. Në njërin kënd të godinës flinin studentët e fakultetit tonë të Filozofisë. Të gjithë studentët ishim në një korridor. Në njërin krah të korridorit ishin djemtë dhe në krahun tjetër vajzat. Rastësisht, përballë dhomës time ishte ajo e Raisës, e cila qëndronte në dhomë së bashku me 14 vajza të tjera. Ishin shumë keq si kushte edhe për faktin se ishin ngjeshur shumë në një dhomë.
Diagonal me këndin tonë të godinës së konviktit ishin vendosur studentët e fakultetit të Juridikut, me të cilët ishte edhe Gorbaçovi. Edhe ai ishte me katërmbëdhjetë shokë në dhomë. Ai ishte një vit mbrapa nesh sepse kishte ardhur një vit më vonë në universitet. Me Raisën ai ra në dashuri kur ishte në vit të tretë, ndërsa ajo në të katërtin. Po atë vit që u dashuruan, pra kur ishin studentë, ata u martuan. Rastësisht martesa e tyre, pra kur Gorbaçovi ishte në vit të tretë, në vitin 1951, dhe Raisa në vitin e katërt, ndodhi pikërisht pak kohë pas vdekjes së Stalinit. Pas martesës ata jetonin bashkë. Nuk mund ta besoni, por ajo është një histori shumë e çuditshme pasi ai e mori të shoqen studente në dhomën e tij, ku jetonte së bashku me shokët. Në një kënd, ai kishte vendosur dy gardëroba, me të cilat kishte rrethuar krevatin e tij dhe një komedinë të vogël, duke sajuar një tip dhome të vogël ku jetonte me Raisën”. Mësohet se Raisa, edhe në intervistat që ka dhënë pas shumë e shumë vitesh më vonë, ka bërë të ditur edhe faktin që ajo ka pasur miq nga Shqipëria, të cilët i vlerësonte për pamjen fizike dhe inteligjencën e tyre.
Tashmë, fatkeqësisht ajo nuk jeton më.

[petrol]

Festohet 80-vjetori i lindjes së Akademikut Alfred Uçi
Prof.as.Dr.Murat Gecaj
ALFRED UÇI: PERSONALITET I SHQUAR I ARSIMIT, KULTURËS DHE SHKENCËS SHQIPTARE
Prof. Alfred Uçi mbushi 80 vjet. Një jetë e mbushur me mësime e studime: të mesmet në Korçë, Tiranë e Shkodër dhe të lartat për estetikë e filozofi, në Universitetin “Lomonosov” të Moskës , më 1949-1954. Detyrën e pedagogut e nisi në Institutin e Lartë Ekonomik të Tiranës. Pastaj, me krijimin e Univesitetit të parë shqiptar, dha lëndët e estetikës e të filozofisë në disa fakultete të tij. Ne vitin 1970 iu dha titulli “Profesor” e më pas “Akademik”, kur u krijua Akademia e Shkencave të Republikës së Shqipërisë. Gjithashtu, ka kryer detyra të rëndësishme drejtuese: drejtor i Institutit të Kulturës Popullor (1979-1987) dhe kryetar i Komitetit të Kulturës e Arteve (1987-1990). Për meritat e tij, në vitin 2005, u nderua nga Presidenti i Republikës, me titullin e lartë“Mjeshtër i Madh”.Gjatë jetës së tij, përveç veprimtarive kombëtare e ndërkombëtare në Tiranë, ka marrë pjesë e ka referuar në kongrese, konferenca e simpoziume shkencore jashtë vendit, si në Sofje, Athinë, Ankara, Beograd, Prishtinë, Vjenë, Itali, Suedi, Francë etj. Ka shkruar një numër të madh artikujsh, referatesh e kumtesash me tematikë nga fusha e filozofisë, sociologjisë, estetikës, etnografisë, folkloristikës, kritikës letrare etj. Duke përgjithësuar përvojën e punës dhe të kerkimeve të tij, ai ka shkruar e botuar mjaft libra. Ndër ta, përmendim “Estetika, jeta, arti” (1970), “Probleme të estetikës” (1976 e 1980), “Labirintet e modernizmit (1978), “Mitologjia, folklori, letërsia” (1982), “Çështje teorike të estetikës dhe të cultures” (1986),”Estetika” – Vëllimi I, II, III (vitet 1987-1988), “Shekspiri në botën shqipare” (1996), “Dostojevski në kohën tone” (1997), “Ferrparajsa Danteske” (1998), “Prometeu dhe Hamleti” (greqisht, në Athinë, 1998), “Grotesku kadarean”(1999), “Estetika e groteskut – Teoria dhe historia” (2001), “Estetika në folklor dhe në letërsinë shqipe” (2001), “Paradigma të ndërgjegjes shoqërore - estetikë filozofike e politike” (2001), “Estetika e groteskut”-në tre vëllime dhe libri i ri i tij është “Filozofia edonkishotizmit.
2.Pra, Prof.Alfred Uçi kishte se çfarë të tregonte e të dëshmonte para familjarëve, kolegëve, ish-studentëve të panumërt, miqëve e dashamirëve të jetës, në festimin e 80-vjetorit të ditëlindjes. Kishin ardhur dhe akademikë e profesorë, personalitete të jetës politike e shoqërore, nga media e shkruar dhe ajo elektronike e tjerë. Gjithashtu, ishin të pranishëm ish-Presidentët e Shqipërisë, Prof.Rexhep Meidani e Alfred Moisiu, kryetari i Akademisë së Shkencave Gudar Beqiraj e zv.i tij Muzafer Korkuti, këshilltari i Kryeministrit Nerina Ceka e të tjerë. Ata kishin ardhur sot së bashku, në mjediset e Muzeut Historik Kombëtar të kryeqytetit Tiranë, për ta uruar e përgëzuar për jetën e tij të begatë e të përkushtuar, në fushat e arsimit, kulturës dhe shkencës sonë kombëtare. Me fjalën e tij me peshë, studimet e botimet e shumta, ai është bërë një personalitet i njohur, si brenda dhe jashtë vendit tonë.
Veprimtarinë e mësipërme e hapi dhe e drejtoi Erion Kristo. Ndërsa vete Prof.Uçi i përshëndeti dhe i falënderoi nga zemra pjesëmarrësit për nderin që i bënë dhe u ndal shkurt rreth disa pikëpamjeve të tij në studimet dhe botimet e ndryshme, sidomos në fushën e estetikës dhe filizofisë së jetës. Duke u shprehur me modesti, ai nënvizoi se çdo gjë e ka bërë në shërbim të popullit e Atdheut, brezit të ri të vendit tonë.Me plot emocione, e përshëndeti Prof.Uçin shkrimtari i njohur Dritëro Agolli, si koleg e bashkëkrahinas. Në vazhdimësi, për aspekte të jetës, veprimtarisë dhe botimeve, folën me radhë kolegë e ish-nxënës të tij: Moikom Zeqo, Gjergj Simoni, Josif Papagjoni e Zyhdi Dervishi. Kryetari i Shoqatës “Devolli” i dorëzoi atij dëshminë “Krenaria e Shoqatës Devolli” dhe propozoi që Prof.Alfred Uçit, personalitet i shquar shumëplanësh, t’i jepet edhe titulli më i lartë, “Nderi i Kombit”.Gjatë kësaj veprimtarie u shfaq një dokumentar televiziv, i cili fliste, me gojën e vetë Prof. Uçit, për jetën dhe veprimtarinë e tij të pasur në mjaft fusha të jetës. Gjithashtu, u recituan pjesë të ndryshme, që lidheshin me aspekte të veçanta të krijimtarisë së tij të pasur. Mjedisin festiv e bënë më të gëzueshëm recitimet e buqetat me lule të freskëta, që i dhuruan atij nipër e mbesa dhe i uruan nga zemrat e tyre jetëgjatësi e lumturi.Gjithashtu, në këtë festë të gëzuar u njoftua se miq e dashamirë të A.Uçit, nga brenda e jashtë vendit, e kanë uruar atë me mesazhe të ngrohta, me rastin e kësaj ngjarjeje të shënuar, si nga Shqipëria, Kosova, Kalabria, Amerika e tjerë. Gjithashtu, u tha se i kishte dërguar një mesazh urimi kryesia e Shoqatës së Arsimtarëve të Shqipërisë. Në mbyllje, pjesëmarrësit i kaluan disa çaste së bashku, në koktejin e organizuar me këtë rast, nga familja.
Tiranë, 15 dhjetor 2010

[petrol]

