Close
Faqja 2 prej 3 FillimFillim 123 FunditFundit
Duke shfaqur rezultatin 21 deri 40 prej 42

Tema: Faik Konica

  1. #21
    Shpirt Shqiptari Maska e Albo
    Anėtarėsuar
    16-04-2002
    Vendndodhja
    Philadelphia
    Postime
    30,122
    Postimet nė Bllog
    17
    Komedia e partive

    Faik KONICA,

    Korrespondenca e mikut t'one tė kthiellt, Francesco Argondizza, qė "Dielli" boton nė numėr tė sotmė, na heq pėrsėri vėrejtjen mi reziqet qė e rethojnė Shqipėrinė. Kur popujt dėshėrojnė paqe dhe kėrkojnė marėveshje e mėiqėsi nė mes tyre, aventurierėt e politikė nėrkombėtare si Mussolini dhe Pashicci e shkojnė kohėn duke bėrė plane pėr tė turbulluar qetėsin e botės, pėr tė derdhur pėrsėri gjak, dhe pėr tė shtuar mjerimet qė rendojnė si plumb i nxehtė nė kurriz e nė shpirt tė njerėzisė. Nuk ėshtė punė aq e lehtė tė prishet njė Shtet i vendosur, dhe s'duhet tė na trembet aqė shumė syri. Atė lakmi ccakalle qė kanė sot, fqinjtė t'anė e kishin dhe die. Ish mė lehtė tė prishej die se sa sot Shqipėria; mė lehtė nė kohė tė Konferencės sė Parisit, kur Shqipėria nuk ish edhe e njohur si Shtet dhe armiqt' e saj flisjin si shokė dhe aliatė tė nderuar tė Fuqive tė Mbėdha mundėse, se sa sot qė Shqipėria jo vetėm ėshtė njė Shtet i njohur po mer pjesė dhe nė Lidhje tė Kombeve. Pastaj, ka sot n'Evropė burra si Radicc-i i Kroatisė dhe Morel-i i Inglisė, fytyra fisnike qė pėrfaqėsojnė ndėrgjegjjen e njerėzisė dhe zėri i tė cilėve, i shtrėnguar tė heshtė gjer die nga gishtėrinjt' e hekurt tė despotismave e tė censurave tė lindura nga lufta, dėgjohen tani anė mb'anė tė botės dhe janė tė zotėt tė bashkojnė pėr veprim gjithė forcat morale tė dheut.
    Jo. Nuk besoj se Shqipėria ėshtė nė rezik, - tė pakėn jo dhe pėr shumė kohė. Po kjo s'do tė thotė se jemi tė siguruar nė ccdo rast dhe nė ccdo mėnyrė.
    Asnjė Shtet nuk ėshtė i siguruar plotėsisht dhe pa konditė. Nuk ėshtė nevojė tė kėrkojmė shėmbėlla nė histori tė shkuar, arrin tė hedhim njė sy nė historin' e sotme, pėr tė kuptuar se Shtetet, si njerėzit, lindin, riten dhe vdesin, - dhe ca vdesin qė nė foshnjėri, nga sėmundjet ose nga aksidentet. Nė qoftė se anarkia, e cila mbretėron qė katėr vjet e tėhu nė Shqipėri vazhdon dhe ca kohė, ahere optimisma s'ka vent dhe trėmbem se dicc do tė ngjasė. Le tė kemi shpresė se tė vetė-qojturve "udhė-heqės" do t'u vijnė
    menttė dhe punėt do tė shtrohen. Po nė qoftė se e papritura ngjet, nė qoftė se Shqipėria - fjalė fatale - vdes, ahere munt pa ccpifje tė shkruajmė kėto fjalė nė gur tė varrit tė saj:
    U NGJALL NGA IDEALISTĖT
    U RUAJT NGA RASTET
    U VRA NGA POLITIKANĖT

    Po. S'ka dyshim se politikanėt - turma e erėt e njerėsve qė e pėrdorin politikėn jo si njė udhė po si njė qėllim - kanė zėnė t'i vėnė kazmėn Shqipėrisė. Unė qė s'kėndoj kurrė gazetat e Shqipėrisė (e kam ccfaqur arėsyen tjatėr herė), zura kėto javėt e fundit t'i kėndoj me regull qė tė kuptoj rrjedhjet politike tė vendit, dhe gjer tani nuk arrita tė zbuloj gjėsendi. Kėtu kėtje, nonjė artikull i veccuar ccfaq te bėrėsi njė ndienjė tė problemeve tė mbėdha qė janė shtruar pėrpara Shqipėrisė; po pėrgjithėsisht s'duket gjėkundi filli i pakėputur i mendimeve tė pėrgjithėshme, po vetėm njė bisedim i rėmbyer hollėsirash, detajesh.
    Pėr shembėll, le tė marrim reformėn e kodit. Pse duan t'a reformojnė dhe me cc'frymė do t' reformohet? S'meret vesh mirė. A duan t'a shkurtojnė kodin dhe t'i pėrmbledhin gjithė kanunet nė njė pakicė faqesh, sicc bėri tani shpejt Japoni, gjė pėr tė cilėn ky vent u lėvdua nga juristėt, se shumėsia e kanuneve ėshtė njė sėmundje dhe njė pengim? Po tė kishin njė ide t'atillė reformatorėt t'anė, ahere ja njė fill udhėheqės, njė mendim i pėrgjithėshm: arsyeja e reformės do t'ish simplifikimi. - A duan t'i lėnė mė tepėr liri njeriut dhe tė shkurtojnė gjer nė kufirin mė tė ngushtė nėrhyrjen e Shtetit nė punėt individuale, dhe jo si nė Prusi ku pėr tė ndruar odė duhet tė kėrkosh leje nga opolicia, sistem skllavėrie i kopiuar gjer mė njė pikė dhe nga Turqia? Ja pėrsėri njė fill udhėheqės: zgjerimi i lirive individuale dhe pakėsimi i pengimeve tė vėna nga Shteti. - A duan tė kenė kanune mė elastike, mė t' epėshme, dhe jo rigide pa nevojė, - si pėr shembėll nė Skolland ku ka shumė forma martese: pėrpara njė njeriu feje, ose pėrpara registar-it, ose pėrpara miqsh tė thirur si dėshmonjės nė shtėpi, etj., tė gjitha forma legale, kurse nė Francė ka vetėm njė formė legale dhe do s'do je i shtrėnguar t'i bindėsh asaj forme? Ahere, ha bhė thatėr fill udhė-heqės: tė reformuarit e kodit pėr tė kallur ane mb'anė njė epėrsi mė tė madhe nė formalitetet. Munt tė vazhdojmė duke dhėnė shembėlla tė tjera. Kėto arrijnė pėr tė treguar se njė reformė, qė tė jetė reformė e dobishme, duhet tė ketė njė fill udhėheqės, njė frymė pėrmirėsonjėse tė re. Nė kėtė reformė tė kodit, s'shohim pėr kundrė veē se njė ndryshim. Po ēdo ndryshim nuk ėshtė doemos njė pėrparim. Dhe po tė pėrmbledhim fjalėt e reformonjėsve dhe fjalėt e kundėrshtarėve do tė gjejmė kėto mendime: Reformonjėsit duan t'a reformojnė kodin e sotmė se s'janė mėsuar me tė, kundėrshtarėt e mprojnė se janė stėrvitur pas tij. As gjė tjatėr.
    Qė Shqipėtarėt, nė ēdo ēap tė jetės politike dhe sociale, tėrhiqen nga hollėsirat dhe kurrė nga mendimi i pėrgjithėshėm; dhe nga ana tjatėr, qė Shqipėtarėt kujtojnė se ēdo ndryshim ėshtė pėrparim: - ato janė dy fakte qė duhet t'i kenė vėnė re gjithė vėzhgonjėsit e shvillimeve nė tė katėr vjetėt e fundit. Patmė kėto ditė njė provė tjatėr nė tė "themeluarit" e dy "partive" tė "ra". Asnjė nga kėto tė dy "parti" s'ka nonjė gjė tė re brenda, as njerės tė
    rinj as parime tė ra: njerėzit jan' ata qė i kemi njohur nė disa partira tė tjera, - parti "'nacionaliste", "popullore", "pėrparimtare", "liberale" dhe s'di se ē'emėra tė tjera me -ore, -are, -ale ose -atre: po kurdohere ''the same old damned thing", njė grup njerėzish qė nuk i lith as njė e shkuar e pėrbashkm: as dashuria pėr njė ideal tė pėrbashkėt, po vetėm ca inate e ca interesa tė ēastit. E vetėma gjė e re ketu jan' emėrat e "partive", emėra qė s'kan' asnjė kuptim tė caktuar: fjala "demokrat" ėsht' aq' elastike, sa ka ngjarė shumė herė tė meret pėr flamur mbulonjės nga reaksionarėt mė tė tėrbuar; sa pėr fjalėn "radikal", kjo ėsht edhe me elastike, -aq' elastike sa mė Sėrbi "radikale" njė kohė quhej partia rusofile, nė Francė "radikale" ka qenė partia qė lėftonte lidhjen e Shtetit me Kishėn Katholike, n'Ingli "radikale" jan' ata liberalė qė anojnė nga partia e punėtorėve, dhe n'Amerikė mė nė fund fjala "radikal" ėshtė njė emėr i mbuluar pėr tė thėnė socialist. Aqė kuptime sa edhe vende. S'munt tė mohojmė se nė tė dy "partitė" qė u themeluan ka njerės tė mirė; pėrveē kėsaj, sekretarėt qė tė dy partive janė miqatė t'anė, dhe nukė munt tė vėnė nė dyshim kthiellėsin' e qėllimeve tė tyre. Po dhe njerės tė mirė shumė herė bien viktima tė rrethit e tė rasteve. Themelimi (i cili do tė mbetet themelim nė kartė vetėm) i tė dy partive tė ra, nuk ėshtė veē se njė lodrė fjalėsh, - njė ndryshim etikete, ndryshim qė Shqipėtarėt pas zakonit tė tyre e kujtojnė pėrparim. Po a do t' gėnjehet Populli? Besoj qė jo.
    Besoj qė Populli kur tė shohė se gjith' ata njerės qė i kanė dalė njė mot mė parė n'emėr tė njė partie tjatėr dhe tre vjet mė parė n'emėr tė njė partie tjatėr prapė, do tė thotė me vete tė tij se kėta njerės tallen me tė, dhe do t'u kthejė kurrizin. Dhe do t' votojė pas mendjes tij, - do t'votojė pėr njerėzit e "ndershėm", pa vėnė re maska, etiketa, dhe emėra. Kemi shvilluar shumė herė nė kėto shtylla mendimin qė njė vent nukė munt tė qeveriset mire po s'pati dy parti t' organizuara, po parti nė kuptimin e vėrtetė tė fjalės, do me thėnė parti qė kanė njė parim udhėheqės tė kthiellt, njė program me hollėsira tė caktuara mirė, me anėtarė besnikė e tė patundur, dhe me njė kryetar tė njohur e tė dėgjuar. Qė tė gjitha kėto mungojnė nė Shqipėri. Dhe kur na ēfaqen dy parti pa kokė, pa trup, dhe veēan pa frymė, besojmė se nuk do t'gėnjehet njeri me etiketa, - etiketa qė janė dhe fallse, se etiketa e vėrtetė e qė tė dy partive nė fjalė duhej t'ish "konservative e matur"; qė t'i ēquajme duke marė hua njė fjalė nga jargoni i parlamentit tė Francės, njėra munt tė quhet "parti centre-gauche" dhe tjatėra "parti centredroit': S'shohim, gjė tjatėr n'ato "partira".
    Po pse te humbasim kohėn? Populli u ngop me gėnjeshtra. Ka humbur besimin nė politikanėt. Dhe Populli s'ka aspakė faj, se politikanėt mė tė vėrtet s'meritojnė aspakė besim. Aherė ē'do tė dalė nga zgjedhjet? Hiē gjėsendi. Populli shqipėtar - si popujt e tjerė tė Ballkanit, si Grekėt pėr shembėll qė njė-qint vjet me radhė s'kanė patur veē se partira personash, "Trikupiste" dhe "Delijaniste", "Venizeliste" dhe "Kostandiniste" - do t' grupohet pas personave. Populli Shqipėtar do t'votojė pėr njerėzit "mė tė ndershėm", dhe Perėndia e di se ē'farė njerės jan' ata qė Populli i gjykon tė ndershėm.
    Pėrpara njė kauzi ballkanik si ky, ėshtė mė kot tė thajmė gurmazin duke predikuar nė shkretėtirė. Besojmė se detyra e vatrės ėshtė paskėtaj tė rij' e paanėshme, duke stėrvitur Popullin pėr njė tė nesėrme mė tė kthiellt dhe duke pėrkrahur, ēdo guvernė qė tė japė ca garantira tė paka ndėrgjegjjeje dhe pune, pa kėrkuar nga ky brez i korruptuar gjėra tė pamundura.

    Botuar mė 1924

  2. #22
    i/e regjistruar Maska e Xhuxhumaku
    Anėtarėsuar
    19-11-2003
    Vendndodhja
    sopr'un'curva
    Postime
    13,379

    Katėr dilema rreth Konicės

    Katėr dilema rreth Konicės

    ° Pėrse nuk e plqente dhe shprehej kundėr Naim Frashėrit? ° Pėrse mendonte se shqiptarėt duhej tė bėheshin tė krishterė? ° Pėrse ishte aq pėrjashtues rreth Kosovės? ° Pėrse i ndėrpreu aq befasishėm marrėdhėniet me Apolinerin dhe iku nė Amerikė?

    Mehmet KRAJA (Akademik)

    Dilema e parė

    Nė historinė e letėrsisė tashmė ėshtė i njohur mendimi negativ qė Konica kishte shprehur pėr Naimin. Ai thoshte: “Naim Benė si atdhetar e kam kurdoherė lėvduar dhe ngrijtur nė qellė; si shkronjėtor s’qe gjė; dhe si njeri ish i martuar me simotren e tija. Nuk dua tė mburrem qė jam njė njeri i virtytshėm, po nga tė pakta gjera q’i nderoj nga fundi i zėmrės ėshtė familja. Incesti mė duket i ndyrė dhe i rrezikshėm pėr familje.”
    Pra, sikundėr shihet, gjykimin pėr Naimin e shtrin nė dy rrafshe, Naimi si poet dhe Naimi si njeri. Po e shikuam kėtė gjykim tė Konicės nga kjo distancė kohore, na del e qartė se ky konstatim pėr poezinė e Naimit mund tė ketė mbėshtetje dhe, nė njėfarė mėnyre, mund tė arsyetohet, po tė kemi para sysh faktin se Konica kishte njė kulturė letrare europiane, se nė atė kohė ai duhet tė ketė lexuar poezinė e simbolistėve francezė dhe tė tjerėve si ata. Pra, pėr kulturėn letrare qė kishte Konica, Naimi mund dukej njė romantik i vonuar, madje i prapambetur. Mirėpo, nė anėn tjetėr, Konica botonte revistėn “Albania” dhe aty gjenin vend poezi tė autorėve shqiptarė tė asaj kohe, qė nuk e kishin arritur as pėr sė afėrmi nivelin e Naimit. Pėr kėtė Konica duhet tė ketė qenė i vetėdijshėm, se Naimi duhej kundruar nė kontekst tė letėrsisė shqipe dhe jo tė zhvillimeve letrare europiane.
    Ndėrkaq, sa i pėrket gjykimit qė i bėn Naimit si njeri, argumenti qė nxjerr paraqitet i diskutueshėm, sepse Konica, pėrveē qė kishte njė kulturė perėndimore, barte me vete edhe njė trashėgimi orientale. Ai ishte bej dhe kėtė ndonjėherė do ta theksonte me mburrje. Kjo traditė orientale, pėrfshirė rregullat e jetės dhe tė marrėdhėnieve brenda familjes, lejonte martesa tė tilla, ēfarė kishte bėrė edhe Naimi. Pėrveē kėsaj, nga bėmat jetėsore tė Konicės nuk ėshtė vėshtirė tė kuptohet se ai nuk ishte ndonjė puritan, siē e thotė edhe vetė.
    Atėherė, ku qėndron arsyeja e kėtij gjykimi negativ pėr Naimin?
    Mendoj se janė dy arsye pėr kėtė. E para, natyra prej tė rebeluari e bėn Konicėn tė prirė pėr tė rrėnuar mite dhe tabu. Duke marrė parasysh se ēfarė thoshte, ta zėmė, Ēajupi me rastin e vdekjes sė Naimit, del qartė se Naimi qė atėherė ishte identifikuar si poeti mė i madh shqiptar, pra ishte bėrė njė mit, ishte idealizuar tej mase. Konica mund tė mos i honepste panagjėrikėt e kėsaj natyre dhe, duke qenė natyrė kundėrshtuese, gjykimin pėr Naimin mund ta ketė shprehur duke u mbėshtetur mbi kėtė predispozitė.
    E dyta, qė mendoj se ėshtė mė e rėndėsishmja, kjo armiqėsi e Konicės me Naimin lidhet me njė incident politik. Nga njė letėr qė Naimi dhe Samiu i shkruanin Murat Toptanit, mund tė kuptohen dy gjėra esenciale: se Konica, me qėllim tė shpėrndarjes sė “Albanias” nė Shqipėri, paska qenė i gatshėm t’i bėnte koncesione tė mėdha Turqisė, dhe se Naimi nė atė kohė bėnte punėn e censorit nė organet e qeverisė turke. Qė tė dy nuk dalin shumė tė lavdėruar nė kėtė punė. Por ėshtė shumė e mundshme qė Konica, me lidhje shumė tė forta gjithandej nė Shqipėri dhe nė Stamboll, duhet ta ketė marrė vesh se refuzimi pėr shpėrndarjen e “Albanias” mund t’i kishte ardhur pikėrisht nga Naimi. Dhe, pėr aq sa e njohim karakterin e tij, kjo duhet ta ketė tėrbuar dhe ta ketė ēuar deri nė urrejtje (edhe sot e kėsaj dite lindin uurejtja tė tilla mes shkrimtarėve). Mirėpo pėr Samiun, i cili nė letrėn e pėrmendur ndan mendimin negativ pėr Konicėn, thotė se ishte “njė mėmdhetar i thellė qė e kapėrcen Spinozėn”, gjė qė bėn tė supozohet se Konica tėrė mėkatin pėr mosshpėrndarjen e “Albanias” nė Shqipėri duket se ia kishte lėnė Naimit.
    Megjithatė, dilema mbetet: Pėrse, pra, Konica nuk e pėlqeu Naimin, sepse mendimin negativ pėr njėrin nga poetėt mė tė mėdhenj tė letėrsisė shqipe ai pėrsėrit edhe mė vonė, mė 1937, kur kishin kaluar shumė incidenti nga incidenti qė pėrmendėm.

    Dilema e dytė

    Dilema e dytė ka tė bėjė me fenė. Konica shprehet se shqiptarėt nuk duhen ndarė sipas feve.
    Por nė njė shkrim tė vitit 1908, Konica thotė se shqiptarėt duhet tė bėhen tė krishterė, qė Europa ta pranojė bėrjen e Shqipėrisė shtet. Ėshtė koha e trazimeve tė mėdha nė Turqi. Aleanca me xhonturqit shqiptarėve nuk u solli asgjė tė mirė. Siē do tė shihet edhe nga Kuvendi i Gerēės, por edhe nga dėshmitė e tjera tė kohės, parija shqiptare, pėrfshirė edhe njė pjesė tė intelektualėve, besonin fort se reformat e xhonturqve mund tė ēonin te njė autonomi dhe pastaj, shkallė-shkallė, te bėrja e shtetit shqiptar. Fundja, ideja e autonomisė vinte qė nga Lidhja e Prizrenit. Ndėr shqiptarėt, siē dihet, nuk ishin tė paktė ata qė u zhgėnjyen me xhonturqit.
    Nga ana tjetėr, ėshtė krejt e besueshme se pavarėsia e Shqipėrisė nuk gėzonte njė mbėshtetje nė qarqet politike dhe diplomatike europiane, nga frika se Shqipėria do tė bėhej njė “Turqi e vogėl” nė Europė, siē thuhej atėherė.
    Konica, qė i njihte mirė kėto zhvillime, arrin te njė zgjidhje e pamundshme, por qė do tė lėrė gjurmė nė mendimin politik shqiptar gjatė gjithė shekullit XX: qė shqiptarėt tė bėhen tė krishterė, nė mėnyrė qė tė gėzojnė mbėshtetjen e Europės.
    Deri mė tani mbetet e pasqaruar kjo dilemė, nėse Konica u shpreh nė kėtė mėnyrė i nxitur nga njė situatė e rėndė politike, apo kjo ishte njė bindje qė ai do ta ushqejė edhe mė vonė. Mė sa kuptohet, ndonėse shkroi me pseudonime tė ndryshme, Konica nuk pėrvetėsoi si tė qėndrueshėm ndonjė emėr qė do ta largonte nga trashėgimia orientale, por, pėrkundrazi, ai e ruajti deri nė fund tė jetės titullin e kėsaj trashėgimie, “bej”, madje edhe atėherė kur pėr kėtė nuk kishte edhe shumė nevojė.
    Por, megjithatė, dilema mbetet.

    Dilema e tretė

    Nė librin “Shqipėria kopshti shkėmbor i Europės Juglindore”, Konica bėn pėrshkrime etnografike-historike tė hapėsirės shqiptare, qė nga Konica e deri ne veri tė Shqipėrisė, zonė pas zone.
    Venerimet e tij historike-etnografike asnjėherė nuk dalin jashtė territorit tė pėrfshirė nga Shqipėria e Versajės, me pėrjashtim tė vendlindjes sė tij, Konicės, e cila kishte mbetur nėn Greqi.
    Libri, sikundėr e shpjegon vetė Konica, kishte pretendime tė mėdha: duhej tė ishte njė letėrnjoftim i Shqipėrisė nė botėn perėndimore.
    Pėrse, pra, nė kėtė libėr Konica hesht me aq ngulm ndaj ēdo visi qė del jashtė kufirit tė Shqipėrisė si shtet? Nėse kjo ka tė bėjė me Shqipėrinė, dhe jo me shqiptarėt, ashtu sikundėr shihet nga titulli, atėherė, pėrse nė libėr pėrfshihet edhe Konica, nė njė kohė qė viset e tjera tė banuara me shqiptarėt lihen anash?
    Dihej edhe atėherė se Kosova dhe viset e tjera tė mbetura jashtė kufijve tė Shqipėrisė, kishin rėndėsi shumė mė tė madhe politike dhe kombėtare, sesa Konica e tij. Pejėn, Gjakovėn e Prizrenin, nė njė tekst tė mėhershėm, ai i quan “zemra e Shqipėrisė”. Ėshtė e njohur se Faik Konica kishte dije politike e diplomatike, dhe ėshtė e mundur qė nė libėr donte t’u ruhej implikimeve diplomatike. Mirėpo pėrse Konica e tij po, kurse Kosova jo?
    Pavarėsisht se cilat kanė qenė arsyet, mbetet e paqartė nėse koncepti i Konicės pėr Shqipėrinė e kėtillė vinte nga njė bindje e pėrgjithshme se Shqipėria tashmė ishte bėrė shtet i vetėmjaftueshėm, apo nė krijimin e kėsaj bindjeje vetė Konica kishte dhėnė kontributin e tij tė rėndėsishėm.
    Sido tė jetė, qė kjo bindje ishte e pėrhapur ndjeshėm tek intelektualėt e Shqipėrisė, pavarėsisht ku vepronin ata, e dėshmon edhe teksti i Ēabejt “Pėr gjenezėn e literaturės shqipe”, botuar te “Hylli i Dritės” mė 1938-39.
    Shprehimisht Ēabej thotė: “Fytyrėn gjeografike tė Shqipėrisė sė sotme, me pėrjashtim tė detit, e karakterizojnė nė tėrėsinė e saj anėt malore qė e ndajnė nga shtetet fqinje”, duke pretenduar se kufiri i Shqipėrisė, pėrveē se politik, ishte edhe kufi gjeografik, pra natyror. Konica shkon edhe njė hap mė tej: kufirin e Shqipėrisė e sheh edhe si kufi historik dhe etnografik.
    Pra, mbetet dilemė pėrse Konica ishte aq pėrjashtues rreth Kosovės, veēmas nė njė tekst qė synonte tė bėhej i pėrdorshėm pėr njohje tė thelluar tė Shqipėrisė dhe shqiptarėve nė botėn perėndimore.

    Dilema e katėrt

    Kjo dilemė ka tė bėjė me raportet qė kishte krijuar Konica me burra tė ditur tė Europės, pėrfshirė kėtu edhe Apolinerin.
    Ajo qė ėshtė thėnė deri tani rreth kėtyre raporteve, mendoj se ėshtė tepėr idealizuese dhe nuk i shpjegon disa gjėra. Studimet tona nė kėtė drejtim janė ndalė nė njė pikė: qė tė tregojnė se Konica ishte erudit, se nė dije dhe kulturė mund tė barabitej me figurat e shquara tė letėrsisė evropiane.
    Pa vėnė nė dyshim asgjė nga ajo qė ėshtė thėnė, mendoj se shqyrtimi i kėtyre raporteve duhet tė kapė edhe njė dimension tjetėr, pak mė specifik dhe pak mė tė thelluar.
    Ėshtė e ditur se, qė nė fillim tė shekullit XIX, aventurierė tė ndryshėm tė botės perėndimore ia mėsyn Lindjes, qė atje tė kėrkonin, tė gjenin dhe tė shijonin kėnaqėsitė e jetės, nė njė botė qė magjepste me ekzotiken e saj. Preteksti mund tė ishte i ndryshėm, pėr poetėt mund tė ishte frymėzimi, pėr arkeologėt historia, pėr tregtarėt pėrfitimi.
    Por e vėrteta ėshtė se bota mondane dhe koloniale e Europės, e tėhuajsuar dhe e velur nga tradita e mbyllur, kėrkonte tė dilte nga sjellja nė rreth. Ekzotika dhe potenca lindore joshėn njerėz tė ndryshėm, qė tė futeshin nė aventura ndonjėherė tė denja pėr analiza tė libidos sė tyre.
    Nga gjysma e dytė e shekullit XIX dhe prapa, Europa Perėndimore u bė edhe mikpritėse, veēmas e djemėrisė lindore, e cila u bė frekuentuese e rregullt e salloneve mondane tė shoqėrisė sė lartė. Prteksti mund tė ishte gjithfarėsh, pėrfshirė edhe pasionin pėr aventurė, por nė esencė ata krijuan lidhjet kulturore ndėrmjet dy botėve.
    Po ta kundrojmė tani kėtė rrethanė nė kontekst tė Konicės, ėshtė e kuptueshme se futja e tij nė shoqėrinė e lartė evropiane kishte nė prapavijė edhe kontekstin qė e pėrmendėm mė lart. Konica ishte djalė i ri, i pashėm, ishte bej dhe vinte nga perandoria e madhe e Turqisė. Se ishte shqiptar, mund tė kuptohej mė vonė.
    Me kėtė paraqitje, sikundėr edhe me mprehtėsinė dhe intelektin, ai do tė pėrfitojė shumė: do tė arrijė tė bėhet i pranueshėm nė shoqėrinė e lartė. Thėnė shkurt, do parė edhe njė herė nėse marrėdhėniet e tij me Apolinerin vinin nga pasioni i dy njerėzve tė ditur pėr poezinė dhe pėr gjėra tė tjera, tė cilat i preokuponin intelektualisht, apo ishin marrėdhėnie qė i tejkalojnė raportet intelektuale ndėrmjet dy burrave.
    Dy janė arsyet qė tė nxisin dilemėn: e para, mėnyra si e pėrshkruan Konicėn poeti i njohur (aty ka shumė ndjenjė dhe shumė mė pak racionalitet) dhe, e dyta, vetė Konica sikur i hesht kėto raporte, veēmas nga sytė e shqiptarėve.
    Nga ana tjetėr, Apolineri thotė se largimi i Konicės ishte i befasishėm dhe ėshtė i bindur se nuk do ta shihte kurrė mė, sikundėr qė as letra nuk do tė merrte mė prej tij. Pse? Nga e dinte kėtė Apolineri?
    Shpjegimi i mundshėm ėshtė se marrėdhėniet e tyre, qė duket se nuk kishin qenė vetėm intelektuale, ishin prishur pėrfundimisht.
    Nga ana tjetėr, mbyllja e kapitullit tė aventurave evropiane tė Konicės me njė largim tė pėrnjėhershėm nė Amerikė, pėrveē se me politikė dhe me dijeninė se kontinenti i ri po bėhej qendėr e re botės, lidhet edhe me dy fakte. Konica, tashmė, kishte arritur njė moshė jofunksionale pėr aventura, prandaj, pėr ta mbyllur kėtė kapitull, duhej tė zhvendosej nė njė kontinent tjetėr. E po ashtu, nė dhjetėvjetėshat e parė tė shekullit XX shoqėria evropiane kishte pėsuar ndryshime tė mėdha dhe nuk e kishte as moralin, as mendėsinė dhe as preokupimet e fundit tė shekullit XIX. Prandaj Konica kėrkon dhe gjen njė botė tė re, njė hapėsirė tė re dhe, natyrisht, njė moral tė ri. Dhe njė vend, ku mund tė harronte dhe tė ishte i harruar.
    Nėse ka qenė kėshtu, e unė vetėm shfaq njė dilemė se mund tė ketė qenė edhe kėshtu, atėherė mendoj se Konica assesi nuk duhet gjykuar pėr kėtė, por vetėm duhet shikuar nė dritė tė plotė personaliteti i tij.

    Nė mbyllje

    Studimet e thelluara pėr Konicėn, pėr jetėn dhe veprėn e tij, mendoj se duhet tė japin pėrgjigje pėr kėto dilema.
    Por edhe pėr dilema tė tjera, tė cilat zakonisht ne nuk i sqarojmė, sepse jemi tė prirė tė ruajmė njėfarė “pastėrtie morale” tė personaliteteve historike dhe kulturore, duke bėrė prej tyre jo vetėm njerėz tė idealizuar, por tė tillė qė nuk shėmbėllejnė me njerėzit qė kanė jetuar nė kėtė botė.
    Nėse ngulmojmė nė sqarimin e dilemave tė tilla, tejkalojmė shkallėn e tanishme tė studimeve pozitiviste.


    31 Gusht 2009

    albania.
    --- La Madre dei IMBECILI e sempre in cinta...

    ---voudou.. ---

  3. #23
    i/e regjistruar
    Anėtarėsuar
    10-08-2008
    Postime
    1,280
    Pa pasur pretendimin tė polemizoj me ketė shkrim tė Mehmet Krajės, qė fatkeqėsisht pėr mėnyren si ėshtė parashturuar dhe subjektin e dilemave qė ka zgjedhur nga krijimtaria e jeta e Konicės;Naimin,Kosoven,Apolinerin dhe kulmi-ēėshtjen e fesė dhe besimeve ndėr shqiptarė,tė nxjerrura tėrėsisht jashta kontekstit kohė dhe rrethana,le njė shije shumė tė hidhėt pėr motivet e tij...
    Dua tė besoj se motivi ėshtė vetėm historik-gjuhėsor,etik e filozofik.
    Mos dhėntė zoti qė tė kemi sindromin Qosje edhe te ky shkrimtar e publicist !

  4. #24
    i/e regjistruar Maska e fegi
    Anėtarėsuar
    29-05-2009
    Postime
    5,767
    Pas 101 vjetėsh vjen trashėgimia e plotė e Konicės
    Violeta Murati
    Intervistė me Alma Konicėn, mbesėn e Faik Konicės
    Njė libėr luksoz, i dendur, me ngjyrė purpur shkruan nė germa tė arta mbi; “Albania” e Faik Konicės, vit i parė, e pėrkohshme shqip, shkruan ēdo gjė, del njė herė nė muaj. Letėrsi, linguistikė, histori, sociologji. Pas 101 vjetėsh pėrsėritet historia, ashtu siē e ka lėnė trashėgim Faik Konica, mbesat e tij janė kujtuar ta mbledhin revistėn qė pati jetė vetėm 13 vite. Tė lexohet Shqipėria sot, me njė saktėsim tjetėr tė rėndėsishėm pėr bibliografinė e Konicės, datėn e lindjes, 15 prill 1876, tė shkruar gabim nga historiografia. Njė prej mbesave tė tij, Alma Konica, mori pėrsipėr tė ribotonte “Albanian”, se sot shqiptarėt kanė mundėsi ta lexojnė Konicėn pa pasur frikė se i spiunojnė. Ka pesė vite, qė Alma ka nisur tė sensibilizojė qarqet letrare si e vetmja trashėgimtare e pasurisė sė Konicės.
    Me ē’rast e sillni nė ribotim revistėn “Albania” tė Konicės?
    Fillesa pse mė erdhi ideja ka tė bėjė me datėn e lindjes sė Konicės, e sakta mė 15 prill 1876. Unė do t’ju lutesha t’i kushtoni vėmendje datės sepse nė tė gjitha botimet e deritanishme ėshtė shėnuar gjithnjė gabim: 15 mars 1875. Sivjet nė 2010 ishte 134-vjetori i lindjes sė Faikut. Duke parė se nuk ėshtė bėrė asnjė gjė nė kėtė drejtim dhe sikur tė paktėn njė afishe tė nxirrej nė kryeqytet pėr tė lajmėruar, sepse e di qė njerėzit janė me probleme, por ama e shikojnė se janė kėto evenimente. Kjo pra ishte arsyeja pėr ta bėrė promovimin e librit.
    Pse tani kjo ide?
    Nė fakt ideja pėr tė botuar revistėn ka lindur shumė vite mė parė, duke parė abuzimin qė bėnin persona tė ndryshėm nė emėr tė familjarėve tė mi, duke bėrė biznes nė emėr tė Konicės. Tė marrėsh mbiemrin e dikujt e tė bėsh biznes nuk ėshtė gjė e mirė. Pikėsėpari kėta njerėz dhe botues duhet tė mė lajmėronin se po e botojnė. As kėtė tė drejtė elementare nuk e kanė bėrė, atėherė unė vendosa qė gjithė kėtė punė tė madhe ta filloja vetėm. Rasti e solli qė bėra promovimin e vitit tė parė.
    Si do tė rivijė “Albania”, ēfarė do tė pėrfshijė konkretisht?
    Revista ėshtė e pėrmuajshme, ēdo muaj ka njė revistė. Nė njė libėr janė pėrmbledhur 12 muajt. Ėshtė njė vit, ku i pari nis nė Bruksel qysh duke filluar mė 1887 deri mė 1898 e nė vazhdim. Problemi i tirazhit tė vogėl, prej 200 kopjesh, ka tė bėjė me mundėsitė e mia financiare. Tė gjithė kėtė unė e kam mbuluar me shpenzimet e mia, qė sigurisht edhe unė jam nė borxhe, ashtu si edhe Faik Beu ishte nė borxhe.
    Ēfarė ėshtė ruajtur nga fondi i “Albanias”?
    Sigurisht qė janė ruajtur shumė dokumente tė cilat i kam mbledhur. Mendoj se kėto dorėshkrime do t’i bėj surprizė nė ēdo muaj shqiptarėve, pėr tė nxjerrė njė botim. Pra do tė pėrfshihen nė 11 volume, janė 13 vitet, qė unė mund t’i quaj vėrtetė brilante tė drejtimit qė i bėri gazetės “Albania”.
    Pse e keni deklaruar aq vonė se jeni trashėgimtarja e Konicės?
    Sepse ishin tė tjerėt qė donin tė mbushnin xhepat me famėn e Faikut. Nuk doja tė mbushja xhepat dhe nuk dua tė mbush xhepat. Qėllimi im ėshtė qė t’ju tregoj pėrmes veprės sė Konicės, se ēfarė duhet tė bėjnė shqiptarėt pėr tė ecur pėrpara sepse edhe sot pas 101 vjetėsh tė botimit tė kėtij libri, ėshtė pėr tė ardhur keq qė ėshtė nė kėtė nivel Shqipėria. Ne duhet tė kishim ecur tė paktėn 10 vjet mė parė, ashtu siē e ėndėrronte Faiku.
    Fotografitė e Bashkėngjitura Fotografitė e Bashkėngjitura  

  5. #25
    Afer Baba Fajes Maska e Marinari
    Anėtarėsuar
    04-02-2005
    Vendndodhja
    Martanesh
    Postime
    1,015
    Nje fjalim i Faik Konices ne anglisht i vitit 1939!



    http://www.albanianlanguage.net/reco...39_konitza.mp3
    Fotografitė e Bashkėngjitura Fotografitė e Bashkėngjitura  

