Parid Derani

[Brari]

gazeta shqiptare
------------------------
DOSSIER

Historia e tragjike e Deranit, shkodranit që vuajti për më shumë se një çerek shekulli në burgjet komuniste, pasi kishte luftuar me çetat legaliste të Abaz Kupit

Parid Derani: "Si i kalova 28 vjet në burgjet e Enverit"


--------------------------------------------------------------------------------

Dashnor Kaloçi

Edhe pse gjatë periudhës së Luftës kisha marrë pjesë me armë në dorë me çetat zogiste të udhëhequra nga Abaz Kupi, komunistët që erdhën në pushtet në dhjetorin e vitit 1944, në fillim nuk më ngacmuan fare. Por peripecitë e mia filluan në 19-korrik të vitit 1946-të kur u arrestova si pjestar i grupit të organizatës "Bashkimi-Demokrat" që kryesohej prej Sami Qeribashit. Në atë organizatë unë kisha hyrë prej disa muaj së bashku me shokët e mij: Abdullah Berberi, Petrit Berisha dhe Akil Basha e të tre ishim angazhuar në hedhjen e trakteve që ishin hartuar prej krerëve të asaj organizate, në të cilat bëhej thirrje për bojkotimin e zgjedhjeve të 2 dhjetorit 1945. Ky ishte dënimi i parë i imi, sepse më pas unë u arrestova edhe dy herë të tjera në vitet 1955 e 1979, ku u dënova edhe me 23-vjet të tjera, duke vuajtur kështu plot 27-vjet e tetë muaj në burgjet e regjimit komunist të Enver Hoxhës". Njeriu që flet dhe dëshmon për herë të parë për "Gazetën", është 77-vjeçari Parid Derani me banim në Gelsenkirschen Herle të Gjermanisë, i cili rrëfen gjithë historinë e familjes së tij dhe se si i vuajti për më shumë se një çerek shekulli në burgjet e Shqipërisë komuniste.

Paridi arrestohet nga italianët
Pasi kishte vazhduar mësimet në shkollat tetëvjeçare dhe të mesme në Bari e Romë të Italisë së bashku me vëllanë e tij Akilin, Parid Derani u kthye në Shqipëri në vitin 1942 së bashku me shumë studentë të tjerë shqiptarë që asokohe ndiqnin mësimet në shkollat italiane. Pas ardhjes në Tiranë, Paridi u lidh me një grup shokësh që ishin angazhuar në lëvizjen antifashiste dhe kishin kryer aksione konkrete kundër italianëve. Lidhur me angazhimin e tij në atë lëvizje, 77-vjeçari Parid Derani dëshmon: "Kur u kthyem në Tiranë në vitin 1942 së bashku me vëllanë tim Akilin, u lidhëm me një grup shokësh të cilët kishin kohë që kishin filluar angazhimin e tyre në lëvizjen antifashiste. Ndër shokët më aktiv të grupit ku bënim pjesë unë e Akili, ishte Sandër Jorgani, (djali i një tregtari të madh tiranas) i cili na ofroi në atë grup ku bënin pjesë edhe disa shokë të tjerë tiranas. Në shtatorin e vitit 1942, Sandër Jorgani na thërriti mua dhe vëllanë Akilin dhe shkuam në Pezë ku bëmë roje gjatë kohës që zhvillohej Konferenca. Gjatë asaj kohe atje bashkë me ne kanë bërë roje edhe vëllezërit Keçi e disa të rinj të tjerë tiranas, sepse në atë kohë nuk ishin të ndarë komunistët nga nacionalistët. Po kështu mora pjesë në demostratën e madhe që u bë kundër italianëve, ku nxorri syrin e reja komuniste Liri Belishova dhe aty jam arrestuar e u dërgova në burgun e Tiranës. Në atë burg si përgjegjës për celulën komuniste ishte Koci Xoxe, ndërsa unë flija afër me Pal Doçin (me origjinë nga Mirdita) vëllai i të cilit, Marku, kishte qenë ushtarak i Monarkisë së Zogut dhe mik i ngushtë i babait tim Gjonit. Nga ai burg ne u liruam pas disa muajsh dhe kur dola qëndrova disa kohë në shtëpi dhe aty nga fundi i vitit 1943 u bashkova me çetat e Legalitetit që udhëhiqeshin nga Abaz Kupi, i cili e kishte qëndrën në fshatin Xibër. Në atë kohë vëllai im, Akili, ishte me çetën zogiste të Musa Picarit që vepronte në zonën e Prezës. Në përbërje të çetave legaliste që komandoheshin nga Abaz Kupi, unë kam marrë pjesë në disa beteja, siç ishte ajo e zhvilluar në Krujë kundër forcave italiane pak ditë pas Konferencës së Mukjes. Aty nga nëntori i vitit 1944 kur luftohej për çlirimin e kryeqytetit, unë kisha ardhur në shtëpi në Tiranë pasi isha i sëmurë rëndë nga një ftohje. Si rezultat i asaj sëmundje unë nuk munda që të ikja nga Shqipëria së bashku me vëllanë tim Akilin, i cili erdhi për të më marrë me vete", kujton Parid Derani për aktivitetin e tij me forcat zogiste gjatë periudhës së Luftës.