Alfred Uçi - akademiku erudit përherë në ballë të kërkimit

Përvoja tregon se kthesat rrënjësore në zhvillimin e shoqërisë ndikojnë në rikompozimin e tablosë kulturore të saj. Rikompozime të tilla realizohen edhe si përpjekje për të rivlerësuar në ndriçim të ri sidomos koncepsionet e doktrinat pararendëse për çështjet shoqërore e politike, filozofike e artistike, estetike dhe kulturore. Përgjithësisht procesi i rivlerësimit përfshin në shtjellën e tij edhe krijuesit e kulturës e të shkencave shoqërore, si ata që e kanë mbyllur ciklin e krijimtarisë, ashtu dhe ata që ende vazhdojnë të krijojnë. Disa idhuj, të fryrë si tullumbace nga rrjedha jashtëshkencore e që shërbenin si dekor për presidiumet zyrtare para kthesës, shfryhen e flaken si plastika pa vlerë, disa të tjerë rrudhen dramatikisht në përmasa. Ndërkohë janë të paktë ata që i rezistojnë kthesës dhe rriten bashkë me zhvillimet e reja.
I. Sfidues i sfidave
Në fillim të viteve 90 të shekullit XX, kur shoqëria shqiptare përjetoi kthesën e kalimit nga sistemi socialist totalitar në rrjedhën e zhvillimeve demokratike, profesor Alfred Uçi ishte në prag të maskës zyrtare të pensionimit. Ndërkohë ishte filozofi dhe esteti më i afirmuar në Republikën e Shqipërisë. Kishte botuar 9 tekste e punime monografike, në të cilat trajtoheshin me përparësi probleme të estetikës, çështje teorike të artit, të krijimtarisë folklorike etj., pa llogaritur shkrime studimore të botuara në organet e shtypit në hapësirën shqiptare dhe në disa vende të tjera si dhe bashkautorësitë në hartimin e disa teksteve të filozofisë për studentët e nxënësit e shkollës së mesme.

Sociologët amerikanë që kanë trajtuar me përparësi problematikën sociale të kërkimit shkencor, si Allison, Steart etj., kanë argumentuar se në përvjetorin e tyre të gjashtëdhjetë shumica e shkencëtarëve janë të ngurtësuar, sidomos lidhur me pranimin e të vërtetave të reja, duke i bërë kësisoj ata frenues për progresin. Sipas këtyre sociologëve, vetëm një numër fare i vogël shkencëtarësh më të aftë, më produktivë bëhen edhe më produktive me kalimin e moshës (“Productivity diferences among scientists”, 1989, f. 488). Profesor Alfred Uçi i përket kësaj elite më elitare të studiuesve.

Ndërkohë që mjaft kolegë të tij, studiues në fushën e filozofisë, të arteve e të estetikës, madje edhe më të rinj në moshë, nuk i përballuan sfidat e kthesës, si të thuash, u tërhoqën nga fronti i vështirë i kërkimit, profesor Alfred Uçi gjatë 15 vjetve të fundit të zhvillimeve demokratike ka shkruar dhe ka botuar literaturë shkencorë të standardeve akademike më shumë se më parë, më shumë se çdo akademik tjetër në hapësirën shqiptare: 12 punime monografike dhe tekste për studentë, për specialistët që kryejnë kualifikime mbiuniversitare, krahas dhjetëra artikujsh të botuar në periodikë shkencorë në gjuhën shqipe dhe në gjuhë të tjera.

Krijimtaria shkencore e profesor Alfred Uçit është polivalente. Ajo ndriçon teorikisht, në mënyrë të drejtpërdrejtë e të tërthortë, vartësisht nga rrethanat socialkulturore, edhe çështjet më të ndërlikuara të zhvillimeve filozofike, estetike dhe përgjithësisht kulturologjike në rrafsh universal dhe kombëtar.

II. Kundërkonformizëm me nëntekst kundërbunkerizues

Duke pasur formatin e plotë të shkencëtarit profesionist të klasit të parë, profesor Alfred Uçi është karakterizuar nga shpirti kundërkonformist, çka e ka mbrojtur në një masë të madhe krijimtarinë e tij nga dogmatizimi ideopolitik që impononin strukturat përkatëse të regjimit socialist totalitar. Me vizionin e profesionistit me kualifikimin më të lartë shkencor, profesor Alfred Uçi edhe në kushtet e diktaturës së proletariatit (deri në vitin 1990) i ka shfrytëzuar të gjithë hapësirat e mundshme për të përçuar në mjedisin e dogmatizuar të shoqërisë shqiptare teoritë e doktrinat filozofike, estetike e kulturologjike, të cilat nuk kishin “pasaportë” hyrjeje në shoqërinë shqiptare të vetizoluar skajshëm. Kritika e doktrinave të tilla ishte e vetmja frëngji nëpërmjet së cilës ata mund të depërtonin në bunkerin e diktaturës komuniste në Shqipëri. Dhe profesor Alfred Uçi, me shumë mundime dhe duke riskuar jo pak, ka qenë gjithnjë në ballë të përpjekjeve për të çelur dhe zgjeruar një frëngji të tillë drejt një bote të hapur, për ta mbajtur atë gjithnjë në gjendje funksionimi. Veçanërisht teksti në tri vëllime “Estetika” (1987-1988) dhe punimi monografik “Labirintet e modernizmit” u kanë ofruar studentëve, kritikëve, specialistëve të shkencave shoqërore e teatrove dhe publikut të gjerë një tablo të gjerë të doktrinave filozofiko-estetike, të cilat nga strukturat ideologjike zyrtare të regjimit socialist totalitar konsideroheshin “idealiste reaksionare”, “borgjeze dekadente”, “revizioniste” etj. Këta libra janë shkruar me një logjikë e stil të tillë që funksionojnë natyrshëm si kritika, por në radhë të parë dhe me përparësi si parashtrim i argumentuar qartë i doktrinave kryesore estetike e të ndërthurjeve të tyre me doktrinat filozofike, sociale, kulturologjike etj. Sidomos gjatë viteve 70 e 80 të shekullit XX studentët e degës së filozofisë, të letërsisë, të arteve, artistë të të gjithë profileve komunikonin me rrymat kryesore bashkëkohore të mendimit estetik, artistik, kritik etj. kryesisht nëpërmjet librave dhe artikujve të shumtë të profesor Alfred Uçit. Për studentët ai ka qenë gjithnjë pedagogu model, i niveleve superiore në aftësitë pedagogjike e shkencore, në dinjitetin shkencor e shoqëror, përherë i përkushtuar ndaj mësimdhënies dhe kërkimit, gjithnjë kundërshtar i paepur i perversiteteve të kohës në rrafsh politik e social, profesional e moral etj.

III. Tre libra në tre vjet: disa profile teorike të spikatura

Gjatë tre vjetve të fundit profesor Alfred Uçi ka botuar tre libra: “Universi estetik i antikitetit” (2003, 412 faqe), “Filozofia e Teodor Anastas Kavaliotit (2004, 400 faqe) dhe vëllimi i dytë i librit “Universi estetik - mesjeta, Rilindja, klasicizmi” (2005, 408 faqe). Këta libra, sikurse gjithë krijimtaria e profesor Uçit, janë fryt i një veprimtarie komplekse shumëvjeçare studimore, medituese e përgjithësuese në nivele të larta e sipas kritereve shkencore bashkëkohore, janë fryt i përpjekjeve të suksesshme për të përsosur në mënyrë të pandërprerë mjeshtërinë e paraqitjes së materialit shkencor e filozofik, janë mishërim i përshkallëzimit altimetrik të erudicionit të autorit.

Është e vështirë, ose më saktësisht e pamundur që në formatin e një shkrimi të ravijëzohen tiparet e arritjet më të spikatura të veprimtarisë shkencore të profesor Alfred Uçit. Në këtë artikull do të përpiqemi të rilevojmë vetëm disa prej tyre, të trupëzuara në tri vepra të botuara vitet e fundit.

Së pari, duke qenë njohës i thellë i kulturave, i qytetërimeve kryesore, i ligjësive të zhvillimit të tyre, profesor Uçi i shqyrton doktrinat filozofike, estetike e artistike të kontekstualizuara në rrjedhën e zhvillimeve shoqërore, kulturore, artistike etj. Në veprat e tij gërshetohen natyrshëm argumentimet e përgjithësimeve të nivelit më të lartë me analizat ilustruese të dukurive konkrete estetike e artistike në shoqëri e kohë të ndryshme.