  6. #26
    FAIK KONICA HAPI EPOKEN E RIKRISHTERIZIMIT TE SHQIPTAREVE


    Nga Prof. Ass. Dr. Thanas L. Gjika


    Nė historinė e krisherizimit tė popullit shqiptar nuk ėshtė kuptuar dhe as ėshtė vlerėsuar si duhet akti i pagėzimit tė djaloshit Faik Bej Konica, i cili u konvertua nė besimin e krishter katolik me emrin Faik Domenik Konica. Kjo ngjarje ndodhi nė verė tė vitit 1895 kur ai sapo kishte mbaruar studimet e larta nė Dizhon (Dijon) tė Francės pėr Gjuhėsi Romane dhe Filozofi.
    Ky djalosh koniciot mori mėsimet e para nė shtėpinė e tij atėrore nė Konicė, ku u njoh me qytetėrimin persian e arab gjatė mėsimit tė arabishtes, persishtes dhe turqishtes prej njė hoxhe tė shkolluar, kurse italishten nisi ta mėsonte prej njė mėsuesi privat. Duke parė zgjuarėsinė e tij tė vecantė, prindėrve tė tij iu sugjerua ta dėrgonin pėr studime nė Kolegjin Saverian tė Jezuitėve nė Shkodėr, ku ai shkoi e jetoi dy vjet. Ky dėrgim pėr vijimin e studimeve nė njė shkollė katolike jezuite tregon, nga njėra anė tolerancėn fetare tė prindėrve tė Faikut dhe nga ana tjatėr se mėsuesi i tij privat duhet tė ketė qenė njė katolik (jezuit), shqiptar ose i huaj. Si tregojnė regjistrat e botuar tė kėsaj shkolle, Faiku studjoi nė kėtė shkollė nė vitet 1884 dhe 1885, pra nė moshėn 9 dhe 10 vjecare.
    Nė Shkodėr, kryeqendrėn e katolicizmit shqiptar, Faiku mėsoi mė mirė italishten dhe u njoh mė nga afėr me idetė e qytetėrimit evropiano perėndimor. Pėrvehtėsimit dhe pėrhapjes sė kėtyre ideve ndėr shqiptaret, si dihet, ai u kushtoi gjithė jetėn. Mbas dy vjet ai la Shkodrėn dhe shkoi pėr tė vijuar studimet nė shkollėn katolike franceze tė Gallatasarait nė Stamboll, tė cilėn e kreu mė 1890, kur ishte vetėm 15 vjec. Nė kėtė shkollė ai u njoh me djaloshin tiranas Murat Bej Toptani, me tė cilin e lidhėn bindjet atdhetare e toleranca fetare. Studimet e plota universitare Faiku i kreu nė Universitetin e Dizhonit tė Francės nė vitet 1890-95 dhe ato pasuniversitare nė Paris nė vitet 1895-97, mė tej ai studjoi dhe nė Universitetin Harvard tė Bostonit nė vitet 1909-1912, vitet e para tė emigrimit tė tij nė SHBA. Gjatė gjithė jetės shkollore faik konica doli me rezultate tė shkėlqyera, gjė qė dėshmon pėr zgjuarsinė dhe aftėsitė e tij tė vacanta.
    Zgjuarsia e tij e vecantė u shfaq jo vetėm nė rezultatet e larta shkollore, por dhe nė shkrimet e tij publicistike, letrare e shkencore, si dhe nė rastin e pagėzimit me vullnetin e tij tė lirė si i krishter katolik, nė moshėn njėzet vjecare. Njė veprim tė tillė nuk e kishte menduar asnjė shqiptar tjetėr para tij. Pagėzimin e Faik Konicės me emrin Domenik e dėshmojnė dhe disa letra tė viteve 1895-97 dėrguar shqiptarėve tė Bukureshtit, ku ai ka firmosur me emrin e ri Faik Domenik Konica, i cili nuk ishte aspak njė pseudonim i tij, por emėr qė e mori gjatė pagėzimit. Kėto letra ruhen edhe sot nė dosjen e tij nė Arkivin Qendror tė Shtetit shqiptar.
    Shtysat kryesore qė e nxitėn kėtė djalosh, pinjoll tė njė familjeje tė shquar myslimane, tė konvertohej nė i krishter, mendojmė se duhen kėrkuar nė formimin e tij kulturor e shkencor, nė pėrkushtimin atdhetar, nė tolerancėn fetare dhe nė intuitėn e tij. Duket se djaloshi faik konica qė nė rininė e tij mendonte se hapi i parė pėr ta shkėputur popullin shqiptar nga zgjedha e gjatė osmane ishte evoluimi i mendėsisė fetare, shkėputja prej mendėsisė myslimane pėrmes konvertimit nė fenė e tė parėve, nė fenė e krishtere, nė fenė e pėrbashkėt tė shqiptarėve tė kohės sė para pushtimit osman. Pra sipas tij shteti i pavarur shqiptar duhej tė ishte i njėjtė pėr nga pėrkatėsia fetare, me shtetin e Gjergj Kastriotit Skėnderbeut kur luftohej pushtuesi osman. Tėrthorazi kuptohet se ai e lidhte procesin e clirimit kombėtar nga zgjedha osmane edhe me njė proces katarse tė pjesės myslimane tė popullit tonė, e cila duhej tė pendohej pėr braktisjen qė i kishte bėrė fesė sė tė parėve nėn presionin e pushtuesit osman. Nė rikrishterizimin e shqiptarėve myslimanė ky rilindas shihte njė nga faktorėt kryesorė pėr forcimin e unitetit kombėtar tė shqiptarėve. Ndasia fetare e popullit shqiptar nė tė krishterė e myslimanė, e krijuar gjatė pushtimit osman, sipas tij, nuk i shėrbente unitetit, por pėrcarjes kombėtare, pra vonimit tė proceseve clirimtare. Vecse duhet tė pohojmė se mendim e tė tilla bashkė me pagėzimin e Faikut nė tė krishter, ndonėse ishin mendime e veprime pozitive, ishin tė parakohshėm pėr atė kohė, kur mendėsia myslimane ishte mendėsia sunduese e shoqėrisė shqiptare dhe tė qenėt mysliman pėrbėnte krenari.
    Pėr kėto arsye mendimin dhe veprimin e Faikut nuk e vlerėsuan si duhej dhe nuk i dhanė rėndėsinė e duhur as konsujt e ndryshėm tė shteteve evropiane qė punonin nė vilajetet shqiptare tė Perandorisė Osmane, madje as atdhetarėt shqiptarė. Pėr cudinė tonė, Luigj Gurakuqi tha se katolikėt shqiptarė nuk fitojnė ndonjė gjė tė madhe nga pagėzimi i Faik Konicės.
    Pamundėsinė e realizimit tė kėtij hapi tė madh psikologjik tė popullit shqiptar e tregoi dėshtimi i pėrpjekjeve tė kėtij rilindasi pėr ta kthyer pagėzimin e vet nė njė lėvizje tė mbarė intelektualėve shqiptarė myslimanė.
    Mbas pagėzimit, Faiku i propozoi mikut tė tij tė ngushtė, Murat Bej Toptanit, tė pagėzohej dhe ai dhe tė dy sė bashku tė nxisnin miq e shokė tė tjerė pėr t’u pagėzuar dhe ata. Mirėpo Murati iu pėrgjigj se kėtė hap ai nuk mund ta bėnte, mbasi tė parėt qė do ta sikterisnin (dėbonin) nga shtėpia do tė ishin vėllezėrit Frashėri, tek tė cilėt ishte dhėndėr. Murati, pra i dha tė kuptonte Faikut se pagėzimi nė tė krishterė i shqiptarėve myslimanė qė jetonin brenda Perandorisė Osmane, ishte njė veprim qė nuk mund tė kryhej, prandaj ai nuk nguli mė kėmbė pėr kėtė problem...
    Djaloshi tiranas pati tė drejtė, atmosfera shoqėrore dhe ajo fetare nė trojet shqiptare tė perandorisė nuk mund tė lejonte njė kapėrcim kaq tė madh nė ndėrgjegjen e shqiptarėve myslimanė, tė cilėt kishin disa breza qė ishin familjarizuar me besimin e ri.
    Ndėr kohė duhet tė shtojmė se mendimi i Faik Konicės, pėr t’i pagėzuar shqiptarėt myslimanė nė tė krishterė, me qėllim qė tė forcohej uniteti kombėtar i popullit shqiptar dhe tė ndihmohej procesi i evropianizimit tė mendėsisė sė tij, ndonėse ishte vėrtet mendim i parakohshėm, ishte njė nga ato mendime, tė cilat i paraprijnė kohėve dhe hapin epoka tė reja. Kėshtu, po tė shohim ecurinė e mendėsisė fetare tė shqiptarėve nga viti 1895, viti i pagėzimit tė Faik Konicės, deri mė sot, do tė vemė re se koha ka punuar pėr pėrqafimin e mendėsisė sė krishtere dhe lėnien mėnjanė ose braktisjen e mendėsisė myslimane.
    Po pėrmendim disa fakte, pa dashur tė fyejmė ndjenjat e besimtarėve tė mirė myslimanė, sepse pėr ne, besimtarėt e mirė, qofshin myslimanė ose tė krishterė, janė njėsoj tė vlefshėm pėr shoqėrinė shqiptare dhe atė botėrore. Madje ne mendojmė se, po aq tė vlefshėm mund tė jenė dhe jo besimtarėt, pra ateistėt, kur ateizmi i tyre buron nga bindjet e tyre tė sinqerta dhe prapa ateizmit tė tyre nuk fshihen mendime djallėzore e interesa tė ulta:


    1. Qė nė dhjetėvjecarėt e parė tė shtetit tė pavarur shqiptar, nė familjet myslimane atdhetare, filluan tė emėroheshin fėmijėt jo me emra tė mirėfilltė myslimanė si Muhamned, Myftar, Mahmud, Mehmet, Mahmude, Ballkėze, etj, por me emra malesh a lumenjsh (Tomorr, Korrab, Drin, Vjosa, Valbona, Shkumbin, etj); me emra lulesh a stinėsh (Lule, Vera, Manushaqe, etj); me emra kafshėsh a shpendėsh (Luan, Dash, Skifter, Petrit, etj), si dhe me emra tė tjerė qė nuk kanė lidhje me Kuranin e besimin mysliman si Drita, Dritan, Liri, Clirim, Shpresa, etj.


    2. Ahmet Zogu mbas marrjes sė pushtetit, nė vitin 1925, aprovoi si kalendar zyrtar tė shtetit shqiptar kalendarin evropian dhe jo atė mysliman; vendosi heqjen e ferexhesė dhe hapje vendesh pune pėr gratė, dha shumė bursa studimi pėr tė rinjtė shqiptarė nė vendet e Evropės Perėndimore, etj. Kėto masa tregojnė pėr synimet e tij properėndimore dhe jo promyslimane aziatike. Kur u shpall mbret ai u martua me njė bijė tė krishtere hungareze tė njė familjeje kontėsh dhe jo me ndonjė bijė tė mbretėrve a sheikėve tė pasur tė botės myslimane. Bijtė e tij i pagėzoi me emra tė krishterė. Kurse fėmijėt e djemve tė Mbretit Zog jetojnė si tė krishterė e jo si myslimanė.


    3. Propaganda komuniste antifetare si dhe procesi i dhunshėm i luftės kundėr besimeve fetare gjatė regjimit komunist, ndikoi pėr dobėsimin e besimit fetar tek shqiptarėt, por ky proces solli dėme mė tė mėdha tek besimtarėt myslimanė, mbasi besimi i tyre ishte njė besim mė i ri e me rrėnjė mė tė dobta. Populli shqiptar nė trojet e veta kishte gati njėzet shekuj qė kishte pėrqafuar fenė e krishtere prej misionarėsh tė mėdhenj si shėn Pali, shėn Timoteu, shėn Asti, shėn Kostandini i Madh, shėn Jeronimi, etj. Nga radhėt e besimtarėve tė krishterė kishin dalė gjatė shekujve shumė bij tė shquar, klerikė ose jo, si dhe shkrimtarė e martirė qė kishin dhėnė jetėn pėr ruajtjen e lėvrimin e gjuhės shqipe dhe pėr lirinė e atdheut. Kurse pjesa myslimane e popullit shqiptar kishte vetėm dy a tre shekuj qė ishte konvertuar dhe kėtė konvertim shumica e tij e kishte bėrė nga halli ose nėn dhunė. Prej pjesės myslimane tė popullit shqiptar, edhe pse pėrbėnte pjesėn mė tė madhe numerike tė popullit, bijtė e shquar dhe martirėt e lirisė ishin mė tė pakėt. Mė keq akoma po diskreditohej feja myslimane midis shqiptarėve kur shihej se shumica e komunistėve e sigurimsave katilė, qė po e mundonin popullin cnjerėzisht, ishin pikėrisht nga radhėt e familjeve myslimane. Edhe procesi i dhunshėm pėr emancipimin e gruas shqiptare nė vitet e diktaturės, nė tė vėrtetė ndikoi pėr dobėsimin e mendėsisė myslimane, sipas sė cilės femra ėshtė vetėm njė qėnie shtėpiake dhe jo shoqėrore.


    4. Mbas viteve 1991-92, shkėrmoqja e komunizmit nė Shqipėri dhe kthesa e madhe qė do tė merrej, duhej tė shoqėrohej me njė proces katarse. Ish udhėheqja e partisė komuniste shqiptare, e cila e kishte udhėhequr popullin nė qorrsokak, mbas dėshtimit tė sistemit socialist, duhej t’i kėrkonte tė falur popullit pėr gabimet e sidomos pėr krimet e kryera. Mirėpo ish udhėheqėsit e kėsaj partie nuk e ndoqėn rrugėn e ish udhėheqjes sė partisė komuniste polake. Z. Ramiz Alia, z-nja Nexhmie Hoxha e kompani, duke qenė njerėz qė e urrenin besimin e krishter, i cili nė thelbin e vet ka pikėrisht kėrkesėn e tė falurit pėr tė shkuar pėrpara, nuk e shkuan nė mend njė katarsė tė tillė. Pėr mė keq akoma edhe sot, mbas 20 vjetėsh, ata nuk i kėrkojnė falje popullit pėr krimet e bėra, por justifikohen duke thėnė: ashtu ishte sistemi shoqėror. Por dihet, se me tė tjerė njerėz, si Zef Mala, Nako Spiru, Sejfulla Malėshova, Selfixhe Broja, etj qė ata i zhdukėn, ai sistem do tė ishte zbatuar me tolerancė si nė Poloni, Hungari, Ceki, etj.


    5. Mbas vitit 1992, populli i thjeshtė iu fut rrugės pėr njė shpėlarje shpirtėrore, filloi njė proces i rikthimit tek besimi fetar. U rihapėn kishat, xhamitė e teqetė dhe populli filloi t’i frekuentonte ato pėr tė treguar se nuk e kishte dėshiruar mbylljen dhe prishjen e tyre tė vitit 1967. Filloi njė fushatė pagėzimesh e ripagėzimesh, por krahas pagėzimit tė ish besimtarėve tė krishterė e bijve tė tyre, pati dhe shumė pagėzime tė shqiptarėve ish myslimanė nė tė krishterė, por asnjė shqiptar ish i krishter nuk u konvertua nė mysliman.


    6. Mbas vitit 1992, studimi, hartimi dhe botimi i shumė veprave qė pėrshkruanin pėrndjekjet, torturat dhe vuajtjet e klerikėve, sidomos tė atyre katolikė gjatė regjimit komunist, e forcuan mė tej respektin dhe dashurinė ndaj fesė sė krishtere.


    7. Shkrimtari i talentuar shqiptar Ismail Kadare, edhe pse ishte ateist pėr nga bindjet fetare, u bėri thirrje shqiptarėve nė vitin 1995, pikėrisht qė nga Franca, prej ku u kishte bėrė tė njėjtėn thirrje njė qind vjet mė parė faik konica, qė tė ktheheshin nė fenė e tė parėve duke u pagėzuar si tė krishterė katolikė. Kėsaj thirrjeje iu pėrgjigjėn mjaft intelektualė dhe njerėz tė thjeshtė, nė Shqipėri, Kosovė e Maqedoni.


    8. Intelektuali dhe udhėheqėsi i shquar i popullit shqiptar tė Kosovės, Dr. Ibrahim Rugova, gjeti njė nga nxitjet dhe frymėzimet kryesore pėr pavarėsinė e Kosovės tek jeta dhe vepra e priftit katolik Pjetėr Bogdani dhe nė bėmat e mirėsisė sė Nėnė Terezės.


    9. Sot, mjaft tė rinj e tė reja, qė shkojnė pėr tė punuar a studiuar nė vendet e krishtera tė Evropės ose Amerikės, po pagėzohen si tė krishterė, ndoshta tė detyruar nga rrethanat konkrete, por ndoshta dhe nga bindjet e reja fetare qė pėrvehtėsojnė aty. Ky fenomen po shtrihet sidomos tek fėmijėt qė lindin nė ato vende. Mesa duket, prindėrit dėshirojnė qė fėmijėt e tyre nė kėto vende tė mos jenė tė mangėt, ose tė mos jenė tė dryshėm pėr nga formimi kulturor e fetar nė krahasim me fėmijėt vendas. Ata nuk duan qė fėmijėt e tyre tė ndjehen si dhia ndėr dhėn.


    10. Sa mė shumė kulturohen shqiptarėt, sa mė shumė shtetet ku ata jetojnė (Shqipėria, Kosova e Maqedonia) u afrohen Evropės e Amerikės; sa mė shumė vajzat shqiptare e pėrbuzin ferexhenė dhe pėlqejnė tė vishen me minifunde e dekolte; sa mė shumė ato marrin pjesė nė jetėn shoqėrore, kulturore, politike tė vendit, aq mė shumė ato dhe bashkė me to e gjithė shoqėria, i largohet myslimanizmit...
    Shkurt mund tė themi se shumica e popullit shqiptar gjatė kohės sė sundimit osman, e ndikuar prej mendėsisė sunduese myslimane, u detyrua tė ndėrronte besimin nga i krishter nė mysliman. Nė atė kohė nuk mund tė mburreshe se ishe i krishter, por se ishe mysliman, se ishe i njė feje me sunduesin. Ndėrsa gjatė viteve tė shtetit shqiptar tė pavarur, gjatė kohės sė diktaturės dhe sidomos sot, kur synimi kryesor mbetet bashkimi me shtetet evropiane, ku sundon besimi i krishter, dashur padashur, shqiptarėt po jetojnė procesin e rikthimit tek feja e tė parėve, pra rikrishterizimin e tyre, atė proces qė e hapi 115 vjet mė parė djaloshi njėzet vjecar faik konica.
    Duke parė ecurinė e mendėsisė fetare tė shqiptarėve gjatė kėtyre 115 vjetėve tė kaluara mund tė kuptojmė se mbas 100 vjetėsh ky proces ka pėr tu forcuar. Natyrisht qė nuk mendojmė se do tė shkohet tek zhdukja e besimit mysliman midis shqiptarėve, por nė zvogėlimin e raportit midis besimit mysliman e atij tė krishter. Shqiptarė myslimanė ka pėr tė pasur sado qė tė shtohen radhėt e tė krishterėve dhe tė afetarėve, pėr shkak tė lidhjeve dhe interesave tė ndryshme, si dhe pėr shkak tė interesimit dhe investimit tė vijueshėm qė tregojnė disa qarqe myslimane botėrore, tė cilat urojmė tė mos kenė qėllime tė kėqia prapa investimeve tė tyre.
    Nė procesin e largimit nga besimi mysliman dhe kalimin nė besimin e krishter prej disa shqiptarėve tė sotėm duket se nuk mungon dhe njė shtytje atdhetare, mbasi ata synojnė tė forcojnė karakterin kombėtar tė kishės sė krishtere, sidomos tė asaj orthodokse. Duke e ditur se pjesa kryesore e kishės nuk janė murret e saj, godina, por bashkėsia e anėtarėve qė bėjnė jetėn fetare nė tė, shqiptarėt sot po mendojnė se po tė ketė cdo kishė orthodokse nė Shqipėri shumicėn e anėtarėve shqiptarė atdhetarė, kjo shumicė do ta detyrojė klerikun e kishės, e pastaj dhe kryeklerikun, qė tė mbajė edhe meshė tė vecanta pėr probleme qė forcojnė lidhjet shpirtėrore tė kombit tonė, si psh meshė pėrkujtimore pėr viktimat e shqiptarėve tė Camėrisė, meshė pėr cdo shqiptar qė vritet padrejtėsisht nė kurbet, etj. Mund tė dėrgohen dhe klerikė shqiptarė orthodoksė nė diasporė pėr tė mbajtur meshė shqip me besimtarėt shqiptarė, ashtu si veproi Fan Noli gjatė udhėtimit tė tij historik nė vitin 1910 nė Sofje, Odesė e gjetkė.
    Po kėshtu nė Kosovė e Maqedoninė Perėndimore, po tė arrihet qė kishat orthodokse tė mbushen me shumicė besimtarėsh shqiptarė atdhetarė, kėta mund tė nxjerrin nga radhėt e tyre klerikėt e vet dhe tė fillojnė tė mbajnė meshėn nė gjuhėn shqipe e dalngadal t’i shqiptarizojnė ato kisha, qė dikur ishin shqiptare, por gjatė pushtimit serbo-bullgar e atij osman, ato u sllavizuan.
    Mėsimi themelor qė del nga ky vėshtrim i shkurtėr mbi ecurinė e besimit fetar tė shqiptarėve, se ėshtė ky: Shqiptarėt, ashtu si dhe qytetarėt e tjerė tė botės, e kanė ndėrruar dhe mund ta ndėrrojnė besimin fetar duke iu pėrshtatur rrethanave nė tė cilat jetojnė, mbasi ky ndėrrim nuk i armiqėson ata me bashkėkombasit e tyre; por ata nuk duhet tė ndėrrojnė pėrkatėsinė kombėtare, mbasi ky ndėrrim ka pasoja shumė mė tė rėnda, qė shpejt a von i shpie nė armiqėsi me bashkėkombasit e vet.

  7. #27
    Shpirt Shqiptari Maska e Albo
    Anėtarėsuar
    16-04-2002
    Vendndodhja
    Philadelphia
    Postime
    30,122
    Postimet nė Bllog
    17
    Faik Konica mė 1911-1912 Vitet e Harvardit dhe tė “Vatrės”

    Agron Alibali

    I. Hyrje
    Pėr jetėn e Konicės gjatė periudhėn studimore nė Harvard gjatė viteve 1911-1912 nuk ėshtė ditur shumė. Arkivat e Universitetit tė Harvard, tė shfrytėzuara pėr herė tė parė nga studiuesi Efthim Dodona, si dhe arkiva e tij private, japin informacion tė vyer pėr jetėn dhe veprimtarinė e Faikut gjatė studimeve nė Harvard dhe mė tej. Dihet se Faik Konica shkeli nė Boston pėr herė tė parė mė 9 tetor 1909 me anijen Ivernia. Ai i shkruante Fan S. Nolit se “do tė mbėrrinte nė Boston i veshur me kostum popullor shqiptar”. Madje edhe vetė veprimi i zbritjes nė tokėn amerikane i veshur me fustanellė do tė kishte kuptim tė madh simbolik mbasi, sipas fjalėve tė Nolit, synimi ishte qė “ta botonte foton e vet nė gazetė pėr ta pėrdorur pėr propagandimin e ēėshtjes sė kombit shqiptar, qė mbeti edhe pasioni i tij gjatė gjithė jetės””.
    Menjėherė Fan Noli i dorėzoi Faikut drejtimin e Diellit, por ai u largua nga pozicioni i Kryeredaktorit pas disa mosmarrėveshjesh me punonjėsit. Fill paskėtaj ne e gjejmė Faikun disa mijė kilometra larg, nė qytetin St. Louis tė shtetit Missouri nė vitin 1911, ku ai botoi pėr pak kohė njė fletore rivale, “Trumpetėn e Krujės” para se tė kthehesh nė Boston mbas njė ndalimi tė shkurtėr nė Michigan dhe Chicago.

    II. Periudha studimore e Konicės nė Harvard

    Arkiva e Harvardit jep informacione tė tjera tė rėndėsishme pėr jetėn dhe arėsimin e Konicės. Ēdo student i atij universiteti pajiset me njė dosje e cila mbledh tė gjitha informacionet themelore pėr jetėn profesionale tė studentit deri nė vdekje. Dosja e Konicės pėmban kartėn e studentit, korrespondenca tė ndryshme, formularin apo kėrkesėn e pranimit, njė kopje tė nekrologjisė, etj.
    Pas kthimit nė Boston, mė 10 Gusht 1911 Konica bėri kėrkesė pėr tė studiuar pėr gradėn shkencore Master of Arts [A.M.] nė Familjen e Gjuhėve tė buruara nga Latinishtja (Romance Languages) nė Shkollėn Pasuniversitare tė Arteve dhe Shkencave nė Universitetin e Harvardit. Vendimi i pranimit u mor vetėm dy ditė mė pas, me 12 gusht 1911, me kusht qė ai tė provonte aftėsitė e tij nė gjuhėn gjermane. Konica u regjistrua zyrtarisht nė shkollė me 25 shtator 1911. Tė nesėrmen, me datė 26 shtator, Konicėn e mori nė intervistė personalisht Prof. J. Ford, i cili deklaroi mė pas se Faiku “nuk kishte kurrfarė vėshtirėsie pėr tė punuar me libra nė gjuhėn gjermane.” Prof. Ford shkruajti mė tej nė raportin e vet se Faiku “kishte lexuar jo pak traktate nė gjermanishte qė lidheshin me punėn e ti studimore nė shqipe, dhe ai njeh mjaft mirė Grundriss-in e Grüber-it. Unė nuk do ta detyroja atė qė tė merrte kursin e gjermanishtes.” Kėsisoj, parakushti u hoq pa patur nevojė qė Konica t’i nėnshtrohej provimit.
    Faiku kėrkoi qė tė regjistrohej nė amzėn e Harvardit me emrin Faļk Konitza, ose, Faļk Bey Konitza, “nėse - siē shkruante vetė – nuk ndalohen titujt e fisnikėrisė”. Sikurse do tė shpjegohet mė poshtė, Faiku hoqi dorė nga pėrdorimi i dy emrave tė mesėm qė, sikurse pranon ai, “i kishte vėnė vetė nė rininė mė tė hershme”.
    Synimi ambicioz i Faikut ishte marrja e diplomės brenda vitit. Edhe Harvardi e miratoi nė parim objektivin e Konicės, duke theksuar se “nėse ju do tė kryeni studime tė avancuara, tė miratuara nga katedra pėr notė tė lartė dhe kėto do t’i kryeni me vlerėsime maksimale, kjo pa dyshim do t’ju sigurojė marrjen e diplomės brenda vitit”.
    Gjatė vitit studimor nė Harvard Konica studioi nė kurs tė rregullt lėndėt e Letėrsisė sė Krahasuar, Frėngjishten I dhe II. Ai mori edhe kurse tė pjesshme nė Letėrsi tė Krahasuar II, Frėngjishte III, dhe Filologji tė Gjuhėve tė buruara nga Latinishtja (Romance Languages). Nė tė gjitha kėto lėndė Faiku mori notėn maksimale. Kėsisoj ai ia arriti pikėsynimit pėr t’i pėrfunduar studimet pasuniversitare brenda vitit dhe u diplomua nė vitin 1912.
    Nė kursin pasuniversitar tė Letėrsisė sė vjetėr Frėnge, tė Prof. Edėard S. Sheldon, Konica zuri miqėsi me Henry Grattan Doyle, i diplomuar nė Kolegjin e Harvardit mė 1911. Ata ishin tė vetmit studentė nė kurs. Miqėsia e tyre zgjati pėr shumė vite, madje edhe gjatė kohės kur Faiku shėrbente si Ministėr Fuqiplotė nė Shtetet e Bashkuara. Doyle e pėrshkruante Konicėn si “njė xhentėllmen e studiues, si dhe diplomat dhe mik i vėrtetė i Shteteve tė Bashkuara” i cili “kishte shumė miq kėtu”. Duke iu referuar pushtimit tė Shqipėrisė nga Italia fashiste mė 1939, Doyle shkruan se “zhdukja e pėrkohėshme e vendit tė tij nga familja e vendeve tė pavarura ishte njė grusht i rėndė” pėr tė”.
    Nė korrespondencėn e vet me Harvardin, Doyle pėrfshiu edhe nekrologjinė e Konicės, ndofta tė botuar nė gazetėn The Ėashington Post. Kurse e fundmja adresė e banimit tė Faikut jepej 1530, Sixteenth St., N.Ė., Ėashington, D.C. Nekrologjia e shkurtėr pėrmendte se pėrveē shqipes, Konica “mund tė lexonte edhe nė italisht, spanjisht, rumanisht, portugalisht, turqisht, gjermanisht, greqisht, hebraisht, arabisht, frengjisht dhe anglisht”. Biografia pėrmend edhe se Konica “u dėnua me vdekje nga autoritetet otomane pėr veprimtarinė e tij nė Lėvizjen Kombėtare Shqiptare, dhe se ndikimi i tij ishte vendimtar pėr tė bindur Mbretin Zog qė tė adoptonte njė reformė tė gjerė agrare nė vend”.

    a. Karta e studentit
    Ēdo student i Universitetit tė Harvardit ka njė kartė ku pėrfshihen tė dhėnat themelore biografike tė jetės sė studentit. Sipas saj, studenti Faik Konica u lind nė mars 1876 nė qytetin e Konicės, i biri i Shahin Beut dhe i Zońa Lalia (Delvina) Konica, dhe vdiq nė 15 dhjetor 1942 nė Ėashington, DC. Me interes ėshtė fakti se, mė vonė Konica e jep ditėlindjen e vet vetėm si pėr muajin prill. Kjo ndofta lidhet me ndryshimet nė kalendaret e zbatuara nė atė kohė dhe mė pas. Vendlindja e tij tek karta e studentit jepet Konica, Turqia e Europės.. Karta tregon se Konica i plotėsoi studimet pasuniversitare mė 1911-1912, se ishte i punėsuar me qeverinė shqiptare si Ministėr nė SHBA dhe se adresa e tij e fundit e njohur zyrtare ishte The Mayfloėer Hotel, Ėashington, D.C. Bashkėngjitur me kartėn ėshtė edhe nekrologjia e shkurtėr nga njė fletore e Bostonit, ku jepen edhe informatet pėr varrimin si dhe shėrbimet pėrkatėse.

    b. Kėrkesa apo Formulari i Pranimit
    Njė tjetėr dokument i rėndėsishėm arkivor ėshtė formluari i pranimit tė Konicės nė Universitetin e Harvardit i datės 4 gusht 1911. E veēanta e kėtij dokumenti ėshtė se informatat personale janė dhėnė prej vetė Faikut. Kėshtu pėr shembull, Konica e shkruan emrin e vet nė trajtėn frėnge Faļk Konitza, trajtė qė e ruajti gjatė gjithė jetės sė vet duke e pėrdorur edhe nė tė gjitha dokumentet zyrtare, shkrimet, letrat dhe korrespondencėn e tij.

    Emri dhe Vendlindja
    Emri i plotė i Konicės nė diplomėn frėnge dhe vendlindja e tij janė: “Sieur Schich’go Konitza, Faļk, Suavi, né ą Konitze, (Albanie-Turquie) le Mars 1876, Ka mendime se trajta “Schich’go” lidhet me fjalėn shqipe “shishko”. Nuk ėshtė e qartė nėse ky ishte mbiemėr i familjes ose i referohej thjesht njė fėmije tė shėndetshėm. Mirėpo Konica deklaron se pėrdori emrin e mesėm ekstravagant dhe tė ēuditshėm [“fanciful”] Schisch’go si kompozitė e emrit tė shkrimtarėve Schiller dhe Hugo. Ja se si e shpjegon vetė Faiku kėtė gjė nė shėnimin pėrkatės tė Formularit tė Pranimit nė Harvard:

    Nė Shqipėri ka njė rrėmujė tė madhe sa u takon emrave tė pėrveēėm, pasi turqit nuk kanė mbajtur regjistra zyrtarė tė gjendjes civile deri kohėt e fundit. Kur mbusha formularin pėr provimin tim tė parė bėra njė ēilimillėk: pranova pėrdorimin e dy emrave tė ēudtshėm tė mesit, qė afroheshin fonetikisht me emrat e Schiller-it dhe Hugo-it, dy poetėve qė unė i admiroja mė shumė. Sigurisht, sot unė nuk do tė doja qė kjo shaka tė pėrjetėsohej.”

    Po ashtu, Faiku e shėnon vendlindjen e vet si “Konitza (Albania)”, natyrisht duke i qėndruar besnik gjeografisė politike dhe etnike tė asaj kohe. Kurse Regjistri i Studentėve tė Diplomuar tė Harvardit i vitit 1913 jep pėr Faikun kėto tė dhėna: Konitza, Faļk [g. 1911-1912 A. M.; B. ES. LETTRES, Univ. Dijon (France) 1895.] Janina, Albania, Turkey- in-Europe. Kuptimi i tė dhėnave lakonike tė Regjistrit ėshtė se studenti Faik Konica ndoqi Shkollėn Pasuniversitare tė Arteve dhe Shkencave gjatė viteve 1911-1912; u diplomua me gradėn shkencore Master of Arts; ka qenė i diplomar me diplomė tė nivelit universitar nė Letėrsi nė Universitetin e Dijon-it nė Francė mė 1895; tash jeton nė Janinė, Shqipėri, Turqia Evropiane.

    Arsimi
    Arkiva e Harvardit jep tė dhėna tė tjera interesante pėr formimin arėsimor tė Faikut, tė paraqitura prej vetė atij nė Formularin e Pranimit. Duke iu referuar etapave tė hershme tė arėsimit tė vet, Konica shkruan se ai “kishte nxėnė nga mėsues privatė,” pa identifikuar gjithsesi shkollat e ndryshme qė kishte ndjekur, tė cilat pėrmenden tjetėrkund.
    Aty konfirmojmė se Konica i filloi studimet universitare mė 1890 nė Collčge de Lisieux, (Normandie); mė 1893 ai shkoi nė Lycée de Carcassonne (jugu i Francės) ku studioi deri mė 1894, duke u pėrqėndruar nė studimet klasike, letėrsi dhe filozofi. Mė 1893, gjatė “Année du Rhétorique” doli studenti i parė i kursit nė lėndėn e Kompozicionit nė Frengjisht dhe nė Pėrkthimet Latine.
    Konica i pėrfundoi studimet universitare me diplomėn of Bachelier de l’Enseignement Secondaire Classique (Lettres – Philosophie) nė Fakultetin e Letėrsisė tė Dizhonit (Université de France) nė 16 Nėntor 1895, pikėrisht 115 vjet mė pare. Sprova e tij “Pėr Shoqėrizimin e Ideve” u vlerėsua nė provim prej Prof. Charles Adam si “eseja mė e mirė”.
    Interesat studimore tė Konicės ishin shumė tė gjera dhe pėrfshinin Historinė, Filozofinė, Arsimin, Artet e Bukura, Astronominė, Fizikėn, Kiminė, Botanikėn, Zoologjinė, Gjeologjinė, Stilistikėn ose Artin e tė Shkruarit tė Eseve. Sikurse u pėrmend mė sipėr, Konica kishte talent tė veēantė pėr gjuhėt e huaja. Ai kishte kryer studime tė avancuara nė greqishte (7 vjet), latinishte (nėntė vjet), frengjisht (12 vjet), anglisht lLetėrsi dhe kompozicion), italisht, si dhe kishte studiuar pėr dy vjet privatisht gjuhėn dhelLetėrsinė gjermane.
    Nė vitin 1895-1896 Konica filloi studimet pas-universitare tek Collčge de France nė Paris, duke u pėrqėndruar nė “letėrsinė mesjetare frėnge, dhe letėrsi romake”, lėndė qė jepeshin nga Profesorėt Gaston Pāris and Gaston Boissier.

    Tė dhėna tė tjera tek Formulari i Pranimit
    Nė rubrikėn “Punėsimi i Tashėm” tė formularit Konica deklaronte se ishte “pedagog dhe redaktor letrar” [“Lecturer and Literary Editor].” Ndėrsa pyetjes 13, se “nė cilėn fushė do tė dėshironit tė shqyrtoheshit si kandidat pėr diplomim? Shpjegoni me hollėsi pėrvojėn tuaj tė pėrpashme nė lidhje me temėn”, Konica jep informacionin e mė poshtėm biografiko-arsimor, tė riprodhuar tė plotė:
    “Frengjisht (me pjesėmarrje tė rėndėsishme nė Anglisht)
    Kam marrė me sukses provimet e letėrsisė tė kėrkuara prej ligjės frėnge pėr diplomėn universitare (Bachelor); mė pas, kam ndjekur pėr disa vjet si student i lirė kurse nė Frėngjishten e Vjetėr nė Collčge de France, dhe Letėrsi Frėnge nė Sorbonne. Kam shkruar edhe punė origjinale nė fushė, siē dėshmohet prej sprovės “Ese pėr gjuhėt natyrore dhe artificiale”, (“Essai sur les Langues naturelles et les langues artificielle”) botuar preje meje nė Bruksel me 1904 nėn pseudonimin Pyrrhus Bardyl”i.”