Dënimi i parë me "Bashkimin Demokrat"
Edhe pse Parid Derani gjatë periudhës së Luftës kishte marrë pjesë me çetat legaliste të major Abaz Kupit, komunistët që erdhën në pushtet në fundin e 1944-ës, në fillim nuk e ngacmuan fare atë. Por peripecitë e Paridit filluan në vitin 1946 pas angazhmit të tij në organizatën "Bashkimi-Demokrat", e cila ishte një grupim antikomunist që synonte të krijonte opozitën e vërtetë demokratike ndaj Partisë Komuniste Shqiptare që drejtonte vëndin. Lidhur me këtë Paridi dëshmon: "Në atë organizatë unë kisha hyrë prej muajsh së bashku me Abdullah Berberin, Petrit Berishën dhe Akil Bashën, me të cilët kishim shpërndarë traktet që kishin hartuar krerët e asaj organizate me rastin e zgjedhjeve të 2 dhjetorit 1945. Si rezultat i atij aktiviteti unë u arrestova më 19 korrik të vitit 1946 dhe bashkë me 17-të shokët e tjerë, përbënim grupin e parë të rinisë nacionalistë që nxirrej në bankon e të akuzuarëve nga ana e regjimit komunist. Në dhjetor të po atij viti ne dolëm në gjyq dhe unë u dënova me pesë vjet burg, ndërsa Abdulla Berberi, Petrit Berisha e të tjerët u dënuan me nga dhjetë vjet. Unë e vuajat të gjithë dënimin që m'u dha nga gjykata dhe u lirova nga burgu në vitin 1951 pasi kisha lënë pas tmerret e Kënetës së Maliqit, Vloçishtit, Jubë-Sukthit etj", kujton Parid Derani dënimin e tij të parë në vitin 1946, pasi ai ishte angazhuar në organizatën "Bashkimi-Demokrat" të kryesuar prej Sami Qeribashit.

Dënimi i dytë në 1955, 16 vjet
Ato pesë vjet burg që Derani i vuajti deri në vitin 1951, ishin dhe zanafilla e odisesë së tij të gjatë në burgjet komuniste, sepse pas asaj do të fillonte edhe një kalvar tjetër vuajtjesh për të cilat ai kujton: "Pasi u lirova nga burgu i parë, punova si punëtor krahu dhe hidraulik në qytetin e Tiranës. Por ajo nuk zgjati më shumë se katër vjet, sepse në vitin 1955 unë u arrestova përsëri së bashku me disa shokët të tjerë si Tush Berisha, Skënder Jeniçeri, Zef Perolli e ndonjë tjetër që nuk më kujtohet emri. Arsyeja e arrestimit ishte sepse ne deshëm të arratiseshim nga Shqipëria me anë të një varke që kishim gjetur në Kepin e Rodonit, e cila ishte mbytur që gjatë vitebve të Luftës. Pasi e nxorrëm nga fundi i detit atë varkë ushtarake jugosllave dhe e bëmë gati për lundrim, u arrestuam nga Sigurimi i Shtetit pasi dikush nga brenda na kishte spiunuar. Unë u dënova me 16-vjet burg dhe e vuajta të gjithë dënimin pasi isha përsëritës dhe për ne nuk kishte falje. Pasi dola nga burgu në vitin 1971, fillova përsëri punë si punëtor krahu në ndërrmarjet e Tiranës, ku nuk më ndaheshin njerzit e Sigurimit që më ndiqnin pas në çdo hap që bëja", kujton 77-vjeçari Parid Derani lidhur më dënimin e tij të dytë në vitin 1955 kur ai u arrestua pasi me disa shokë kishin tentuar të arratiseshin nga Shqipëria.