Së dyti, të gjitha doktrinat filozofike, estetike artistike analizohen në rrjedhën e evolucionit të tyre, në dinamikën e ndryshimit të funksioneve të tyre socialkulturore, në procesin e periditësimit dhe të ndikimit të tyre në zhvillimet e ardhshme. Për këtë në veprën “Filozofia e Teodor Anastas Kavaliotit” autori ndër të tjera thekson: “Gjatë zhvillimit historik të filozofisë formulohen ide e probleme filozofike, rëndësia e të cilëve kuptohet më thellë në sfond të bashkohësisë dhe zhvillimit të ardhshëm të dijeve. Dhe kjo do të thotë se historia e filozofisë rrëmih në të kaluarën për ti shërbyer zhvillimit bashkëkohor dhe së ardhmes; ajo është një disiplinë që përtërihet e pasurohet, duke i shëmbëllyer asaj qenies mitike, Janusit me dy fytyra: njëra e drejtuar prapa dhe tjetra drejt kohës sonë. Edhe në trashëgiminë filozofike të Kavaliotit jemi përpjekur të dallojmë jo çdo gjë, por para së gjithash probleme e ide të trashëguara që vazhdojnë të kenë rëndësi për zhvillimin e mëtejshëm të shkencave bashkëkohore. Nuk janë të pakta probleme të tilla në veprat e Akademikut voskopojar” (f. 11).

Së treti, ndonëse kultura shqiptare ka shtrirje gjeografike të kufizuara, autori në gjithë krijimtarinë e tij ka evidentuar komunikimet e kulturave të përhapura në hapësira më të gjera me kulturën shqiptare në rrafshin filozofik, estetik, artistik etj.

Kultura shqiptare dhe kulturat e tjera, veçanërisht ato perëndimore, evropiane etj., kanë funksionuar e funksionojnë si të thuash, sipas parimit të enëve komunikuese. Arritjet e mendimit filozofik, estetike, artistik etj. qarkullojnë nga njëra kulturë në tjetrën dhe anasjelltas, duke synuar vazhdimisht lartësimin e mendimit shkencor, saktësimin e tij përmes diskutimeve gjithnjë më intensive etj. Në veprën “Filozofia e Teodor Anastas Kavaliotit” profesor Alfred Uçi veç të tjerash nënvizon: “Duam të konkretizojmë mendimin tonë me një problem të mirëfilltë filozofik, që ka qenë ngritur e formuluar qysh në antikitet dhe që edhe sot e kësaj dite, do të thoshim, vazhdon ta torturojë mendimin filozofik. E kemi fjalën për supozimin e Platonit në ekzistencën e ideve instinktive. Dihet se ish-nxënësi i tij, më i miri, Aristoteli, kundërshtoi me të drejtë disa argumente e arsyetime të mësuesit të tij, e megjithëkëtë Stagiritasi nuk arriti ti japë një zgjidhje të plotë e përfundimtare problemit që ngriti Platoni mbi idetë instinktive. Iu rikthye këtij problemi Dekarti, duke dhënë disa argumente të reja për ekzistencën e ideve të vetëlindura, pranimi i të cilave e pasuronte kuptimin e funksionimit të mendjes së njeriut dhe të teorisë së njohjes me pranimin e njohjes intuitive racionale. Ishte kjo një përplasje me atë të Platonit. Është interesante se Kavalioti i kushton një vëmendje të madhe këtij problemi; dhe duke ruajtur adhurimin e tij për Kartezin, mendonte se ka vend për diskutime të mëtejshme rreth këtij problemi, madje e quante të natyrshme të mos mbetej në kufirin e arsyetimeve të filozofit francez, kur theksonte rëndësinë e tezës se mendja e njeriut funksionon e dyzuar: edhe drejt njohjes së botës së jashtme, edhe drejt vetes së saj, domethënë brenda ndërgjegjes për të gjetur mundësi të pranimit të njohjes intuitive, si një prirje e racionalizmit në shkencë” (f. 11-12).

Së katërti, edhe në fushën e kërkimeve shkencore, sidomos për problematikën sociale, kulturore, artistike, filozofike etj., jo pak personalitete të shquara nuk u kanë shpëtuar kurtheve të paragjykimeve të shumëllojshme, trajtimeve të njëanshme etj. Profesor Uçi i ka kapërcyer gjithnjë me sukses kurthe të tilla. Në veprat e tij spikat një përmasë universalizuese, citohen e analizohen pikëpamjet më me vlerë të autorëve të vendeve perëndimorë dhe të atyre lindorë, si grekë e gjermanë, amerikanë e rusë, italianë e polakë etj. Ai e qëmton nektarin e formulimeve teorike kudo ku gjendet, jashtë mjegullnajës së paragjykimeve, e cila pas Luftës së Dytë Botërore, veçanërisht në vendin tonë, ka mbuluar herë hemisferën perëndimore e herë atë lindore. Për të ilustruar këtë ide mjafton të përmendim se vetëm në 5 faqe (faqja 10 deri te faqja 14) të vëllimit të dytë të librit “Universi estetik” citohen 12 nga filozofët, estetet dhe teoricienët më të shquar të arteve të vendeve dhe të epokave të ndryshme nga antikiteti deri në ditët tona si Aristoteli e Plotini, Agostini e Akuini, Isidori e Prokopi, Bedai e Kroçe, Shastleri e Bayeri, Xhilberti dhe Kuni. Edhe përzgjedhja e citateve dëshmon se autori i këtij libri njeh deri në imtësi jo vetëm tërë sistemin e pikëpamjeve të mendimtarëve që i referohet, por edhe veçoritë e dinamikës së evolucionit të indit të mendimit filozofik dhe estetik nga njëri tek tjetri edhe nën ndikimin e rrethanave socialkulturore në proces ndryshimi.

IV. Zhbërës paragjykimesh shkencore edhe përtej kulturës shqiptare

Po të shpreheshim me terminologjinë e sociologut amerikan bashkëkohës Robert K. Merton, profesor Alfred Uçi në gjithë veprimtarinë e tij kërkimore-shkencore udhëhiqet nga “ideali shkencor i skepticizmit të organizuar” (Culture and Society, Contemporary Debates, 2004, f. 74). Duke parë tërë historinë e mendimit filozofik, estetik e kritiko-artistik me thjerrëzat e një skepticizmi të tillë, profesor Alfred Uçi vë në dyshim, madje i hedh poshtë me argumentime të plota edhe paragjykime pothuajse të fosilizuara, të cilat kanë penguar përparimin e mendimit filozofiko-estetik edhe në vendet më të urbanizuara të Perëndimit. Edhe estetë e studiues mjaft të shquar, si Kroçe, Xhilbert, Kun, Shastleri etj., në forma të ndryshme e kanë nënvleftësuar mendimin estetik mesjetar ose e kanë mohuar fare atë. Për shembull, Shastleri mbron idenë se “një mijë vjetët e mesjetës janë thjesht një zbrazësi për sa i përket mendimet estetik”. Profesor Alfred Uçi jo vetëm argumenton pathemeltësinë e pikëpamjeve të tilla, por parashtron një tablo të plotë analitike të vlerave të doktrinave estetike të përpunuara gjatë mesjetës, të cilat përbëjnë një fazë të rëndësishme përparimi, një hallkë të domosdoshme ndërlidhëse ndërmjet universit estetik të antikitetit dhe begatisë së mendimit estetik të periudhës moderne. Lidhur me këtë çështje në vëllimin e dytë të librit “Universit estetik” profesor Uçi thekson: “... një nga problemet kyçe të analizës sonë do të jetë raporti midis universeve estetike të antikitetit dhe të mesjetës, dallimet cilësore dhe lidhjet ndërmjet tyre, kontinuiteti e diskontinuiteti, vazhdimësia e bijëzimet dhe ndarjet midis tyre. Ky konceptim nuk përkon më me pikëpamjen e shumicës së studiuesve të historisë së doktrinave estetike; e kemi fjalën jo thjesht për disa syresh, të cilët nën ndikimin e filozofisë ateiste të iluminizmit të shek. XVIII e kanë përdorur, madje ndonjë syresh vazhdon ta përdorë konceptin “mesjetë” me kuptim krejt pexhiorativ, duke e barazuar e identifikuar gjithë mesjetën me “kohën e errësirës” e “obskurantizmit”, “inkuizicionit” dhe “regresit”, duke ia kundërvënë atë qytetërimit antik të idealizuar. Që këtej ata kanë mohuar mendimin estetik autentik të mesjetës ose nuk kanë parë asnjë vlerë origjinale të tij dhe, nga ana tjetër, këtë koncpetim e mbështesin edhe në mohimin absolut të ndonjë lidhjeje ose vazhdimësie midis qytetërimit antik, sidomos greko-romak dhe botës mesjetare evropiane. Në këtë interpretim ka ndikuar e ndikon ideja që e konsideron mesjetën një fazë aksidentale, madje krejt regresive të historisë së njerëzimit... Kalimi nga antikiteti në mesjetë, e cila ka pasur një zhvillim tejet kontradiktor, ka pasur edhe shkatërrim vlerash të trashëguara, por edhe arritje, edhe përparime, me një fjalë, për ne mesjeta ka qenë e pashmangshme dhe e vetëmjaftueshme. Prandaj, duke filluar historinë e universit estetik të mesjetës, ne i përmbahemi, së pari, tezës mbi karakterin kontradiktor të procesit të kalimit nga antikiteti drejt mesjetës, mbi dallimet e rëndësishme cilësore midis tyre, por edhe e lidhjeve që nuk patën munguar. Së dyti, ne do të përpiqemi të paraqesim drejtimet kryesore të ideve dhe vlerave estetike, që gjalluan që në periudhën e hershme të mesjetës dhe deri në fundin e saj historik” (f. 13-14).