    Kjo vepėr prej 147 faqesh e Konicės u botua nga shtėpia Kiessling et Cie mė 1904. Gjindet, ndėr tė tjera, nė Bibliotekėn Ėidener tė Harvardit, nė Bibliothčque Royale de Belgique nė Bruksel, si dhe nė shėrbimin e internetit Google Books. Vepra duket se u zbulua pėr herė tė parė pėr botėn e letrave shqipe prej studiuesit Luan Starova dhe mė pas u analizua edhe prej studiuesit Artan Puto. Mund tė shtojmė, pra, se pretendimi se Konica nuk ka lėnė deri mė sot anjė vepėr tė plotė nuk qėndron.
    Natyrisht, bagazhi veēanėrisht i gjerė dhe i fortė arsimor i Konicės ia hapi me lehtėsi atij dyert pėr nė Universitetin e Harvardit.

    c. Kėrkesa apo Formulari i Punėsimit
    Tjetėr dokument i rėndėsishėm i cili nuk gjindet nė arkivėn e Universitetit, por u zbulua nė arkivėn private tė Konicės me 13 mars 2006 ėshtė Kėrkesa pėr Punėsim, e paraqitur pranė Zyrės sė Emėrimeve tė Universitetit tė Harvardit. Konica u regjistrua tek kjo zyrė me 14 mars 1912, d.m.th gjatė semestrit tė dytė tė vitit shkollor.
    Kėtu Konica na jep tė dhėna tė tjera tė rėndėsishme pėr jetėn dhe synimet e tij pėr tė ardhmen. Ai donte tė punėsohej si “pedagog nė kolegj, shkollė normale ose shkollė tetėvjeēare; nė lėndėt: gjuhė romanse, kryesisht frengjisht dhe italisht”. Pyetjes se nė cilat pjesė tė SH.B.A. dėshironte tė punonte ai iu pėrgjigj: “Mė 1912-1913, nė rrethinat e Cambridge-it; nė vitet e mėpasme kudo”. Synimi i tij pėr tė mos u larguar nga Bostoni nė njė periudhė kritike tė lėvizjes shqiptare nė Amerikė pėrkon edhe me veprimtarinė e ethshme tė Konicės e Nolit gjatė kėtyre dy vieteve nė kuadrin e organizatės VATRA. Sa i takon nivelit tė pagesės, Konica shėnon se do tė parapėlqente tė ardhura “nė masėn $1000-$1500 dollarė”. Natyrisht qė bėhej fjalė pėr pagė vjetore, qė nė me vleftėn e sotme do tė vėrtitej rreth 22,000-33,000 dollarė.
    Nė listėn e e botimeve tė tij, Konica shėnon kėto periodikė, libra dhe artikuj:
    (1) periodiku “Albania”, 11 blenj “ku kam shkruar mėse 1500 shtylla me artikuj nė frengjisht, si p.sh. “Relations entre la France et l’Albanie, d’apres des Manuscripts inedits per connu”;
    (2) Essai sur la Langue naturelles et les Langues artificielles, …e komentuar me shumė lėvdata pėr stilin e autorit tek “Mercuri di France”, tek “Revu des Idees”, etj.”
    Faiku jep tė dhėna tė tjera biografike pėr veten. Ai thotė se nė1897 shkoi nė Bruksel pėr tė themeluar “njė revistė letrare periodike tė quajtur “Albania” e cila ishte shkruar pjesėrisht nė shqipe dhe pjesėrisht nė frengjisht. Synimi i kėsaj pune ishte studimi dhe kultivimi i njėrės prej degėve mė tė vėshtira tė familjes Indo-Gjermanike tė gjuhėve, dhe mund tė them se nė kėtė drejtim ia arrita qėllimit sikurse mund tė dėftej prej dėshmive tė pėrsėritura tė studiueseve tė shquar si Prof. Holger Pedersen i Universitetit tė Kopenhagen, Prof. Albert Thumb i Universitetit tė Strasburgut, etj.”
    Vazhdon mė tej ai: “Mė 1903 u largova nga Brukseli dhe shkova tė jetoj nė Londėr, ku mora lejė tė punoj nė Departamentin e Dorėshkrimeve tė Muzeumit Britanik. Atje studiova dokumentet shtetėrore veneciane qė lidheshin me Shqipėrinė si dhe me dorėshkrime tė tjera, disa prej tė cilave i kam botuar nė “Albania”. Nė 1909 m’u ofrua pozicioni i kryetarit tė N. Sch. tė Shqipėrisė por nuk e pranova pėr arėsye tė ndėrhyrjes shtetėrore nė atė [e palexueshme]. Nė tė njėjtin vit u ftova prej shqiptaro-amerikanėve qė tė vija dhe tė jepja njė varg leksionesh nė Sh.B.A., ēka bėra nė vitet 1909-1911. Pas kėsaj kėrkese …[frazė e palexueshme].
    Degėt ku kishte sudiuar Konica ishin: Astronomia; Botanika; Anglishtja, kompozicioni, letėrsia; Gjermanishtja; Matematika; Fizika; Fiziologjia; Sanskritishtja; Gjuha Semite; Spanishtja.
    Dega ku Konica kishte punuar nė nivel kolegji dhe ku e ndjente veten kompetent pėr tė dhėnė mėsim ishin: Greqishtja; Histora e Lashtė, Amerikane, Evropiane; Latinishtja; Logjika; Metafizika; Filozofia; Psikologjia; Filologjia e Gjuhėve Romanse.
    Degė tė specializuara ku pat punuar nė nivel tė paktėn tė barabartė me kurset e Harvardit pėr studentė universitarė dhe pasuniversitarė pėrmendeshin: Letėrsia e Krahasuar, Frengjishtja dhe Italishtja.

    ē. Profesorėt dhe Miqtė e Faikut
    Pyetjes se me cilėt pedagogė tė Harvardit kishte qenė mė afėr, Konica iu pėrgjigj duke pėrmendur kėta profesorė: “Sheldon, Ford, Babbitt, Ėright, Grandgent”, qė ishin te gjithė ndėr emrat mė tė shquar nė fushėn e interesit tė Konicės dhe me tė cilėt Faiku kishte krijuar lidhje tė shėndosha akademike.
    Prof. Sheldon duhet tė ketė qenė Edėard Stevens Sheldon, i diplomuar nė Harvard mė 1872 (A.B.), qė nė atė kohė ishte Profesor i Filologjisė Romance.
    Prof. Ford duhet tė ketė qenė Jeremiah Denis Matthias Ford, i diplomuar nė Harvard mė 1894 (A.B.), i cili nga viti 1907 e vijim ishte Prof. i Katedrės sź Nderit Smith pėr Gjuhėt dhe Letėrsinė Frėnge dhe Spanjolle.
    Prof. Babbitt, duhet tė ketė qenė Irving Babbitt, i diplomuar nė Harvard me 1889 (A.B), i cili mė 1911 ishte Asistent Profesor i Frengjishtes, kurse mė 1912 u bė Prof. i Letėrsisė Frėnge.
    Prof. Ėright duhet tė ketė qenė Charles Henry Conrad Ėright, i diplomuar nė Harvard me 1891 (A.B.) i cili nė atė kohė ishte Asistent Profesor i Frengjishtes dhe mė pas u bė Prof, i Gjuhės dhe Letėrsisė Frėnge.
    Prof. Grandgent duhet tė ketė qenė Charles Hall Grandgent, i diplomuar nė Harvard me 1883 (A.B.) qė nė atė kohė ishte Profesor i Gjuhėve Romance.
    Sa i takon kėrkesės pėr tė dhėnė njė listė personash qė e njihnin (reference), Konica pėrmend kėta tė katėrt: Prof. G. Cadicamo, At F. Noli, Z. Miran Sévasly, avokat dhe Canon Mitton.
    Nuk bėjmė gabim tė themi se ky ėshtė rrethi mė i ngushtė i miqve qė Konica kishte nė atė kohė nė Amerikė, tek tė cilėt ai shfaqte besimin pėr t’u pėrdorur si reference nėse universiteti dėshironte tė mėsonte mė tej pėr Faikun. I dyti nė listė jepet natyrisht Noli ynė, bashkėluftėtari dhe bashkėpunėtori i madh i Konicės. Duhet theksuar se Faiku e paraqet Fan Nolin me titullin e vet kishtar, ēka nėnkupton sėrish respektin por edhe mbėshtetjen e tij ndaj luftės sė Nolit pėr themelimin e Kishės Ortodokse Vetanake Shqiptare.
    Sa i takon tė parit, ai pa dyshim duhet tė ketė qenė Prof. Giuseppe Cadicamo. Nuk kemi tė dhėna tė drejtpėrdrejta pėr lidhjet e tij me Faikun. Cadicamo ėshtė autori i njė botimi me vlerė tė letėrsisė arbėreshe tė titulluar “Legjenda Shqiptare”. Nekrologjia e tij e dhjetorit 1921 na sjell informata prej nga mund tė pėrfundojmė se lidhja e Faikut me Cadicamo-n ishte e ngushtė dhe e thellė, dhe se ajo mbėshtetej jo vetėm nė prejardhjen e pėrbashkėt nga gjaku “i shprishur”, por edhe tek interesat e pėrbashkėta akademike. Prof. Cadicamo del si njė ndėr intelektualėt mė tė shquar (fieri) italo-arbėreshė nė tė dy anėt e Atlantikut, dhe si “ajka e bashkėsisė italiane nė Nju Jork”. I lindur nė Shėnmitėr Korone, Cadicamo studioi pėr letėrsi nė Universitetin e Napolit, mori pjesė sėbashku me Garibaldin nė lėvizjen pėr bashkimin e Italisė, dhe dha mėsim nė Kolegjin e Shėnmitrit. Mė 1877 emigroi nė Amerikė, ku katėr vjet mė vonė themeloi nė Astoria kolegjin “Dante Alighieri”. Pėrveē shqipes, ai ishte edhe professor i Italishtes dhe njohės i thellė i latinishtes. Botoi disa vepra dhe la nė dorėshkrim njė histori tė Shteteve tė Bashkuara.
    Konica duhet tė ketė patur njohje tė hershme me Cadicamo-n, ndofta qysh prej kohės sė Revistės Albania, tek e cila botoi mjaft kėngė dhe pjesėza tė tjera folklorike nga tradita e Shqipėrisė dhe e viseve tė arbėreshėve. Mund tė pėrmendim se Cadicamo del sėbashku me De Radėn, si njė ndėr bashkėpunėtorėt e Librit tė Dashurisė, Poezi Italiane dhe tė Huaja tė mbledhura nga Marco Antonio Canini.
    As pėr lidhjet e Faikut me Miran Sévasly nuk dihet shumė. Ata duket se kanė patur interesa tė afėrta dhe rrugėt e tyre mund tė jenė kryqėzuar mėse njėherė, pasi mund tė kenė jetuar nė tė njejtėn kohė dhe nė njėjtat vende. Kėshtu, nga nekrologjia e tij e botuar nė gazetėn The Neė York Times mė 22 qershor 1935, del se Sévasly ishte armen nga Izmiri, se kishte studiuar drejtėsi nė Universitetin e Aix nė Francė nė fund the shekullit XIX, kishte nxjerrė njė botim tė pėrmuajshėm nė gjuhėn armene nė Londėr dhe mandej kishte emigruar nė SHBA. Mė 1912, kur Konica studionte nė Harvard, ai ishte avokat nė Boston dhe mė pas, u bė kryetar i Bashkimit Armen nė SHBA. Ndėrsa pėr personazhin e katėrt, Canon Mitton, nuk kemi gjetur asnjė tė dhėnė deri mė sot.

    d. Tė dhėna tė tjera personale
    Nė formular Konica u pėrgjigjet edhe disa pyetjeve me karakter privat. Mėsojmė, pėr shembull se ai nuk ishte i martuar, nuk pinte duhan ose alkool, ishte nė gjendje “tė mirė” fizike, ndėrsa veprimtaritė e tij mė tė dashura sportive ishin “tė ecurit dhe noti”. Ai deklaron se nuk ishte anėtar i ndonjė klubi apo shoqėrie, dhe as merrte pjesė nė ndonjė skuadėr atletike tė kolegjit. Me interes tė veēantė ėshtė edhe pohimi se besimi i tij fetar ėshtė “Katolik Shqiptar” (Albanian Catholic), ndėrsa kisha ku ai shkonte ishte “Katolike Romane ose Anglikane”.
    Ky pohim i drejtpėrdrejtė ka rėndėsi pėr arėsye se, sė pari, Faiku e vendos pėrkatėsinė kombėtare si pėrcaktor themelor tė besimit tė tij fetar, dhe sė dyti, fakti qė Faiku pėrmend se shkon edhe nė kishėn anglikane nėnkupton njė qasje tejet liberale e pragmatiste tė botėkuptimit tė tij fetar. Nėnvizojmė gjithashtu, edhe faktin kokėfortė se Faiku nuk e pėrmend kurrsesi emrin e mesit “Domenik” nė dokumentet arkivore tė Harvardit, etj, emėr i cili pretendohet se ka qenė marrė prej tij nė Francė mė 1895. Po ashtu, gjatė viteve tė shėrbimit tė tij diplomatik nė Ėashington Konica lėvdohej shpesh prej shtypit amerikan dhe vazhdimisht cilėsohej si “mohamedan”. Nuk ka asnjė tė dhėnė se Konica e pėrgėnjeshtroi kėtė cilėsim, gjė qė nuk pėrtonte ta bėnte kur ia lypte nevoja.
    Fakti qė formulari i punėsimit ėshtė gjetur nė arkivėn private tė Faikut, dhe jo nė Arkivėn e Universitetit tregon se Konica nuk e dorėzoi atė tek zyra pėrkatėse. Sipas Prof. Kastratit, Konicės iu ofrua nė fund tė studimeve njė vend pune si pedagog i Anglishtes nė Universitin e Pekinit nė Kinė, por nuk jemi tė sigurtė se kjo ofertė i erdhi nga Harvardi. Gjithsesi, ai e refuzoi ofertėn sepse, me sa duket, kishte plane tė tjera nė kokė.

    Adresat e Konicės para dhe pas studimeve
    Ishte praktikė e zakonshme e Universitetit tė mbante lidhje me ish-studentėt e vet. Tė dhėnat pėr adresat e pėrparshme dhe tė mėpastajme tė Konicės gjinden nė dosjen e Faikut nė Arkivėn e Universitetit. Adresa e pėrhershme e Konicės para studimeve nė Harvard ishte 2, Saint Botolph St. Boston, Massachusetts, ndėrtesė e cila sot ia ka lėnė vendin hotelit Marriot, por jepej edhe kutia postare Box 2125. Gjatė studimeve nė Harvard, Konica banoi fare pranė shkollės, nė 19, Irving Street, Cambridge, Massachusetts, njė banesė dykatėshe, pronė e Znj. Emma J. Arnold. Pas mbarimit tė studimeve ai u vendos tek shtėpia e mikut tė tij, John Konda nė 85 Ėaltham Street, por jepte si adresė postare edhe Kutinė Nr. 91, Sta. A. in Boston.
    Konica lidhi miqėsi me znj. Arnold, qiradhėnėsen e tij pėr shumė vite. Nė letrėn drejtuar Universitetit tė Harvardit me 14 korrik 1915, ajo pėrmend vizitėn e lamtumirės qė Konica i bėri asaj me tė mbaruar studimet. Ajo shton se, njė ditė Konica “solli me vete njė ekstrakt nga njė gazetė e Bostonit qė fliste pėr Faikun si kandidat pėr t’u bėrė udhėheqės i Shqipėrisė”. Gjithsesi, Konica i theksoi asaj se “ai nuk ishte trashėgimtari i ligjshėm i fronit” dhe se “do tė mund tė kthehej nė Shqipėri [vetėm] pėr t’u bėrė kėshilltar i Fuqive tė Mėdha sunduese (ruling Poėers)”.
    Pas Luftėrave Ballkanike dhe ndryshimeve gjeopolitike qė sollėn ato, e gjithė korrespondenca qė universiteti i dėrgonte Konicės kthehej e pashpėrndarė nė Harvard. Nė njė letėr tė 19 korrikut 1915 drejtuar Harvardit, z. Konda pėrcjell si adresė tė Faikut thjesht Lugano, Sėitzerland, Poste Restante, ēka e konfirmon vetė Konica me letrėn e 15 shtator 1915 drejtuar Universitetit. Ai deklaron se nė atė kohė punonte si “gazetar dhe lektor”. “Njė revolucion nė vendin tim, i pasuar nga Lufta Evropiane mė penguan qė tė mbaja lidhje me Universiteti.,.” sqaron ai. Sigurisht ai kishte ndėrmend rrėzimin e Princ Ėied-it si pasojė e kryengritjes tė ashtuquajtur “vorioepirote” qė nė fakt ishte e nxitur dhe financuar nga qeveria greke nė Jugė, si dhe nga kryengritja qamiliste nė Shqipėrinė e Mesme mė 1914.

    III. Veprimtaria politike e Faik Konicės gjatė studimeve nė Harvard
    Sikurse pėrmendėm mė herėt, pasi mbėrriti nė Boston Konica shėtiti nėpėr rrugėt e qytetit pėrreth njė javė i veshur me kostumin kombėtar shqiptar pėr t’i treguar botės bukurinė e foustanellės si dhe pėr tė reklamuar Shqipėrinė nė Botėn e Re. Ky veprim interesant synonte tė ndėrgjegjėsonte opinionin publik ndėrkombėtar pėr ēėshtjen e kombit tė vet ndėrkohė qė sundimi otoman po i afrohej fundit dhe lėvizja kombėtare pėr pavarėsinė e Shqipėrisė po zgjerohej me shpejtėsi nė katėr vilajetet shqiptare.
    Nė Boston Konica u lidh menjėherė me shumė atdhetarė dhe veprimtarė shqiptarė tė zonės. Pa humbur kohė, ai filloi tė marrė pjesė nė jetėn e bashkėsisė shqiptare nė Anglinė e Re dhe me 22 tetor 1909 mori nė dorėzim prej Fan Nolit redaksinė e gazetės Dielli (The Sun), qė ishte botim javor i Shoqėrisė Besa-Besė. Konica punoi si kryeredaktor i Diellit deri mė 18 mars 1910, pėr t’u kthyer sėrish me 6 maj deri me 1 korrik 1910, dhe mandej prej 1 gushtit 1912 deri mė 8 korrik1913.
    Si ish-kryeredaktor i revistės Albania, Konica e njihte mjaft mirė gjendjen e diasporės shqiptare nė Evropė, konkretisht nė Rumani, Turqi, Egjipt, Itali, me tė gjitha arritjet dhe problemet e tyre.
    Nė Amerikė Konica pa se mundėsitė ishin mė tė mira pėr rolin qė mund tė luante njė diasporė e forte dhe e organizuar nė pėrpjekjet pėr pavarėsinė e Shqipėrisė, ruajtjes sė tėrėsisė tokėsore, nxitjen e arsimit dhe mbrothėsinė ekonomike. Siē dihet, e para shoqatė shqiptare nė Amerikė ishte themeluar qysh mė 1905 nė Jamestoėn, NY. Mė 9 qershor 1906 Sotir Peci themeloi gazetėn KOMBI, tė parėn fletore shqiptare nė Amerikė. Mė 6 janar 1907 u themelua nė Boston Shoqėria Besa Besė. Dhe mė sė fundi, me 8 mars 1908 Fan S. Noli u dorėzua prifti i parė shqiptar i Kishės Ortodokse kurse mė 22 mars 1908 ai mbajti Liturgjinė e parė nė gjuhėn shqipe tek Salla e Kalorėsve tė Nderit, nė Boston, MA.
    Edhe pse mė e larguar prej Mėmėdheut sesa bashkėsitė simotra nė Evropė, Diaspora shqiptare nė Amerikė ishte po aq e lidhur me tė. Nga ana tjetėr, ajo gėzonte mė shumė liri, ishte mė e bashkuar, mė e gjallė dhe mė pak e politizuar nė krahasim me Evropėn. Ajo ēka mungonte ishte njė organizatė e bashkuar qė do tė pėrfaqėsonte tė gjitha shoqatat e veēanta dhe qė do tė fliste me njė zė tė vetėm. Puna e madhe e personaliteteve pararendėse si Sotir Peci, Petro Nini Luarasi, At Fan S. Noli dhe shumė tė tjerė ishte tjetėr fakor i gjendjes relativisht tė gjallė (vibrante) tė Diasporės kur Konica mbėrriti nė Shtetet e Bashkuara.
    Disa javė pas mbėrritjes Konica mori pjesė nė mbledhjen e shoqatės Besa-Besė, ku propozoi qė organizatat shqiptaro-amerikane nuk duheshin shkrirė nė njė, por tė bashkoheshin nėn ombrellėn e njė federate.
    Kuptohet se, edhe gjatė periudhės sė shkollimit nė Harvard, Konica nuk u mjaftua vetėm me punė studimore. Ai nuk mund tė rrinte indiferent kur Shqipėria ndodhej nė njė moment tė tillė kritik. Kėsisoj, ai u angazhua seriozisht nė lėvizjen politike tė Diasporės Shqiptare nė Amerikė.
    Mbledhja e parė ku u diskutua shkrirja e organizatave shqiptare nė SH.B.A. u mbajt nė prag tė Krishtlindjeve tė vitit 1911, pikėrisht me datėn 24 dhjetor. Mbledhja kryesohej nga Kristo Floqi, avokat dhe drejtues i Shoqatės Besa-Besė. Stina e provimeve nė universitet kishte mbaruar dhe Faiku natyrisht ishte i pranishėm nė mbledhje, ku merrnin pjesė edhe Fan Noli, dhe Paskal Aleksi. Aty Faiku u caktuar anėtar u Komisionit pėr Bashkimin e organizatave shqiptare nė SH.B.A.
    Komisioni Bashkues e mbajti mbledhjen e parė me date 13 shkurt 1912 dhe zgjodhi Fan Nolin sekretar. Pėr ndjekjen dhe pėrfundimin me sukses tė procesit Komisioni pėrcaktoi njė procedurė demokratike dhe transparente. Komisioni do tė mblidhej rregullisht ēdo javė. Bashkė me Nolin dhe e patriotėt e tjerė, Konica luajti rol themelor nė themelimin e organizatės sė re. Sikurse pėrmendėm mė lart, Faiku u regjistrua tek zyra e punėsimit e Harvardit me 14 mars 1912, kur i kishin mbetur mė pak se dy muaj deri nė diplomim. Periudha deri nė fund tė vitit 1912 e mė tej do tė ishte ndėr mė tė rėndėsisishmet, mė tė ngarkuarat pėr Faikun, Nolin dhe atdhetarėt shqiptarė nė Amerikė.
    Ndėrkohė mbarė Evropa osmane, sidomos trojet shqiptare, po zienin. Mė 24 mars 1912 Konica me Kristo Floqin u ngarkuan tė pajtonin njė avokat tė shquar nė Boston he pėr tė hartuar Statutin e organizatės sė re. Projekt-Staatuti u diskutua dhe u miratua nė dy mbledhjet e mėpasme, me 9 prill dhe 14 prill 1912.
    Pėrpjekjet e mbarė patriotėve shqiptare, pėrfshirė Konicėn, arritėn kulmin me themelimin e Federatės Pan-Shqiptare tė Amerikės VATRA, The Hearth, me 28 prill 1912. Mbledhja e themelimit u zhvilluar nė Kishėn e Shėn Gjergjit qė atėhere ndodhej nė 227 Tremont Street, Boston. VATRA bashkoi shoqėritė Besa-Besėn, Flamuri i Krujės, Kombėtare dhe Dallėndyshja, dhe do tė luante rol shumė tė rėndėsishėm nė historinė e Shqipėrisė. Njė Pleqėsi e pėrkohėshme u zgjodh pėr tė drejtuar organizatėn e re. Sekretar i saj u zgjodh Fan Noli. Konica dhe Floqi u ngarkuan me ngritjen e degėve tė reja tė organizatės nė Masaēusets dhe shtete tė tjera.
    Pas pėrfundimit tė stinės sė provimeve pėr Faikun nuk do tė kishte mė asnjė ditė pushimi tė lirė. Pėrreth njė muaj rrjesht, nga 19 maj 1912 deri nė 16 qershor 1912 Konica do tė udhėtonte pa rreshtur nė mbarė Anglinė e Re duke ngritur dhe organizuar degė tė reja tė Vatrės nė Ėorcester, MA, Lynn, MA, Manchester, N.H., Central Falls, R.I. and Southbridge, MA.
    Mė 13 qershor 1912, Vatra u regjistrua zyrtarisht nė shtetin e Masaēusetsit dhe mori Kartėn zyrtare me firmėn e Sekretarit tė Shtetit Albert P. Langley. Dokumenti historik i Kartės sė Themelimit mban nėnshkrimet e mėposhtme: “Faik bey Konitza, Llambi Chikozi, Fan S. Noli, Kristo Floqi, Elia Tromara, Naum Cere, Kosta Kotta”.
    Njė javė mė vonė, me 20 qershor 1912 Faik Konica mori zyrtarisht Diplomėn Master in Arts, ose Magistri in Artibus nė ceremoninė e zhvilluar nė oborrin kryesor tė Universitetit (Harvard Yard).
    Tre javė mė pas, me 14 korrik 1912, u mbajt Kuvendi i parė i Vatrės, Mbledhja u zhvillua nė Laėrence Hall, 724 Ėashington, Street, Boston, ku Faik Konica u zgjodh Sekretar i Pėrgjithshėm. Konica deklaron se ai hartoi Kanunoren e Vatrės, e cila “s’ishte gjė tjetėr veē njė plan pėr tė stėrvitur shpirtin edhe’ karakterin e popullit” me synimin pėr ta bėrė organizatėn “njė shkollė qytetėrimi e lartėsimi…”

    IV. Shqipėria nė rrezik
    Kryengritja shqiptare kundėr xhonturqve dha rezultatet e para shumė tė rėndėsishme nė shtator 1912. Pėr herė tė parė qeveria otomane njohu autonominė e gjerė pėr mbarė trojet shqiptare. Ajo pėrfshinte tė drejtėn e arsimit nė gjuhėn shqipe, tė vetėqeverisjes sipas “ligjeve vendase”, e drejta pėr kryerjen e shėrbimit ushtarak brenda vendit pėrveē rasteve tė luftės, dhe mbi tė gjitha, njohja e shtrirjes tokėsore sė Shqipėrisė nė katėr vilajetet “si delimitimi i parė zyrtar i kufinjve tė Shqipėrisė”.
    Lėvizja kombėtare shqiptare i alarmoi nė kulm shtetet fqinje ballkanike, tė cilėt nė fillim tė tetorit 1912 filluan Luftėn Ballkanike, qė solli copėtimin e trojeve shqiptare nė jugė e veri. Tashmė para shqiptarėve autonomia ishte e kapėrcyer si objektiv. Shqipėrinė do ta shpėtonte vetėm Pavarėsia, qė u njėmendėsua prej Ismail Qemalit dhe patriotėve tė tjerė shqiptarė me 28 nėntor nė Vlorė.
    Natyrisht Vatra i ndiqte me vėmendje e shqetėsim tė madh ngjarjet nė atdhe. Kuvendi i Jashtėzakonshėm i Vatrės i 8 dhjetorit 1912 vendosi tė dėrgonte Konicėn delegat nė Evropė dhe Shqipėri qė “tė shtrojnė pėrpara Mbledhjes sė Kombit dhe njerėsve politikė ca mendime pėr tė zgjedhurit e njė dere mbretėrore pėr Fronin e Shqipėrisė dhe pėr tė themeluarit e Konstitucjes.” Konica me Nolin mbėrritėn nė Londėr pas disa ditėsh, duke pėrfaqėsuar pėrkatėsisht Federatėn VATRA dhe “Kishėn Shqipe tė ‘Shėn Gjergjit’”. Kuvendi i Jashtėzakonshėm i Vatrės i 16 shkurtit 1913 vendosi tė dėrgonte Faik Konicėn si delegat nė Kongresin of Triestes. Kongresi filloi me 1 mars 1913 nėn kryesinė e Faik Konicės. Ai zgjati tri ditė dhe mė tė moren pjesė pėrfaqėsues nga tė gjitha kolonitė shqiptare, tė cilėt moren vendime tė rėndėsishme dhe miratuan njė rezolutė nė mbėshtetje tė Qeverisė sė Pėrkohshme dhe kundėr pėrpjekjeve pėr copėtimin e Shqipėrisė.
    Pak mė vonė Konica u kthye nė atdheun e vrarė dhe tė coptuar. Atė e gjejmė fillimisht nė Vlorė dhe mė pas nė Durrės. Kishte ardhur momenti pėr tė zbatuar nė terren ato qėllime dhe ideale tė larta atdhetare pėr tė cilat ai kishte luftuar me penė nė Harvard si dhe me VATREN. Tashembrapa lufta pėr tė shpėtuar atdheun nė rrezik do tė kthehej nė pėrpjekjen konstante, mė tė e madhe e mė tė vėshtirė dhe pėr Faikun dhe Mehmet Konicėn, vėllain e tij po aq tė shquar. Por pėr kėtė do tė flasim njėherė tjetėr.

    Gazeta Shqiptare

  8. #28
    Faik Konica mė 1911-1912 Vitet e Harvardit dhe tė “Vatrės”

    Agron Alibali

    I. Hyrje
    Pėr jetėn e Konicės gjatė periudhėn studimore nė Harvard gjatė viteve 1911-1912 nuk ėshtė ditur shumė. Arkivat e Universitetit tė Harvard, tė shfrytėzuara pėr herė tė parė nga studiuesi Efthim Dodona, si dhe arkiva e tij private, japin informacion tė vyer pėr jetėn dhe veprimtarinė e Faikut gjatė studimeve nė Harvard dhe mė tej. Dihet se Faik Konica shkeli nė Boston pėr herė tė parė mė 9 tetor 1909 me anijen Ivernia. Ai i shkruante Fan S. Nolit se “do tė mbėrrinte nė Boston i veshur me kostum popullor shqiptar”. Madje edhe vetė veprimi i zbritjes nė tokėn amerikane i veshur me fustanellė do tė kishte kuptim tė madh simbolik mbasi, sipas fjalėve tė Nolit, synimi ishte qė “ta botonte foton e vet nė gazetė pėr ta pėrdorur pėr propagandimin e ēėshtjes sė kombit shqiptar, qė mbeti edhe pasioni i tij gjatė gjithė jetės””.
    Menjėherė Fan Noli i dorėzoi Faikut drejtimin e Diellit, por ai u largua nga pozicioni i Kryeredaktorit pas disa mosmarrėveshjesh me punonjėsit. Fill paskėtaj ne e gjejmė Faikun disa mijė kilometra larg, nė qytetin St. Louis tė shtetit Missouri nė vitin 1911, ku ai botoi pėr pak kohė njė fletore rivale, “Trumpetėn e Krujės” para se tė kthehesh nė Boston mbas njė ndalimi tė shkurtėr nė Michigan dhe Chicago.

    II. Periudha studimore e Konicės nė Harvard
    Arkiva e Harvardit jep informacione tė tjera tė rėndėsishme pėr jetėn dhe arėsimin e Konicės. Ēdo student i atij universiteti pajiset me njė dosje e cila mbledh tė gjitha informacionet themelore pėr jetėn profesionale tė studentit deri nė vdekje. Dosja e Konicės pėmban kartėn e studentit, korrespondenca tė ndryshme, formularin apo kėrkesėn e pranimit, njė kopje tė nekrologjisė, etj.
    Pas kthimit nė Boston, mė 10 Gusht 1911 Konica bėri kėrkesė pėr tė studiuar pėr gradėn shkencore Master of Arts [A.M.] nė Familjen e Gjuhėve tė buruara nga Latinishtja (Romance Languages) nė Shkollėn Pasuniversitare tė Arteve dhe Shkencave nė Universitetin e Harvardit. Vendimi i pranimit u mor vetėm dy ditė mė pas, me 12 gusht 1911, me kusht qė ai tė provonte aftėsitė e tij nė gjuhėn gjermane. Konica u regjistrua zyrtarisht nė shkollė me 25 shtator 1911. Tė nesėrmen, me datė 26 shtator, Konicėn e mori nė intervistė personalisht Prof. J. Ford, i cili deklaroi mė pas se Faiku “nuk kishte kurrfarė vėshtirėsie pėr tė punuar me libra nė gjuhėn gjermane.” Prof. Ford shkruajti mė tej nė raportin e vet se Faiku “kishte lexuar jo pak traktate nė gjermanishte qė lidheshin me punėn e ti studimore nė shqipe, dhe ai njeh mjaft mirė Grundriss-in e Grüber-it. Unė nuk do ta detyroja atė qė tė merrte kursin e gjermanishtes.” Kėsisoj, parakushti u hoq pa patur nevojė qė Konica t’i nėnshtrohej provimit.
    Faiku kėrkoi qė tė regjistrohej nė amzėn e Harvardit me emrin Faļk Konitza, ose, Faļk Bey Konitza, “nėse - siē shkruante vetė – nuk ndalohen titujt e fisnikėrisė”. Sikurse do tė shpjegohet mė poshtė, Faiku hoqi dorė nga pėrdorimi i dy emrave tė mesėm qė, sikurse pranon ai, “i kishte vėnė vetė nė rininė mė tė hershme”.
    Synimi ambicioz i Faikut ishte marrja e diplomės brenda vitit. Edhe Harvardi e miratoi nė parim objektivin e Konicės, duke theksuar se “nėse ju do tė kryeni studime tė avancuara, tė miratuara nga katedra pėr notė tė lartė dhe kėto do t’i kryeni me vlerėsime maksimale, kjo pa dyshim do t’ju sigurojė marrjen e diplomės brenda vitit”.
    Gjatė vitit studimor nė Harvard Konica studioi nė kurs tė rregullt lėndėt e Letėrsisė sė Krahasuar, Frėngjishten I dhe II. Ai mori edhe kurse tė pjesshme nė Letėrsi tė Krahasuar II, Frėngjishte III, dhe Filologji tė Gjuhėve tė buruara nga Latinishtja (Romance Languages). Nė tė gjitha kėto lėndė Faiku mori notėn maksimale. Kėsisoj ai ia arriti pikėsynimit pėr t’i pėrfunduar studimet pasuniversitare brenda vitit dhe u diplomua nė vitin 1912.
    Nė kursin pasuniversitar tė Letėrsisė sė vjetėr Frėnge, tė Prof. Edėard S. Sheldon, Konica zuri miqėsi me Henry Grattan Doyle, i diplomuar nė Kolegjin e Harvardit mė 1911. Ata ishin tė vetmit studentė nė kurs. Miqėsia e tyre zgjati pėr shumė vite, madje edhe gjatė kohės kur Faiku shėrbente si Ministėr Fuqiplotė nė Shtetet e Bashkuara. Doyle e pėrshkruante Konicėn si “njė xhentėllmen e studiues, si dhe diplomat dhe mik i vėrtetė i Shteteve tė Bashkuara” i cili “kishte shumė miq kėtu”. Duke iu referuar pushtimit tė Shqipėrisė nga Italia fashiste mė 1939, Doyle shkruan se “zhdukja e pėrkohėshme e vendit tė tij nga familja e vendeve tė pavarura ishte njė grusht i rėndė” pėr tė”.
    Nė korrespondencėn e vet me Harvardin, Doyle pėrfshiu edhe nekrologjinė e Konicės, ndofta tė botuar nė gazetėn The Ėashington Post. Kurse e fundmja adresė e banimit tė Faikut jepej 1530, Sixteenth St., N.Ė., Ėashington, D.C. Nekrologjia e shkurtėr pėrmendte se pėrveē shqipes, Konica “mund tė lexonte edhe nė italisht, spanjisht, rumanisht, portugalisht, turqisht, gjermanisht, greqisht, hebraisht, arabisht, frengjisht dhe anglisht”. Biografia pėrmend edhe se Konica “u dėnua me vdekje nga autoritetet otomane pėr veprimtarinė e tij nė Lėvizjen Kombėtare Shqiptare, dhe se ndikimi i tij ishte vendimtar pėr tė bindur Mbretin Zog qė tė adoptonte njė reformė tė gjerė agrare nė vend”.

    a. Karta e studentit
    Ēdo student i Universitetit tė Harvardit ka njė kartė ku pėrfshihen tė dhėnat themelore biografike tė jetės sė studentit. Sipas saj, studenti Faik Konica u lind nė mars 1876 nė qytetin e Konicės, i biri i Shahin Beut dhe i Zońa Lalia (Delvina) Konica, dhe vdiq nė 15 dhjetor 1942 nė Ėashington, DC. Me interes ėshtė fakti se, mė vonė Konica e jep ditėlindjen e vet vetėm si pėr muajin prill. Kjo ndofta lidhet me ndryshimet nė kalendaret e zbatuara nė atė kohė dhe mė pas. Vendlindja e tij tek karta e studentit jepet Konica, Turqia e Europės.. Karta tregon se Konica i plotėsoi studimet pasuniversitare mė 1911-1912, se ishte i punėsuar me qeverinė shqiptare si Ministėr nė SHBA dhe se adresa e tij e fundit e njohur zyrtare ishte The Mayfloėer Hotel, Ėashington, D.C. Bashkėngjitur me kartėn ėshtė edhe nekrologjia e shkurtėr nga njė fletore e Bostonit, ku jepen edhe informatet pėr varrimin si dhe shėrbimet pėrkatėse.

    b. Kėrkesa apo Formulari i Pranimit
    Njė tjetėr dokument i rėndėsishėm arkivor ėshtė formluari i pranimit tė Konicės nė Universitetin e Harvardit i datės 4 gusht 1911. E veēanta e kėtij dokumenti ėshtė se informatat personale janė dhėnė prej vetė Faikut. Kėshtu pėr shembull, Konica e shkruan emrin e vet nė trajtėn frėnge Faļk Konitza, trajtė qė e ruajti gjatė gjithė jetės sė vet duke e pėrdorur edhe nė tė gjitha dokumentet zyrtare, shkrimet, letrat dhe korrespondencėn e tij.