Dënimi i tretë në 1979, shtatë vjet
Edhe pas lirimit nga burgu i dytë, vuajtjet dhe peripecitë për Parid Deranin nuk kishin mbaruar, sepse ai u arrestua përsëri për herë të tretë në vitin 1979-të. Lidhur me këtë ai kujton: "Pasi kisha punuar për tetë vjet në punë të rënda krahu në ndërrmarjet e Tiranës, në shtatorin e vitit 1979 u arrestova përsëri, sepse mua nuk më ndahej hija e "armikut të popullit" me të cilën isha damkosur prej komunistëve që në vitin 1946. Arrestimi im i tretë ishte nga më të tmerrshmit që kisha hequr, sepse gjatë hetuesisë më kanë torturuar në mënyrën më çnjezore. Përveç shumë akuzave që më bëheshin si agjitacion e propagandë, tentativë arratisje etj, një nga më të rëndat ishte ajo ku më kërkohej të pranoja se unë kisha thënë se: " Enver Hoxha nuk thith ajër si të gjithë njerzit e tjerë, por thithë gjakun e viktimave të tij". Gjatë hetuesisë u përdorën të gjitha makinacionet që unë të dënohesha rëndë, por si përfundim unë nuk pranova asgjë dhe u dënova vetëm me tetë vjet burg të cilin e vuajta në Spaç, Bulqizë dhe në kampin e Shënkollit të Tales në rrethin e Lezhës. Nga ai kamp u lirova në vitin 1986 duke përfituar një vit nga amnistia që dha Ramiz Alia për ne të burgosurit politikë asokohe. Edhe pas daljes nga burgu, përsëri isha objekt i ndjekjeve dhe survejimeve të Sigurimit të Shtetit, i cili më kishte futur në listat e tij të zeza që nga viti 1946 ", e përfundon rrëfimin e tij tragjik 77-vjeçari Parid Derani, ish-pjetari i çetave zogiste të Abaz Kupit, i cili vuajti për 27 vjet e tetë muaj në burgjet e regjimit komunist të Enver Hoxhës. Aktualisht Paridi jeton familjarisht në qytetin Gelsenkirchen Herle të Gjermanisë, ku është vendosur që nga korriku i vitit 1990-të kur iku nga Shqipëria me hapjen e ambasadave, pasi në atdheun e tij e gjithë jeta i kishte shkuar burgjeve.