Leximi i kujdesshëm i këtij libri të bind se autori e ka realizuar më së miri një objektiv të tillë shkencor. I ndriçuar nga një metodologji e saktë shkencore, prof. Alfred Uçi depërton në të gjithë labirintet e mendimit estetik, të cilat përshkojnë epokat historike nga antikiteti, mesjeta, Rilindja dhe klasicizmi. Nëpërmjet analizash komplekse shumëpërmasore ai arsyeton jo vetëm arritjet e mangësitë e çdo doktrine estetike në sfondin kohor të zhvillimeve shoqërore, filozofike e shkencore, por edhe parashtron sipas kritereve antologjike fragmentet më përfaqësuese të çdo doktrine. Kësisoj, librat e profesor Alfred Uçit shpërfaqen si mozaikë shumë të larmishëm, me një pasuri të pallogaritshme mendimesh të nuancuara, pohimesh e kundërshtimesh, argumentesh e kundërargumentesh, faktesh artistike e historike etj. Por autori asnjëherë nuk humbet në këto labirinte falë aftësisë së tij përgjithësuese të jashtëzakonshme: “Në vazhdën e veprimit të faktorëve socialkulturorë – nënvizon ai në vëllimin e dytë të “Universit estetik”, – por edhe të faktorëve estetiko-artistikë imanentë për 15 shekuj, që na interesonin në librin tonë, mund ta përcaktonim si substancë kryesore të kristalizuar dhe të zhvilluar klasicizmin (klasiken), i cili kuptohet prej nesh si një koncentrat i ideve më konsistente, më qenësore estetike e artistike, që ka ardhur edhe përmes përvetësimit të trashëgimisë pozitive të antikitetit e të mesjetës dhe ka evoluar drejt klasicizmit të shek. XVII, që shënon një ekspansion të përgjithshëm edhe të kulturës estetiko-artistike në përgjithësi. Por kjo sdo të thotë se përmbajtja e çdo epoke ka qenë krejt monolite, se në secilën prej tyre spikat një bërthamë e tipit klasik, por krahas saj kanë ekzistuar edhe risi e anësime të tjera, herë të nxitura nga hapësirat e lira të klasicizmit, herë nga kundërshtimi i kufijve disi të ngurtë të absolutizmit të kësaj bërthame. Në mënyrën më të qartë e më konkrete kjo vihet re sidomos në shek. XVII, i cili ka qenë shumë më kompleks se Renesanca italiane, madje ka qenë më pak monolit, përkundrazi, u shqua për një diversitet më të madh brenda ndikimeve të Renesancës...” (f. 402). Ky është një karakterizim përgjithësues i nivelit të lartë i klasikes si një koncept qendror i historisë së zhvillimit të shoqërisë e të filozofisë, të estetikës e të arteve.

V. Përkthimi – një obligim ndaj kulturës kombëtare

Që kur ka përfunduar studimet universitare deri në ditët tona, për më se 50 vjet, profesor Alfred Uçi ka qenë dhe është në ballë të veprimtarisë kërkimore. Mjaft nga tekstet, artikujt dhe sidomos punimet monografike të shumta kanë vlera jo vetëm në hapësirat e kulturës shqiptare, por dhe më gjerë. Ndaj mendojmë se është obligimi i strukturave përkatëse të Akademisë së Shkencave, të Ministrisë së Arsimit dhe të Shkencës të Republikës së Shqipërisë të financojë përkthimin e botimin në gjuhë të huaja, së paku në anglisht, të studimeve më të arrira të akademikut Alfred Uçi, veçanërisht ato që kanë profil kombëtar më të spikatur ose që përfaqësojnë arritje për mendimin filozofiko-estetik në shkallë botërore. Më shumë se respekt për akademikun Alfred Uçi përkthime të tilla do të ishin nderim për kulturën shqiptare filozofiko-estetike, për afrimin e saj me kulturën evropiane e më gjerë, për integrimin e kulturës shqiptare në rrjedhat e zhvillimeve botërore bashkëkohore.

Nga Dr.. Zyhdi Dervishi

[petrol]

Prof. Alfred Uçi në 80-vjetorin e lindjes.
Personaliteti emblematik i arsimit, kulturës dhe shkencës shqiptare ishte edukuar qe femije me idealet atdhetare te gjyshit te tij Petro Nini Luarasi dhe korifenjve te tjere te Rilindjes Kombetare. Ai ishte djali i atdhetarit antifashist Mina Uçi i burgosur dhe persekutuar nga fashistet dhe diktatura. U perfshi ne Levizjen antifashiste ne moshen 14-vjeçare, kontribuoi me mish e shpirt per ndertimin e nje Shqiperie te emancipuar. Ai u shigjetuar në Konferencën famekeqe te Tiranës si një nga intelektualet e pare qe kerkoi rishikimin e vijes se PPSH dhe demaskimin e kultit te individit. Ai ka frymëzuar ardhjen e demokracise ne Shqipëri si intelektual(me botimet mbi teorine dhe artin modern) apo si politikan (duke dhene doreheqjen demonstrativisht si ministër i kulturës ne qeverine Çarçani më 1990) dhe eshte distancuar qarte dhe pati demaskuar e vazhdon të demaskojë ashper diktaturen e lakejte fanatikë te saj duke e gdhendur emrin e tij ne panteonin e inteligjencies shqiptare. Me vepren e tij madhore qe po e pasuron vazhdimisht me kryevepra te reja ai nderon kulturen e vendit tone te vogel ne vatren e kultures boterore. (Por disa kundershtare mjerane rreken t’ia minimizojne vlerat dhe kacavirren tek ish-citimet redaktoriale te detyrueshme ne botimet e kohes se diktatures duke kryqezuar e mbajtur peng keshtu gjithe ajken e inteligjencies shqiptare me mediokritetin e tyre.) Prof.Alfred Uçi eshte nje nga intelektualet e pare qe krahas I.Kadaresë i parapriu demokracise p.sh. me librat e tij mbi historine dhe aktualitetin e artin modern, me teorite e praktikat e konceptimit te botes moderne. Ai dikur dhe tani e demaskon diktaturen ne palcen e saj kurrizore. Një nga tiparet esenciale të Prof. Alfred Uçit ështe modestia por e cila në mendësinë e spekulantëve të tregut të lire nënkupton ''paaftësi për t'u reklamuar". Ndaj si admirues realist i Profesor Uçit shpall se ai ka merita te medha jo vetem si estet, por edhe si atdhetar demokrat, pedagog, filozof, publicist, biograf, drejtues dinjitoz e largpames i Institutin te Folklorit etj. dhe që krahas Kadaresë e Agollit duhej të çmohej ''Nder i Kombit''. Unë, krahas qindra e qindra studenteve e kolegeve te tij, te edukuar e frymezuar me idealin e tij te paster atdhetar e demokratik i urojne Profesorit te dashur jete te gjate e prodhimtari te begatshme per te miren e Shqiperise.