    Emri dhe Vendlindja
    Emri i plotė i Konicės nė diplomėn frėnge dhe vendlindja e tij janė: “Sieur Schich’go Konitza, Faļk, Suavi, né ą Konitze, (Albanie-Turquie) le Mars 1876, Ka mendime se trajta “Schich’go” lidhet me fjalėn shqipe “shishko”. Nuk ėshtė e qartė nėse ky ishte mbiemėr i familjes ose i referohej thjesht njė fėmije tė shėndetshėm. Mirėpo Konica deklaron se pėrdori emrin e mesėm ekstravagant dhe tė ēuditshėm [“fanciful”] Schisch’go si kompozitė e emrit tė shkrimtarėve Schiller dhe Hugo. Ja se si e shpjegon vetė Faiku kėtė gjė nė shėnimin pėrkatės tė Formularit tė Pranimit nė Harvard:

    Nė Shqipėri ka njė rrėmujė tė madhe sa u takon emrave tė pėrveēėm, pasi turqit nuk kanė mbajtur regjistra zyrtarė tė gjendjes civile deri kohėt e fundit. Kur mbusha formularin pėr provimin tim tė parė bėra njė ēilimillėk: pranova pėrdorimin e dy emrave tė ēudtshėm tė mesit, qė afroheshin fonetikisht me emrat e Schiller-it dhe Hugo-it, dy poetėve qė unė i admiroja mė shumė. Sigurisht, sot unė nuk do tė doja qė kjo shaka tė pėrjetėsohej.”

    Po ashtu, Faiku e shėnon vendlindjen e vet si “Konitza (Albania)”, natyrisht duke i qėndruar besnik gjeografisė politike dhe etnike tė asaj kohe. Kurse Regjistri i Studentėve tė Diplomuar tė Harvardit i vitit 1913 jep pėr Faikun kėto tė dhėna: Konitza, Faļk [g. 1911-1912 A. M.; B. ES. LETTRES, Univ. Dijon (France) 1895.] Janina, Albania, Turkey- in-Europe. Kuptimi i tė dhėnave lakonike tė Regjistrit ėshtė se studenti Faik Konica ndoqi Shkollėn Pasuniversitare tė Arteve dhe Shkencave gjatė viteve 1911-1912; u diplomua me gradėn shkencore Master of Arts; ka qenė i diplomar me diplomė tė nivelit universitar nė Letėrsi nė Universitetin e Dijon-it nė Francė mė 1895; tash jeton nė Janinė, Shqipėri, Turqia Evropiane.

    Arsimi
    Arkiva e Harvardit jep tė dhėna tė tjera interesante pėr formimin arėsimor tė Faikut, tė paraqitura prej vetė atij nė Formularin e Pranimit. Duke iu referuar etapave tė hershme tė arėsimit tė vet, Konica shkruan se ai “kishte nxėnė nga mėsues privatė,” pa identifikuar gjithsesi shkollat e ndryshme qė kishte ndjekur, tė cilat pėrmenden tjetėrkund.
    Aty konfirmojmė se Konica i filloi studimet universitare mė 1890 nė Collčge de Lisieux, (Normandie); mė 1893 ai shkoi nė Lycée de Carcassonne (jugu i Francės) ku studioi deri mė 1894, duke u pėrqėndruar nė studimet klasike, letėrsi dhe filozofi. Mė 1893, gjatė “Année du Rhétorique” doli studenti i parė i kursit nė lėndėn e Kompozicionit nė Frengjisht dhe nė Pėrkthimet Latine.
    Konica i pėrfundoi studimet universitare me diplomėn of Bachelier de l’Enseignement Secondaire Classique (Lettres – Philosophie) nė Fakultetin e Letėrsisė tė Dizhonit (Université de France) nė 16 Nėntor 1895, pikėrisht 115 vjet mė pare. Sprova e tij “Pėr Shoqėrizimin e Ideve” u vlerėsua nė provim prej Prof. Charles Adam si “eseja mė e mirė”.
    Interesat studimore tė Konicės ishin shumė tė gjera dhe pėrfshinin Historinė, Filozofinė, Arsimin, Artet e Bukura, Astronominė, Fizikėn, Kiminė, Botanikėn, Zoologjinė, Gjeologjinė, Stilistikėn ose Artin e tė Shkruarit tė Eseve. Sikurse u pėrmend mė sipėr, Konica kishte talent tė veēantė pėr gjuhėt e huaja. Ai kishte kryer studime tė avancuara nė greqishte (7 vjet), latinishte (nėntė vjet), frengjisht (12 vjet), anglisht lLetėrsi dhe kompozicion), italisht, si dhe kishte studiuar pėr dy vjet privatisht gjuhėn dhelLetėrsinė gjermane.
    Nė vitin 1895-1896 Konica filloi studimet pas-universitare tek Collčge de France nė Paris, duke u pėrqėndruar nė “letėrsinė mesjetare frėnge, dhe letėrsi romake”, lėndė qė jepeshin nga Profesorėt Gaston Pāris and Gaston Boissier.
    Tė dhėna tė tjera tek Formulari i Pranimit
    Nė rubrikėn “Punėsimi i Tashėm” tė formularit Konica deklaronte se ishte “pedagog dhe redaktor letrar” [“Lecturer and Literary Editor].” Ndėrsa pyetjes 13, se “nė cilėn fushė do tė dėshironit tė shqyrtoheshit si kandidat pėr diplomim? Shpjegoni me hollėsi pėrvojėn tuaj tė pėrpashme nė lidhje me temėn”, Konica jep informacionin e mė poshtėm biografiko-arsimor, tė riprodhuar tė plotė:
    “Frengjisht (me pjesėmarrje tė rėndėsishme nė Anglisht)
    Kam marrė me sukses provimet e letėrsisė tė kėrkuara prej ligjės frėnge pėr diplomėn universitare (Bachelor); mė pas, kam ndjekur pėr disa vjet si student i lirė kurse nė Frėngjishten e Vjetėr nė Collčge de France, dhe Letėrsi Frėnge nė Sorbonne. Kam shkruar edhe punė origjinale nė fushė, siē dėshmohet prej sprovės “Ese pėr gjuhėt natyrore dhe artificiale”, (“Essai sur les Langues naturelles et les langues artificielle”) botuar preje meje nė Bruksel me 1904 nėn pseudonimin Pyrrhus Bardyl”i.”

    Kjo vepėr prej 147 faqesh e Konicės u botua nga shtėpia Kiessling et Cie mė 1904. Gjindet, ndėr tė tjera, nė Bibliotekėn Ėidener tė Harvardit, nė Bibliothčque Royale de Belgique nė Bruksel, si dhe nė shėrbimin e internetit Google Books. Vepra duket se u zbulua pėr herė tė parė pėr botėn e letrave shqipe prej studiuesit Luan Starova dhe mė pas u analizua edhe prej studiuesit Artan Puto. Mund tė shtojmė, pra, se pretendimi se Konica nuk ka lėnė deri mė sot anjė vepėr tė plotė nuk qėndron.
    Natyrisht, bagazhi veēanėrisht i gjerė dhe i fortė arsimor i Konicės ia hapi me lehtėsi atij dyert pėr nė Universitetin e Harvardit.

    c. Kėrkesa apo Formulari i Punėsimit
    Tjetėr dokument i rėndėsishėm i cili nuk gjindet nė arkivėn e Universitetit, por u zbulua nė arkivėn private tė Konicės me 13 mars 2006 ėshtė Kėrkesa pėr Punėsim, e paraqitur pranė Zyrės sė Emėrimeve tė Universitetit tė Harvardit. Konica u regjistrua tek kjo zyrė me 14 mars 1912, d.m.th gjatė semestrit tė dytė tė vitit shkollor.
    Kėtu Konica na jep tė dhėna tė tjera tė rėndėsishme pėr jetėn dhe synimet e tij pėr tė ardhmen. Ai donte tė punėsohej si “pedagog nė kolegj, shkollė normale ose shkollė tetėvjeēare; nė lėndėt: gjuhė romanse, kryesisht frengjisht dhe italisht”. Pyetjes se nė cilat pjesė tė SH.B.A. dėshironte tė punonte ai iu pėrgjigj: “Mė 1912-1913, nė rrethinat e Cambridge-it; nė vitet e mėpasme kudo”. Synimi i tij pėr tė mos u larguar nga Bostoni nė njė periudhė kritike tė lėvizjes shqiptare nė Amerikė pėrkon edhe me veprimtarinė e ethshme tė Konicės e Nolit gjatė kėtyre dy vieteve nė kuadrin e organizatės VATRA. Sa i takon nivelit tė pagesės, Konica shėnon se do tė parapėlqente tė ardhura “nė masėn $1000-$1500 dollarė”. Natyrisht qė bėhej fjalė pėr pagė vjetore, qė nė me vleftėn e sotme do tė vėrtitej rreth 22,000-33,000 dollarė.
    Nė listėn e e botimeve tė tij, Konica shėnon kėto periodikė, libra dhe artikuj:
    (1) periodiku “Albania”, 11 blenj “ku kam shkruar mėse 1500 shtylla me artikuj nė frengjisht, si p.sh. “Relations entre la France et l’Albanie, d’apres des Manuscripts inedits per connu”;
    (2) Essai sur la Langue naturelles et les Langues artificielles, …e komentuar me shumė lėvdata pėr stilin e autorit tek “Mercuri di France”, tek “Revu des Idees”, etj.”
    Faiku jep tė dhėna tė tjera biografike pėr veten. Ai thotė se nė1897 shkoi nė Bruksel pėr tė themeluar “njė revistė letrare periodike tė quajtur “Albania” e cila ishte shkruar pjesėrisht nė shqipe dhe pjesėrisht nė frengjisht. Synimi i kėsaj pune ishte studimi dhe kultivimi i njėrės prej degėve mė tė vėshtira tė familjes Indo-Gjermanike tė gjuhėve, dhe mund tė them se nė kėtė drejtim ia arrita qėllimit sikurse mund tė dėftej prej dėshmive tė pėrsėritura tė studiueseve tė shquar si Prof. Holger Pedersen i Universitetit tė Kopenhagen, Prof. Albert Thumb i Universitetit tė Strasburgut, etj.”
    Vazhdon mė tej ai: “Mė 1903 u largova nga Brukseli dhe shkova tė jetoj nė Londėr, ku mora lejė tė punoj nė Departamentin e Dorėshkrimeve tė Muzeumit Britanik. Atje studiova dokumentet shtetėrore veneciane qė lidheshin me Shqipėrinė si dhe me dorėshkrime tė tjera, disa prej tė cilave i kam botuar nė “Albania”. Nė 1909 m’u ofrua pozicioni i kryetarit tė N. Sch. tė Shqipėrisė por nuk e pranova pėr arėsye tė ndėrhyrjes shtetėrore nė atė [e palexueshme]. Nė tė njėjtin vit u ftova prej shqiptaro-amerikanėve qė tė vija dhe tė jepja njė varg leksionesh nė Sh.B.A., ēka bėra nė vitet 1909-1911. Pas kėsaj kėrkese …[frazė e palexueshme].
    Degėt ku kishte sudiuar Konica ishin: Astronomia; Botanika; Anglishtja, kompozicioni, letėrsia; Gjermanishtja; Matematika; Fizika; Fiziologjia; Sanskritishtja; Gjuha Semite; Spanishtja.
    Dega ku Konica kishte punuar nė nivel kolegji dhe ku e ndjente veten kompetent pėr tė dhėnė mėsim ishin: Greqishtja; Histora e Lashtė, Amerikane, Evropiane; Latinishtja; Logjika; Metafizika; Filozofia; Psikologjia; Filologjia e Gjuhėve Romanse.
    Degė tė specializuara ku pat punuar nė nivel tė paktėn tė barabartė me kurset e Harvardit pėr studentė universitarė dhe pasuniversitarė pėrmendeshin: Letėrsia e Krahasuar, Frengjishtja dhe Italishtja.

    ē. Profesorėt dhe Miqtė e Faikut
    Pyetjes se me cilėt pedagogė tė Harvardit kishte qenė mė afėr, Konica iu pėrgjigj duke pėrmendur kėta profesorė: “Sheldon, Ford, Babbitt, Ėright, Grandgent”, qė ishin te gjithė ndėr emrat mė tė shquar nė fushėn e interesit tė Konicės dhe me tė cilėt Faiku kishte krijuar lidhje tė shėndosha akademike.
    Prof. Sheldon duhet tė ketė qenė Edėard Stevens Sheldon, i diplomuar nė Harvard mė 1872 (A.B.), qė nė atė kohė ishte Profesor i Filologjisė Romance.
    Prof. Ford duhet tė ketė qenė Jeremiah Denis Matthias Ford, i diplomuar nė Harvard mė 1894 (A.B.), i cili nga viti 1907 e vijim ishte Prof. i Katedrės sź Nderit Smith pėr Gjuhėt dhe Letėrsinė Frėnge dhe Spanjolle.
    Prof. Babbitt, duhet tė ketė qenė Irving Babbitt, i diplomuar nė Harvard me 1889 (A.B), i cili mė 1911 ishte Asistent Profesor i Frengjishtes, kurse mė 1912 u bė Prof. i Letėrsisė Frėnge.
    Prof. Ėright duhet tė ketė qenė Charles Henry Conrad Ėright, i diplomuar nė Harvard me 1891 (A.B.) i cili nė atė kohė ishte Asistent Profesor i Frengjishtes dhe mė pas u bė Prof, i Gjuhės dhe Letėrsisė Frėnge.
    Prof. Grandgent duhet tė ketė qenė Charles Hall Grandgent, i diplomuar nė Harvard me 1883 (A.B.) qė nė atė kohė ishte Profesor i Gjuhėve Romance.
    Sa i takon kėrkesės pėr tė dhėnė njė listė personash qė e njihnin (reference), Konica pėrmend kėta tė katėrt: Prof. G. Cadicamo, At F. Noli, Z. Miran Sévasly, avokat dhe Canon Mitton.
    Nuk bėjmė gabim tė themi se ky ėshtė rrethi mė i ngushtė i miqve qė Konica kishte nė atė kohė nė Amerikė, tek tė cilėt ai shfaqte besimin pėr t’u pėrdorur si reference nėse universiteti dėshironte tė mėsonte mė tej pėr Faikun. I dyti nė listė jepet natyrisht Noli ynė, bashkėluftėtari dhe bashkėpunėtori i madh i Konicės. Duhet theksuar se Faiku e paraqet Fan Nolin me titullin e vet kishtar, ēka nėnkupton sėrish respektin por edhe mbėshtetjen e tij ndaj luftės sė Nolit pėr themelimin e Kishės Ortodokse Vetanake Shqiptare.
    Sa i takon tė parit, ai pa dyshim duhet tė ketė qenė Prof. Giuseppe Cadicamo. Nuk kemi tė dhėna tė drejtpėrdrejta pėr lidhjet e tij me Faikun. Cadicamo ėshtė autori i njė botimi me vlerė tė letėrsisė arbėreshe tė titulluar “Legjenda Shqiptare”. Nekrologjia e tij e dhjetorit 1921 na sjell informata prej nga mund tė pėrfundojmė se lidhja e Faikut me Cadicamo-n ishte e ngushtė dhe e thellė, dhe se ajo mbėshtetej jo vetėm nė prejardhjen e pėrbashkėt nga gjaku “i shprishur”, por edhe tek interesat e pėrbashkėta akademike. Prof. Cadicamo del si njė ndėr intelektualėt mė tė shquar (fieri) italo-arbėreshė nė tė dy anėt e Atlantikut, dhe si “ajka e bashkėsisė italiane nė Nju Jork”. I lindur nė Shėnmitėr Korone, Cadicamo studioi pėr letėrsi nė Universitetin e Napolit, mori pjesė sėbashku me Garibaldin nė lėvizjen pėr bashkimin e Italisė, dhe dha mėsim nė Kolegjin e Shėnmitrit. Mė 1877 emigroi nė Amerikė, ku katėr vjet mė vonė themeloi nė Astoria kolegjin “Dante Alighieri”. Pėrveē shqipes, ai ishte edhe professor i Italishtes dhe njohės i thellė i latinishtes. Botoi disa vepra dhe la nė dorėshkrim njė histori tė Shteteve tė Bashkuara.
    Konica duhet tė ketė patur njohje tė hershme me Cadicamo-n, ndofta qysh prej kohės sė Revistės Albania, tek e cila botoi mjaft kėngė dhe pjesėza tė tjera folklorike nga tradita e Shqipėrisė dhe e viseve tė arbėreshėve. Mund tė pėrmendim se Cadicamo del sėbashku me De Radėn, si njė ndėr bashkėpunėtorėt e Librit tė Dashurisė, Poezi Italiane dhe tė Huaja tė mbledhura nga Marco Antonio Canini.
    As pėr lidhjet e Faikut me Miran Sévasly nuk dihet shumė. Ata duket se kanė patur interesa tė afėrta dhe rrugėt e tyre mund tė jenė kryqėzuar mėse njėherė, pasi mund tė kenė jetuar nė tė njejtėn kohė dhe nė njėjtat vende. Kėshtu, nga nekrologjia e tij e botuar nė gazetėn The Neė York Times mė 22 qershor 1935, del se Sévasly ishte armen nga Izmiri, se kishte studiuar drejtėsi nė Universitetin e Aix nė Francė nė fund the shekullit XIX, kishte nxjerrė njė botim tė pėrmuajshėm nė gjuhėn armene nė Londėr dhe mandej kishte emigruar nė SHBA. Mė 1912, kur Konica studionte nė Harvard, ai ishte avokat nė Boston dhe mė pas, u bė kryetar i Bashkimit Armen nė SHBA. Ndėrsa pėr personazhin e katėrt, Canon Mitton, nuk kemi gjetur asnjė tė dhėnė deri mė sot.

    d. Tė dhėna tė tjera personale
    Nė formular Konica u pėrgjigjet edhe disa pyetjeve me karakter privat. Mėsojmė, pėr shembull se ai nuk ishte i martuar, nuk pinte duhan ose alkool, ishte nė gjendje “tė mirė” fizike, ndėrsa veprimtaritė e tij mė tė dashura sportive ishin “tė ecurit dhe noti”. Ai deklaron se nuk ishte anėtar i ndonjė klubi apo shoqėrie, dhe as merrte pjesė nė ndonjė skuadėr atletike tė kolegjit. Me interes tė veēantė ėshtė edhe pohimi se besimi i tij fetar ėshtė “Katolik Shqiptar” (Albanian Catholic), ndėrsa kisha ku ai shkonte ishte “Katolike Romane ose Anglikane”.
    Ky pohim i drejtpėrdrejtė ka rėndėsi pėr arėsye se, sė pari, Faiku e vendos pėrkatėsinė kombėtare si pėrcaktor themelor tė besimit tė tij fetar, dhe sė dyti, fakti qė Faiku pėrmend se shkon edhe nė kishėn anglikane nėnkupton njė qasje tejet liberale e pragmatiste tė botėkuptimit tė tij fetar. Nėnvizojmė gjithashtu, edhe faktin kokėfortė se Faiku nuk e pėrmend kurrsesi emrin e mesit “Domenik” nė dokumentet arkivore tė Harvardit, etj, emėr i cili pretendohet se ka qenė marrė prej tij nė Francė mė 1895. Po ashtu, gjatė viteve tė shėrbimit tė tij diplomatik nė Ėashington Konica lėvdohej shpesh prej shtypit amerikan dhe vazhdimisht cilėsohej si “mohamedan”. Nuk ka asnjė tė dhėnė se Konica e pėrgėnjeshtroi kėtė cilėsim, gjė qė nuk pėrtonte ta bėnte kur ia lypte nevoja.
    Fakti qė formulari i punėsimit ėshtė gjetur nė arkivėn private tė Faikut, dhe jo nė Arkivėn e Universitetit tregon se Konica nuk e dorėzoi atė tek zyra pėrkatėse. Sipas Prof. Kastratit, Konicės iu ofrua nė fund tė studimeve njė vend pune si pedagog i Anglishtes nė Universitin e Pekinit nė Kinė, por nuk jemi tė sigurtė se kjo ofertė i erdhi nga Harvardi. Gjithsesi, ai e refuzoi ofertėn sepse, me sa duket, kishte plane tė tjera nė kokė.

    Adresat e Konicės para dhe pas studimeve
    Ishte praktikė e zakonshme e Universitetit tė mbante lidhje me ish-studentėt e vet. Tė dhėnat pėr adresat e pėrparshme dhe tė mėpastajme tė Konicės gjinden nė dosjen e Faikut nė Arkivėn e Universitetit. Adresa e pėrhershme e Konicės para studimeve nė Harvard ishte 2, Saint Botolph St. Boston, Massachusetts, ndėrtesė e cila sot ia ka lėnė vendin hotelit Marriot, por jepej edhe kutia postare Box 2125. Gjatė studimeve nė Harvard, Konica banoi fare pranė shkollės, nė 19, Irving Street, Cambridge, Massachusetts, njė banesė dykatėshe, pronė e Znj. Emma J. Arnold. Pas mbarimit tė studimeve ai u vendos tek shtėpia e mikut tė tij, John Konda nė 85 Ėaltham Street, por jepte si adresė postare edhe Kutinė Nr. 91, Sta. A. in Boston.
    Konica lidhi miqėsi me znj. Arnold, qiradhėnėsen e tij pėr shumė vite. Nė letrėn drejtuar Universitetit tė Harvardit me 14 korrik 1915, ajo pėrmend vizitėn e lamtumirės qė Konica i bėri asaj me tė mbaruar studimet. Ajo shton se, njė ditė Konica “solli me vete njė ekstrakt nga njė gazetė e Bostonit qė fliste pėr Faikun si kandidat pėr t’u bėrė udhėheqės i Shqipėrisė”. Gjithsesi, Konica i theksoi asaj se “ai nuk ishte trashėgimtari i ligjshėm i fronit” dhe se “do tė mund tė kthehej nė Shqipėri [vetėm] pėr t’u bėrė kėshilltar i Fuqive tė Mėdha sunduese (ruling Poėers)”.
    Pas Luftėrave Ballkanike dhe ndryshimeve gjeopolitike qė sollėn ato, e gjithė korrespondenca qė universiteti i dėrgonte Konicės kthehej e pashpėrndarė nė Harvard. Nė njė letėr tė 19 korrikut 1915 drejtuar Harvardit, z. Konda pėrcjell si adresė tė Faikut thjesht Lugano, Sėitzerland, Poste Restante, ēka e konfirmon vetė Konica me letrėn e 15 shtator 1915 drejtuar Universitetit. Ai deklaron se nė atė kohė punonte si “gazetar dhe lektor”. “Njė revolucion nė vendin tim, i pasuar nga Lufta Evropiane mė penguan qė tė mbaja lidhje me Universiteti.,.” sqaron ai. Sigurisht ai kishte ndėrmend rrėzimin e Princ Ėied-it si pasojė e kryengritjes tė ashtuquajtur “vorioepirote” qė nė fakt ishte e nxitur dhe financuar nga qeveria greke nė Jugė, si dhe nga kryengritja qamiliste nė Shqipėrinė e Mesme mė 1914.

    III. Veprimtaria politike e Faik Konicės gjatė studimeve nė Harvard
    Sikurse pėrmendėm mė herėt, pasi mbėrriti nė Boston Konica shėtiti nėpėr rrugėt e qytetit pėrreth njė javė i veshur me kostumin kombėtar shqiptar pėr t’i treguar botės bukurinė e foustanellės si dhe pėr tė reklamuar Shqipėrinė nė Botėn e Re. Ky veprim interesant synonte tė ndėrgjegjėsonte opinionin publik ndėrkombėtar pėr ēėshtjen e kombit tė vet ndėrkohė qė sundimi otoman po i afrohej fundit dhe lėvizja kombėtare pėr pavarėsinė e Shqipėrisė po zgjerohej me shpejtėsi nė katėr vilajetet shqiptare.
    Nė Boston Konica u lidh menjėherė me shumė atdhetarė dhe veprimtarė shqiptarė tė zonės. Pa humbur kohė, ai filloi tė marrė pjesė nė jetėn e bashkėsisė shqiptare nė Anglinė e Re dhe me 22 tetor 1909 mori nė dorėzim prej Fan Nolit redaksinė e gazetės Dielli (The Sun), qė ishte botim javor i Shoqėrisė Besa-Besė. Konica punoi si kryeredaktor i Diellit deri mė 18 mars 1910, pėr t’u kthyer sėrish me 6 maj deri me 1 korrik 1910, dhe mandej prej 1 gushtit 1912 deri mė 8 korrik1913.
    Si ish-kryeredaktor i revistės Albania, Konica e njihte mjaft mirė gjendjen e diasporės shqiptare nė Evropė, konkretisht nė Rumani, Turqi, Egjipt, Itali, me tė gjitha arritjet dhe problemet e tyre.
    Nė Amerikė Konica pa se mundėsitė ishin mė tė mira pėr rolin qė mund tė luante njė diasporė e forte dhe e organizuar nė pėrpjekjet pėr pavarėsinė e Shqipėrisė, ruajtjes sė tėrėsisė tokėsore, nxitjen e arsimit dhe mbrothėsinė ekonomike. Siē dihet, e para shoqatė shqiptare nė Amerikė ishte themeluar qysh mė 1905 nė Jamestoėn, NY. Mė 9 qershor 1906 Sotir Peci themeloi gazetėn KOMBI, tė parėn fletore shqiptare nė Amerikė. Mė 6 janar 1907 u themelua nė Boston Shoqėria Besa Besė. Dhe mė sė fundi, me 8 mars 1908 Fan S. Noli u dorėzua prifti i parė shqiptar i Kishės Ortodokse kurse mė 22 mars 1908 ai mbajti Liturgjinė e parė nė gjuhėn shqipe tek Salla e Kalorėsve tė Nderit, nė Boston, MA.
    Edhe pse mė e larguar prej Mėmėdheut sesa bashkėsitė simotra nė Evropė, Diaspora shqiptare nė Amerikė ishte po aq e lidhur me tė. Nga ana tjetėr, ajo gėzonte mė shumė liri, ishte mė e bashkuar, mė e gjallė dhe mė pak e politizuar nė krahasim me Evropėn. Ajo ēka mungonte ishte njė organizatė e bashkuar qė do tė pėrfaqėsonte tė gjitha shoqatat e veēanta dhe qė do tė fliste me njė zė tė vetėm. Puna e madhe e personaliteteve pararendėse si Sotir Peci, Petro Nini Luarasi, At Fan S. Noli dhe shumė tė tjerė ishte tjetėr fakor i gjendjes relativisht tė gjallė (vibrante) tė Diasporės kur Konica mbėrriti nė Shtetet e Bashkuara.
    Disa javė pas mbėrritjes Konica mori pjesė nė mbledhjen e shoqatės Besa-Besė, ku propozoi qė organizatat shqiptaro-amerikane nuk duheshin shkrirė nė njė, por tė bashkoheshin nėn ombrellėn e njė federate.
    Kuptohet se, edhe gjatė periudhės sė shkollimit nė Harvard, Konica nuk u mjaftua vetėm me punė studimore. Ai nuk mund tė rrinte indiferent kur Shqipėria ndodhej nė njė moment tė tillė kritik. Kėsisoj, ai u angazhua seriozisht nė lėvizjen politike tė Diasporės Shqiptare nė Amerikė.
    Mbledhja e parė ku u diskutua shkrirja e organizatave shqiptare nė SH.B.A. u mbajt nė prag tė Krishtlindjeve tė vitit 1911, pikėrisht me datėn 24 dhjetor. Mbledhja kryesohej nga Kristo Floqi, avokat dhe drejtues i Shoqatės Besa-Besė. Stina e provimeve nė universitet kishte mbaruar dhe Faiku natyrisht ishte i pranishėm nė mbledhje, ku merrnin pjesė edhe Fan Noli, dhe Paskal Aleksi. Aty Faiku u caktuar anėtar u Komisionit pėr Bashkimin e organizatave shqiptare nė SH.B.A.
    Komisioni Bashkues e mbajti mbledhjen e parė me date 13 shkurt 1912 dhe zgjodhi Fan Nolin sekretar. Pėr ndjekjen dhe pėrfundimin me sukses tė procesit Komisioni pėrcaktoi njė procedurė demokratike dhe transparente. Komisioni do tė mblidhej rregullisht ēdo javė. Bashkė me Nolin dhe e patriotėt e tjerė, Konica luajti rol themelor nė themelimin e organizatės sė re. Sikurse pėrmendėm mė lart, Faiku u regjistrua tek zyra e punėsimit e Harvardit me 14 mars 1912, kur i kishin mbetur mė pak se dy muaj deri nė diplomim. Periudha deri nė fund tė vitit 1912 e mė tej do tė ishte ndėr mė tė rėndėsisishmet, mė tė ngarkuarat pėr Faikun, Nolin dhe atdhetarėt shqiptarė nė Amerikė.
    Ndėrkohė mbarė Evropa osmane, sidomos trojet shqiptare, po zienin. Mė 24 mars 1912 Konica me Kristo Floqin u ngarkuan tė pajtonin njė avokat tė shquar nė Boston he pėr tė hartuar Statutin e organizatės sė re. Projekt-Staatuti u diskutua dhe u miratua nė dy mbledhjet e mėpasme, me 9 prill dhe 14 prill 1912.
    Pėrpjekjet e mbarė patriotėve shqiptare, pėrfshirė Konicėn, arritėn kulmin me themelimin e Federatės Pan-Shqiptare tė Amerikės VATRA, The Hearth, me 28 prill 1912. Mbledhja e themelimit u zhvilluar nė Kishėn e Shėn Gjergjit qė atėhere ndodhej nė 227 Tremont Street, Boston. VATRA bashkoi shoqėritė Besa-Besėn, Flamuri i Krujės, Kombėtare dhe Dallėndyshja, dhe do tė luante rol shumė tė rėndėsishėm nė historinė e Shqipėrisė. Njė Pleqėsi e pėrkohėshme u zgjodh pėr tė drejtuar organizatėn e re. Sekretar i saj u zgjodh Fan Noli. Konica dhe Floqi u ngarkuan me ngritjen e degėve tė reja tė organizatės nė Masaēusets dhe shtete tė tjera.
    Pas pėrfundimit tė stinės sė provimeve pėr Faikun nuk do tė kishte mė asnjė ditė pushimi tė lirė. Pėrreth njė muaj rrjesht, nga 19 maj 1912 deri nė 16 qershor 1912 Konica do tė udhėtonte pa rreshtur nė mbarė Anglinė e Re duke ngritur dhe organizuar degė tė reja tė Vatrės nė Ėorcester, MA, Lynn, MA, Manchester, N.H., Central Falls, R.I. and Southbridge, MA.
    Mė 13 qershor 1912, Vatra u regjistrua zyrtarisht nė shtetin e Masaēusetsit dhe mori Kartėn zyrtare me firmėn e Sekretarit tė Shtetit Albert P. Langley. Dokumenti historik i Kartės sė Themelimit mban nėnshkrimet e mėposhtme: “Faik bey Konitza, Llambi Chikozi, Fan S. Noli, Kristo Floqi, Elia Tromara, Naum Cere, Kosta Kotta”.
    Njė javė mė vonė, me 20 qershor 1912 Faik Konica mori zyrtarisht Diplomėn Master in Arts, ose Magistri in Artibus nė ceremoninė e zhvilluar nė oborrin kryesor tė Universitetit (Harvard Yard).
    Tre javė mė pas, me 14 korrik 1912, u mbajt Kuvendi i parė i Vatrės, Mbledhja u zhvillua nė Laėrence Hall, 724 Ėashington, Street, Boston, ku Faik Konica u zgjodh Sekretar i Pėrgjithshėm. Konica deklaron se ai hartoi Kanunoren e Vatrės, e cila “s’ishte gjė tjetėr veē njė plan pėr tė stėrvitur shpirtin edhe’ karakterin e popullit” me synimin pėr ta bėrė organizatėn “njė shkollė qytetėrimi e lartėsimi…”

    IV. Shqipėria nė rrezik
    Kryengritja shqiptare kundėr xhonturqve dha rezultatet e para shumė tė rėndėsishme nė shtator 1912. Pėr herė tė parė qeveria otomane njohu autonominė e gjerė pėr mbarė trojet shqiptare. Ajo pėrfshinte tė drejtėn e arsimit nė gjuhėn shqipe, tė vetėqeverisjes sipas “ligjeve vendase”, e drejta pėr kryerjen e shėrbimit ushtarak brenda vendit pėrveē rasteve tė luftės, dhe mbi tė gjitha, njohja e shtrirjes tokėsore sė Shqipėrisė nė katėr vilajetet “si delimitimi i parė zyrtar i kufinjve tė Shqipėrisė”.
    Lėvizja kombėtare shqiptare i alarmoi nė kulm shtetet fqinje ballkanike, tė cilėt nė fillim tė tetorit 1912 filluan Luftėn Ballkanike, qė solli copėtimin e trojeve shqiptare nė jugė e veri. Tashmė para shqiptarėve autonomia ishte e kapėrcyer si objektiv. Shqipėrinė do ta shpėtonte vetėm Pavarėsia, qė u njėmendėsua prej Ismail Qemalit dhe patriotėve tė tjerė shqiptarė me 28 nėntor nė Vlorė.
    Natyrisht Vatra i ndiqte me vėmendje e shqetėsim tė madh ngjarjet nė atdhe. Kuvendi i Jashtėzakonshėm i Vatrės i 8 dhjetorit 1912 vendosi tė dėrgonte Konicėn delegat nė Evropė dhe Shqipėri qė “tė shtrojnė pėrpara Mbledhjes sė Kombit dhe njerėsve politikė ca mendime pėr tė zgjedhurit e njė dere mbretėrore pėr Fronin e Shqipėrisė dhe pėr tė themeluarit e Konstitucjes.” Konica me Nolin mbėrritėn nė Londėr pas disa ditėsh, duke pėrfaqėsuar pėrkatėsisht Federatėn VATRA dhe “Kishėn Shqipe tė ‘Shėn Gjergjit’”. Kuvendi i Jashtėzakonshėm i Vatrės i 16 shkurtit 1913 vendosi tė dėrgonte Faik Konicėn si delegat nė Kongresin of Triestes. Kongresi filloi me 1 mars 1913 nėn kryesinė e Faik Konicės. Ai zgjati tri ditė dhe mė tė moren pjesė pėrfaqėsues nga tė gjitha kolonitė shqiptare, tė cilėt moren vendime tė rėndėsishme dhe miratuan njė rezolutė nė mbėshtetje tė Qeverisė sė Pėrkohshme dhe kundėr pėrpjekjeve pėr copėtimin e Shqipėrisė.
    Pak mė vonė Konica u kthye nė atdheun e vrarė dhe tė coptuar. Atė e gjejmė fillimisht nė Vlorė dhe mė pas nė Durrės. Kishte ardhur momenti pėr tė zbatuar nė terren ato qėllime dhe ideale tė larta atdhetare pėr tė cilat ai kishte luftuar me penė nė Harvard si dhe me VATREN. Tashembrapa lufta pėr tė shpėtuar atdheun nė rrezik do tė kthehej nė pėrpjekjen konstante, mė tė e madhe e mė tė vėshtirė dhe pėr Faikun dhe Mehmet Konicėn, vėllain e tij po aq tė shquar. Por pėr kėtė do tė flasim njėherė tjetėr.

    Milosao
    Ndryshuar pėr herė tė fundit nga shigjeta : 03-01-2011 mė 18:33
    Mos shkruaj gjė kur je me nerva, sepse, ndėrsa plaga e gjuhės ėshtė mė e keqe se e shpatės, mendo ē’ka mund tė jetė ajo e pendės

  9. #29
    Shpirt Shqiptari Maska e Albo
    Anėtarėsuar
    16-04-2002
    Vendndodhja
    Philadelphia
    Postime
    30,122
    Postimet nė Bllog
    17
    Njė kartolinė e Konicės nė Bibliotekėn e Harvardit

    Agron Alibali (*)

    Ndėr pasuritė e shumta bibliotekare dhe arkivore, Universiteti i Harvardit ka materiale tė rėndėsishme edhe pėr Faik Konicėn. Siē e ka pėrmendur edhe Noli gjatė eulogjisė sė Faikut, atje, pėr shembull gjindet koleksioni i plotė i Revistės Albania, tė drejtuar nga Konica gjatė viteve 1897-1908. Atje gjindet edhe libri i tij nė frengjisht “Sprovė pėr gjuhėt natyrore dhe artificiale”, si dhe natyrisht, botimi pas vdekjes “Shqipėria – Kopėshti shkėmbor”. Siē dihet, Konica studioi atje pėr gradėn shkencore Master nė Arte dhe Shkenca nė vitin 1911-1912. Rrjedhimisht, nė Harvard gjejmė edhe dosjen e tij si ish-student, tė shfrytėzuar e botuar pėr here tė pare prej studiuesit dhe shkencėtarit Eftim Dodona, ku ka materiale qysh prej kėrkesės pėr pranim nė Universitet, e deri te nekrologjitė e ndryshme botuar pas vdekjes sė Faikut.

    Gjatė hulumtimeve tė para disa viteve nė Bibliotekėn Ėidener tė Universitetit tė Harvardit mė ra nė dorė libri me titull “Historia é Shcypniis”, e autorit N. D. N, qė pėrfaqėson inicialet e Ndoc Ded Nikajt. Libri ishte botuar nė Bruksel mė 1902 nga shtypshkronja “Perlindja é Shcyptarevé”. Me njė gegėrishte tė kultivuar, autori jep njė pėrmbledhje tė rėndėsishme tė historisė sė vendit tonė deri nė fund tė Shekullit XIX. Mirėpo libri paraqet interes jo vetėm pėr pėrmbajtjen, por edhe pasi ėshtė ndėr trajtesat e para nė gjuhėn amtare tė historisė sė Shqipėrisė botuar para Shpalljes sė Pavarėsisė mė 1912.