[petrol]

Intervista/ Flet për “Telegraf” prof. Alfred Uçi me rastin e botimit të veprës “Filozofia e donkishotizmit”
Xhevdet Shehu

Pse u mora me Kalorësin e Fytyrës së Vrerosur
Profesor Alfred Uçi, esteti më i njohur shqiptar, këto ditë nxjerr në dritë një libër të ri, botim i Akademisë së Shkencave, të titulluar “Filozofia e donkishotizmit”, që është padyshim një nga veprat më të rëndësishme dhe më serioze të tij. Ai merret me donkishotët që nuk i kanë munguar dhe nuk kanë për t’i munguar asnjëherë kësaj bote. Po të nisesh nga vitaliteti dhe botimtaria e jashtëzakonshme e tij e viteve të fundit, të duket e pabesueshme kur merr vesh se pasnesër esteti ynë mbush 80 vjeç. Rrallëkush tjetër mund të krahasohet me të për nga prodhimtaria dhe thellësia e mendimit kritik dhe estetik mbi letërsinë dhe artet. Herë-herë i anatemuar vitet e fundit nga fakti se gjatë viteve të diktaturës, Alfred Uçi ishte autori që ka shkruar edhe libra ku duket fryma e kohës dhe që nuk i kanë shpëtuar politizimit, ka dhënë estetikën për studentët e Universitetit dhe ka drejtuar institucione të rëndësishme të kulturës, shumëkush me rënien e diktaturës mendoi edhe fundin e krijimtarisë së tij. Nuk ishin të paktë ata që menduan se Prof. Uçi nuk ka ç’të shkruajë më tej, është ezauruar dhe nuk mund të përshtatet me sistemin e ri. Mirëpo për fat të mirë të tij dhe të kulturës sonë, Alfred Uçi e sfidoi edhe këtë kohë dhe skeptikët që gëluan me shumicë gjithandej. Gjatë viteve të demokracisë, ka botuar rreth 20 vepra shkencore, domethënë mesatarisht një vepër në vit dhe pretendon të mos i dorëzojë “armët” dhe të hedhë sërish dritë në çështje të tjera, përmes botimeve të radhës. Duke biseduar këto ditë në prag të këtij përvjetori me Profesor Uçin, kujtuam Petro Ninin, Skënder Luarasin, Migjenin etj., që kanë hyrë prej kohësh në panteonin e historisë dhe kulturës sonë kombëtare, pasardhës i denjë i të cilëve është Profesori. Ndër të tjera, Profesori na tregoi një fotografi të tijën kur ishte 14 vjeç. Partizan, ditën e çlirimit të Korçës. E ka fotografuar një fotoreporter amerikan dhe e ka botuar në disa gazeta përtej Atlantikut. Ajo fotografi Profesorit i ngjall shumë kujtime dhe trazime dhe ne po e botojmë këtu me lejen e tij. Sidoqoftë, le të kthehemi te librat e shumtë të tij. Vetëm ai mund t’i shkruante! Dhe të mendosh se lënda e këtyre librave nuk është dosido. Ai merret me më të mëdhenjtë e kohërave, të botës dhe të vendit, kur shumëkush e di fare mirë se nuk është e lehtë të merresh me ta. Është marrë me Homerin dhe Danten, me Shekspirin, me Servantesin, Gogolin, me Nolin, Konicën, Fishtën, Kutelin, Kadarenë, Agollin etj., etj., duke zbërthyer kodet estetike dhe filozofike të tyre për lexuesin e hapësirave mbarëshqiptare. Në kthesat e mëdha politike dhe shoqërore, si këto që kanë ndodhur në Shqipëri disa herë gjatë shekullit të kaluar, esteti Uçi, jo vetëm ka mbijetuar me estetikën e tij, por ka vazhduar të botojë dhe ka arritur t’i gjejë vendin e duhur dhe me dinjitet të patronditur në fushën e tij të studimeve të pambarimta. Krijimtaria e Prof. Uçit është shumë e gjerë dhe megjithëse ka të bëjë me aspektin më epror teorik të artit. Si e tillë, këtu mund të bëhet një vlerësim i përgjithshëm dhe jo shterrues për të. Ajo ka ndihmuar breza të tërë shkrimtarësh, artistësh dhe intelektualësh shqiptarë për të hedhur dritë mbi çështjet më të ndërlikuara të zhvillimeve filozofike, estetike dhe përgjithësisht kulturologjike në rrafsh universal dhe kombëtar...



– Profesor,10 vjet më parë, kemi bërë një intervistë së bashku me rastin e 70 vjetorit të lindjes, kur më thatë se “ju duheshin edhe nja dy-tre vite të tjerë”, e tani jeni 80 vjeç. Si i kini kaluar këto vite?

– Atëhere u tregova modest, por, me sa duket, njeriut kurrë s’i mjaftojnë për t’i plotësuar gjithë dëshirat që ka në jetë. Veç pas të tetëdhjetave vitet vinë e rëndohen, por kurrë s’janë të tepërt, sidomos kur ke mësuar t’i administrosh mirë.

– E Ju si e kini kaluar me dhjetvjeçarin e fundit?

– Jo keq, veç më është dukur sikur koha vraponte më shpejt! Vlera e saj varet se me se njeriu arrin ta mbushë, ta begatojë. Gjithsesi për mua ka qenë përgjithësisht e mbarë, e ngarkuar me punë, lexime e botime.

– Cilat kanë qenë botimet tuaja kryesore këtë dhjetëvjeçar?

– Janë nja gjashtë a shtatë botime akademike: “Estetika e groteskut” (2000), “Pesë të mëdhenjtë e Letërsisë shqipe” (2003 –( Shkup); “Parimet e estetikës të J. De Radës” (2003); “Filozofia e T. A. Kavaliotit.Akademia e Voskopojës” (2004– Çmimi “Exelence”); “Universi Estetik”,vëll.III (2007). Dy vitet e fundit kam botuar edhe dy vepra: “Estetika metateorike mbi artin” dhe “Klasika apo Nonklasika?”.

- Ditën e 80 vjetorit të lindjes me cilin libër do ta kremtoni?

- Qysh kur fillova të zhvilloja Filozofinë dhe Estetikën në Universitet kam patur peng të shkruaja një libër për veprën letrare më të lexueshme në botë, për romanin “Don Kishoti” të Servantesit, që del së shpejti në qarkullim me titullin “Filozofia e donkishotizmit”. Romani “Don Kishoti” është një vepër letrare që qëndron në një radhë me kryvepra si “Iliada” e Homerit, “Komedia Hyjnore” e Dante Aligierit dhe tragjeditë e Shekspirit. “Don Kishoti” është libër për gjithë kohët, për gjithë moshat dhe për gjithë racat. Qysh në leximin e parë, “Don Kishoti” më ndihmoi të kuptoj se ç’forcë magjepse kanë ca libra, që të pushtojnë, të robërojnë dhe të pëcjellin pastaj gjithë jetën. Ai bën pjesë, siç thotë Noli, “një nga nja njëzet kryeveprat e letërsisë botërore, të cilat njeriu s’duhet të vdesë para se t’i lexojë”. Fakti që u mora veçanërisht me Servantesin dhe kryeveprën e tij të njohur botërisht ka të bëjë me ndikimin e kësaj vepre në mendimin estetik dhe në jetën shpirtërore, intelektuale e artistike të vendit tonë.

– Po në ditët e adhshme ç‘do t’i dhuroni lexuesit?

– Dy libra: “Estetika e Migjenit”, me rastin e 100-vjetorit të lindjes së tij, si dhe “Mendimi dhe vepra atdhetare e P.N.Luarasit”, me rastin e 100 vjetorit të vdekjes.







Shtegtimi i dytë i Don Kishotit në Shqipëri

Prof. Alfred Uçi

Ribotimi i “Don Kishotit” me të dy pjesët e shqipëruara, në vitet ’70, pati qenë një ngjarje e shënuar, në mos aq për kritikët e studiuesit, por për lexuesit e krijuesit po se po, të cilët, të mësuar me gjykimet e Nolit, por jo vetëm për këtë shkak, iu përmbajtën kriterit të projektimit të veprës në bashkëkohësi, por të pasuruar me përvoja e mesazhe të veprës dhe me kuptime të reja, të padëgjuara më parë. Kundera ka theksuar se vdekja e romanit është rezultat i totalitarizmit e diktaturës.”Unë vetë tashmë e kam parë dhe e kam përjetuar vdekjen e romanit-vdekjen e tij nga dhuna (nëpërmjet ndalimeve, censurës dhe trysnisë ideologjike),-shkruan Kundera,- në atë botë, ku kam kaluar një pjesë të madhe të jetës, e që zakonisht e quajnë botë totalitare. Atëherë shihej fare sheshit, se romani është i kalbur, aq i kalbur sa edhe në Perëndim në epokën moderne. Po aq sa është model i kësaj bote, që është bazuar në relativitetin dhe dykuptimësinë e gjithshkaje njerëzore, romani është i papajtueshëm me botën totalitarte. Papajtueshmëria e tij është më e thellë se ajo çka e ndan disidentin nga aparatçiku, ose luftëtarin për të drejtat e njeriut nga xhelati, sepse ajo nuk është vetëm politike ose morale, por edhe ontologjike. Kjo do të thotë se bota e bazuar mbi një të vërtetë të vetme, edhe bota e dykuptimëshme e relative e romanit, janë gatuar prej materialesh krejt të ndryshme. E vërteta totalitare përjashton relativitetin, dyshimin, pyetjet dhe, për rrjedhojë, nuk mund të pajtohet kurrë me atë që unë e quaj shpirt të romanit”.

Edhe tek ne ishte një kohë, kur regjimi totalitar e ndiente veten subjektivisht të fortë, kurse objektivisht ishte i rënduar, plakur e kalbur, kurse lexuesit e krijuesit shqiptarë, pa vetëdije të plotë e më fort intuitivisht, të ndodhur pa vullnet të lirë brenda këtij regjimi, kishin mall për frymë letrare kritike e antitotalitare në qeverisjen e vendit, në kulturë e në art. Këto dukuri të jetës shoqërore përbënin një të fshehtë, që ruhej me vigjilencë si “sekret shtetror”. Dhe pikërisht në këtë kohë, në zbulim të këtij “sekreti” u vunë tre romane, dy shqiptarë –“Shkëlqimi dhe rënia e Shokut Zylo” dhe “Nëpunësi i Pallatit të ëndërrave” dhe i treti – romani spanjoll, “Don Kishoti”. Brenda kulturës sonë të viteve 70 të tre këta romane plotësonin njëri-tjetrin.

Qysh atëhere kam menduar se këta romane lidheshin ngushtë jo vetëm me përmbajtjen satirike dhe vlerat estetike, por edhe me ndikimin e tyre të fortë në një drejtim të vetëm mbi publikun artdashës të atëhershëm: “Shkëlqimi dhe rënia e Shokut Zylo” dhe “Pallati i ëndërrave” çelnin shtigje që të kuptoheshin ca të vërteta të hidhura për jetën tonë, njohjen e të cilave e ndihmonte jo më pak edhe “Don Kishoti”. Duke u nisur nga një përvojë e hidhur të një nate të zgjatur të errët të Spanjës nën diktaturën frankiste, me të drejtë Manuel Montobio thekson se çdo regjim tiranik “synon të vendosë nën kontroll jo vetëm veprimet e qytetarëve të vet, por edhe tërë mendimet, vetëdijën, përfshirë deri edhe vetë ëndrrat e tyre, për t’i shtyrë këta të ndihen një hiçgjë përballë shtetit dhe pushtetit të tij mbi gjithçka, përbën në vetvete, nën thundrën e çdo lloj diktarure, një tërheqje në vetvete, apo një lloj stepjeje, ndonjëherë e vetmja e mundëshme, përballë totalitarizmit të saj”.

Por le t’i lemë për pak më poshtë romanet e “Zylos” e të “Nëpunësit të ëndrrave” – shqiptarë kokë e këmbë - dhe le të ngushtohemi me “Don Kishotin” spanjoll, për të sqaruar se si e sa “shqiptar” u paraqit ky në ato vite të rënda. Në shtegtimin e tij të dytë, kur ishte harruar fushata e tij e parë në mendimin shqiptar, “Don Kishoti” ndikoi në një spektër më të gjërë mbi lexuesit e krijuesit e artit; i ndihmoi ata të distancoheshin disi nga dukuritë thjesht komike, qesharake të romanit dhe të njiheshin me aspekte serioze të përmbajtjes së tij; ndërkohë, u zbeh roli i paralelizmit që pati bërë F. Noli, sepse projektimi i veprës në bashkëkohësi ndriçonte probleme të tjera të jetës shqiptare. Në ndërgjegjen e lexuesve tanë gogozhelët groteskë të romanit servantian u tranvestuan me rroba të tjera dhe ngacmonin plagë e hallet e atëhershme të shqiptarëve. Se sa i thellë e i gjerë ishte ky ngacmim, dua ta ilustroj, duke iu drejtuar një fushe, që objektivisht nuk ka qenë në qëndër të interesimit të romanit të Servantesit, por pjesë anësore e tij.

Fusha e kulturës artistike ishte bërë një nyjë ku plekseshin dhe përplaseshin, para e pas Plenumit të IV të KQ, debate e diskutime, që kishin më tepër se sa karakter thjesht estetizant. Edhe për këtë fushë, më margjinale në krahasim me hallet mbarëpopullore, “Don Kishoti” solli një barrë me mesazhe të freskta dhe ndriçoi ca “njolla të zeza e të murme”, të maskuara mjaft mirë deri atëhere. Në atë kohë, gjatë leximit të romanit, pata nxjerrë disa shënime e pasazhe prej tij, asish që hynin në rezonacë me shqetësimet për artin dhe për jetën shqiptare. Duke i paraqitur këto shënime tani, nuk mund të mos çuditesh se sa aktual e i thellë pat qenë për ne Servantesi.

* * *

Në “Don Kishotin” autori vinte në shënjestër të goditjeve të tij përqeshëse letërsinë kalorsiake, anakronike e bajate, që e parodizoi me mjeshtëri të lartë. Por nëqoftëse parodizimi i stilit të letërsisë kalorsiake pat qenë përjetuar gjithnjë nga lexuesi shqiptar si një dukuri komike, në vitet 70 ai kapte e çmonte më fort anën serioze, madje dramatike, që qëndronte prapa këtij parodizimi, funksioni i të cilit ishte të përqeshte këtë letërsi, falsitetin e pompozitetin e saj, që pengonin të kqyrej jeta ashtu siç ishte e siç e paraqiste Servantesi në romanin e tij. Për këtë arsye, për lexuesin tonë nuk ishte e vështirë të bënte paralelizëm me gjynahet e rekomandimeve zyrtare të së ashtuquajturës “Metodë e Realizmit Socialist”, që, gjithashtu, vuante nga pompoziteti dhe falsiteti. Te lexuesit e krijuesit gjetën një mërëkuptim të plotë shqetësimet e Kalorësit të Arratisur, të cilin e bezdisnin dhe e sëkëlldisnin “duart zyrtare”, që ndërhynin të vinin “rregull” në shkallën e vlerave artistike. Mund të çuditesh se sa pak kishin ndryshuar rregullat e “lojës” që nga koha e Servantesit, ose më mirë të themi, se me ç‘fuqi përsëriten rregullat e rrepta e censura të pamëshirshme në periudha të largëta e në vende të ndryshëm! “Don Kishoti” i zbulonte lakuriq ca dukuri të shëmtuara të jetës artistike të vendit, pasoja të drejtimit burokratik e të administrimit me intolerancë të plotë të kësaj sfere nga Parti-Shteti.

E neveritshme e poshtëruese ishte propaganda, që e shpallte letërsinë dhe artet “vidha”,”burma”,”ingranazhe” në mekanëzmin e veprimtarisë ideologjike partiake; skandaloze ishte që fatet e letërsisë dhe të arteve liheshën në dorë të shijeve vulgare të adminstratorëve shkrimtarë e të nëpunësve të papërgjegjshëm, shpesh të paditur e inkopetentë, që futnin hundët në Parnas, duke shpallur e mbrojtur vetëm një të vërtetë, të vërtetën e Partisë, e direktivave të saj, për të gjurmuar “gabime” dhe “djallëzi artistike” të shumësisë së vërtetave njerëzore, të lirisë së mendimit e të krijimit. E vërteta totalitare e diktaturës nuk e pranonte karakterin relativ të njohjes, dyshimin, pluralizmin pyetjet, nuk pajtohet me atë që është shpirti i romanit. Kundër të tilla prirjesh mesjetare, që e shmangnin për artin vetëm një të vërtetë, “të vërtetën e Partisë“, ngrinte zërin e tij Kalorësi i Fytyrës së Vrerosur, që kishte shpirt të vërtetë poeti, që ishte ndërtuar mbi pluralizmin gnoseologjik. Interpetimin e jetës në romanet e tij Servantesi e vendosi mbi themelet kryesisht komike; shkrimtari parapëlqente gjinitë e humorit dhe satirës, sepse në to gjente një potencial të pashtershëm fryme kritike, prandaj thoshte se poeti duhej të kishte si shëmbull satirat e Horacit, “duhej të shkruante kundër zilisë dhe të fshikullonte në vargjet e tij ziliqarët si dhe çdo ves tjetër”. Ai e dinte fort mirë se forcave të rendit të vjetër nuk u pëlqenin “ndërhyrjet përqeshëse” të letërsësë “në punët e tyre të shenjta”, për këtë arsye ai përmendte se ithtarët e gjinive komike rrezikoheshin të përfundonin, ashtu si Ovidi, të cilin “e syrgjynosën në ishujt e Pontit”.