    Karta
    Bashkėfutur nė libėr, fill pas faqes sė parė ndodhet njė kartė me njė shėnim me shkrimin e Faik Konicės, qė ka tė ngjarė tė jetė shkruar me penė tė asaj kohe. Pėrmbajtja e shėnimit ėshtė nė gjuhėn frėnge. Revista Albania, nė atė kohė botohej nė Londėr. Nė krye tė shėnimit ėshtė njė efigjė qė tregon njė flake, dhe fjalėt ALBANIA nė mes. Ne tė djathtė, poshtė efigjės janė inicialet PN, qė ka tė ngjarė tė tregojnė autorėsinė e saj. Kuptimi simbolik i efigjės nuk ėshtė e lehtė tė pėrcaktohet. Fill nėn tė ndodhet adresa postare e Faik Konicė si kryeredaktor, po siē e quante veten ai “Kryčshkrońėtuar1” i “Albania”-s, qė ėshtė e njėjtė me adresėn e dhėnė nė revistė gjatė vitit 1904, d.m.th. 4 Oakley Crescent, City Road, Loondon E.C.
    Kartolina i drejtohet “Librarie F. A. Brockhaus, Leipzig, (Germany).” Ajo bart njė pullė postare britanike me vleftė njė qindarkė dhe dy vula, njėra bitanike dhe tjetra, ndofta gjermane. Data e postimit ėshtė mars 1904.

    Dokumenti
    Me njė kaligrafi tė pėrsosur, shėnimi i Konicės nė frengjisht mban daten 14 mars 1904. Teksti i plotė nė frengjisht ėshtė ky::
    “ Monsieur,
    [Mais non] il ne manqué pas de pages dans l’”Historia”. Entre chaque chapitre, on a laissé deux pages blanches, et ces pages ont été comptées, comme on fait souvent dans les imprķmreries franēaise.
    Votre dévué
    F. B. Konitza”

    Nė shqip:
    “Zotni
    Nuk ka faqe mangut nė librin ‘Historia’. Midis kapitujve janė lėnė dy faqe bosh, tė cilat janė numėruar, sipas praktikės sė zakonshme nė shtėpitė botuese franceze.
    Juaji me besė,
    F. B. Konitza”
    Karta pėrmban edhe dy shėnime shtesė me shkrim dore, tė bėra me laps, tė cilat me siguri janė shtuar mė pas. Shėnimi i parė, nė krye tė shėnimit origjinal, thjesht pėrmban frazėn e paplotė “Harvard 953”. Shėnimi i dytė ėshtė e vendosur pikėrisht ndėnė titullin e librit “Historia” nė shėnimin e Konicės, dhe shkruan vetėm “e’ Shcypniis”, duke na dhėnė kėsisoj titullin e plotė dhe tė saktė tė Nikajt. Numri “953” mund tė nėnkuptojė vitin 1953, dhe nė kėtė rast autorėsia e Konicės pėr kėtė shėnim pėrjashtohet. Sa i takon shėnimit tė pėrparshėm, nuk ėshtė e qartė nėse ishte shkrimi i vetė Konicės ose i dikujt tjetėr. Ka tė ngjarė qė shėnimi ėshtė shtuar nė Bibliotekėn e Harvardit nė njė kohė tė mėvonshme. Nuk pėrjashtohet qė shėnimin shpjegues ta ketė bėrė nė vitin 1953 vetė Peshkop Fan S. Noli. Si ish student i Harvardit ai kishte liri tė plotė hyrjeje nė Bibliotekė. Nga ana tjetėr, dihet me siguri se Noli nė atė kohė jetonte nė Boston tė shtetit Masaēusets, qė me metro ishte vetėm 20 minuta larg Harvardit nė qytetin fqinj tė Cambridge-it. Ndofta pėr tė vėrtetuar kėtė do tė ndihmonte shqyrtimi i kaligrafisė sė Nolit.

    Libri
    Duke filluar nga Numri 5 , 31 maj 1901, i Revistės Albania Konica i bėri reklamė tė gjerė librit tė Nikajt. Me njė gegėrishte tė pastėr nė revistė shkruhej se: “ Historia e Shqipėrisė, dhe ēka ėshtė mė kryesore, e Atit tė Kombit tonė, Skėnderbeut, ėshtė botuar nė fund tė gushtit [1901] nė njė ble prej 400 faqesh, me njė botim mjaft tė mirė dhe me letėr cilėsore. Libri na vjen nė shqipen e dialektit geg nėpėrmjet Alfabetit Bashkimi tė Shkodrės, tė cilin e pėrdor edhe Revista Albania me ndryshim tė nja dy germave. Libri kushton 2 florina ose 4 franga. Ju kėrkojmė te gjithė bashkatdhetarėve tanė qė tė na i nisin neve pagesat pėr kėtė libėr, pėr tė cilin, autori – qė dėshiron tė mbetet tash pėr tash anonim – ka punuar pėr vite me rradhė”.
    Libri u ble dhe mbėrriti nė Bibliotekėn e Kolegjit tė Harvardit nė 1 qershor 1904. Nuk dihet se si pėrfundoi tek libri i Nikajt karta e Konicės. Ndofta atė mund ta ketė bashkėngjitur vetė Faiku kur ishte student disa vite mė vonė, ose gjatė qėndrimit apo vizitave tė tij tė mėpasme nė Boston. Regjistri i qarkullimit tė librit jep kėto tė dhėna pėr kohėn e leximit tė tij jashtė bibliotekės:
    8 qershor 1918
    28 maj1927
    23 janar 1939
    4 janar 2000
    7 dhjetor 2000
    Duhet pėrmendur se Konica duket se mbante lidhje tė ngushta me Libraritė Brockhaus. Kėshtu, nė vitin 1904 Libraritė Brockhaus ishin nė krye tė agjencive apo vendeve ku mund tė blihej apo mund tė bėheshin pajtimet pėr Revistėn “Albania”. Posaēėsisht, ato ishin nė Leipzig [16, Querstrasse], ku duhet tė ketė qenė edhe selia qendrore e pėrmbajtur nė adresėn e marrėsit tė kartolinės tonė; nė Londėr [48, Old Bailey]; dhe Paris [17, rue Bonaparte].

    Rėndėsia
    Megjithė rėndėsinė e kufizuar faktike, dokumenti ka rėndėsi historike pasi ėshtė tjetėr dėshmi e njė korrespondence nė formė kartoline me shkrimin e Konicės.
    Pėveē kėsaj, dokumenti ėshtė tjetėr prove e kulturės sė thellė e tė gjerė dhe erudicionit tė Konicės. Si “i pari shqiptar vėrtetė evropian” (Robert Elsie), Konica shfaqet dhe sillet edhe nė kėtė dokument me fisnikėri, korrektesė dhe mirėsjellje tė veēantė, sikrse del nga stili i tė shkruarit dhe mjeti i korrespondencės qė ai pėrdor.
    Gjithashtu, shėnimi tregon edhe njohjen e thellė qė kishte Faiku pėr librat dhe procesin e shtypshkrimit e botimit. Si njohės i jashtėzakonshėm dhe dashamirės i vėrtetė i librave. Konica njihte thellė dhe me hollėsi edhe artin, procesin dhe mėnyrat e ndryshme tė botimit, faqosjes etj, qė pėrdoreshin nė atė kohė nė Evropė. Ishte njė befasi e kėndshme tė gjeje papritur Faik Konicėn nė njė libėr pėr Shqipėrinė nė raftet e Bibliotekės sė famshme Ėidener. Mendja menjėherė tė shkonte tek ky kollos i letrave, i kulturės, dhe mendimit politik e diplomatik shqiptar, i cili thuajse njė shekull mė pėrpara kishte ecur nė tė njėjtin oborr tė qytezės universitare (Harvard Yard), kishte ngjitur tė njėjtat shkallė tė bibliotekės, apo tė Shkollės Pasuniversitare tė Arteve e Shkencave (Dudley House). Dhe tek shikoje atė gjurmė tė vogėl tė pranisė nė kėtė botė tė njė shqiptari tė madh vetėm katėr breza mė pas, pa dashur tė vinte njė ndjenjė frike se mos fshesa e kohės do ta zhdukte edhe kėtė lidhje tė vogėl me persona qė nuk jetojnė mė. Gjithshka mund tė ndodhte me atė kartė: dikush mund ta merrte librin nė shtėpi pėr lexim dhe ta negizhonte; dikush mund ta shfletonte tek raftet dhe, nga pakujdesia, karta mund tė shkėputesh nga libri i saj si Anteu, etj, etj.
    Shqetėsimin tim ia ngrita C. F. njėrit prej pėrgjegjėsve tė pasurimit tė koleksionit, i cili mbulonte Shqipėrinė. Ai e kuptoi menjėherė thelbin e problemit. Edhe pse Biblioteka pėrgjigjej vetėm pėr librat, vlefta historike dhe dokumentare e asaj karte tė vogėl nuk mund tė anashkalohej. Menjėherė ai urdhėroi heqjen e librit nga raftet e Ėidenerit, dhe kalimin e tij nė magazinėn e madhe (depository), rreth 50 km nė Perėndim, ku miliona libra, revista, materiale arkivore, etj, ruhen nė kushtet mė optimale qė mund t’i sigurohen njė libri. Dhe jo vetėm aq, C.F. porositi qė libri tė konsultohej vetėm nė Sallėn e Leximit Phillips (pra nuk mund tė qarkullonte mė jashtė bibliotekės) dhe edhe nė kėtė rast, pėrdorimi i tij do tė ishte i kufizuar, do me thėnė, karta postare e Konicės do tė mbahej nė ruajtje nga personeli i Sallės.
    Janė ngazėlluese pėrpjekjet pėr ruajtjen e vlerave dokumentare dhe tė trashėgimisė historike, qoftė ky edhe njė shėnim me shkrim dore nė njė kartė zyrtare postale. Edhe Faiku ishte pa dyshim tejet i kujdesshėm dhe plot pasion nė qėmtimin dhe ruajtjen e vlerave tė tilla.
    Natyrisht, trashėgimia kryesore nė kėtė lėmė ėshtė biblioteka e tij personale, tė cilėn Konica ia blatoi si amanet Bibliotekės Kombėtare nė Tiranė, amanet i cili ende ka mbetur i papėrmbushur. Eshtė tragjike tė mendosh se Harvardi ruan me fanatizėm edhe njė kartė postale zyrtare, ndėrsa njė bibliotekė e tėrė me vlera tė paēmuare dhe me mė shumė se 2500 librash deri tash duket si krejt e humbur. Por pėr kėtė do tė flasim njė tjetėr herė.


    *) Autori gjen rastin tė falenderojė Bibliotekėn Ėidener tė Universitetit tė Harvardit pėr ndihmėn qė i kanė dhėnė dhe pėr kujdesin e treguar nė ruajtjen e kėtij dokumenti tė rrallė tė Konicės

  10. #30
    Shpirt Shqiptari Maska e Albo
    Anėtarėsuar
    16-04-2002
    Vendndodhja
    Philadelphia
    Postime
    30,122
    Postimet nė Bllog
    17
    Saga e Bibliotekės sė humbur tė Faik Konicės

    Agron Alibali

    Sikurse do ta shikojmė mė poshtė, librat me tė vėrtetė u magazinuan dhe u ruajtėn gjer nė njėfarė kohe, deri sa humbėn. Ato u numėruan, por nuk ka prove se ato u kataloguan ndonjėherė. Fidelity Storage Company, me adresė tė atėhershme tek 1420 U Street nė Washington, ishte njėra ndėr tre kompanitė mė tė mėdha tė transportit dhe magazinimit tė sendeve shėpijake nė kryeqytetin amerikan, dhe ndėrtesa e saj “dallohej prej sė largu”. [“that could be seen from many blocks away”.]
    Siē u pėrmend mė lart, pas vdekjes sė Konicės me 15 dhjetor 1942, Federata Pan-Shqiptare VATRA mori pėrsipėr detyrėn e rėndė dhe delikate tė organizimit tė funeralit tė Konicės, tė mbylljes sė punėve tė pambaruara dhe tė llogarive tė tij, tė rregullimit tė tė ardhurave dhe borxheve dhe pėr mbrojtjen dhe ruajtjen e bibliotekės. Njė fushatė grumbullimi fondesh filloi ndėr tė gjithė antarėt e Vatrės dhe mė gjerė nė mbarė Amerikėn. Emrat dhe kontributet pėrkatėse u botuan nė njė numėr tė posaēėm tė gazetės Dielli.
    Fill pas ceremonisė funebre, po atė mbrėmje, dy tė dėrguar tė Vatrės u ngarkuan pėr t’u kujdesur pėr bibliotekėn. Kryeredaktori i Diellit, Peter Tyko dhe Shefqet Bėnēa u nisėn pėr Washington tė martėn mė 22 dhjetor 1942. Ish-sekretarja e Konicės, Znj. Graham, u tha atyre qė tė bisedonin me z. De Bourg tė Ambasadės Svicerane pėr librat e Konicės para se tė ndėrmerrnin ndonjė veprim. Me sa duket, pėrfshirja e diplomatit zviceran “me kėshillėn e Departamentit tė Shtetit” sugjeron se Konica u trajtua si shtetas i huaj. Meqė Shqipėria ishte e pushtuar dhe as qeveria e Zogut, po as pushtimi Italian nuk njiheshin, nuk njoftoheshin nga qeveria amerikane, interesat e tė ndjerit pėrfaqėsoheshin si zakonisht nga njė vend neutral si Zvicra.
    Nga ana tjetėr, kjo nėnkupton se aty duhet tė ketė patur edhe njė diskutim serioz pėr trashėgiminė e Konicės. Pėr shkak tė karakterit delikat tė ēėshtjes sė librave, diplomati zviceran i kėshilloi ata qė, ose tė qėndronin nė Washington edhe pas Krishtilindjeve dhe ta pėrfundonin punėn, ose tė ktheheshin nė Boston dhe tė vinin sėrish nė Washington pas Krishtindjeve. Pasi u kėshilluan me Peshkop Nolin dhe z. Pani, kryetarin e pėrkohshėm tė Vatrės, dhe meqė z. Bėnēa duhej tė kthehej nė punė tė nesėrmen, ata vendosėn tė kthehen nė Boston. Z. Pani dhe Z. Tyko u kthyen nė Washington pas Krishtlindjeve. Ndėrkohė znj. Graham porositi kutitė e librave, tė cilat mbėrritėn nė apartamentin e Konicės ditėn e fundit tė vitit, me 31 dhjetor 1942. Dy pėrfaqėsuesit e Vatrės filluan menjėherė paketimin, tė ndihmuar nga tre punėtorė tė specializuar nė kėtė proces. Ja si e pėrshkruan procesin z. Tyko:
    “Z. Pani numėroi ēdo libėr, kurse unė numėrova se sa libra ishin nė secilėn kuti. Punėtorėt i mbuluan librat me kujdes dhe i vendosėn nėpėr kuti. Ne paketuam mė shumė se 3000 libra. Mbaruam punė nė 10 tė mbrėmjes tė Enjten me 31 dhjetor 1942. Meqė tė nesėrmen, E Premte, ishte Dita e Vitit tė Ri, biseduam me Fidelity Storage Company tė Shtunėn nė mėngjes. Ata morėn pėrsipėr tė sillnin njė kamion tė Hėnėn nė mėngjes, me 4 janar 1943. Mirėpo kamionin na e prunė vetėm tė Martėn. Nė atė kohė i nisėm me kamion nė magazinė tė gjitha arkat me libra, njė me sende artistike, njė kabinet metalik me sende tė ēmuara dhe dorėshkrime tė Faik Konicės, si dhe njė “cabinet metalik pėr dosje” ku ishin letra dhe dokumente tė ndryshme. Njė portret i Konicės nė vaj, vepėr e njė piktori tė famshėm nga Washingtoni u vendos sėbashkė me to nė njė “kasafortė tė puthitur mirė qė tė mos futej ajri[“Air-tight-vault”]. Brenda u futėn edhe dy statuja tė vogla nga Rodin si dhe disa piktura tė ndryshme. Tek magazina zumė me qera njė dhomė tė posaēme, pėr tė cilėn VATRA paguan 12$ nė muaj, pėrveē pikturės sė Konicės, pėr tė cilėn paguajmė $1 nė muaj”.
    Noli mė vonė sqaron se Pani dhe Tyko “e paketuan tė gjithė bibliotekėn nė 32 kuti druri, tė cilat i magazinuan nė emrin e Vatrės tek Fidelity Storage nė Washington. Lista e mėposhtme e shpenzimeve lidhur posaēėrisht me punėn e bėrė pėr ruajtjen e bibliotekės:
    Kuti pėr bibliotekėn $43.00
    Transporti i bibliotekės nė magazinė $19.32
    Qiraja tremujore e magazinimit $45.00
    Paketimi i librave $14.90
    Udhėtimi $142.00
    Gjithsejt $264.22, ose, me vlerėn e vitit 2009 do tė pėrbėnin shumėn jo tė papėrfillshme prej 3440 dollarėsh.

    Gjendja pas Luftės sė Dytė Botėrore, pėrkeqėsimi i marrėdhėnieve SHBA-Shqipėri deri nė ndėrprerje tė plotė mė 1947 dhe mė pas, e bėnė praktikisht tė pamundur pėr tė dėrguar nė Shqipėri trupin dhe bibliotekėn e Konicės, sikurse ishte dėshira e tij.
    Sikurse u tha mė lart, eshtrat e Konicės u prehėn nė dheun mėmė vetėm 50 vjet mė vonė, d.m.th. mė 2 maj 1995. Megjithatė, asnjė tė dhėnė nuk ka patur deri mė sot qė librat e Konicės u sollėn nė Tiranė. Nė fakt, ato nuk mbėrritėn kurrė.
    Gjatė viteve tė fundit janė bėrė mjaft pėrpjekje pėr tė zbuluar fatin e Bibliotekės sė Konicės duke u mbėshtetur nė dėshmi gojore dhe kujtime tė bashkėkohėsve. Sugjerime tė vlefshme pėr librat e Konicės i kanė dhėnė autorit kronologjikisht Prof. Nasho Jorgaqi, Prof. Nikolla Pano, At Arthur Liolin, etj.
    I nėnshkruari ka pyetur pėr kėtė ish-kryetarėt e Vatrės, Z. Anthony Athanas dhe. Agim Karagjozi, mirėpo ata nuk mbanin mend ndonjė tė dhėnė tė dobishme. Ndėr tė tjera, u pyetėn familjarė tė aktivistėve tė Vatrės qė u pėrfshinė nė ruajtjen e Bibliotekės, por as kėta nuk dhanė informacion tė dobishėm. Megjithatė, konsensusi i pėrgjithshėm ishte se logjika e donte qė antarėt e Vatrės ta kishin ruajtur bibliotekėn pas Luftės sė Dytė Botėrore tek Biblioteka nė Katedralen e Shėn Gjergjit nė Boston.
    Sipas Prof. Jup Kastrati, dy “koleksione zyrtare me korespondencėn pėrkatėse dhe letra tė tjera” u shpėrngulėn tek zyrat e Vatrės, mesa duket nė New York. Kastrati nuk na jep kohėn kur ndodhi transferimi. Sa u takon “librave…-shton ai - ato u kyēėn nė Kishėn Ortodokse Shqiptare tė Shėn Gjergjit nė South Boston”.
    Prof. Nicholas Pano i deklaroi tė nėnshkruarit se Biblioteka e Konicės ishte vendosur nė ndėrtesėn pranė Katedrales sė Shėn Gjergjit, ku ndodhej Biblioteka e Fan Nolit. Sipas tij, Biblioteka e Konicės qėndroi atje deri nė zjarrin e korrikut 1991 (sic), pasiqė u shpėrngu nė njė ndėrtesė tjetėr ngjitur me Kishėn.
    Ngritja e Kishės Ortodokse tė pavarur dhe themelimi i Federatės Pan-Shqiptare VATRA – The Hearth, janė arritje historike tė bashkėsisė shqiptaro-amerikane, qė rezonuan fuqishėm nė Shqipėri dhe kontribuan nė mėnyrė vendimtare nė themelimin dhe forcimin e shtetit shqiptar. Po ashtu, kompleksi i Kishės Ortodokse Shqiptare tė Amerikės nė South Boston ėshtė ndėr investimet mė tė rėndėsishme tė asaj bashkėsie, ku kanė dhėnė ndihmesė shqiptarė tė tė gjitha besimeve fetare. Katedralja e Shėn Gjergjit qėndron hijerėndė nė njė ndėr pikat mė tė larta tė rrugės East Broaway tė South Bostonit, e rrethuar me ndėrtesa tre-katėr katėshe me tulla tė kuqe tipike tė ndėrtimeve vendase.
    Sipas raportit pėrkatės, zjarri i pėrmendur mė lart ra, nė fakt, tė Premten, mė 27 korrik 1990, nė ora 18:50 nė godinėn katėr-katėshe tek 529 East Broadway, South Boston. Pėrpara zjarrit ndėrtesa pėrdorej pjesėrisht si banesė dhe pjesėrisht si zyra pėr Kishėn. Moti atė ditė ishte me re dhe temperature ishte 69 gradė F ose 20.5 gradė Celsius. Ndėrtesa ishte pronė e Katedrales sė Shėn Gjergjit, qė ishte ngjitur, tek 519 East Broadway, kurse qeraxhi ishte njėfare James Blushi. Zjarri filloi nė dhomėn e pritjes nė katin e parė, i shkaktuar nga njė cigare dhe solli dėme tė konsiderueshme, qė u vlerėsuan nė $75,000 pėr strukturėn dhe $25,000 pėr sendet e shpėtisė.
    Dėshmitė kėtu divergojnė. Sipas At Arthur Liolinit nė bodrum nė atė kohė kishte kryesisht sende personale tė njė veprimtareje tė Kishės dhe pak libra. Edhe Michael Sotir, Kryetar i Kėshillit tė Katedrales sė Shėn Gjergjit, i cili u bė antar i kryesisė sė Kishės disa muaj para zjarrit tė vitit 1990 nuk mendon se atje mund tė ndodhej njė koleksion librash i madhėsisė sė Bibliotekės sė Konicės.
    Kurse sipas Ron Nasson, njė aktivist i hershėm i Kishės Shqiptare thuajse tė gjithė librat dhe dorėshkrimet e rrezikuara nga zjarri u shpėtuan. Koleksioni i plotė qė atėhere ishte nė ndėrtesė,u shpėrngul nė ndėrtesėn ngjitur tek 523 East Broadway. Dėmi maksimal ndaj Bibliotekės ishte tymi dhe dėmtime tė parėndėsishme. Shumica e librave u vendosėn mė pas nė vend tė sigurtė. Bodrumi i ndėrtesės nė 523 East Broadway u pastrua dhe u rregullua pėr tė strehuar zyrėn dhe bibliotekėn. Pas gati 20 vjetėsh nuk ėshtė e lehtė tė gjesh fillin e ngjarjeve tė tilla.
    Prof. Pano, nga ana tjetėr, sugjeroi qė, pas zjarrit, biblioteka mund tė jetė shpėrndare nė tre pjesė tė ndryshme: njėra mbeti tek Katedralja e Shėn Gjergjit, njėra ndofta kaloi nėn kujdesin e Z. Anthony Athanas, dhe pjesa e tretė u transferua tek zyra qendrore e Federatės VATRA nė New York.
    Shumė i Pėrndershmi Arthur Liolin, Kancelar i Kishės Ortodokse Shqiptare nė Amerikė nuk e konfirmon ekzisencėn e ndonjė libri nga Biblioteka e Konicės nė Bibliotekėn e Fan Nolit tek Kryekisha e Shėn Gjergjit nė South Boston, MA. Ai thotė se:
    “Qysh prej mbėrritjes time kėtu mė 1969, kam dėgjuar interesime dhe kėrkime pėr vend-ndodhjen e Librave tė Faik Konicės. Me sa di unė, ne nuk zotėrojmė asnjė nga Librat e Konicės nė Koleksionin Noli kėtu nė Boston. Duhet tė shtoj se ka njė prirje tė gabuar pėr tė menduar se, meqė Noli dhe Konica ishin miq tė ngushtė dhe kėshilloheshin shpesh me njėri-tjetrin, edhe koleksionet e tyre u shkrinė me njėri-tjetrin pas vdekjes sė Konicės. Unė nuk kam gjetur asgjė qė tė mė thotė se kjo qėndron. Ato nuk janė as bashkė dhe as e njėjta gjė.”
    Mendimi qė bibliotekat e Nolit dhe Konicės nuk u bashkuan mund tė pėrforcohet edhe nga fakti se, sikurse u pėrmend mė sipėr, Noli ishte krejt i ndėrgjegjshėm pėr amanetin e Faikut qė librat e tij tė dėrgoheshin nė Shqipėri. Edhe pse nuk mund tė pėrjashtohet qė Noli tė kishte qasje tė plotė tek Biblioteka e Faikut, prapėseprapė ėshtė krejt e palogjkshme tė mendohet se mund tė ketė pasur ndonjė rrethanė qė ai tė ketė “mpleksur” apo “bashkuar” librat e Konicės me ato tė tijat. Noli nuk mund tė treste amanetin e shokut tė vet tė ngushtė e tė paharruar.
    At Liolin deklaron se “nuk ka prova konkrete se ku mund tė gjinden biblioteka personale dhe dokumentet [e Konicės]”. Ai “mendon” [“surmises” ] se deri nė fillim tė viteve 1980 librat e Konicės mund tė jenė magazinuar tek zyra e vjetėr Vatrės nė 30 Huntington Av., Boston. Mė pas ato ose u transferuan tek zyra e re mė e vogėl e Vatrės nė 517 East Broadway, in South Boston ose u ruajtėn nė magazinėn pranė zyrave qendrore tė Z. Anthony Athanas afėr ish-restorantit General Glover House nė Marblehead, MA.
    Nė lidhje me Bibliotekėn e Konicės, At Liolini na dha kėtė informacion tė vlefshėm:
    “Kur VATRA zbrazi zyrėn e vet tek adresa 517 East Broadway pėr t’u transferuar nė Nju Jork, ata lanė pa marrė njė zarf tė vogėl. Unė e gjeta atė nėn njė arkė librash, e cila edhe ajo u la pa u tėrhequr nga tė dėrguarit e Vatrės, kur ato morėn nė Nju Jork materialet e Federatės Pan Shqiptare tė Amerikės. Zarfi kishte disa shtampa (bookplate) me fjalėt: “Ex Libris - F.K. “Kjo mė le mua tė kuptoj se Konica kishte njė shtampė personale pėr librat e tij, e cila duhej tė ishte vendosur nė anėn e brendshme tė kopertinės tė librave tė tij. Shumė dashamirės tė librave [bibliophiles], i pėrdorin kėto shtampa. Asnjė nga librat e Koleksonit Noli nuk kanė shtampė tė tillė. Nuk ka asnjė indikacion se ndonjė shtampė e tillė ishte ngjitur dikur tek kėta libra. As vetė Noli nuk kishte shtampė tė ngjashme. Ai se shkruante emrin e vet me dorėshkrim nė to, ose nuk vinte dare identifikim personal tė pronėsisė mbi to.
    Nėse me tė vėrtetė Librat e Faik Konicės nė njėfarė mėnyre u bėnė pjesė e Koleksionit Noli, nuk ka prove konkrete tė saj. Ka tė ngjarė edhe qė – nėse vėrte mund tė ketė ndodhur – qė disa ose tė gjitha Librat e Konicės u dėrguan nė Shqipėri nga Mary Johns [Sekretarja e Fan Nolit, Shėnimi im, A.A.] pas vdekjes sė Nolit, bashkė me 20 kartona me libra,tė cilat ajo ia nisi Universitetit tė Tiranės. Natyrisht qė e gjitha kjo ėshtė e pavėrtetuar [speculation].”

    Ka vlerė tė sjellim kėtu dėshminė shumė tė rėndėsishme tė Qerim Panarity, ish kryeredaktor i Diellit (the Sun). Shkruan Panarity nė shtator 1957:
    “Meqenėse Z. Konica nuk kishte tė afėrm nė SHBA, dhe meqė ai ishte udhėheqės dhe themelues i Federatės Pan Shqiptare tė Amerikės, kjo organizatė mori plotėsisht pėrsipėr kujdesjen pėr pasurinė dhe borxhet (mė shumė kėto tė fundit), duke paguar edhe pėr ruajtjen e librave dhe sendeve tė tij personale pėr shumė vite me rradhė. Nė fund, ato u sollėn nga Washingtoni nė Boston. Dy prej kutive me dokumente (cabinet files), ku kishte correspondence dhe dokumente tė tjera, u vendosėn tek Zyra e Vatrės 9 [tek30 Huntington Avenue, Boston, MA]; kurse librat u dėrguan pėr ruajtje nė Katedralen Ortodokse Shqiptare tė Shėn Gjergjit nė South Boston. [Theksimi ynė]”
    Kjo dėshmi mbėshtetet mė tej nga ajo e Prof. Peter Prifti, i cili shėrbeu si Sekretar i Vatrės dhe bashkė-kryeredaktor i Diellit (The Sun) nga 1958-1960 pikėrisht nė atė zyrė. Prof. Prifti konfirmoi se gjatė kohės qė ndodhej aty, “nuk hasi ndonjė botim, si pėr shembull libėr, etj, qė i pėrkiste Konicės”, por se ai “kishte dijeni se dorėshkrimi i tij i pambaruar, “Shqipėria: Kopėshti Shkėmbor i Evropės Juglindore”, ishte nė zotėrim tė Panarity-t, i cili mė vonė e botoi si libėr”.

    Kronologji e pjesshme
    Kėsisoj, mund tė pėrcaktojmė me njėfarė saktėsie kronologjinė e lėvizjes sė koleksionit tė Konicės, tė pėrbėrė prej Bibliotekės dhe Arkivės. Fillimisht ato qėndruan nė ruajtje nė Washington prej 5janarit 1943 deri nė fund tė Luftės. Pastaj, diku midis viteve 1945 dhe 1954 ato u transportuan nė Boston. Nė fund tė vitit 1954 Biblioteka u vendos nė ruajtje nė Katedralen e Shėn Gjergjit nė South Boston. Dėshmia ėshte e drejtpėrdrejtė dhe e kemi nga gazeta DIELLI e dates 19 janar 1955. Aty shkruhet:
    Librat e F. Konicės. Librat e tė ndjerit Faik Konica, rreth 1929 blenj tė fushave tė ndryshme, u vunė nė kuti metalike dhe ruhen nė Katedralen e Shėn Gjergjit”.
    Sė pari, kjo prove e rėndėsishme ėshtė dėshmia e fundit qė kemi deri tani pėr ekzistencėn relativisht tė plotė dhe vendin e ruajtjes sė Bibliotekės sė Konicės.
    Sė dyti, kėtu me sa duket kemi firon apo humbjen e parė tė fondit tė Bibliotekės. Duke patur parasysh se Tyko me Panin numėruan mbi 3000 blenj natėn e fundit tė vitit 1942 nė Washington, atėhere ndryshimi pas 14 vjetėsh nuk ėshtė aspak i neglizhueshėm. Ē’ndodhi me tė paktė 1071 blenj tė tjerė?
    Sė treti, nuk kemi dijeni nėse librate Bibliotekės u veēuan nga Arkiva kur ato mbėrriti nė Boston, apo mė vonė.
    Mund tė themi gjithsesi me siguri tė plotė se deri nė vdekjen e Nolit mė 1965 pjesa e mbetur e Bibliotekės sė Konicės u ruajt mė sė miri nė Katedralen e Shėn Gjergjit. Sa u takon Arkivave, sikurse na dėshmon Panarity me 1957 dhe deri mė 1960, sikurse dėshmon Prifti, ato apo njė pjesė e saj ishin ende tek zyra e Vatrės nė lagjen Back Bay tė Bostonit.
    Pra, edhe pse dimė se librat e Faikut mė 1955 u inventarizuan dhe numėruan, duket gjithsesi e habitshme qė deri sot nuk ka arritur asnjė dėshmi, provė apo regjistrim i ndonjė pėrpjekjeje pėr katalogimin ose indeksimin e tyre gjatė ruajtjes nė Katedralen e Shėn Gjergjit, duke patur parasysh edhe faktin e fortė se Peshkop Noli ishte plotėsisht i ndėrgjegjshėm pėr vlerėn e tyre tė veēantė historike dhe shpirtėrore.
    Po mė tej ē’ndodhi? Sikurse u tha mė lart, kur At Artur Liolini mė 1969 mbėrriti nė krye tė Kishės Ortodokse Shqiptare nė Boston nuk gjeti dėshmi tė Bibliotekės sė Konicės atje. Ka njė dritare katėrvejēare, qysh nga vdekja e Nolit (1965), deri tek ardhja e At Liolinit (1969), e cila nuk ėshtė hetuar. Nė krye tė Kishės Ortodokse Shqiptare tė Amerikės nė atė kohė ishte Peshkop Stefan Lasko, i cili e drejtoi atė nė njė periudhė shumė tė vėshtirė qė pėrkoi me ndalimin e fesė dhe me shkatėrrimin e strukturave tė Kishės Ortodokse Autoqefale Shqiptare nė atdhe.

    Vazhdim nė vend tė mbylljes

    Para disa javėsh, me 21 nėntor 2010 u botoa nė Milosao shkrimi “Njė kartolinė e Konicės nė Universitetin e Harvard-it”. Kur ia nisa sa atė pėr botim Admirina Peēit, ajo menjėherė mė tha se do tė ishte shumė e vlefshme pėr lexuesit qė tė botohej edhe kopja e kartės postale tė Faikut. Natyrisht qė e kisha fotokopjen e kartės postale nė arkivėn time, por nuk po e gjeja dot brenda afatit tė dėrgimit tė materialit nė shtyp. I them Admirinės se nė mungesė tė kopjes time do ta fotokopjoja edhe njėherė origjinalin nė Harvard, porse botimi i kartės postale do tė mbetej pėr javėn tjetėr.
    Menjėherė porosita librin e Ndoc Ndue Nikajt – ku ndodhej karta - dhe tė Hėnėn nė mėngjes, me datė 22 nėntor 2010 mora njoftim se libri kishte dale dhe mund ta tėrhiqja.
    Paraqitem nė bibliotekė dhe pasi e marr nė dorė librin, e shfletova me shpejtėsi duke kėrkuar kartolinėn e famshme. Mirėpo pėr habinė dhe zhgėnjimin tim tė thellė ajo nuk ishte mė aty…
    Shkrimin tek Milosao e mbyllja kėshtu: “ Natyrisht, trashėgimia kryesore nė fushėn e vlerave dokumentare ėshtė biblioteka personale e Konicźs, tė cilėn ai ia blatoi si amanet Bibliotekės Kombėtare nė Tiranė, amanet i cili ende ka mbetur i papėrmbushur. Eshtė tragjike tė mendosh se Harvardi ruan me fanatizėm edhe njė kartė postale zyrtare, ndėrsa njė bibliotekė e tėrė me vlera tė paēmuare dhe me mė shumė se 2500 librash deri tash duket si krejt e humbur”.
    E pra e pashė se isha nxituar! Humbja e vlerave qenka si ajo sėmundja ngjitėse qė nuk ndalet para asgjėje. Por ēfarė mund tė ketė ndodhur me kartėn vallė?
    Njė mundėsi ėshtė qė karta tė jetė neglizhuar nė mėnyrė tė pavullnetshme kur kompania google e skanoi librin e Nikajt. Ose ndonjė lexues mund ta ketė humbur nga pakujdesia. Ose ndokush edhe mund ta ketė pėrvetėsuar. Njėfarė ngushėllimiėshtė fakti qė, mė sė fundi fotokopja e kartės sė humbur u gjet, siē paraqitet tjetėrkund nė kėtė faqe.