Krijuesit e lexuesit shqiptar në atë kohë nuk mund të mos kuptonin shpejt Servantesin dhe nuk mund të mos pajtoheshin me frikën që ai kishte për autorët e satirave nga Pushteti. Në këtë drejtim edhe parti-shteti vigjëlonte dhe godiste jo vetëm me dhunë, por edhe me “ushtrime teorike” rreth të ashtuquajturit “humor pozitiv”, që shterpëzonte gjinitë komike të artit. Frika e partisë-shtet ishte aq e madhe, saqë ajo aktivizonte në “lojën” e “argumentimeve teorike” edhe ata krerë të shtetit e partisë, që kishin hyrë në grindje me “Shokun Zylo” dhe me “Nëpunësin e ëndrrave”. Sikur të kish kaluar nëpër atmosferën disidente e represive të Plenumeve të XV dhe të IV famëkeq, Servantesi në “Don Kioshotin” paralajmëronte për rreziqet që kërcënonin secilin që merrej me letërsi, që shkruante libra, madje të bukura e të talentuara; “Veprat e shtypura,- shkruante ai,- kontrolloheshin tejpërtej, ndaj pra, edhe të metat, ca të meta të tilla, diktohen lehtë dhe sa më e madhe të jetë fama e shkrimtarit, aq edhe më me kujdes veprat e tij studiohen. Njerëzit e mbuluar me lavd për nga prirjet e tyre, poetët e mëdhenj, historianët e shquar, zilepsen, në më të shumtën e rasteve, nga ata të cilët kritikojnë me kënaqësi të madhe veprat e të tjerëve, ndonse vetë nuk kanë nxjerrë në dritë as edhe një. Shkurt llafi, ai që e dërgon veprën në shtyp, i vë vetes një rrezik shumë të madh, sepse është krejt e pamundur të thurësh një libër që t’i kënaqë njëheresh të gjithë.”.

Ndoshta gaboj, por kam përshtypjen, se mjaft shkrimtarë e artistë nuk rreshtnin në sulme reciproke njëri-ndaj tjetrit, por për çudi, disa prej tyre krijuan e iu drejtuan gjuhës së groteskut e të simbolit dhe mundën të krijojnë vepra me vlera të shquara estetike. Ky është një fakt paradoksal, nga ata që tregojnë se sa “dinake” dhe “e djallëzuar” është historia. Në këtë kohë I. Kadareja përpunoi stilin e tij të mëvetshëm grotesk, duke arritur përsosmëri të vërtetë në romanin “Nëpunësi i Pallatit të ëndrrave”(1981). Edhe Nonda Bulka, Dritëro Agolli, M. Kallamata, Q. Buxheli, Niko Nikolla, Dionis Bubani etj., e kultivuan më tej stilin grotesk në letërsinë tonë, që tregoi se sa të padëshirueshëm dhe “të rrezikshëm” ishin për regjimin totalitar ca personazhe tuhafësh groteskë, të ngjashëm me Don Kishotin.

Sigurisht, fusha e artit ishte vetëm një pjesë e vogël e asaj bote groteske, që përfshihej në hapësirat e “Don Kishotit”. Në vëllimin e dytë Don Kishoti e Servantesi bëhen më seriozë; ata ndërhyjnë në çështjet politike dhe filozofike, në ekonomi e financa, në çështje shtetërore e fetare, morale e teologjike, shkencore e mitologjike. Por duhej një kohë tjetër, që edhe këto anë të thesarit enciklopedik të “Don Kishotit” të fitonin aktualitet më të madh për kulturën shqiptare. Sidoqoftë, gjatë shtegtimit të dytë lexuesi e kapërceu mendimin që e lidhte “Don Kishotin” me projektin më drejtpërdrejt me historinë e së kaluarës së Shqipërisë; ai u afrua më shumë me kohën tonë, e cila i jepte dorë Servantesit të flasë me gjithë polifoninë e zërave të romanit të tij, larg politizimeve e vulgarizimeve e aktualizimeve të sforcuara e vulgare. Kjo polifoni zërash e mesazhezh përmblidhet parasëgjithash në konceptimin e gjërë të “domkishotizmës”, që u afirmua si një lloj filozofie letrare.





Biografi e shkurtër

Alfred Uçi ka kryer studimet e larta në fakultetin e Filozofisë të Universitetit “Lomonosov” të Moskës, në vitet 1949-1954. Më pas ka punuar si pedagog në Institutin e Lartë Ekonomik të Tiranës. Që me krijimin e Universitetit të Tiranës ai ka qenë pedagog i estetikës dhe i filozofisë në fakultete të ndryshme të tij. Në vitin 1970 iu dha titulli “profesor”. Ka qenë, gjithashtu, drejtor i Institutit të Kulturës Popullore pranë Akademisë së Shkencave (vitet 1979-1987) dhe kryetar i Komitetit të Kulturës dhe Arteve (1987-1990). Ka marrë pjesë në kongrese, konferenca e simpoziume shkencore ndërkombëtare në Sofje, Athinë, Ankara, Beograd, Prishtinë, Vjenë, Itali, Suedi, Francë etj. Ka shkruar një numër të madh artikujsh, referatesh e kumtesash me tematikë nga fusha e filozofisë, sociologjisë, estetikës, etnografisë, folkloristikës, kritikës letrare etj. Ai ka shkruar e botuar librat: Estetika, jeta, arti (1970), Probleme të estetikës (1976), Labirintet e modernizmit (1978), Probleme të estetikës (1980), Mitologjia, folklori, letërsia (1982), Çështje teorike të estetikës dhe të kulturës (1986), Estetika – Vëllimi I, II, III (vitet 1987-1988), Shekspiri në botën shqipare (1996), Dostojevski në kohën tonë (1997), Ferrparajsa Danteske (1998), Prometeu dhe Hamleti (Botuar në greqisht, në Athinë, 1998), Grotesku kadarean (1999), Estetika e groteskut – Teoria dhe historia (2001), Estetika në folklor dhe në letërsinë shqipe (2001), Paradigma të ndërgjegjes shoqërore - estetikë filozofike e politike (2001) etj. Prof. Alfred Uçi është anëtar i Akademisë së Shkencave. Asambleja e Institutit të Sociologjisë, më 21 nëntor 2006 e ka zgjedhur Anëtar të Bordit Akademik.

[Brari]

PetroL

Flmn per shkrimet qe solle tek kjo teme.
Ne mos gaboj profesr UCI ehte nip i Prof Luarasit?
Lexova para ca vjetesh dicka per nje vella te Prof Alfredit.
Me duket ka qen inxh Ndertimi e humbi jeten ne nji Aksident pak te dyshimte sipas atij qe e kujtonte ngjarjen.

Na trego dicka z Petrol.

.

[petrol]

Prof. Alfred Uçi, Nder i Kombit shqiptar.
Alfred Mina Uçi u lind në qytetin e Korçës më 15.12.1930 në familjen e Mina Kristo Uçit nga Hoçishti i Devollit dhe Shega Petro Nini Luarasit nga Luarasi i Kolonjës. Ai pati edhe një vëlla më të vpgël Maksimin.
Gjyshi i tij, Kristo Uçi, ka qenë një nga patriotët e vjetër të kolonisë shqiptare në Rumani, mik i Ismail Qemalit i cili u kthye në Shqipëri me shpalljen e Pavarësisë. Në qarqet patriotike njihej me emrin Kristo Shqiptari.
Babai i tij Mina Uçi është i njohur për veprimtarinë e tij atdhetare, antimonarkiste e antifashiste. Ai përmendet si një ndër anëtarët aktivë të shoqërisë ‘’Puna’’, Komitetit te mbrojtjes Publike të qytetit të Korçës krahas me Sotir Gurrën, Skënder Vilën, Muharrem Butkën, Todi Maliqin. Në kujtimet e tij ai shkruan : ‘’ kur u largua Italia fashiste dhe hynë grekët në 22 Nëntor 1940... "Mbas redaktimit të deklaratës nga autoritete greke për ta quajtur Korçën greke si dhe çlirimin përsëri, të cilat u hodhën poshtë nga ne, pas festës së 28 nëntorit që u kremtua me madhështi nga populli i Korçës, pa marrë flamurin grek (dhe që nuk u pëlqeu autoriteteve greke) më 29 nëntor u thirrëm në Asfalinë greke të denoncuar nga spiuni grek Kristo Abaxhadeli....".
Sipas kujtimeve të Pandi Kristos Mina Uçi dha kontribut të cmuar krahas mjaft individeve qe gezonin besim dhe autoritet ne fshatrat e tyre por dhe ne gjithë krahinen. ‘’Ata moren pjese aktive vetë ne frontin antifashist dhe terhoqen pas vetes edhe shume devollinj. Midis tyre mund te radhitim: ne qytetin e Bilishtit Mazllem Karaiskaj (Mazllem Beu) deshmor i Atdheut, Ambeli Gora, Hodo Cani, Gaqo Sahatçiu Bitincke, Zija Pipo Kambon, ne Baban Fuat Shaban Meron (Babani) deshmor, Fuat Kasem Agastra ne Hoçisht Josif Dino Plaku, Mina Uçi, në Bradvice Miti Bradvica, Ziçisht Ili Buxhaku, ne Sul Abdyl Paja, DardhË Kristo Isak, Vangjo Balli, Jani Batelli, Menkulaz Bari Flaga, Braçanj Nesim Çeliku, Kuç Dervish Ali Porodina e Muharrem Kuçi, Poloske Servet Fifo, Kasem Hibo, Mihal Palloi deshmor etj.’’
Pandi Kristo shkruan se Mina Uçi qe nder aktivistet e pare krahas intelektualëve të shquar, si Kristo Kono, muzikant i shquar, Kristaq Cepa, arsimtar i respektuar, Manol Konomi, jurist me kulturë të madhe, e të tjerë. Më pas, u antarësuan në GKK, shumë njerëz të shquar si: Kiço Kasapi, Kostika Kulla, Demir Pojani, Stavri Themeli, Esat Molla, Kiço Nedelli, Llambi Dishnica, Stefo Grabocka, Miço Simo, Kleopatra Maliqi, Ollga Mitrushi, Maku (Mandi Koci), Nasi e Llazi Mitrushi, Petro, Misto e Dhimitër Treska, vëllezrit Shamblli, Teni Konomi, Vaskë Treska, Mihallaq Gjinikasi, Pirro Tërpo, Nesti Kerenxhi, Teni, Dhori dhe Ilektra Samsuri, Raqi Kerenxhi, Lefteri Gjoka, Vaskë Gjino, Peço Nedelli, Bardhyl Pojani, Stavri e Nasi Kostallari dhe shumë e shumë të tjerë. Sigurisht, të gjithë këta të rinj, drejtoheshin nga bërthama fillestare dhe e përhershme e GKK-së: Sotir Vullkani, Koçi Xoxe, Miha Lako, Koço Tashko, Pilo e Gaqo Peristeri. Më kujtohet, se në këto vite, sasia numerike e GKK-së, arriti mbi 120-150 vetë’’
Shtëpia e tij u kthye në bazë të luftës antifashiste. Pandi Kristo shkrun: “Më kujtohet se fillimisht më strehuan në familjen e Dhora Lekës, Marika Leshnjës, Efti Ifticës, Nasi Gjokës, familjen e Mina dhe Shega Uçit. Minai ishte një burrë fisnik dhe komunist i vjetër, i cili çuditërisht ishte përjashtuar më pas nga PKSh-ja, kurse Shega një grua e veçantë, energjike dhe e mrekullueshme, ishte e bija e patriotit të madh Petro Nini Luarasi. Shtëpia e Minait ishte në pozicion shumë të ekspozuar, ndaj unë shkoja shpesh atje, por qëndroja pak. Baza të rëndësishme për mua ishin shtëpitë e familjeve Shamblli, Llambi Jorgji (George), një familje tjetër, diku në lagjen e vllehëve, Samsuri, Stasa dhe shumë të tjera.’’
Për veprimtarinë e tij të shquar antifashiste, Mina Uçi u internua në Porto Romano,’’ së bashku me Pëllumb Dishnicën, Todi Maliqin, Mit’hat Frashërin, Zai Fundon, Manol Konomin, Stefo Grabockën, Safet Butkën, , Reshit Collakun, Sadik Bekteshin, Qazim Kapisyzin, Spiro Shalësin, e të tjerë.” (Kujtime :Pandi Kristo deshmon per historine
botuar nga Gjergj Titani)
Ndërsa Shega Uçi-Luarasi, kishte mbaruar shkollën e Vashave në Korçë, qe ndër të parat arsimtare të shkollës ‘’Kennedy’’ krahas me Praksithe Plumbin, Persefoni Trenin, Nila Gjokorecin, Ollga Plumbin dhe antifashiste e orëve të para, delegate në Kongresin e Përmetit, etj.
Në këtë familje u edukua Alfredi dhe vëllai i tij Maksi me ndjenja atdhetare e antifashiste.
Maksi, vëllai më i vogël, kreu studimet në Poloni për gjeologji dhe u dallua si një specialist, kryeinxhinier i perkushtuar. Ai ishte martuar me znj. Ana, që e kishte babain të dënuar politik dhe vetë njihej për pikëpamjet e tij demokrate në oponencë me diktaturën. Vdekja e tij tragjike ndodhi në rrethana tepër të çuditshme ndaj do të ishte me interes të botohej në forum artikulli i dëshmitarit.
Alfred Uçi, ndryshe nga sa e detyronte profesioni i tij si gazetar, filozof e estet, ka kryer një mision të vështirë por të lavdërueshëm për të përhapur dijen dhe vlerat atdhetare e universale, paçka se nuk është kuptuar apo anashkaluar nga njerëz me nivel të pamjaftueshëm intelektual apo cmirëzinj. Ata në vend që të analizojnë brendinë e veprave të tij , edhe pas njëzet vjetësh, me dashakeqësi, kacavirren pas disa citimeve të detyrueshme për tu botuar dikur nga censura e diktaturës duke tjetërsuar punën dhe pikëpamjet reale të prof. A.Uçit. Por studentë e kolegë të tij kanë vlerësuar se librat e tij në fushën e estetikës e filozofisë kanë patur rol në emancipimin dhe edukimin bashkëkohor sikurse veprat e Ismail Kadaresë në fushën e letërsisë. Ai e demaskoi diktaturën dhe mendësinë e saj në çështjet më nevralgjike duke marre parasysh edhe rrezikun e madh qe e kercenonte. Nga ana politike ai ka qenë ndër intelektualët që
kritikoi kultin e individit. Në konferencën famëkeqe të Tiranës, Alfred Uçi qe në anën e demokratëve qe demaskuan kultin w individit, si Pëllumb Dishnica, Hulusi Spahiu, Pajo Islami, Vandush Vinçani. Për dënimin e Taho Sejkos, vëllait të Teme Sejkos ai shkruan: ‘’Në atë vit Taho goditet si një ndër frymëzuesit dhe hartuesit e raportit të organizatës së partisë së "Zërit të Popullit" i cili u mbajt në Konferencën e Tiranës, raport që godiste privilegjet e "Bllokut", nepotizmin në Parti e kultin e individit. Në atë kohë në redaksinë e "Zërit" shkoi si e deleguar vetë Nexhmije Hoxha, e cila e thërriti Tahon në zyrë duke i bërë përreth dy orë presion që ai dhe shokët e organizatës tëbënin autokritikë për raportin. Lidhur me këtë, Prof. Alfred Uçi, gazetar i "Zërit" në atë kohë, ka dëshmuar: "Ne prisnim gjithë ankthse çdo të ndodhte. Pasi Nexhmija doli nga zyra, ne i vajtëm Tahos dhe ai na tha: "Mos u shqetësoni, ajo asgjë nuk ndryshoi tek unë". Ishsekretari i Enver Hoxhës, Haxhi Kroi, në një raport dërguar ByrosëPolitike më 24 prill 1956 shkruan: "Me porosit të shokut Rita Marko po u dërgojmë listën e elementëve antiparti…" Në këtë listë prej 21 personash ku ndër më kryesorët janë Pëllumb Dishnica, Hulusi Spahiu,Pajo Islami, Vandush Vinçani , figuron edhe emri i Taho Sejkos i 16-ti.’’ I 18-ti ishte Prof.Alfred Uçi....
Ai ndikoi edhe në rrëzimin e qeverisë Çarçani dhe diktaturës, por që për shkak të modestisë dhe mungesës së klaneve ky rol i është minimizuar apo lënë në heshtje.
I përmenda këto fakte për të krijuar një ide të përgjithshme mbi familjen e Prof. Alfred Uçit dhe shtysat e tij të brendshme, ndryshe nga ‘’modeli’’ që përpiqet të propagandojë thashethemnaja e klaneve që gjithsesi kurrë nuk mundi t’ia groposë veprën madhore.
Prof. Alfred Uçi ka qenë dhe mbetet modeli emblematik i intelektualit shqiptar, ‘’Nder i Kombit’’ shqiptar, këtë e dëshmon vetë jeta dhe vepra e tij shembullore.