  11. #31
    Mire ėshte puna mire Maska e PLAKU
    Anėtarėsuar
    19-05-2002
    Postime
    2,443

    Promovohet njė libėr i ri pėr Faik Konicėn

    Promovohet njė libėr i ri pėr Faik Konicėn

    http://www.botasot.info/mesme/13konica%20kryesor.jpg

    Gazetari i “Zėrit tė Amerikės”,. Ilir Ikonomi, mė 15 prill do tė bėjė promovimin e librit tė tij “Konica, jeta nė Uashington”, botim i shtėpisė botuese “Onufri”.
    Ky libėr ėshtė njė vėshtrim origjinal dhe mjaft interesant mbi jetėn e njė prej intelektualėve tė shquar tė Shekullit XX, Faik Konicės. Uashingtoni ka luajtur njė rol tė madh nė aktivitetin e tij patriotik nė dobi tė Shqipėrisė dhe pikėrisht mbi kėtė periudhė tė rėndėsishme tė jetės dhe veprimtarisė sė Konicės ėshtė ndalur z. Ikonomi, nė librin e tij qė do ėt promovohet mė 15 prill nė Tiranė.
    -Mendoj se ky libėr i vė gjėrat nė kontekst. Ka njė etje tė madhe pėr tė mėsuar rreth Faik Konicės por ajo qė ėshtė ofruar deri tani ka qenė njė informacion i copėzuar: njė artikull kėtu, njė ese aty, njė kuriozitet kėtu e njė dokument aty, thorė autori nė njė intervistė pėr Gazetėn 55. Kėto pjesė nuk kanė qenė tė lidhura mirė nė njė tėrė, nė njė histori tė vetme tė Konicės si personalitet i shumė dijeve. Ky libėr ėshtė njė pėrpjekje pėr tė na e dhėnė Konicėn nė sfondin e kohės kur jetoi dhe pėr mė tepėr nė kryeqytetin amerikan, Uashington, ku ai ishte ministėr fuqiplotė i Shqipėrisė pėr 13 vjet me radhė.
    Kam zgjedhur njė mėnyrė tė rrėfyeri qė nuk e lodh lexuesin. Tė japėsh njė histori plot data dhe ngjarje, kjo ndonjėherė bėhet joshėse pėr autorin qė, me fjalė tė mėdha, tė huaja dhe tė ngatėrruara, pėrpiqet t’i tregojė lexuesit se sa di. Kjo mė ėshtė dukur gjithnjė e neveritshme sepse libri nuk shkruhet pėr autorin prandaj unė ndoqa njė rrugė tjetėr. Nė ēdo paragraf, nė ēdo faqe qė kam shkruar, kam pyetur veten nėse lexuesi do ta pranojė rrėfimin tim apo do ta lėshojė librin nga dora dhe do tė hapė televizorin. Prandaj nė libėr dokumentacioni historik thyhet aty-kėtu me episode interesante nga jeta e Faikut nė Uashington. Jo thjesht me kuriozitete por me fakte tė njė natyre tjetėr, mė personale, tė cilat janė vazhdim i rrėfimit tė historisė por qė e mbajnė lexuesin tė pėrqendruar. Nė tė vėrtetė, dėshira ime ka qenė qė, duke lexuar kėtė libėr, njeriu tė krijojė njė pėrfytyrim tė plotė dhe jo fragmentar pėr gjithė sfondin historik mbi tė cilin pikturohen ngjarjet.
    Do tė pėrpiqem t’ju shuaj vetėm njė pjesė tė kureshtjes. Mendoj se ėshtė hera e parė qė shkruhet me kaq imtėsi pėr jetėn e Faikut nė Uashington. Pjesa mė e madhe e dokumenteve qė janė pėrdorur pėr tė bėrė kėtė libėr janė tė panjohura. Kėto fillojnė qė nga hollėsi tė tilla mė pak tė rėndėsishme si faturat e legatės shqiptare nė Uashington, qė mė ndihmuan tė krijoj njė pėrfytyrim tė saktė mbi buxhetin dhe rrjedhimisht mbi jetėm materiale tė Faikut, e deri te komunikimet e tij me Departamentin e Shtetit, disa prej tė cilave mjaft konfidenciale, siē janė ato qė lidhen me Fan Nolin. Pėr shembull, gjatė njė periudhe rreth dhjetėvjeēare, Faiku me Nolin, kėto dy figura kryesore tė komunitetit shqiptar tė Amerikės, kanė zhvilluar njė luftė tė ashpėr, e cila ka qenė lėnė thuajse nė hije, me qėllimin e mirė pėr tė mos “prishur” imazhin e kėtyre dy heronjve tanė. Eshtė folur mė shumė pėr miqėsinė mes tyre, duke filluar nga viti 1937 e deri nė vdekjen e Faikut mė 1942. Por ne nuk jemi fėmijė qė tė na fshihen gjėrat. Lexuesi mund tė befasohet kur tė njihet me hollėsi tė reja tė asaj qė deri mė sot ėshtė quajtur thjesht “polemikė mes Faikut dhe Nolit”. Dokumente tė tjera qė i kam zbuluar nėpėr arkiva sqarojnė gjithashtu marrėdhėniet e Faikut me ambasadėn e Italisė fashiste nė Uashington dhe se si ai nė thelb u pėrpoq tė shfrytėzonte italianėt pėr tė bėrė publike pikpamjet e tij se Epiri ka qenė gjithnjė shqiptar e se Ēamėria e vise tė tjera duhet t’i riktheheshin Shqipėrisė. Dokumente tė tjera qė botohen gjithashtu pėr herė tė parė sqarojnė pozitėn e Faikut ndaj Mbretit Zog, tė cilin e ai e mburrte nė publik por vetėm nė publik. Kėto kanė qenė marrėdhėnie tepėr komplekse por pėr fat tė keq, nė tė kaluarėn, nga mosnjohja e fakteve, janė paraqitur nė mėnyrė tė thjeshtėzuar dhe naļve.
    Bota Sot
    Pa Kosovė e Ēamėri nuk ka Shqipėri

  12. #32
    . Maska e illyrian rex
    Anėtarėsuar
    11-10-2009
    Vendndodhja
    ne fronin tim
    Postime
    4,491
    Nje shkrim i Konices ne revisten Albania, Bruksel. Viti 1898.

    Shkrirja e dialekteve tė shqipes

    Faik Konica

    Duke studiuar, qoftė edhe shkurtimisht, natyrėn e gegėrishtes e tė toskėrishtes, menjėherė bie nė sy se ndryshimi qė i ndan nuk ėshtė mė i madh se ai qė shquan mėnyrėn e tė folurit tė njė Normandi nga ajo e njė Gaskoni.

    Do tė thotė se nė thelb ky ndryshim kufizohet nė disa ngjyrime shqiptimi. Por nė njė vend ku mungon njė traditė shkollore, kėto ndryshime shqiptimi mė tepėr janė theksuar sesa janė zbutur; dhe shqiptarėt, duke mos pasur si udhėheqės drejtshkrimorė as fjalorė, as akademi, ka rrjedhur qė – kur ua ka marrė mendja tė lėvrojnė gjuhėn e vet – nuk kanė ndjekur rregulla tė tjera drejtshkrimore, pėrveē atyre tė transkriptimit tė fjalėve ashtu si shqiptohen.

    Kėshtu, sikur t'ua jepnit sot njė shqiptari tė veriut dhe njė shqiptari tė jugut njė tekst pėr ta pėrkthyer, do tė kishit dy pėrkthime, gjuha e tė cilave, nė pikėpamje morfologjike, do tė ndryshonte po aq sa ndryshon spanjishtja nga italishtja.

    As rreziku i bashkėjetesės sė kėtyre dy dialekteve tė pėrkundėrt, as vėshtirėsia pėr t' i shkrirė, nuk do t' u shpėtonin shqiptarėve tė cilėt janė tė pajisur me njėfarė mendjemprehtėsie. Ēėshtja nuk qėndron a tė zhduket gegėrishtja apo toskėrishtja, as madje tė bėhet qė shqiptarėt tė ndryshojnė, nė pėrdorimin e pėrditshėm, dialektet e tyre pėrkatėse pėr tė arritur te njėfarė njėsie tė foluri; gjė e pamundur.

    Pėrveē kėsaj kjo do tė ishte ngathtėsi, sepse tė duash tė ndryshosh tė folmen e njė populli, do tė thotė tė ndryshosh karakterin e tij e tė shkatėrrosh personalitetin e tij. Ēėshtja qėndron te fakti qė tė arrihet tė krijohet, pėrtej bashkėjetesės paralele tė tė folmeve toske e gege, njė gjuhė letrare, njė gjuhė e shkruar qė tė jetė e pėrbashkėt pėr tė gjithė shqiptarėt.

    Po t' ua vinim veshin disa shqiptarėve tė shkolluar tė cilėve ua kemi kėrkuar mendimin, ēėshtja as duhet parashtruar. Sipas mendimit tė tyre, do tė vijė njė ditė nė tė cilėn dialekti toskė – posa tė arrijė, nėpėr njė zhvillim qė ne e shohim ēdo ditė nė pėrparim, te lartėsia e gjuhėve tė mėdha moderne – ka pėr ta thithur nė mėnyrė tė pashmangshme dialektin gegė, qė ka qėndruar i palėvruar; dhe ata cekun, nė mbėshtetje tė mendimit tė tyre, kėtė fakt, nė vetvete tė saktė, se shumė shqiptarė-gegė pėrdorin toskėrishten kur shkruajnė.

    Por ne nuk e pėrkrahim kėtė mendim; sepse, ndonėse fakti qė ata sjellin nuk na duket fort bindės, dialekti gegė pėrmban me qindra trajta tė humbura nga toskėt e qė janė visare tė vėrteta tė trashėguara nga tė parėt tanė tė lashtėsisė. Mjaft tė sjellim nė mend mbaresėn –mun tė pjesores gege, qė daton sė paku dymijė vjet, e qė s' ėshtė gjė tjetėr veēse -mέnoV i pjesores greke (khs. shkrumun, gegrammέnoV).

    Ndoshta ēėshtja mund tė kishte njė zgjidhje tė lehtė e tė shpejtė, po qe se toskėrishtja do tė ruhej si gjuhė e prozės dhe gegėrishtja e poezisė. Karakteri pėrkatės i dy dialekteve padyshim do tė rregullohej nė kėtė rol. Ecja e gjerė dhe fisnike, ndonėse pak e lakueshme, e gegėrishtes duket se i pėrshtatet ritmit tė mendimeve e tė ndjenjave.

    Tash vonė kemi botuar (A. 91) njė tingėllim tė mrekullueshėm, i pari nė gjuhėn tonė, prej njė autori tė ri shkodran, i cili jep njė ide tė asaj qė mund tė bėhet dialekti gegė ndėr duar tė afta. Herėn e fundit kemi botuar dy tingėllime tė tjera, prapė tė njė autori gegė, bukuria e fuqishme e tė cilave e vėrteton kėtė pėrshtypje.

    Por, tė thuash tė drejtėn, realizimi i kėtij mendimi nuk do tė ishte i mundur nė njė vend ku njerėzit, nė pėrgjithėsi me pak dijeni pėr dialektin e vet, janė mė pak tė aftė tė mėsojnė ta shkruajnė dialektin fqinj. Jo! Zgjidhja mė e mirė e problemit, ajo mė praktike, do tė ishte krijimi i njė gramatike – tė miratuar nga shqiptarėt e shkolluar dhe nga albanologėt – nė tė cilėn tė gjitha elementet dialektore, tė grupuara, tė pajtuara, tė bashkėrenditura, sipas njė metode racionale e shkencore, do tė lindnin njė gjuhė tė pėrbashkėt pėr tė gjithė shqiptarėt, sikurse grekėt qė kanė Koļnź glōssa.

    Zėri

  13. #33
    i/e regjistruar Maska e Dar_di
    Anėtarėsuar
    16-08-2008
    Vendndodhja
    Dardani e lashtė (Oeneum), aty ku ajri i freskėt mė bėn tė ndihem i relaksuar.
    Postime
    1,968
    Faik Konica – Jeta nė Uashington


    Frank Shkreli

    Pėrfaqėsuesi moral i Shqipėrisė nė Uashington

    Kohėt e fundit mė ra nė dorė libri Faik Konica – Jeta nė Uashington, i autorit Ilir Ikonomi, botuar nga shtėpia botuese Onufri, njė libėr ky qė pėrshkruan vitet e shumta tė jetės sė Faik Konicės nė kryeqytetin e Shteteve te Bashkuara, si pėrfaqėsues zyrtar i Shqipėrisė, gjatė njė periudhe shumė tė vėshtirė pėr Shqipėrinė dhe kombin shqiptar. Nė tė njėjtėn kohė, libri ėshtė edhe njė pasqyrė e veprimtarisė sė shqiptarėve tė Amerikės nė atė kohė, me tė gjitha problemet dhe shqetėsimet e komunitetit shqiptaro-amerikan nė lidhje me fatin e kombit, nė fillim tė shekullit tė kaluar. Por mbi tė gjitha, mendoj unė, Ilir Ikonomi ia del t’i paraqesė lexuesit nė imtėsi jetėn e Faik Konicės, patriotit dhe atdhetarit po se po, por gjithashtu edhe Faik Konicėn - demokratin e gėrshetuar me njė kulturė pluraliste perėndimore, tė cilėn e dėshironte edhe pėr Shqipėrinė. Ilir Ikonomi, me aftėsi tė theksuar, paraqet Konicėn si ministrin shqiptar nė Uashington i cili me nder e dinjitet pėrfaqėsoi dhe luftoi pėr tė drejtat e Shqipėrisė dhe tė shqiptarėve, por nė tė njėjtėn kohė ai po ndiqte edhe gjendjen e atėhershme politike nė atdhe ndaj tė cilės ishte shpeshherė shumė kritik.

    Pėr hir tė objektivitetit, jam i detyruar tė rrėfej qė nė fillim se Ilir Ikonomin e kam pasur koleg kur unė punoja nė Zėrin e Amerikės, dhe ku ai ėshtė gjithnjė i punėsuar, dhe pėr tė cilin kam respektin mė tė madh si person, si profesionist, dhe si gazetar i dorės sė parė.

    Libri, Faik Konica – Jeta nė Uashington, ėshtė rezultat i shkėlqyeshėm i kėtij profesionalizmi. Jo vetėm ne qė e njohim dhe kemi punuar me Ilir Ikonomin, por komuniteti shqiptaro-amerikan, pėrfaqėsues i denjė i tė cilit ishte Faik Konica, dhe shqiptarėt kudo, me plot tė drejtė mund tė mburren me kėtė vepėr tė pėrpunuar, tė dokumentuar dhe tė pėrpiluar pėr mrekulli. Ėshtė kėnaqėsi e posaēme pėr gjakun e shprishur tė njė emigranti tė lexojė njė libėr, tė shkruar nga njė emigrant tjetėr, e pėr mė tepėr nga njė koleg, qėllimi i tė cilit ėshtė vetėm e vetėm pėr tė zbardhur historinė patriotike dhe pėr tė zhdukur thashethemet dhe gėnjeshtrat rreth njėrit prej figurave mė te shquara tė historisė sė kombit. Autori dhe botuesi meritojnė lavdėrime dhe urime.

    Libri prej 380 faqesh, i ilustruar me shumė fotografi personalitetesh historike nga periudha e Konicės nė Uashington, ėshtė njė vepėr madhėshtore e njė kompetenti, ku pėrveē fakteve mirė tė dokumentuara mbi jetėn private tė Faik Konicės, nė kėtė libėr, lexuesi mund tė gjejė njė pjesė tė historisė sonė kombėtare siē pasqyrohej nė arkivat e shumta diplomatike - qė shumė prej tyre shohin pėr herė tė parė dritėn e diellit - si edhe nė shtypin amerikan tė kohės, qė siē duket shumė prej tyre ishin tė pashfrytėzuara deri tani, fakte e dokumente nė lidhje me jetėn dhe veprimtarinė e Faik Konicės - shpesh kėto tė shtrembėruara nga historianėt komunistė tė Shqipėrisė gjatė 50-vjetėve tė kaluar.

    Siē mund tė shihet nga shėnimet nė fund tė faqeve tė librit, autori ka pėrdorur arkivat pėrkatėse nė Amerikė, nė Tiranė dhe gjetkė, sė bashku me shumė vepra e dokumentacion tė huaj, ku pėrshkruhen marrėdhėniet shpesh tė ndėrlikuara dhe problematike tė Faik Konicės me Mbretin Zog, me Fan Nolin, me pėrfaqėsuese tė qeverisė fashiste italiane dhe personalitete tė tjera politike, si edhe lidhjet e ngushta dhe miqėsinė qė Konica gėzonte me Uashingtonin zyrtar tė asaj kohe, pothuaj si asnjė diplomat tjetėr i huaj i akredituar nė Uashington. Megjithėse nė mendjen e komunitetit shqiptaro-amerikan kur flitet pėr Vatrėn, Diellin dhe veprimtarinė patriotike tė shqiptarėve tė Amerikės nė fillim tė shekullit tė kaluar, Konica e Noli pėrmenden sikur janė njė person, me mendime dhe qėllime tė njėjta - hollėsitė qė sjellė Ikonomi nė kėtė libėr, tregojnė se marrėdhėniet midis kėtyre dy gjigantėve ishin plot kontradikta e shpesh shumė tė ashpra.

    Jeta nė Uashington e Faik Konicės, ėshtė njė dokumentar udhėrrėfyes se si duhet tė sillet e tė veprojė njė diplomat qė pėrfaqėson njė vend tė vogėl nė kryeqytetin e diplomacisė botėrore, siē ėshtė Uashingtoni. Megjithėse siē ve nė dukje edhe autori, Konica nuk kishte patur mundėsi tė zhvillonte lidhje tė ngushta me Kongresin Amerikan, marrėdhėniet e tij nė tė gjitha nivelet tjera tė shoqėrisė dhe tė politikės - me pėrfaqėsues tė degės ekzekutive tė qeverisė amerikane, duke pėrfshirė Shtėpinė e Bardhė dhe Departamentin e Shtetit, ishin tė shkėlqyera. Besoj se arsyeja qė Konica nuk kishte zhvilluar kontakte tė ngushta me Kongresin, ishte se Kongresi nė atė kohė nuk merrej aq shumė me punėt e jashtme, siē ndodhė sot. Pėr mė tepėr, ai kishte zhvilluar dhe kultivuar kontakte personale e miqėsore, tė cilat duke u bazuar nė pėrvojėn time shumė vjeēare nė Uashington, janė po aq tė rėndėsishme, nė mos mė tė rėndėsishme se kontaktet zyrtare.

    Autori vė nė dukje lidhjet dhe kontaktet e Faik Konicės me gazetarė e shkrimtarė, me diplomatė vendas dhe tė huaj, me njerėz tė kulturės e tė fushave tė tjera, tė cilat pėr mendimin tim janė njė pasqyrim i rolit shembullor tė Konicės se si duhet tė sillet, jo vetėm njė diplomat, por edhe njė shqiptar i thjeshtė qė ėshtė i interesuar pėr avancimin e interesave tė kombit shqiptar nė kėtė vend dhe kudo nė botė. Ai ishte i vetėdijshėm pėr rolin e rėndėsishėm qė luante nė mbrojtje tė interesave tė Shqipėrisė nė Uashington sa qė ishte gati tė rrinte nė Uashington edhe si “pėrfaqėsues jozyrtar i ndėrgjegjes shqiptare”, vetėm e vetėm qė Shqipėria tė kishte njė zė nė Uashington, edhe pas pushtimit tė Shqipėrisė nga Italia.

    Autori shkruan pėr lidhjet e ngushta dhe respektin qė shumė amerikanė kishin pėr Konicėn. Ai duket se e kishte shumė tė lehtė tė bėnte njė tranzicion pa asnjė problem nga shoqėrimi me amerikanė tė fushave tė ndryshme nė takime e biseda me komunitetin e atėhershėm shqiptaro-amerikan. Siē tha edhe autori nė njė intervistė nė Tiranė, askush mė mirė se Faiku nuk mund ta luante rolin e ambasadorit nė Uashington – ai ishte erudit, anglishtja e tij ishte e pėrkryer dhe kishte lidhje tė ngushta me komunitetin shqiptar tė Amerikės. E vėrteta ėshtė se Konica admirohej njėsoj si nga qarqe tė ndryshme amerikane ashtu edhe nga komuniteti shqiptaro-amerikan. Autori citon Nelo Drizarin, kryeredaktor i gazetės Dielli, i cili e quante Faik Konicėn si “shembull pėr tė tjerėt”. “Nuk rrojnė tė gjithė shqiptarėt pėr tė ngrėnė bukė, kanė mbetur edhe nga ata njerėz me veti kreshnike qė nderojnė traditat dhe vendin e shqiptarėve”, shkruante Drizari.

    Megjithėse kishte marrėdhėnie tė ndėrlikuara me Zogun, Faik Konica pranon, pėr hir tė dashurisė sė tij pėr kombin e vet, ta pėrfaqėsoj atė nė Uashington pasi besonte se “Shqipėria e Zogut ende e dobėt dhe e rrethuar nga armiq, kishte nevojė pėr paqe dhe disiplinė, pėr bashkim tė brendshėm dhe pėr respekt jashtė”. Ambasadori amerikan nė Tiranė nė vitin 1925, Ēarls Hart i dėrgon telegram Uashingtonit duke e pėrshkruar ambasadorin e ri tė Shqipėrisė nė Uashington si njė njeri “qė ka qėndruar larg politikės personale dhe asnjėherė nuk ėshtė shprehur nė favor tė kėsaj ose asaj qeverie shqiptare. Edhe prej atyre, tė cilėt i ka kundėrshtuar, ai njihet jo si politikan, por si njeri qė parapėlqen pozitėn origjinale tė patriotit, njė specie pėr tė cilėn disa vėzhgues deklarojnė me kokėfortėsi se pothuajse ėshtė zhdukur mes shqiptarėve tė sė ashtuquajturės klasė e lartė”.

    Ėshtė e pa mundur tė lexosh librin e Ilir Ikonomit pėr Faik Konicėn e tė mos mendosh pėr gjendjen aktuale politike nė Shqipėri dhe troje tjera shqiptare nė Ballkan. Duket sikur historia nuk ka ndryshuar shumė, apo ndoshta pėrsėritet. Njė ndėr meritat e kėtij libri ėshtė se autori , me mjeshtėri vė nė dukje, kontributin e Konicės nė tolerimin e mendimeve dhe tė qėndrimeve politike ndryshe, pasi megjithėse Konica nuk kishte shumė simpati pėr Mbretin Zog, ai prapėseprapė pranon emėrimin prej tij si Ministėr Fuqiplotė. Nga ana tjetėr, kjo tregon edhe tolerancėn e Zogut ndaj njė kundėrshtari politik. Libri radhitė kundėrshtimet dhe ndėrlikimet politike qė kishte me Zogun dhe njerėzit rreth tij, duke e paraqitur Konicėn para nesh si njė “mendje e ndritur dhe njė zemėr qė ka rrahur gjithherė pėr vendin e vet”, tha Profesor Sami Repishti nė vlerėsimin e tij pėr librin.

    Disa recensorė me tė drejtė e kanė cilėsuar veprėn e Zotit Ikonomi si njė sfidė ndaj historiografisė komuniste, por edhe si njė udhėrrėfyes pėr politikanėt e sotėm e tė ardhshėm shqiptarė, pėr mėnyrėn se si duhet vepruar me kundėrshtarin politik, pėr hir tė interesave madhore me tė cilat pėrballet kombi. Janė ca raste historike kur zėri i partive dhe i kundėrshtimeve duhet tė pushojė pėrpara njė interesi mė tė lartė, pat thėnė me njė rast Faik Konica. Kjo ėshtė njė thirrje e Konicės qė dėgjohet anė e mbanė kėtij libri. Kjo ėshtė njė ushtimė qė pėrcjellė ky libėr pėr aktualitetin politik anė e mbanė botės shqiptare.

    Ilir Ikonomi mjeshtėrisht i paraqet lexuesit Faik Konicėn si njė shembull fleksibiliteti dhe kompromisesh politike kurdoherė qė e kėrkon interesi i kombit. “Unė i lodhur s’jam aspak dhe do tė isha gati tė vazhdoja luftėn me forcė po tė kish lufta ndonjė qėllim. Po qėllim lufta s’ka dhe s’mund tė ketė. Fan Noli dhe unė kemi luftuar pėr njė guvernė tė njė tipi tė pėrparuar. Ahmed Zogu ka luftuar pėr njė guvernė tė njė tipi mė konservativ. Ahmed Zogu na mundi dhe na mundi me themel...Nė Amerikė, kanė njė zakon qė i munduri i shtėrngon dorėn mundėsit”. Nė tė njėjtėn kohė, sipas Konicės “guverna duhet tė ketė njė ngjyrė kombėtare dhe morale. Njerės me tė shkuar jo tė pastėr tė pėrjashtohen nga qeveria... dhe indipendenca e gjykatorėve tė nderohet”.

    “Jeta nė Uashington” e diplomatit tė parė shqiptar ėshtė gjithashtu shembull pėr tu ndjekur nga ēdo diplomat shqiptar, nė cilindo vend tė botės, pasi sipas Konicės, “pėr hir dhe nder tė Shtetit, njerės qė pėrdorin pozitėn e tyre pėr tė tregtuar, ose njerės qė lozin kumar, nuk duhet tė pėrdoren pėr punėt e jashtme....se pėrfaqsonjės qesharakė ose pa dinjitet diskreditojnė Shtetin”. Prandaj ky libėr duhet tė jetė lexim i detyrueshėm pėr diplomatėt shqiptarė, sepse siē tha edhe Ministri i jashtėm shqiptar, Zoti Haxhinasto gjatė takimit me autorin nė Tiranė nė Prill, “libri i Ikonomit nė kėtė drejtim ėshtė unik dhe sjellė njė studim qė i ka munguar diplomacisė shqiptare”.

    Por mbi tė gjitha, libri i Ilir Ikonomit ėshtė gjithashtu njė dokument edhe i pėrpjekjeve tė Faik Konicės pėr tė vendosur miqėsi dhe marrėdhėnie tė ngushta midis Shqipėrisė dhe Shteteve tė Bashkuara – marrėdhėnie kėto qė ai i kultivoi pa pushuar ditė e natė, gjatė gjithė jetės sė tij nė Uashington. Siē thotė edhe autori, “Faiku nė fjalimet e tij ai pėrmendte shpesh nevojėn qė shqiptarėt tė mėsonin disa vlera amerikane, si puna dhe shpirti praktik e humanitar”. Dhe nė njė intervistė me rrjetin televiziv amerikan NBC, Faik Konica thotė se “Lėvizja shqiptare pėr pavarėsi u frymėzua nga ideale amerikane si edhe nga kujtimet e sė kaluarės. Ishin refugjatėt shqiptarė nė Shtetet e Bashkuara qė i dhanė forcėn asaj lėvizjeje”.

    Libri gjithashtu pėrpiqet tė hedhė dritė mbi disa figura tė emigracionit, tė ndaluara e tė censuruara nga regjimi komunist, por bashkėkohės tė Konicės, si At Gjergj Fishta, Ernest Koliqi, Fan Noli, e tė tjerė. Ikonomi shkruan se, njėri ndėr ta, At Gjergj Fishta megjithėse pranoi tė bėhej anėtar i Akademisė italiane tė Arteve dhe tė Shkencave nėn fashizmin, “Fishta nuk i shėrbeu politikisht Italisė dhe nuk bėri asgjė qė tė dėmtonte pavarėsinė e vendit tė vet”.

    Ishte fati i keq i kombit dhe i tyre, qė Faik Konica dhe bashkėkohėsit e tij u dėnuan me mėrgim tė pėrjetshėm. Njerėzit mė tė mėdhenj e mė tė zgjedhur tė kombit, si Faik Konica, qė lindėn e u rritėn nė prehrin e saj, nuk u shpėrblyen siē duhet - as kur ishin gjallė dhe as post mortem - me mirėkuptim, nderime e njohje, por pėrkundrazi vetėm pėrjetuan vuajtėn, mėrgimin, salvimet dhe nganjėherė edhe vrasjet.

    Mundi i Ilir Ikonomit nė njė punė kaq tė madhe, pasqyron pasionin dhe dashurinė prej gazetari qė ai posedon pėr tė zbuluar tė vėrtetėn pėr Faik Konicėn, njė patriot dhe personalitet tė dalluar tė komunitetit shqiptaro-amerikan dhe tė historisė sė kombit shqiptar - me tė gjitha sukseset dhe tė metat e tij, si person dhe si politikan. Kėtė ai e ka bėrė me plot sukses duke i servirur lexuesit dokumente tė pazbuluar mė parė. Vepra e tij, Faik Konica – Jeta nė Uashington, ėshtė pa dyshim, njė kontribut i rėndėsishėm nė historiografinė shqiptare dhe diplomacinė, por nė tė vėrtetė ėshtė edhe njė vepėr interesante me burime tė panjohura deri tani dhe e dobishme pėr tu lexuar nga tė gjithė, prandaj nuk mund e lėshova nga dora duke e lexuar fund e maje, me vėmendje dhe pėrfitim.

    Telegrafi
    "Fet` e besėtė t`i kemi, po tė ndarė tė mos jemi." Naim Frashėri

  14. #34
    Buena Suerte Maska e MI CORAZON
    Anėtarėsuar
    21-07-2002
    Postime
    7,485

    Ē’mund tė mėsojnė politikanėt prej kolosit tė dijes Faik Konica

    http://www.gazetametropol.com/tekst.php?idt=71657

    Ē’mund tė mėsojnė politikanėt prej kolosit tė dijes Faik Konica

    BEQIR SINA

    03/08/2011 Intervistė ekskluzive pėr gazetėn “Metropol” nga SHBA, me gazetarin Ilir Ikonomi, autor i librit “Faik Konica – Jeta nė Uashington”

    WASHINGTON D.C: Ilir Ikonomi punon prej dy dekadash si gazetar i Zėrit tė Amerikės nė Uashington. Mė parė ka qenė pėrkthyes nė Radio Tirana, pastaj korrespondent i agjencisė prestigjoze tė lajmeve, Reuters.

    Sė fundi Ikonomi na befasoi duke iu paraqitur opinionit tonė edhe si shkrimtar - ai ėshtė autor i librit “Faik Konica, jeta nė Uashington”.

    Libri ėshtė pritur mjaft mirė nga kritika si edhe tek lexuesi shqiptar nė Shqipėri, Kosovė, viset e tjera shqiptare dhe nė diasporė. Por me sa duket, nga ky libėr mund tė nxjerrin mėsime edhe politikanėt nė Shqipėri e Kosovė, megjithėse autori thotė se nuk e ka shkruar me kėtė synim.

    Nga njė kėndvėshtrim tjetėr, ky libėr shihet edhe si diēka e veēantė pėr tė njohur nga afėr figurėn e Konicės - pėrveē tė dhėnave tė reja interesante qė na dhuron, autori na tregon se si ka marrė rrugėn dhe ka rizbuluar shtėpinė e Konicės, tashmė gati gėrmadhė, nė atė qė dikur ishte pjesė e prefekturės sė Janinės. Ikonomi flet me hollėsi nė libėr pėr jetėn e Konicės nė Uashington, deri sa ai mbylli sytė nė njė apartament tė kryeqytetit amerikan.

    Nė njė intervistė, autori i tha gazetarit tonė nė SHBA, Beqir Sina, se “Konica ishte njeri i pėrgjegjshėm dhe patriot i ndershėm. Me kėto cilėsi fisnike tė karakterit, ai u pėrpoq pėr qėndrueshmėrinė dhe nderin e shtetit shqiptar. Nė vija tė trasha, mendoj se kjo ėshtė ajo qė mund tė mėsohet nga Konica, ndonėse kanė kaluar shumė dekada nga koha kur ai jetoi”.

    Bazuar nė dėshmi tė zbuluara nė arkivat amerikane, britanike dhe shqiptare, libri “Faik Konica – Jeta nė Uashington”, hedh dritė mbi marrėdhėniet komplekse tė Konicės me Zogun, marrėdhėniet e Konicės me qeverinė e SHBA, miqėsinė dhe polemikat mes Konicės dhe Nolit, si dhe polemikat me Kostė Ēekrezin nė Uashington.

    Ju keni qenė aktiv nė kėto dy dekadat e fundit si gazetar i “Zėri i Amerikės” nė mbulimin e shumė ngjarjeve, por nuk ju kishim parė tė botonit libra. Ēfarė ju nxiti tė shkruanit biografinė “Faik Konica, Jeta nė Uashington”?

    Ilir Ikonomi : Shtysa e parė qė mė bėri t’i hyj kėsaj pune ishte zbrazėtia e madhe, e pajustifikueshme nė informacionin qė ekzistonte pėr kėtė periudhė tė rėndėsishme tė jetės sė Faik Konicės. Ndėrsa gjatė 20 viteve tė fundit ishte shkruar pėr veprimtarinė e Konicės nė Evropė nė kapėrcyell tė shekullit, si dhe pėr kohėn e tij nė Boston, pak flitej pėr jetėn e tij nė Uashington si ambasador i Zogut nė SHBA, pra, nga viti 1926 deri mė 1942. Mendoj se ekzistonte njė pėrshtypje sikur Konica nė Uashington nuk kishte bėrė gjė tjetėr veēse kishte mburrur Mbretin Zog dhe kishte jetuar nė luks. Edhe ata qė kishin mendim mė pozitiv pėr Konicėn e kėsaj periudhe ndoshta druanin tė shkruanin nga frika se mos i prishnin imazhin. Pra, kjo kishte mbetur njė periudhė e errėt, plot tė panjohura. Ky mister nė fakt e kishte burimin te hija e thellė qė regjimi komunist i Shqipėrisė kishte hedhur pėr dekada tė tėra mbi kėtė figurė tė rėndėsishme shqiptare. Nė kohėn e komunizmit, ishte gati e ndaluar tė flisje pėr Konicėn. Kishte ndonjė studiues tė rrallė nė Shqipėri qė ishte marrė me revistėn “Albania”, por kjo mbetej nė kufijtė e kuriozitetit. Pėrsa i pėrket periudhės sė Uashingtonit, nuk bėhej fjalė, pasi Konica kishte qenė ambasador i Mbretit Zog, dhe Zogu shihej nga regjimi obskurantist i Hoxhės si “armiku i madh” i popullit shqiptar.

    Dhe ēfarė zbuluat pasi i hytė studimit?

    Ilir Ikonomi : Zbulova shumė fakte qė mė bindėn se Konica ishte njė patriot i padiskutueshėm, pėrveēse njė dijetar i klasės sė parė. Mburrjet e tij pėr Mbretin Zog nuk ishin lėvdatat e njė ambasadori servil. Pėrkundrazi. Konica shquhej pėr pavarėsinė e mendimit qė ia jepte dija e tij e thellė. Kur lavdėronte Mbretin Zog, ai nė tė vėrtetė lavdėronte Shqipėrinė. Nė atė kohė, Shqipėria shihej si njė vend i varfėr, i parėndėsishėm dhe mbi tė gjitha i paqėndrueshėm. Gazetat

    amerikane flisnin shpesh me ironi pėr shqiptarėt dhe pėr mbretin e tyre. Ideja e Konicės ishte t’i tregonte botės se, ndonėse njė shtet i sapokrijuar, Shqipėria ishte tashmė njė entitet i qėndrueshėm qė kishte njė njeri tė menēur dhe tė fortė nė krye tė saj.

    Ky libėr nuk i ngjan njė monografie tė zakonshme me renditje datash dhe faktesh, por ka edhe njė dimension artistik. Pėrse zgjodhėt njė mėnyrė tė tillė paraqitjeje?

    Ilir Ikonomi: Dėshira ime ishte qė ky libėr tė lexohej jo vetėm nga historianėt. Pėr Konicėn ka njė kuriozitet tė madh te shqiptarėt, qofshin njerėz qė e njohin historinė por edhe tek mė tė rinjtė, tė cilėt janė natyrisht mė larg asaj pjese tė historisė dhe mė afėr informacionit qė vjen nga mjetet e teknologjisė moderne si FaceBook, YouTube, etj. Prandaj, unė e konceptova librin nė formėn e njė tregimi pėr historinė e Shqipėrisė, ku lexuesi, i vjetėr apo i ri, tė gjejė veten e tij, pra ta shohė veten si pjesė e kėsaj historie. Desha tė tėrhiqja edhe atė pjesė tė lexuesve qė janė indiferentė ndaj historisė sonė por tė cilėve nuk u mungon dėshira pėr tė pasur nė dorė njė libėr tė mirė artistik. Prandaj, “Faik Konica, Jeta nė Uashington”, ėshtė konceptuar pėr njė kategori tė gjerė lexuesish. Libri jep sqarime pėr kohėn kur zhvillohen ngjarjet dhe, aty ku unė e ndjej se lexuesi nuk e pėrballon dot informacionin e shumtė, ndalem dhe e lejoj atė tė marrė frymė duke kaluar nė rrėfime pėr jetėn personale tė Konicės, ose nė fakte tė tjera mė pak tė lodhshme. Me pak fjalė, ky libėr ėshtė konceptuar qė t’i shėrbejė ekskluzivisht lexuesit dhe aspak autorit.

    Ēfarė burime arkivore tė "paprekura” keni shfrytėzuar pėr tė shkruar kėtė libėr dhe a janė shteruar kėto burime?

    Ilir Ikonomi : Kryesisht kėto kanė qenė burimet arkivore nė Amerikė dhe nė Shqipėri. Arkivi Kombėtar amerikan nė Maryland ka qenė njė burim i pazėvendėsueshėm pėr mua, sepse aty kam gjetur njė pjesė tė korrespondencės sė Legatės amerikane nė Tiranė me Sekretarin amerikan tė Shtetit, ku pėrmendej edhe Konica, drejtpėrdrejt ose tėrthorazi. Nė Arkivin Qendror tė Shtetit nė Tiranė, kam gjetur korrespondencėn e Mėkėmbėsisė Mbretėrore me Ministrinė e Jashtme italiane ku flitej mbi pėrpjekjet e italianėve pėr ta bėrė pėr vete Konicėn nė vitin 1940. Ndėrsa nė Qendrėn e Studimeve Shqiptare nė Londėr gjeta dokumente pėr marrėdhėniet e Konicės dhe Zogut. Natyrisht, gjurmimi i dokumentit nuk ka qenė punė e lehtė por nuk duhet ta fsheh se edhe fati mė ka ndihmuar. Duhet tė pohoj se, mė e vėshtirė se sa zbulimi i njė dokumenti ėshtė tė jesh nė gjendje ta vlerėsosh atė dhe ta vendosėsh nė kontekstin e tė gjitha ngjarjeve. Njė dokument historik ėshtė si njė pjesėz e lojrave “puzzle” – ai tė fut nė mendime se cila duhet tė jetė pjesėza tjetėr me tė cilėn ajo lidhet. Ai tė bėn tė kėrkosh mė me ngulm detajin tjetėr qė mungon pėr tė plotėsuar tė tėrėn. Prandaj, i gjithė ky kėrkim pėr Konicėn mė ēoi nė disa arkiva, nė Uashington, Filadelfia, Nju Jork dhe Ēikago. Ato qė ishin shkruar deri tani pėr Konicėn, unė i merrja si referencė, por parim im nė kėtė punė ka qenė qė tė mos i besoja asgjėje qė kisha lexuar apo dėgjuar pa e parė me sytė e mi dokumentin. Jam i bindur se burimet arkivore pėr Konicėn nuk janė shterur, sa mė shumė tė kėrkosh aq mė shumė do tė gjesh. Meqenėse Konica kishte korrespondencė me shumė personalitete tė kohės dhe e kishte zakon tė shkruante letra, jam i bindur se duhet tė ekzistojė njė mal i madh korrespondence ende tė pazbuluara, qė i takon periudhės sė tij nė Uashington.

    Pėrse ishte Konica njė ndėr diplomatėt mė tė pėlqyer tė Uashingtonit, ku normalisht shtetet e botės akreditonin ambasadorėt mė tė mirė?

    Ilir Ikonomi: Faik Konica ishte njė njeri mjaft i kulturuar. Kishte njė edukim tė larmishėm qė e kishte marrė nė shkollat e Evropės si dhe mė vonė, nė Harvard. Dinte shumė gjuhė tė huaja – disa thonė 14 – disa prej tė cilave dimė se i pėrdorte shkėlqyeshėm. Njihte mirė linguistikėn, letėrsinė, artin, historinė, etnografinė. Veē kėsaj kishte njė emėr tė madh si njėri prej udhėheqėsve aktivė tė lėvizjes kombėtare shqiptare. Kjo kulturė e gjerė perėndimore dhe pėrvojė e Konicės e bėnte atė tė shihej me respekt nė Uashington nga zyrtarėt, diplomatėt dhe gazetarėt, aq sa pėr tė qarkullonin edhe anekdota. Habia e madhe ishte se, njė shtet i vogėl dhe i varfėr si Shqipėria, kishte si ambasador njė njeri kaq tė ditur. Por Konica nuk ishte thjesht diplomati erudit. Ai e shfrytėzonte kulturėn e tij pėr tė reklamuar vendin e vet me ēdo mėnyrė. Ai jepte intervista nė radion kombėtare amerikane ku fliste pėr Shqipėrinė, tė kaluarėn dhe kulturėn e saj tė vjetėr, jepte ligjėrata nėpėr universitete pėr historinė dhe etnografinė shqiptare dhe shoqėrohej me diplomatė dhe gazetarė tė njohur tė kohės.

    Dy nga personazhet kryesore tė librit tuaj, Konica dhe Mbreti Zog, kanė pasur marrėdhėnie dinamike, herė me miqėsi e herė me armiqėsi mes tyre. Por nga libri ėshtė e vėshtirė tė nxjerrim njė vlerėsim pėr secilin prej tyre nė kėto marrėdhėnie. A nuk meriton lexuesi tė dijė qėndrimin tuaj?

    Ilir Ikonomi : Kėto kanė qenė marrėdhėnie shumė interesante dhe tė ndėrlikuara. Zogu dhe Konica kanė pasur miqėsi qysh gjatė Luftės sė Parė Botėrore, kur tė dy ndodheshin nė Vjenė. Zogu ishte rreth 20 vjet mė i ri se Konica dhe e quante atė “profesor”. Kėta ishin dy personalitete mjaft tė ndryshme nga formimi kulturor por i bashkonte dashuria pėr Shqipėrinė, dėshira pėr ta parė vendin e tyre sa mė mirė. Siē ndodh rėndom, ngjarjet e mėdha dhe rrethanat e vėshtira i afrojnė ose i armiqėsojnė njerėzit, i bėjnė ata tė kenė ndonjėherė dyshime ndaj njėri-tjetrit, qoftė edhe ndaj atij qė dikur e kanė quajtur mik. Shqipėria nuk kishte kohė qė ishte krijuar si shtet dhe pėrballej me dilema tė shumta. Nė libėr, jam pėrpjekur t’i jap portretet e Konicės dhe Zogut ashtu siē kanė qenė, pa zbukurime, pra tėrėsisht mbi bazėn e dokumenteve. Mes tė dyve ka pasur periudha acarimesh. Nė periudhėn 1922-1924, Konica e ngjyente penėn nė helm kur shante Ahmet Zogun. Mė vonė, kur u bė ambasador, publikisht ai e ngrinte nė qiell Zogun, me mendimin se i bėnte reklamė shtetit shqiptar, ndonėse tėrthorazi shfaqte pakėnaqėsi ndaj disa sjelljeve tė tij. Pas vitit 1939, kur Shqipėria u pushtua nga Italia, Konica i nxori nė shesh kėto pakėnaqėsi, por nė fund tė jetės, nė vitin 1942, kur tė dy panė rrezikun e madh qė i kanosej sė ardhmes sė Shqipėrisė deri nė mundėsinė e shuarjes sė saj si shtet, vendosėn tė bashkėpunojnė pėrsėri. Siē shihet, pėrplasja mes tė dyve, qė sigurisht duhet tė ishte edhe njė pėrplasje egosh, u bė e parėndėsishme kur mendon se tė dy ata dėshironin tė mirėn e vendit. Kur Konica vdiq, Zogu shprehu hidhėrim tė sinqertė, madje mori pėrsipėr tė gjitha shpenzimet e varrimit, ndonėse Vatra nuk pranoi. Unė si autor kam dashur ta lė nė dorė tė lexuesit pėr tė gjykuar dhe nuk kam marrė pėrsipėr tė jap vlerėsime personale pėr kėto dy figura. Detyra ime ka qenė tė jem i paanshėm dhe i balancuar nė mėnyrėn e paraqitjes sė fakteve historike.

    A mos jeni treguar mė i ashpėr sa duhet nė trajtimin qė i bėni Konicės dhe Nolit, duke i mėshuar sė tepėrmi armiqėsisė mes tyre, e cila nė fund tė fundit rezultoi tė ishte e pėrkohshme?

    Ilir Ikonomi : Dokumentet historike janė kokėforta. Ato tregojnė pa mėdyshje se Konica dhe Noli kanė qenė armiq pėr njė periudhė jo tė shkurtėr kohe. Nga viti 1925 e deri mė 1937, ata thuajse nuk i kanė folur njėri-tjetrit. Kjo nisi si njė polemikė me shkrime nė shtyp kur nė fuqi nė Tiranė erdhi Ahmet Zogu, i cili pėrmbysi qeverinė e Nolit. Pra, shkak i armiqėsisė u bė ēėshtja nėse duhej mbėshtetur apo jo Zogu. Por nė vitin 1931-32, polemika degjeneroi nė sharje, madje Konica, i cili tashmė ishte bėrė ambasador i Mbretit Zog nė Uashington, ndėrhyri pranė autoriteteve tė larta amerikane qė Noli tė mos lejohej tė shkelte mė nė Amerikė (sepse Noli jetonte nė Hamburg dhe vinte nė SHBA me vizė tė pėrkohshme). Edhe kjo periudhė ėshtė paraqitur nė libėr pa mbajtur anėn e askujt. Duhet theksuar se, si Konica edhe Noli, ishin njerėz mjaft tė ditur, ishin pėrjashtime mes shqiptarėve tė kohės, si nė Shqipėri ashtu edhe mes emigrantėve. Por nuk ka pse tė na duket ēudi qė dy personalitete, edhe pse mjaft tė kulturuara, tė mos kishin trillet e tyre tė karakterit, inatet dhe egot e tyre. Mendoj se pėrshkrimi i hollėsishėm i kėtij rivaliteti tė ashpėr nuk e ul aspak figurėn e tyre, pėrkundrazi e bėn mė tė prekshme nga lexuesi dhe i jep atij njė pėrfytyrim mė tė saktė tė realitetit tė asaj kohe.

    Nė bazė tė dokumenteve qė keni gjetur, a duhet tė arrijmė nė pėrfundimin se polemika mes tė dyve ishte ajo midis njė komunisti dhe njė anti-komunisti?

    Ilir Ikonomi : Argumenti qė Konica u paraqiti zyrtarėve amerikanė ishte se Noli qe njė komunist, por nė tė vėrtetė, armiqėsia kishte tė bėnte me politikėn shqiptare – Konica ishte pro Zogut, pasi sipas tij, Mbreti Zog pėrfaqėsonte qėndrueshmėrinė, ndėrsa Noli, si revolucionar, donte pėrmbysjen e regjimit, me tė cilin kishte hesape tė vjetra. Lidhur me ēėshtjen nėse ishte apo jo Noli komunist, ka pasur mjaft diskutime. Vėrtet Noli e simpatizonte Moskėn dhe kishte qenė i ndikuar nga ide tė majta, bolshevike, por ashtu siē dilte edhe nga raportet qė Departamenti i Shtetit kishte marrė rreth tij, ai nuk ishte anėtar i ndonjė partie komuniste madje nė njė rast ai ishte shprehur se mė mirė tė mos e kishte fare mbėshtetjen morale dhe financiare tė bolshevikėve, sepse ata nuk pėlqeheshin nė Shqipėri. Mė pas, kur erdhi nė Amerikė, ai i deklaroi njė gazete tė Bostonit se e tėrė ajo qė thuhej pėr tė si bolshevik “ishte njė shaka”, pra se ai nuk ishte komunist. Pavarėsisht se ē’ide kishte Noli nė kokėn e tij, polemika dhe rivaliteti me Konicėn ishte nė thelb pėr ēėshtje krejt tė tjera, siē e shpjegova pak mė sipėr.

    Nė kapitullin ku pėrshkruhet vizita e motrave tė Mbretit Zog nė SHBA, nė mars 1938, spikat sidomos pjesėmarrja e princeshave nė meshėn e Nolit nė Boston, ku ishte edhe Konica. Ju

    pėrshkruani njė skenė mjaft interesante pajtimi mes kundėrshtarėve tė vendosur politikė. A e keni menduar kėtė si njė mesazh pajtimi pėr politikėn e sotme shqiptare?

    Ilir Ikonomi : Kjo skenė gati sureale, ku, nė mes tė Bostonit, njė prift ortodoks bekonte tri princesha myslimane dhe lutej pėr tė vėllanė e tyre, me tė cilin kishte qenė armik pėr vdekje, u bėri pėrshtypje edhe gazetarėve tė kohės dhe ajo ėshtė pėrfshirė nė libėr krejt natyrshėm, pa idenė pėr tė dhėnė ndonjė mesazh. Por ai qė dėshiron tė lexojė mes rreshtash, mund tė dallojė disa gjėra. Dua tė them nė parantezė se ishte Mbreti Zog ai qė e afroi Nolin nė fund tė vitit 1933, kur i dha para tė shėrohej nga sėmundja e rėndė, duke bėrė kėshtu njė gjest pajtues. Duket se Zogu ia vlerėsonte atij aftėsitė e mėdha. Tė sotmit mund tė marrin shembull nga kjo. Noli ia shpėrbleu Mbretit duke i pritur motrat e tij me njė meshė madhėshtore, ēka vulosi edhe fundin e armiqėsisė mes tyre. Raste tė ngjashme pajtimi nė historinė tonė mund tė gjesh shumė. Por edhe nė libėr ka disa tė tillė. Aty flitet, pėr shembull, pėr pajtimin e Konicės me Nolin nė vitin 1937, si dhe tė Konicės me Zogun mė 1942. Ashtu si sot, edhe atėherė, politika shqiptare ka qenė mjaft konfliktuale. Por megjithėse ėshtė e vėshtirė tė bėsh krahasime me njė periudhė aq tė largėt, kam pėrshtypjen se mjaft nga personalitetet e atėhershėm, Zogu, Konica dhe Noli, por jo vetėm ata, ishin mė idealistė dhe mė tė ndjeshėm ndaj interesave tė vendit se sa ē’shikojmė tė ndodhė sot. Nė ditėt tona, kur debati politik duhet tė ishte shumė mė i kultivuar, sepse politikanėt bėjnė mjaft udhėtime nė Perėndim, sa nė Romė, Bruksel, Strasburg dhe Uashington, dhe ulen nė biseda me shumė personalitete botėrore, tė vjen ēudi kur shikon acarime tė panevojshme dhe fyerje tė hapura pėr kundėrshtarin me betime pėr tė mos u pajtuar kurrė. Besoj se njė lexues i kujdesshėm i librit “Faik Konica – Jeta nė Uashington”, do tė dijė t’i bėjė vetė krahasimet dhe tė nxjerrė vetė pėrfundime.

    Menjėherė pas pushtimit tė Shqipėrisė nga Italia mė 7 prill 1939, qeveria amerikane vendosi tė vazhdojė ta njohė Faik Konicėn, por pas dy muajsh ia mohoi privilegjet diplomatike. Pėrse?

    Ilir Ikonomi : Mendoj se SHBA shikonte situatėn nė njė vėshtrim mė tė gjerė se sa thjesht interesat e Shqipėrisė. Shqipėria ishte e parėndėsishme pėrpara asaj qė po afrohej, luftės nė Evropė. Nė atė kohė, Amerika bėnte pėrpjekje pėr ta tėrhequr Musolinin nė anėn e vet qė ai tė mos shkonte deri nė fund pas qerres sė Hitlerit, i cili po kėrcėnonte me luftė tė pėrgjithshme. Kuptohet, vazhdimi i njohjes sė Konicės do ta komplikonte kėtė politikė tė amerikanėve. Nga ana tjetėr, Italia fashiste, duke e aneksuar Shqipėrinė, mori pėrsipėr edhe funksionet diplomatike tė shtetit shqiptar, pra tė gjitha pėrfaqėsitė e huaja nė Tiranė u mbyllėn, duke pėrfshirė edhe legatėn amerikane. Uashingtoni u detyrua tė tėrhiqte ministrin e tij fuqiplotė, Hju Grant, nga Shqipėria dhe nuk kishte kuptim qė tė vazhdonte tė njihte pėrfaqėsuesin e Zogut nė SHBA. De jure, SHBA nuk e njohėn asnjėherė pushtimin italian tė Shqipėrisė, sepse ai ishte njė akt i papranueshėm pėr moralin e vendeve demokratike. Kjo doli qartė edhe nė deklaratėn historike pro Shqipėrisė tė bėrė nga Sekretari amerikan i Shtetit, Cordel Hull, mė 10 dhjetor 1942, pak ditė para vdekjes sė Konicės.

    A u befasuat kur zbuluat dokumente qė flisnin pėr marrėdhėniet e fshehta tė Konicės me fashistėt italianė nė Uashington nė vitin 1940? A ju shkoi mendja se Konica e shiti veten pėr para tek italianėt?

    Ilir Ikonomi : Tė them tė drejtėn u befasova kur zbulova se nė mars tė atij viti, italianėt i dhanė Konicės para, tė cilat ai ua kishte kėrkuar vetė. Nė qarqe tė caktuara, madje edhe nė ndonjė libėr tė botuar gjatė periudhės sė komunizmit nė Shqipėri, ėshtė folur se Konica paguhej nga italianėt. Mirėpo, duke qėmtuar nėpėr kėto dokumente, fillova tė zbuloj se e vėrteta nuk ishte aq e thjeshtė sa dukej. Mė lejoni t’jua shpjegoj. Pas pushtimit italian tė Shqipėrisė, legata shqiptare nė Uashington u zhyt nė borxhe tė mėdha. Faturat e saj nuk ishin paguar qysh para pushtimit dhe kėtu hynte edhe rroga dhe pensionet e Konicės, i cili u vu nė njė pozitė financiare tė vėshtirė. Konica nė fillim i kėrkoi Zogut qė t’ia paguante kėto borxhe (Zogu nė atė kohė ishte larguar nga Shqipėria), sepse ato ishin njė detyrim i shtetit shqiptar. Zogu pagoi vetėm njė pjesė tė vogėl dhe kjo e zemėroi Konicėn. Pas disa muajsh, Konica i shkroi letėr Musolinit. Ai u tha italianėve se kėto borxhe ishin njė detyrim i tyre sepse ishte pushtimi italian qė kishte shkaktuar ndėrprerjen e funksionimit tė qeverisė shqiptare. Italianėt pranuan tė paguajnė, Konica i falėnderoi dhe u

    premtoi se do tė shikonte mundėsinė pėr tė qenė i dobishėm nė tė ardhmen. Kėtė thonė dokumentet italiane qė kam zbuluar.

    A u bė ai i dobishėm pėr ta?

    Kjo ėshtė njė histori interesante. Konica shkroi nė atė kohė broshurėn “Sfondi i Konfliktit Italo-Grek”, ku, nė bazė tė dokumenteve historike, shpjegonte se si ishte helenizuar me dinakėri Epiri, dikur shqiptar, dhe se si grekėt ishin pėrpjekur tė ndryshonin raportet e popullsisė nė Ēamėrinė qė banohej nė pjesėn dėrrmuese nga shqiptarė. Kjo broshurė u pa me interes nga italianėt, tė cilėt nė atė kohė pėrgatiteshin tė sulmonin Greqinė dhe u kishin premtuar shqiptarėve se do t’ua kthenin Ēamėrinė. Kėshtu, Konica u bė i dobishėm pėr italianėt, por nė tė vėrtetė ai po e shfrytėzonte kėtė rast pėr tė shprehur, pėrmes njė studimi historik, pikėpamje qė nuk ishin thėnė ndonjėherė nė mėnyrė kaq tė artikuluar. Dhe tė mos harrojmė se kėto pikėpamje shpreheshin nga njė njeri me mjaft autoritet mes amerikanėve. Ky ėshtė njė studim brilant i Konicės qė, pėr fat tė keq, nuk ėshtė pėrmendur shumė, pasi ėshtė parė nga historianėt si propagandė pro-italiane. Pra, nė kėtė rast nuk kuptohej se kush po e shfrytėzonte tjetrin, italianėt Konicėn, duke i kėrkuar tė shkruante kundėr Greqisė, apo Konica italianėt, duke u marrė para pėr tė shlyer borxhet dhe njėkohėsisht duke paraqitur hapur pikėpamjen se Ēamėria duhej t’i kthehej Shqipėrisė. Konica e thoshte edhe vetė, duke cituar Garibaldin, se pėr tė shpėtuar atdheun, nuk kishte rėndėsi nėse bashkėpunoje edhe me djallin.

    Pėrse Faik Konica ishte aq i ndjeshėm dhe vigjilent ndaj Greqisė?

    Sepse ai ishte nga Konica, njė qytezė dikur e banuar nga shqiptarė, por qė Konferenca e Londrės e vitit 1913 ia dha Greqisė. Ky rajon ruante kujtime tė trishtuara nga shpėrnguljet me dhunė tė familjeve shqiptare, prandaj edhe Faiku ishte aq i ndjeshėm. Nė njė rast ai shkruante se “ēfarėdo qė Italia i ka bėrė Shqipėrisė, ka qenė e njė natyre politike; ajo qė Greqia i ka bėrė Shqipėrisė ka qenė mė tepėr se sa diēka politike, njė agresion kundėr shtėpive dhe nderit tė familjeve”. Historia na tregon se edhe mė pas, Greqia nuk hoqi dorė nga synimet ndaj jugut tė Shqipėrisė dhe Konica i trembej shumė kėsaj, prandaj ishte kaq i ndjeshėm.

    Pėr cilėn pjesė tė rrėfimit tuaj do tė donit tė kishit zbuluar mė shumė dokumente?

    Do tė desha tė kisha zbuluar mė shumė nga korrespondenca e Konicės me Mbretin Zog para pushtimit tė Shqipėrisė. Arkivat nuk na tregojnė shumė pėr kėtė periudhė. Unė e di se ata komunikonin me letra dhe telegrame dhe kam gjetur vetėm njė tė tillė si dhe natyrisht telegramet e urimit qė Zogu shkėmbente me Vatrėn. Por njė dorė e mistershme i ka zhdukur tė gjitha tė tjerat. Ēfarė toni kanė pasur kėto letra dhe telegrame? A i jepte Konica kėshilla Zogut? A e kritikonte hapur?

    Ja pėr kėto do tė desha tė kisha zbuluar mė shumė.

    gmetropol
    Where does a thought go when it's forgotten?

  15. #35
    Dashuria e panjohur e Faik Konices

    Gjatė kėrkimeve pėr njė studim lidhur me botėkuptimin kushtetues tė Faik Konicės, rasti e solli qė tė mė binin nė dorė dy burime arkivore krejt tė panjohura, dhe natyrisht me vlerė tė paēmuar pėr studimet koniciane.
    Burimi i parė ishin letrat dhe arkiva e Faik Konicės, tė cilėn e pat shfrytėzuar pjesėrisht Qerim Panariti kur redaktoi dhe botoi librin “Shqipėria, ose Kopėshti Shkėmbor i Evropės Juglindore”. Ndėrsa burimi i dytė ishte arkiva diplomatike e Konicės, tė cilėn e nxorėm nė dritė pėr herė tė parė bashkė me Prof. Dr. Pėllumb Xhufin, nė njė bibliotekė nė Itali nė dhjetorin e vitit tė kaluar, pikėrisht me rastin e 68 vjetorit tė vdekjes sė shqiptarit tė madh.
    Njoftimi pėr zbulimin e arkivės diplomatike tė Konicės u shpall fillimisht nė Gazetėn Dielli nė janar 2011. Tek Dielli filloi edhe botimi i pjesshėm i arkivės sė Legatės Shqiptare nė Uashington.
    Arkiva diplomatik dhe ajo private janė burime thelbėsore pėr librin qė autori i kėtij shkrimi ėshtė duke pėrfunduar, dhe qė paraqet njė vėshtrim tė balancuar edhe pėr aktivitetin diplomatik tė Faik Konicės.
    Eshtė e natyrshme qė tema bukurisė femėrore dhe e dashurisė e pat ngacmuar sė tepėrmi Faikun. Nė njė ese tė panjohur tė tij nė gjuhėn angleze nga arkiva private, qė fatkeqėsisht mbeti edhe kjo e pambaruar, Konica trajton me mprehtėsi dhe mjeshtėri tė rrallė bukurinė femėrore.
    Mirėpo njė ndėr punimet mė tė fuqishme tė tij lirike ėshtė Soneti “Vaj pėr njė vashėz tė vdekur”.
    “Faik Konica edhe poet. Pse jo?”
    Kėshtu do tė shprehej kritiku dhe studiuesi i njohur Kosovar, Sabri Hamiti, nė analizėn pėr pėrshtatjen qė Faiku i bėri himnit revolucionar frėng, La Marseillaise, me titull, “Kushtrimi”, ose “Pėrpara djem tė Shqipėrisė”.
    Sipas Prof. Jup Kastratit, “fondi poetik i Faikut nuk i kalon tė 330 vargjet”. Mirėpo siē parasheh me tė drejtėprofesori i shquar nė veprėn e tij shteruese “Faik Konica” “Me kohė ndoshta, arkivat e pashfrytėzuara do tė na nxjerrin nė dritė edhe tė tjera”. Prof. Kastrati pėrmend “trembėdhjetė vjersha origjinale” tė Faikut “dhe ndonjė tė pėrshtatur nė shqip”. Sipas tij, “poezia e Faikut” “nuk pati ndonjė sukses tė veēantė si nė prozė”. Prof. Kastrati kishte dijeni se Faiku “shkroi poezi nė shqip, por edhe nė anglisht”. Mirėpo ai shtonte se “Kėto [tė fundit] nuk i njoh”. Ai analizon shterueshėm dy sonete tė Faikut nė shqip: “Helenėn e Trojės”, dhe “Diplomatin”. Pėr “Helenėn e Trojės” Kastrati mendon se “duke u nisur nga postulate i njohur qė nė poezi vlen cilėsia artistike, edhe me kėtė poezi tė vetme Konica mund tė pėrfshihet nė radhėn e poetėve tė pėrmendur tė historisė sė poezisė reflekse shqiptare” .
    Deri tani njihen pesė sonete tė Konicės nė gjuhėn angleze. Ndėr ta ėshtė edhe soneti “Diplomati” nė anglisht me titullin “Sonnet on a ceremonious diplomat who was buried alive”, tė cilin Faiku e lexoi nė ceremoninė e marrjes sė “Ēmimit tė Kapeles sė Lartė” nga Shoqata “The Judge” nė Washington nė 3 qershor 1938.
    Nė mbramjen e jetės sė tij me sa duket Faiku e ka pėlqyer dhe e ka lėvruar kėtė model poetik. Sipas Prof. Kastratit, “Helenėn e Trojės” ai e botoi nė 7 shtator 1937.
    Sonetet e tjera nė anglisht janė: janė: “Sonet pėr njė revolucionar ėndėrrimtar”, “Sonet pėr njė gazetar tė shtypit tė verdhė”, soneti “Vlerėsim pėr njė lektor tė shquar”, dhe ai qė po japim sot, soneti “Vaj pėr vashėzėn e vdekur”.

    Soneti “Vaj pėr njė vashėz tė vdekur”

    I botuar pėr herė tė parė prej Qerim Panaritit nė Gazetėn Dielli nė vitin 1952, soneti ėshtė njė vepėr e rrallė poetike. Me njė anglishte tė pėrsosur, Faiku tė jep pėrshtypjen se skalit me art figurėn e njė tė dashure misterioze, duke na hapur ndoshta pėr njė ēast sekretet mė tė thella tė zemrės e tij. Me tė vėrtetė, edhe pse nuk kemi tė dhėna konkrete, soneti nė fjalė duket sikur pėrmban elemente tė forta biografike. Aty duket sikur Faiku pėrpiqet tė ndalė ecjen e pamėshirshme tė kohės, apo ta kthejė mbrapa atė, nė ato momente kur poeti dashuronte vajzėn leshverdhė qė nuk jeton mė. Duket gati-gati si njė “carpe diem” konician i frymėzuar prej odes sė famshme “Carmina” tė Horacit.
    Me njė gjuhė dhe varg shekspirian, ēka ai e njihte shumė mirė, Konica na tregon fatin e “njė ėndrre tė varrosur”, tė njė dashurie tė pakurorėzuar. Vargu i sonetit ėshtė sipas strukturės ABBA- ABBA; CDD; CEE.
    Nė mungesė tė Prof. Kastratit sot, natyrisht u takon ekspertėve tė poezisė dhe kritikės letrare tė sotėm dhe tė ardhėm pėr ta analizuar shterueshėm kėtė kryevepėr tjetėr tė vogėl letrare tė Konicės.
    Me lejen e Diellit po e ribotojmė pėr herė tė pare nė Shqipėri Sonetin e famshėm. Pėr mė tepėr, po e japim atė me kaligrafinė origjinale tė Faik Konicės.
    Soneti ėshtė lexuar nė publik tre herė deri tani. Me 28 prill 2009 u organizua nė Universitetin e Harvardit njė seminar nė kujtim tė Faik Konicės. Seminari u mbajt nė Dudley House, ose nė Shkollėn Pasuniversitare tė Arteve dhe Shkencave, ku vetė Faiku studioi pėr diplomėn Master nė Artet, dhe u drejtua nga Ardeta Gjikola, edhe ajo studente pasuniversitare nė tė njėjtėn shkollė
    Soneti atje u recitua me ndjenjė nga Bledar Zenuni, student nė kolegjin e Universitetit tė Harvardit me prejardhje nga Korēa.
    Pėr herė tė dytė, soneti u recitua nė Universitetin Marin Barleti nė Tiranė, me 15 dhjetor 2010 nga zv. Rektori i tij, Dr. Drita Zela, pas njė ligjėrate pėr Botėkuptimin Kushtetues tė Faik Konicės, tė mbajtur prej autorit tė shkrimit. Ndėrsa pėr herė tė tretė, Soneti u dha sėrish nė anglishte tė kulluar prej znj. Jane Christo, nė Mbrėmjen Poetike “Ca Pika Shiu Ranė Mbi Qelq” tė mbajtur nė Restorantin historik Anthony’s Pier 4 nė Boston me 26 shkurt 2011.
    Teksti i sonetit vjen mė poshtė. Anash nė kėtė faqe jepet edhe me kaligrafine origjinale tė Faik Konicės. Autori i kėtyre radhėve nuk mėton kurrsesi tė japė njė shqipėrim tė Sonetit. Ndaj pėrkthimi ėshtė krejt i lirė dhe jashtė strukturės sė vargut tė sonetit. Shqipėrimi i sonetit u takon tė tjerėve, njohėsve dhe pėrkthyesve tė shquar tė anglishtes letrare, madje edhe dashamirėsve tė Milosaos, ku shquhet pa dyshim, studiuesi dhe pėrkthyesi Xhevat Lloshi, qė na ka dhėnė aq mjeshtėrisht nė shqipe “Kopėshtin Shkėmbor” tė Konicės.

    ZBULOHET ARKIVI DIPLOMATIK i FAIK KONICES

    Pas njė pune tė gjatė dhe kėmbėngulėse kėrkimore, mė 13 dhjetor 2010 u zbulua arkivi diplomatik i Faik Konicės. Ky fond i rrallė dhe shumė i rėndėsishėm arkivor u kėrkua fillimisht nė tre shtete tė ndryshme evropiane, d.m.th. nė Zvicėr, Itali dhe Suedi. Mirėpo ekzistenca e tij nė njė nga institucionet arkivore italiane u konfirmua vetėm nė krye tė vitit tė kaluar.
    I shoqėruar nga historiani i njohur Prof. Pėllumb Xhufi, i nėnshkruari shqyrtoi pėr herė tė parė gjatė mesit tė dhjetorit 2010 dosjet e shumta me dokumente e materiale tė rralla dhe tė panjohura qė mbulojnė vitet 1926-1939 tė arkivės diplomatike tė rilindėsit, eruditit, letrarit dhe diplomatit tė shquar shqiptar Faik Konica.
    Dokumentet e panjohura mė parė pasqyrojnė pulsin e kohės. Ato nxjerrin nė pah njė administratė shqiptare tė gjallė e nė veprim, qė edhe pse i takonte njė shteti tė vogėl e tė ri, ishte mjaft serioze dhe dinjitoze nė raportet e saj me shtete tė tjera subjekte tė hershme tė sė drejtės ndėrkombėtare. Nėpėrmjet njė dokumentacioni diplomatik, pra krejtėsisht zyrtar e herė-herė rutinor, nxjerr kokė megjithatė nervi dhe originaliteti i njė mendjeje tė lirė e kreative, siē qe ajo e Faik Konicės.
    Dokumentet pėrfshijnė shkėmbime me Tiranėn, korrespondenca me konsullatat shqiptare nė Sh.B.A., me zyrtarė tė qeverisė amerikane e pėrfaqėsitė diplomatike tė akredituara nė Washington, nota diplomatike si dhe letra personale tė shtetasve shqiptarė nė SHBA dhe gjetkė, tė gjitha me vlerė tė paēmuar historike dhe juridike.
    Materiali i mėsipėrm me pėrmbledhje dokumentesh do tė zėrė vend tė posaēėm nė monografinė “Faik Konica ne Arkivat Amerikane” tė cilin i nėnshkruari e ka nė pėrfundim dhe e ka kontraktuar pėr botim nė vitin 2011.
    Dokumente tė kėsaj arkive dhe pjesė tė studimit do tė botohen herė pas here dhe ekskluzivisht pėr DIELLI-n nė kuadrin e veprimtarive pėr 100 Vjetorin e themelimit tė VATRES.
    I nėnshkruari falėnderon Universitetin e Masaēusetsit nė Boston, autoritetet italiane dhe amerikane, si dhe sponsorėt nė Sh.B.A. dhe Shqipėri pėr ndihmesėn e dhėnė.

    -Marrė nga Gazetėn Dielli, janar 2011-Agron Alibali, LL.M.
    Mos shkruaj gjė kur je me nerva, sepse, ndėrsa plaga e gjuhės ėshtė mė e keqe se e shpatės, mendo ē’ka mund tė jetė ajo e pendės

  16. #36
    Shpirt Shqiptari Maska e Albo
    Anėtarėsuar
    16-04-2002
    Vendndodhja
    Philadelphia
    Postime
    30,122
    Postimet nė Bllog
    17
    Shqipėtarėt s’e duan shumė punėn

    Faik Konica

    Kėto ditė njė mik na shkruante pėr njė kėmbim fjalėsh qė kish bėrė me njė Shqiptar. -A do tė tė mėsoj shqipen? Jo, or zot, ē’mė duhen mua ato? -Po shqipja ėshtė gjuha tėnde, duhet tė dish ta shkruash. -Unė s’pėrzihem me tė tilla punėra. Fund, e shoh qė s’do. Po thuamė psenė e vėrtetė tė kėsaj mosdashjeje. – Do tė vėrtetėn? Nuk del ulefeja me shqipen.

    S’del ulefeja…! aty ėshtė gjithė puna. Po tė dilte ulefeja tė gjithė ata shqiptarė qė sot mohojnė gjuhėn e tyre do ta gjenin tė mirė, tė bukur tė shijshme…

    Ē’ėshtė kjo e Shqipėtarėve qė, pėrveē ulefesė s’duan gjėsendi? Besoj se ėshtė pėrtimi. Shqipėtarėt s’e duan shumė punėn, qė nga bujqėsia gjer nė tregėti tė madhe ghithė mjeshtėritė duan, pak a shumė, punė dhe mundime. Po pėr kundre, a gjen mė lehtė se tė jetė njeriu “dragat” “memur” “zaptie” a “pasha”?

    Ėshtė e vėrtetė qė tregėtia nė Shqipėri s’bėhet dot, pėrveē nė qytetet afėr detit. Ngarko pėr tregtim ca barrė nga ato “peshqt” e verės aq tė shijshme tė Ohrit pėr t’i shpėnė jashtė. Ca kuaj a mushka, duke shkuar anės pronave, nėpėr rripa e thika, tė ngushta e tė rrezikshme, do tė bien e do tė mbeten nė vent, mė tutje, ndofta do tė dalin kusarėt, tė tė marrin ē’ke e nė mbettė nonjė barrė, do t’a arrihne qėllimin pas shtat a tetė vjet e peshqtė do tė jenė pak tė prishur.

    Prandaj rroftė “ulefeja”.

    Me bie nė ment njė e pashfaqur (anektode) qė rrėfen mirė dėshirėn e Shqipėtarit pėr ulefenė.

    Pesėmbėdhjetė vjet mė parė njoha nė Shqipėri njė fshatarak i cili dėshironte tė bėhej kolhghi. Kish njė arė e njė vreshtė, por s’i punonte e s’kish bukė. Vente hante nėpėr konakėt, duke pritur ulefenė.

    Dhjetė vjet pastaj e poqa pėrsėri, e ngaqė mė ka pasur gjithmotin enda tė kuvendoj me fshtarakėt, e pyeta si vente. S’mbaja dot tė qeshurėn kur mė tha qė priste ulefenė. Dhjet vjet kish pritur edhe s’qe lodhur.

    Me gjith kėtė, le tė mos harrojmė qė Shqipėtari, sado pėrtimtar qė ėshtė, i vihet shpejt punės posa sheh qė puna s’i ka pėr tė vajtur kot. Ndofta keni dėgjuar se kanali i Korinthit, nė Greqi, i cili bashkoi dy dete, u-rrėmih mė shumė prej punėtorėsh shqipėtarė. Punonin, ata djelmt e shėndoshė tė Shqipėrisė, punonin e duke i parė, m’u mbush zembėra me shpresė pėr fatin e Shqipėrisė, se ne komb pėrtimtar, ėshtė komb i ngordhur. Nga tė gjith anėt e Shqipėrisė, gjer nga Prizreni, kishin vajtur tė punojnė.

    Njoha atje njė Gegė, i cili, nė pak kohė, kish mėsuar tė kuvendonte greqishten. Edhe e kuvendonte aqė tė shtrembur e tė shijshme, sa kurrė nė jetė t’ime s’kam qeshur aq, -e u ndamė si miq tė vjetėr.

    Mapo

  17. #37

    Ca Fjalė tė Vogla Pėrpara Njė Monumenti tė Math

    Nga Faik Konica

    Njė ditė dimri, mė 1920, shtypi i Evropės bėri tė njohur se guvernat e Inglisė, tė Francės, dhe t’Italisė, kishin arrirė nė njė marėveshje pėr Shqipėrinė dhe kishin pėrfunduar qė ky vėnt tė ndahej nė mes t’Italianėve, tė Grekėve, e tė Sėrbėve. Dėshpėrimi mė i rėndė kishte mbuluar zėmėrat dhe fytyrat e Shqipėtarėve tė mirė. Ah sikur tė mos ish i sėmurė Uilsoni! ky mendim, kjo fjalė, dilte nga shpirti ynė. Po Presidenti i madh, zėri i lartė, i tė cilit e kishte shpėtuar njė tjetėr herė Shqipėrinė, lėngonte nė shtrat, i thyer dhe i mbaruar. Fati pėrkrahte shtrėmbėrin’ e politikanėve t’Evropės; Shqipėria ish e dėnuar pėr vdekje, dėnimi do tė zbatohej doemos, as njė rėzė shprese s’ndritte prej gjėkundi. Po e papritura ngjau: Ra rrufeja mu nė tryezė ku vjedhėsit e lirive dhe mundonjėsit e popujve tė vegjėl bėjin planet e tyre.

    Kjo rrufe ishte zėri, aq kohė i pushuar, i Uilsonit. Presidenti i sėmurė, i mbėrthyer nė shtrat tė lėngimit, u ngrit pėr gjysmė dhe e para fjalė qė tha ishte pėr tė kundėrshtuar copėtimin e Shqipėrisė: – Qėndroni! ėshtė padrejtėsi ajo qė doni tė bėni! ka edhe Shqipėria tė drejtėn tė rojė! – Fjalė monumentale, tė larta e tė pavdekura si majat e Alpeve, tė cilat fryjtin anė mbanė tė botės njė erė tė paqme nėpėr qelbėsirat e politikės sė poshtėr. Ndėrgjegjja e njerėzisė e njohu pėrsėri zėrin e madh, edhe u drodh nga gėzimi: se Uilsoni, duke mbrojtur Shqipėrinė, nuk mbronte njė popull vetėm: mbronte gjithė popujt, se mbronte parimin qė edhe popujt e vegjėl e tė pafuqishėm kanė tė drejta si popujt e mbėdhenj e tė fortė. Politikanėt zvarranikė t’Evropės qėndruan; hoqėn duart nga plaka; ca nga turpi, mė tepėr nga frika, u penduan; planin e tyre e hodhėn nė shportė; dhe Shqipėria mbeti e pacopėtuar.

    Jemi tė bindur se ēdo shqiptar di dhe kupton ē’borxh tė madh i kemi Uilsonit. Nė qoftė se ka ndonjė Shqipėtar qė s’mer vesh se shpėtimi dhe liria e vėndit tij i detyrohen kryesisht Uilsonit, ai nuk ėshtė njeri dhe duhet tė kemi mėshirė pėr verbėrinė dhe errėsirėn qė i ka mbuluar trutė.

    Gjithė shqiptarėt duhet t’i ngrenė Uilsonit njė monument tė pavdekur nė zėmėrat e tyre. Edhe po t’ish i vogėl pėr tė tjerėt, Uilsoni duhej tė ish i madh pėr shqiptarėt. Po madhėsia e tij ėshtė e pėrgjithėshme; ėshtė njė madhėsi nga ato qė s’mohohen. Edhe atje ku ka bėrė gabime, – gabimet e Uilsonit janė prej njeriu fisnik. Ka dashur nė Gjermani vetėm prishjen e njė sistemi qė ai e gjykonte si tė lig; s’ka dashur shkatėrrimin e popullit gjerman: qė nuk e ndaloi dot, ėshtė mjerimi dhe jo faji i tij. Drita, qė Uilsoni shtiri nė ndėrgjegjet e njerėzve, do tė shkaktojė mė nė fund shėllbimin e gjithė popujve. Parimet qė ka mbrojtur me aq shkėlqim – ēlirimin dhe bashkimin e gjithė popujve, tė mėdhenj e tė vegjėl – do tė jenė ungjilli i ri i njerėzisė sė nesėrme. Pėrpara kėtij profeti tė idealismės e tė vėllazėrisė, mė tė famshmit burra Shteti duken qesharakė, njerėzit e tipit tė Napoleonit duken fare tė vegjėl. Qė t’i gjejė njė shok Uilsonit, dikush nė Evropė pėrmėndi jo vetėm Linkolnin, po dhe Krishtin. Njė gjė ėsht e sigurtė: qė Uilsoni ėshtė njė nga udhėheqėsit mė tė lartė e mė fisnik qė kanė ndritur udhėn e njerėzisė.

    Dielli, 7 shkurt 1924 6 f. 4.

  18. #38
    Shpirt Shqiptari Maska e Albo
    Anėtarėsuar
    16-04-2002
    Vendndodhja
    Philadelphia
    Postime
    30,122
    Postimet nė Bllog
    17
    Tė gėlltiturat e fialėve tė ra

    Faik Konica

    Folmė shumė herė te Albania pėr fialėt e ra, qi hyjnė nė gjuhė shqipe, tė cilat rėfyen se nukė munt tė qėndrojnė nė gjuhė tonė n’atė fytyrė qė kanė nė burim, po duhet ndrohen, tė gėlltietn, tė honepsen. Fjalėt e ra nė njė gjuhė janė si buka qi, me tė hyrė nė trup tė njeriut, honepset. Nuk ėshtė punė tė marim fialė tė huaja e t’i lemė ashtu si janė nėmiet tė fialėve shqipe, si bėjnė disa shokė tė Demir Onbashit, tė cilėt, nė kaush tė zptieve gjer die, duan tani tė rinė n’Olymopė e tė na rėfejnė si shkruhet shqipja e mirė.

    Kėto mėndime mė vėrtiteshin edhe njė herė nė kryet, kur pashė nė fletore tė Parisit L’Europeen, njė artikull nėn titllin Lufta kundrė fjalėve frėnge nė Gjermaniė prej z. Guillaume Apollinaire.

    Ky artikull meriton tė vihet re. Auktori, si pėrmėnd se sa shumė fjalė frėngjishte pėrdoren nė Gjermaniė e mė tė shumat herė pa nevojė, se ato fialė ndodhen edhe nė gjermanishtenė tė folur, duke dbuar fialėt nga rėnjė frėnge, si a propos, adieu, au revoir, pardon, etj. Nė fialė e huaj a s’kish tė shoqen gjermnisht, perandori preu a vuri tė presin fialė tė ra. Nė pakė kohė nuk arrijtin tė gjitha kėto: perandori fliste kulluar, i shtrėngoj edhe tė tierėt tė flasin kulluar pėrpara tij. Njė ditė, duke pritur njė shtatbėrės (statuire), goditit qi ky pėrdori fialėn Repreduktionen. Perandorit s’i erdhi mirė: “Pse, i tha, pėrdor njė fjalė frėnge, kur ke fialėn gjermanishte Widegerabe (e prapėdhėnė)?

    Q’ahere nisi tė lėnėt e fialėve frėngjishte mėnjanė. U bėnė shoqėria pėr kėtė qėllim. Vanė njerės nė tė gjithė hanet e iu lutnė ēdo zoti ta heqė fialėn Hotel pėr tė vėnė Hof a Gasthof nė vėnt. Fiala Charcuterie (vėnt ku shitet mish derri) zuri nė mė tė shumat vise tė hiqet e tė pėrdoret fiala Schėeinmetzgerei.

    Nė vėnt tė Telephon, thonė kudo tani Fernsprecher (larkfolie a tejzė). Pėr Accoucheuse thonė Hebamme (mamiė).

    Po tė vesh nė njė qėndrim t’udhės sė hekurt e tė kėrkosh ein Billet, nėnurdhėrit kanė porositė tė tė pėrgjigjen se duhet thėnė Fahrkarte (tejkartėm, udhėkartė). Monument thohet tani Denkmal (pėrkujtesė) kudo veē n’Austriė. Njė letr’ e schrieben. Fernschreiben (tejshkruanj) nė pakė kohė do tė marė vėndin e telegraphieren. Socieeta (shoqėritė) u lėshua fare pėr Gesellschaft. Advocat s’ka mė, po Rechtanėalt( dreqtmpronjės).

    Pėrveē kėtyre fialėve tė ēporura, z. Guillaume Apolliniare rėfen si fialėt frėngjishte, q’u pa me udhė qė duken mė tepėr gjermanishte. Pėr tregim, Lieutenant, Corps, Buffet, Concert, Officer, Charlatan, etj. etj. u bėnė Leutnant, Korps, Bufett, Konzert, Scharlatan, etj.

    Kėshtu, popujtė qi kanė marėzinė ta pėrziejnė e ta ēorbėsojnė gjuhėn e tyre si ne, mundin tė marin njė mėsim nga kjo udhė e arėsyeshme, qė zuri komb i math e mė i dishmi i Europės.

    Albania, 1903/6

  19. #39
    Shpirt Shqiptari Maska e Albo
    Anėtarėsuar
    16-04-2002
    Vendndodhja
    Philadelphia
    Postime
    30,122
    Postimet nė Bllog
    17
    Njė vizitė nė shtėpinė e Faik Konicės

    Nė tė njėjtin qytet ngrihen shtėpitė e gjyshit dhe nėnės sė Ali Pashė Tepelenės. Ato ofrojnė pamje tė braktisjes dhe humbjes sė shkėlqimit tė dikurshėm

    Msc. Dorina Arapi

    Por ajo ēka ėshtė mė e rėndėsishmja nė kėtė qytet tė vogėl dhe qė unė ndihesha mė e lidhur me to ishte shtėpia e Zenel Beut dhe Hamkos, gjyshit dhe nėnės sė Ali Pashė Tepelenės, si dhe shtėpia e Faik Konicės, por qė nė qytet kjo e fundit njihet e emėrtuar si shtėpia e Hysein Siskos. Kėto dy banesa tė mėdha u pėrkisnin familjeve mė tė pasura myslimane tė qytetit tė Konicės. Duke pasur fatin tė qėndroja disa ditė nė kėtė qytet, fillova tė pyes qytetarėt rreth kėtyre dy shtėpive. Pėr shtėpinė e Hamkos, qytetarėt ishin mė se tė informuar pėr vendndodhjen e saj dhe tė gjithė e njihnin si nėna e Ali Pashės dhe me shumė lehtėsi tė tregonin shtėpinė. Madje, dhe me njė farė bindjeje, thoshin se kishte qenė njė grua shumė e njohur pėr kohėn e vet dhe e fuqishme, ashtu siē pohohet nėpėr libra, Hamko pat qenė njė grua me njė bukuri mahnitėse, ku i gjithė qyteti asokohe fliste pėr bukurinė e saj, madje i kishin thurur dhe kėngė. Shumė djem e patėn kėrkuar pėr grua, por ai qė arriti tė martohej me tė ishte Veli Bej Tepelena. Nga martesa e tyre lindi Aliu dhe vajza e tyre, Shanisha. Roli i Hamkos nė jetėn e djalit tė saj, ka qenė vendimtar. Ashtu siē shkruan Richard A.Davenport nė librin e tij “Jeta e Ali Pashė Tepelenės, vezir i Epirit”(1837), Ali Pashai do t’i shprehej njė konsulli francez ku thoshte se nėna e tij e bėri burrė dhe vezir ashtu siē pėrmenden dhe fjalėt e saj drejtuar tė birit se ai, i cili nuk mbron pasurinė e tij, meriton ta humbė atė. Lidhja e Pashait me tė ėmėn ka qenė tejet e fortė dhe vendimtare nė krijimin e figurės sė vezirit tė Janinės.

    Njė tjetėr shtėpi, e cila gjendej nė afėrsi tė shtėpisė sė Hamkos, ishte shtėpia e Faik Konicės, shtėpia ku ai u lind, jetoi vitet e para tė fėmijėrisė derisa shkoi nė shkollė tė mesme. Faik Konica ėshtė njė nga figurat mė tė rėndėsishme tė kulturės, letėrsisė dhe historisė sonė kombėtare. Ai ishte prozator, publicist, estet, i cili u diplomua nė Universitetin e Harvardit pėr letėrsi. Konica ishte kryetar i shoqatės “Vatra”, ishte njė ndėr udhėheqėsit e grupit pėrfaqėsues nė konferencėn e ambasadorėve nė Londėr, si dhe ministėr i Shqipėrisė nė SHBA. Kaloi vitet e para tė fėmijėrisė sė tij nė Konicė dhe nga pėrshkrimet e tij duket se ka qenė i lidhur me shtėpinė e tij me njė lloj nostalgjie e malli qė e mundoi gjatė gjithė jetės sė tij.

    Pėr shtėpinė e Faik Konicės, asnjė njeri nuk kishte njohuri se ku mund tė ishte dhe ku mund tė ndodhej. Rastėsisht, njė ditė nė kafenė e rrapit e cila ndodhej nė qendrėn e qytetit, duke bashkėbiseduar me njė shqiptar me origjinė nga Leskoviku, ai mė tregoi se shtėpia e Faik Konicės ndodhej nė pjesėn e sipėrme tė qytetit. Ajo faktikisht nė qytet njihej si shtėpia e Hysein Siskos, vėllait tė vogėl tė shkrimtarit. Personi nė fjalė, filloi tė mė shpjegonte ashtu siē e kuptonte ai, pėr njė shtėpi tė rrėnuar, ku dallohej njė oxhak i madh. U lumturova shumė dhe menjėherė shkova ta shoh. Nuk mund tė humbja kurrsesi njė gjė tė tillė. Atė pasdite, njė shi i lehtė kishte freskuar disi qytetin e vogėl. Njė shqiptar, qė punonte e jetonte aty me familjen e tij prej vitesh, na shoqėroi tė shihnim shtėpinė e Faik Konicės. Ai na shpjegoi se falė shiut, rreth shtėpisė nuk mund tė dilnin gjarpėrinj. Duke qenė se ishte njė vend plot rrėnoja e barishte tė larta e plot myshk, mund tė ishte njė terren i favorshėm pėr shfaqjen e tyre. Pasi kaluam gardhin e hekurt dhe barishtet e larta, vėshtrova me entuziazėm shtėpinė e Konicės. Pėr fat tė keq, ndėrtesa kishte mbetur nė gjendje tė mjeruar. E dėmtuar gjatė kohės sė tėrmetit, sot kjo rezidencė e madhe ėshtė tejet e rrėnuar. Pėr shumė vite me radhė ajo ishte pėrdorur si shkollė e mesme. Ndjeva keqardhje pėr shtėpinė duke menduar pėr figurėn e lartė tė kombit tonė. Teksa e sheh, dallohet ngrehina e njė rezidence tė madhe qė ka humbur shkėlqimin. Familja e Konicės kishte qenė asokohe njė nga mė tė pasurat familje shqiptare myslimane tė kohės. Ndėrtesa ishte njė shtėpi e madhe, ku mungonte ēatia e ku muret ishin tė larta e prej guri, tė rrethuara me lule zvarranike. Kati i parė i shtėpisė ishte i ndėrtuar me blloqe guri tė rregullta drejtkėndore, ndėrsa kati i dytė ishte me gurė jo tė rregullt dhe me njė ngjyrė disi tė errėt. E tėrė shtėpia kishte njė ton gri nė umbra, ku nė sfondin e maleve dukej sikur zhytej akoma mė shumė nė njė atmosferė mistike e tė humbur nė kohė. Hyrja kryesore e shtėpisė ishte njė portė me njė hark tė plotė e tė konsiderueshėm, i cili rrethohej nė pjesėn e sipėrme nga njė tjetėr hark gurėsh drejtkėndorė. Nė pjesėt anėsorė tė sipėrme tė portės, gjendeshin dy pllaka guri tė shkruara nė arabisht. Nga kėrkimet e mia falė miqve tė mi, tė cilėt mund ta deshifronin, u arrit tė lexohej se nė njėrėn pllakė ėshtė shkruar nė arabisht njė sure pėr mbarėsi, ndėrsa te pllaka tjetėr ėshtė shkruar data e ndėrtimit tė banesės sipas kalendarit islam, e cila pėrkon me 19 safar 1261 dhe me kalendarin tonė 26 shkurt 1845. Arkitektura e shtėpisė pėrngjason me atė epirote, qė tė kujton shtėpitė e gurta tė Epirit e me kulla tė larta e tė fortifikuara. Nga pamjet satelitore nė “Google”, duket qė shtėpia ka njė planimetri nė formėn e U-sė. Nė cepin juglindor gjendet kulla, tė cilėn e dalloja me vėshtirėsi ndėrmjet trarėve qė zaptonin shtėpinė. Ndoshta ky grumbull trarėsh mund tė ishte struktura e ēatisė. Brendėsia e ndėrtesės ishte e mbushur me gurė, me shumė barishte e myshqe dhe dukej qė kishte prani lagėshtie. Kjo shtėpi dallohej qė mund tė kishte qenė mjaft e madhe. Sapo hyje brenda, nė tė majtė dhe nė tė djathtė, dalloheshin nga 3-4 shkallė, tė cilat zbrisnin e tė ēonin nė dy porta me harqe. Ndoshta kėto dy porta mund tė bėnin lidhje me pjesėn e poshtme tė shtėpisė ose mund tė kenė qenė hambare.

    Sipas studimeve tė kryera, para tėrmetit, shtėpia e Faik Konicės kishte nė katin pėrdhes 7 dhoma dhe nė katin e parė kishte 6. Thuhet se ka pasur mure tė larta e tė mbuluar me lule kacavjerrėse, dyert e dritaret kanė qenė prej druri, si dhe dhoma kryesore e tavani kanė qenė tė dekoruar me gdhendje druri dhe tė pasur me elemente dekorative e ndoshta tė realizuar nga mjeshtrit dru gdhendės tė zonės. Kopshti i shtėpisė ka qenė i mbushur me lule tė ndryshme, me shatėrvanė guri tė gdhendur qė ftonin njerėzit nė njė atmosferė tė kėndshme dhe aristokrate.

    Sipas autobiografisė sė Faik Konicės, ashtu siē shkruan dhe gazetari Ilir Konomi nė librin e tij, Faik Konica binte nė fis me Aliun, gjyshi i Ali Pashė Tepelenės ishte katragjyshi i Faik Konicės.

    Shtėpia e Zenel Beut dhe e Hamkos ishte disa hapa mė sipėr se ajo e familjes sė Konicės. Nė pamje tė parė, shtėpia e Hamkos, ashtu siē e thėrrisnin tė gjithė e siē njihej, ishte njė ndėrtesė me tė vėrtetė impresionuese. Ajo ishte nė pėrmasa shumė mė tė mėdha nė krahasim me atė tė familjes sė Konicės. Qė nė momentin e parė mė dha pėrshtypjen e njė familjeje tė fuqishme e tė pasur tė asaj kohe. Zeinel Beu kishte qenė njė nga vendasit myslimanė mė tė pasur tė qytetit, i cili kishte pasur prona dhe nė Selanik. Sipas studimeve qė janė kryer, duke qenė se kishte mjaft pasuri, pėr shkak tė sigurisė sė tij shtėpia ka pasur hyrje-dalje sekrete pėr t’u mbrojtur nga sulme tė ndryshme. Qė nė pamje tė parė, rezidenca shfaqet madhėshtore me muret e saj rrethuese dhe portėn e hyrjes kryesore, e cila mban njė hark tė plotė e tė lartė. Harku i portės ishte i gjerė, i rregullt dhe i rrethuar me tre breza harqesh tė tjerė. “Pėr nga stili i ndėrtimit dhe ornamentet e pėrdorura nė harkun e jashtėm tė hyrjes, kjo gjė ėshtė cilėsuar si njė traditė qė pėrdorej zakonisht nėpėr kisha dhe shtėpi tė Epirit”. (Njė takim me qytezėn e Konicės, Dhionisios Dhim Tacis, Konicė, 1993)

    Interesante ishin disa daltime e vizatime qė gjendeshin nė brezin e mesėm tė harkut te porta e jashtme ku pasqyroheshin rozeta, kalorės, ēekiēė, skuadra qė ishin mjete tė gurėgdhendėsve, sėpata, shpata, bimė dhe ndoshta kaligrafi arabe. E ndėrtuar nė pjesėn e sipėrme tė qytetit tė Konicės, shtėpia e Hamkos duket sikur mbėshtillet nga malet e larta tė qytetit. Ajo ēka mbetur nga e gjithė kjo ndėrtesė ėshtė kulla mbrojtėse, njė pjesė e shtėpisė, disa kolona guri, si dhe muret rrethuese. Sipas studimeve tė kryera, shtėpia e Hamkos filloi tė ndėrtohej nga mesi i shekullit XVIII nga babai i saj, Zenel Beu, dhe me kalimin e kohės u shtuan dhe hapėsira tė tjera. Nė pjesėn e saj perėndimore gjendet kulla e cila ėshtė ndėrtuar nė vitin 1843 dhe ėshtė restauruar nė vitet ‘97-‘98. Gjatė viteve janė bėrė ndėrhyrje tė shumta si ndėrrimi i ēatisė duke ruajtur stilin e kohės, ndėrrimi i mureve, konservimi i harqeve tė shtėpisė dhe i oxhakut, si dhe kthimi nė gjendje funksionale i portave dhe i dritareve. Nė projektet e shumta tė bashkisė pėr shtėpinė e Hamkos mendohet tė realizohet njė muze pėr figurėn e Ali Pashės.

    Dėshira pėr tė vėnė nė dukje kėto momunte, vjen si njė reflektim ndaj tyre, duke qenė se ato flasin diēka pėr historinė e dy figurave shqiptare. Duke menduar figurėn e lartė tė Faik Konicės dhe kontributin e tij pėr Shqipėrinė, si dhe duke menduar figura historike si ajo e Ali Pashė Tepelenės, qė paraqet njė periudhė tė rėndėsishme tė historisė sonė, e ndjeva si diēka qė tė vjen natyrshėm ta shprehesh e ta bėsh ditur. Duke u larguar nga qyteti i Konicės, ndjeva njė lloj keqardhjeje. Ato ditė korriku nė kėtė qytet, kishin qenė pėr mua tė mbushura me kuriozitet, me njė sfond historik qė do tė mbeten nė kujtesėn time pėr njė kohė tė gjatė.

    Shqip

  20. #40
    Shpirt Shqiptari Maska e Albo
    Anėtarėsuar
    16-04-2002
    Vendndodhja
    Philadelphia
    Postime
    30,122
    Postimet nė Bllog
    17
    Konica sipas Nolit

    E kam takuar Konicėn pėr herė tė parė mė 1909. Ishte diēka qė nuk kam pėr ta harruar kurrė. Mė kishte shkruar nga Londra se do tė vinte nė download (10)Boston i veshur me kostum shqiptar. Ideja ishte qė tė dilte fotografia e tij nė gazetė dhe tė shfrytėzohej rasti pėr tė propaganduar ēėshtjen kombėtare shqiptare, e cila ka qenė pasioni i gjithė jetės sė tij. Unė mbeta i shtangur. Si prift ortodoks i modės sė vjetėr, nė atė kohė unė vetė mbaja njė mjekėr tė gjatė tė zezė, pėr tė cilėn mė duhet tė pranoj se nuk u pėlqente djemve tė Bostonit. E merrja me mend se sa do tė dėfreheshin ata djem po tė mė shihnin duke ecur me njė burrė tė veshur me fustanellėn shqiptare.
    Ndonėse nuk kisha parė kurrė ndonjė fustanellė greke, njė lloj fundi i balerinave. Unė isha i shkurtėr e i bėshėm, Konica ishte i gjatė e i thatė, kėshtu qė tė dy do tė dukeshim si Don Kishoti me Sanēo Panēėn tė arratisur nga ndonjė cirk. Sa u habita kėtė herė kur pashė se djemtė e Bostonit e harruan gjithēka lidhur me mjekrėn time dhe thjesht zunė tė shihnin Konicėn me adhurim. Atėherė e kuptova se fustanella shqiptare nuk ishte fustanellė qesharake greke, por diēka qė i ngjante kiltit tė skocezėve dhe se i pėrshtatej shumė njė burri tė pashėm si Konica. Meqė ra fjala, lexuesi mund ta gjejė nė librin e Konicės ndryshimin ndėrmjet kostumit grek dhe veshjes shqiptare: ėshtė e vėrtetė se grekėt e kanė pėrshtatur nga shqiptarėt, por ata u pėrpoqėn ta stėrhollojnė saqė e bėnė njė veshje grash me aq sa mundėn. Veshja e Konicės nuk ishte e vetmja gjė qė mė habiti.
    Thjesht mbeta pa mend, kur ai nisi tė mė “mėsonte” pėr ēdo gjė nė botė. Ishte njeri me kulturė tė lartė. Gijom Apoliner, njė shkrimtar dhe mik i tij, e ka quajtur “enciklopedi shėtitėse” qė e fliste frėngjishten si njė francez. Njė shkrimtar tjetėr, Zhyl lė Metrė, ka shkruar pėr tė: “Ky i huaj qė e shkruan kaq mirė gjuhėn tonė”. Si studiues i pasionuar i muzikės, Konica e adhuronte shumė Vagnerin. Njė nga gjėrat e para qė bėri ai pasi u takuam, ishte tė mė tregonte pėr Vagnerin dhe operat e tij. Me kėshillėn e tij e pashė pėr herė tė parė Parisfalin, kur u dha mė 1910 nė Boston. Nė varrimin e tij, tridhjetė vjet mė vonė, duke e ditur se sa shumė e donte Vagnerin, iu luta organistit tė luante muzikėn e Vagnerit nga kreu deri nė fund. Ka disa fakte qė mungojnė nė librin e papėrfunduar tė Konicės, fakte pėr Shqipėrinė, qė i kam mėsuar prej tij. Pėr shembull, Konica flet pėr krenarinė e malėsorėve shqiptarė. Zonja Durham e pranon kėtė nė librin e saj “Brenga e Ballkanit”.
    Kur pėrshkruan shpėrndarjen e ndihmave nė Maqedoni gjatė dhjetėvjeēarit tė parė tė shekullit tė njėzetė, ajo na tregon se si gratė fshatare e rrethonin ditė e natė, duke i kėrkuar ushqime dhe rroba. Ata vendoseshin rrotull shtėpisė ku banonte ajo dhe nuk largoheshin derisa tė merrnin diēka. Edhe kur u shpjegoi se nuk kishte mė asgjė pėr t’u dhėnė, ato nuk shkuleshin. Kur zonja Durham vajti nė Shqipėri, priste qė t’i ndodhte njėsoj. Pėr habinė e saj, askush nuk iu afrua pėr t’i kėrkuar ndihmė. Konica pėrmend edhe faktin se zonja Durham ka qenė njė adhuruese e madhe e amvisės shqiptare.
    Ajo mendonte se vetėm amvisa holandeze mund tė krahasohej me tė pėr pastėrtinė. Zonja Durham kishte tė drejtė. Mjafton tė shkosh pėr vizitė nė shtėpitė e shqiptarėve nė Shtetet e Bashkuara dhe mund ta shohėsh dallimin ndėrmjet amvisės shqiptare dhe shumė prej fqinjėve tė saj qė nuk janė shqiptarė. Njė gjė qė e ka lėnė jashtė Konica ėshtė fakti qė fqinjėt ballkanas e italianė kanė shpifur se shqiptarėt janė tė egėr e tė pamėshirshėm. Zonja Durham na thotė se kjo nuk ėshtė e vėrtetė. Ajo kishte parė fshatarėt sicilianė se si i rrihnin pa mėshirė kuajt dhe gomerėt, por kurrė nuk kishte qenė dėshmitare se si njė shqiptar rrihte njė kafshė. Unė e kam vėnė re edhe vetė kur kam udhėtuar me kalė nė Shqipėri. Sa herė vinim te ndonjė copė rrugė e vėshtirė, ishim tė detyruar tė zbrisnim dhe kafsharėt gjithnjė pėrdornin fjalėt pėrkėdhelėse pėr t’u dhėnė zemėr kafshėve, si pėr shembull: “Hajde, vėlla. Ec, or bir; Nuk ėshtė dhe kaq e vėshtirė. Do ta kalojmė”.
    Njė shpifje tjetėr e pėrhapur nga fqinjėt tanė, ėshtė se shqiptarėt qenkan njerėz qė nuk u shtrohen ligjeve. E vėrteta ėshtė krejt e kundėrt. Ata u shtrohen shumė mė tepėr se gjithė fqinjėt e tyre. Statistikat e rajoneve tė policisė nė qytetet amerikane ku ka shqiptarė, dėshmojnė qartė se ata janė nga grupet mė tė mira ndėr tė gjithė tė ardhurit e huaj. Pėrvoja ime e gjatė mė ka vėrtetuar se shqiptarėt u binden ligjeve nė Shqipėri po ashtu siē u binden nė Shtetet e Bashkuara. E keqja ėshtė se, kur fqinjėt e Shqipėrisė pėrpiqen tė shkelin tėrėsinė e saj tokėsore, atėherė shqiptarėt “e paligj” ngrenė krye. Kur pėrshkruan pamjet e bukura tė Shqipėrisė, Konica pėrmend shumė turistė tė huaj qė e kanė admiruar kėtė vend. Njė emėr, qė megjithatė mungon, ėshtė ai i prozatorit, dramaturgut dhe kritikut muzikor francez, Roman Rolanit, i cili nė njėrin nga librat e vet flet pėr “kodrat e bukura tė valėzuara tė Shqipėrisė”. Unė pėr vete i kam soditur nga maja e malit Tomor dhe nga kėshtjella e Krujės, kryeqyteti i vjetėr i Skėnderbeut. Nuk kam parė gjithė jetėn time gjė mė tė bukur.

    Mjaft shtesa mund t’i bėhen kapitullit tė Konicės pėr vetitė luftarake tė shqiptarėve. Pėr shembull, kalorėsit shqiptarė u bėnė proverbialė nė gjithė Europėn pas vdekjes sė Skėnderbeut. Gjithė mbretėrit dhe sundimtarėt e Italisė, Francės, Britanisė sė Madhe kanė marrė kalorės tė lehtė shqiptarė pėr ushtritė e tyre. Konica mė ka thėnė njė herė se nė shekullin e shtatėmbėdhjetė, kur francezėt kėrkonin tė lavdėronin njė kalorės, shpreheshin: “E nget kalin si njė shqiptar”.

    Kemi disa dokumente italiane, qė flasin pėr kalorėsinė shqiptare dhe qė na shpjegojnė se si Skėnderbeu e shpėtoi mbretin Ferdinand tė Napolit me kalorėsinė e vet tė lehtė. Sipas dėshmisė sė historianėve bashkėkohės, Ferdinandi e kishte humbur davanė kur e braktisėn banorėt feudalė dhe u bashkuan me Rene Anzhuanė, qė ishte rivali i tij francez dhe qė pretendonte fronin e Napolit.
    Dihet mirė se ushtritė mercenare tė Rilindjes asnjėherė nuk bėnė ndonjė betejė tė vėrtetė. Ata kujdeseshin jo pėr lavdinė ushtarake, por pėr pagat. Zakonisht krijohej njė komitet i pėrbashkėt i tė dy ushtrive rivale dhe vendoste kush do tė shpėrblehej me fitoren. Pėr shembull, kur njėra nga ushtritė kundėrshtare kishte epėrsi tė padyshimtė si numėr, asaj i jepej fitorja pa e zgjatur shumė. Kur ushtritė ishin tė barabarta nga numri dhe komiteti nuk mund tė merrte vesh se cila palė mund tė fitonte, atėherė kurdisej njė betejė e shtirė, nė tė cilėn nuk dėmtohej ose nuk vritej askush, me pėrjashtim tė ndonjė aksidenti. Por kjo manovėr shėrbente pėr tė ndihmuar komitetin e pėrbashkėt qė tė merrte njė vendim.
    Diēka e ngjashme ndodhi kur Skėnderbeu zbriti nė Itali me kalorėsinė e vet tė lehtė.
    Komandanti i ushtrisė kundėrshtare konti Piēinino dhe Skėnderbeu rregulluan njė betejė tė tillė tė shtirė pėr tė parė se cila nga tė dyja ushtritė do tė kishte mė shumė shanse pėr tė marrė fitoren. Dy reparte tė zgjedhura nga ushtria shqiptare dhe italiane bėnė njė paraqitje tė kalorėsisė dhe tė aftėsisė luftarake. Shqiptarėt e fituan ndeshjen dhe kėshtu u mbyll gjithė kjo histori. Italianėt asnjėherė mė nuk e kundėrshtuan epėrsinė e kalorėsisė shqiptare. Natyrisht, me turret ishte njė punė krejt tjetėr. Atėherė Skėnderbeut i duhej tė bėnte beteja reale dhe tė arrinte fitore reale. Turqve nuk u bėnte pėrshtypje asnjė paradė.
    Skėnderbeu ka qenė, padyshim, njė gjeneral i madh dhe ai meriton nderime tė mėdha pėr kryqėzatėn e tij heroike kundėr turqve. Por ne nuk duhet tė harrojmė se edhe ushtarėt e tij meritojnė pjesėn e tyre tė nderit. Kryengritja shqiptare e viteve 1910 – 1912 kundėr turqve tregoi se luftėtarėt e ēetave shqiptare ende e ruanin trimėrinė dhe forcėn e gjallė qė kishin dėshmuar nė kohėt e vjetra nė Skėnderbeun. Vetėm pėr vetėm ata i mundėn turqit, marshuan nė Selanik dhe e detyruan qeverinė turke t’u jepte autonominė. Pas disa muajsh iu desh gjithė kombeve tė Ballkanit qė tė bashkoheshin pėr t’i mundur po ata turq. Mė 1920 atje u pėrsėrit po ajo histori e pėrjetshme.
    Shqipėrinė e kėrcėnonte copėtimi. Italia kishte pushtuar Vlorėn dhe prapatokėn e saj deri nė Gjirokastėr. Fqinjėt e tjerė kėrkonin copat e tyre sipas traktatit tė fshehtė tė vitit 1915. Vetėm njė zė u ngrit pėr tė kundėrshtuar, ai i president Wilson. Por ai mjaftoi pėr tė ngritur kombin. Malėsorėt shqiptarė tė bregdetit jugor qenė tė parėt qė u ngritėn, pastaj i ndoqėn edhe tė tjerėt. Brenda pak muajve italianėt u hodhėn nė det dhe u detyruan ta linin Vlorėn dhe rrethin e saj. Rreth njėzetė vjet mė vonė, mė 1940 grekėt, pothuaj shtatė herė mė tė shumtė si numėr sesa shqiptarėt, nuk mundėn ta pėrsėritnin kėtė marifet, ndonėse kishin mbėshtetjen e flotės angleze dhe tė forcave ajrore angleze, qė i penguan italianėt tė sillnin pėrforcime.
    Tani disa fjalė pėr vendin e Konicės nė historinė e Shqipėrisė sė sotme. Si mysliman dhe si pėrkrahės i njė familjeje tė vjetėr aristokratėsh nga Shqipėria e jugut, Konica kishte tė gjitha mundėsitė qė tė fitonte poste tė larta nė Perandorinė Turke, ku Shqipėria bėnte pjesė, qė pas vdekjes sė Skėnderbeut. Nė tė vėrtetė, shumė shqiptarė tė tjerė gjatė shekujve ishin ngjitur nė postet mė tė larta tė Perandorisė Turke. Pėr shembull, kur Konica ishte i ri, Vezir i madh ose kryeministri i Perandorisė Turke ishte Ferid Pasha, njė shqiptar nga Vlora.
    Por kjo karrierė nuk e tėrhiqte Konicėn. Ai mendonte se misioni i tij ishte tė luftonte pėr pavarėsinė e Shqipėrisė. Nga viti 1897 deri mė 1912, dy nga pionierėt mė tė shquar tė pavarėsisė sė Shqipėrisė kanė qenė Konica dhe Shahin Kolonja, botuesit e dy revistave shqiptare, qė dolėn jashtė: “Albania” dhe “Drita”, pėrkatėsisht.
    Gjatė sundimit turk shqiptarėt kishin harruar gjithēka pėr lavdinė e tyre tė kaluar nėn Skėnderbeun. Konica ka qenė njeriu qė e rizbuloi dhe e popullarizoi Skėnderbeun e flamurin e tij, shqipen e zezė dy krenare nė njė fushė tė kuqe. Ky flamur u bė simbol i pavarėsisė kombėtare dhe mė nė fund u ngrit nė Vlorė mė 1912 nga Ismail Qemali kur Shqipėria u shpall shtet i pavarur.
    Konica ėshtė quajtur si krijuesi i prozės moderne shqipe. Kur unė vendosa tė bashkohesha me kryqėzatėn pėr pavarėsinė e Shqipėrisė, e para gjė qė mė bėri pėrshtypje ishte mungesa e plotė e veprave letrare shqipe me vlera artistike. Por kur vajta nė Egjipt mė 1903, njė atdhetar shqiptar, Spiro Dineja, mė dha vėllimet e revistės “Albania” nga viti 1897 deri mė 1903. I lexova tė gjitha nga faqja e parė deri tek e fundit dhe atėherė e mėsova se nė shkrimet e Konicės ne e kishim atė qė na duhej: letėrsinė e mirė shqipe. Pėr mė tepėr, Konica zbuloi dhe popullarizoi shqiptarė tė veprimtarisė letrare si Kristoforidhi, Mitkoja, Fishta dhe Zako Ēajupi. Me kėshillėn dhe udhėzimet e tij, unė pėrktheva disa vepra nga Shekspiri, Ibseni, Edgar Alan Poeja dhe Don Kishotin e Servantesit. Tė gjithė autorėt shqiptarė qė vijnė pas Konicės janė nxėnėsit e tij, duke pėrfshirė dhe shkruesin e kėtyre radhėve.

    MAPO

Faqja 2 prej 3 FillimFillim 123 FunditFundit

Tema tė Ngjashme

  1. Faik Konica per here te pare ne nje film
    Nga StormAngel nė forumin Kinematografia dhe televizioni
    Pėrgjigje: 3
    Postimi i Fundit: 17-05-2012, 14:05
  2. Konica s’e meriton te jepet nė shkolla, Vazhdimi i Degradimit Kulturor
    Nga Collectivemind nė forumin Aktualitete shoqėrore
    Pėrgjigje: 30
    Postimi i Fundit: 06-02-2009, 11:39
  3. Suedia dhe suedezėt nė veprat e shkrimtarėve shqiptarė
    Nga Ullmar Qvick nė forumin Enciklopedia letrare
    Pėrgjigje: 11
    Postimi i Fundit: 10-03-2005, 07:10
  4. Faik Konica
    Nga Loti i kristalt nė forumin Enciklopedia letrare
    Pėrgjigje: 6
    Postimi i Fundit: 08-10-2003, 13:24
  5. Fishta, Lahuta, Konica dhe Xhuvani.
    Nga Brari nė forumin Historia shqiptare
    Pėrgjigje: 0
    Postimi i Fundit: 15-12-2002, 05:28

Regullat e Postimit

  • Ju nuk mund tė hapni tema tė reja.
  • Ju nuk mund tė postoni nė tema.
  • Ju nuk mund tė bashkėngjitni skedarė.
  • Ju nuk mund tė ndryshoni postimet tuaja.
  •