----------
Major Gjon Derani, ushtaraku i Zogut që themeloi Xhenjon


--------------------------------------------------------------------------------

Origjina e hershme e familjes së Parid Deranit, është nga fshati Shkjez dhe të parët e asaj familje kanë zbritur në qytetin e Shkodrës aty nga vitet '30-të të shekullit XVIII-të. Ajo familje deri aty nga fillimi i Luftës së Parë Botërore është njohur me mbiemrin Shkjezi që ka qenë dhe mbiemri i vërtetë i tyre dhe në atë kohë, babai i Paridit i cili quhej Gjon, e ndërroi mbiemrin duke e bërë Derani. Gjoni u lind në vitin 1878 në fshatin Shkjez dhe ishte një nga të vetmit burra të asaj familje që kishte mbetur gjallë, sepse burrat e tjerë të atij fisi ishin shuar nga hasmëria që kishin pasur me fisin Sykaj. Një nga arsyet që Gjoni e ndërroi mbiemrin mendohet se ka qenë edhe ajo për të shpëtuar nga hasmëria që kishte pasur familja e tij me Sykajt. Në fillimet e shekullit të kaluar Gjon Derani u shkollua në Kolegjin Saverian të qytetit të Shkodrës dhe aty rreth viteve 1915-16-të ai shkoi në Austri ku ndoqi një shkollë ushtarake në qytetin e Gracit në degën e Xhenjos. Pas mbarimit të asaj shkolle dy vjeçare, Gjoni u kthye në Shqipëri dhe gjatë periudhës së Luftës së Parë Botërore ai shërbeu si përkthyes pranë ushtrive Austro-hungareze në qytetin e Shkodrës. Me mbarimin e asaj lufte, Gjoni u largua nga Shqipëria për në Gjermani ku studjoi edhe dy vjet të tjera duke u specializuar në degën e inxhinjerisë ushtarake për ndërtimin e rrugëve dhe urave. Pas diplomimit ai u kthye në Shqipëri dhe u inkuadrua në Ushtrinë Kombëtare me gradën e togerit. Në vitin 1920-të kur u mbajt Kongresi i Lushnjes, Gjoni ishte një nga katër komandantët e Batalioneve që u caktuan për të shoqëruar pjestarët e Kongresit për në Tiranë. Nga viti 1920-të e deri në vitin 1924 Gjoni shërbeu në armën e Xhenjos në Tiranë dhe ai ishte një nga themeluesit e asaj arme ku vetë personalisht u mor me ndërtimin e atij reparti godinat e të cilit ndodhen edhe sot në Lindje të kryeqytetit. Në Lëvizjen e Qershorit të vitit 1924 Gjon Derani mbajti anën e forcave fanoliste për arsye se ai kishte mik të ngushtë Luigj Gurakuqin, me të cilin i kishin shtëpitë ngjitur në qytetin e Shkodrës. Kur Ahmet Zogu u kthye në pushtet në dhejtorin e vitit 1924 ai e thërriti Gjonin në Pallat dhe i tha: "Më vjen mirë që ke qëndruar këtu dhe nuk ke ikur si shumë ushtarakë të tjerë, sepse Shqipëria ka nevojë për oficerë trima dhe të zgjuar". Pas atij takimi Zogu nxorri dekretin dhe e emëroi Gjonin përsëri në armën e Xhenjos në Tiranë. Në vitin 1921 Gjoni u martua me Gjystina Berishën, (e motra e Rrok Berishës) familja e së cilës kishte ardhur nga Shkupi në Shkodër pas masakrave të serbëve. Nga ajo martesë atyre u lindën dy djem: Akili (1922) dhe Paridi (në 1925). Akili deri në vitin 1935 vazhdoi mësimet në Liceun e Korçës dhe atë vit së bashku me Paridin shkuan për të ndjekur shkollat në Itali. Shkas për dërgimin e tyre në Itali, u bë Mbreti Zog i cili ia sugjeroi atë gjë major Gjon Deranit, pasi Akili me Paridin i kishin prishur tubat e ujsjellësit që furnizohej Pallati Mbretëror. Të dy vëllezërit Derani, Akili me Paridin, pasi ndoqën për disa kohë mësimet në Bari, shkuan dhe i vazhduan ato në Romë ku i jati i tyre iu kishte blerë një apartament. Ata u kthyen në Shqipëri në vitin 1942 së bashku me shumë studentë të tjerë shqiptarë që ndiqnin në atë kohë shkollat në Itali. Nga viti 1924 e deri në vitin 1939 kur Italia kreu agresionin fashist ndaj Shqipërisë, Gjon Derani shërbeu në armën e Xhenjos dhe jetoi familjarisht në Tiranë në një vilë që ndodhet edhe sot në Rrugën e Kavajës, pranë Bllokut të Ambasadave. Më shtatë prill 1939, major Derani e përcolli Mbretin Zog deri në kufirin me Greqinë dhe më pas ai u kthye në Tiranë. Pas disa kohësh Gjoni u inkuadrua në Batalionin "Dajti" dhe e braktisi atë kur u dërgua për të luftuar në frontin me Greqinë në vitin 1940-të. Si rezultat i dezertimit nga ajo luftë, Gjoni u mbajt disa kohë nga italianët në një kamp në afërsi të Vorës dhe më pas ai iku që andej dhe me gjithë bashkëshorten shkuan në Itali ku kishin dy fëmijët e tyre. Gjoni u kthye përsëri në Shqipëri në vitin 1942 dhe gjatë periudhës së Luftës nuk u përzie fare me punët e politikës. Në ditët kur zhvilloheshin luftimet për çlirimin e Tiranës, Gjoni u arrestua nga komunistët dhe pasi u mbajt për disa muaj në hetuesi, doli në gjyq dhe nuk u dënua fare, sepse u bënë rreth 50-të deklarata në favor të tij si i pafajshëm. Pas lirimit nga hetuesia Gjonit iu sekuestruan dy vila me gjithë plaçka dhe ai punoi në punë të ndryshme si punëtor krahu. Ai vdiq në vitin 1975 pasi për shumë vjet së bashku me gruan e tij u internuan në një barake në Guroren e Linzës. Djali i madh i Gjonit, Akili, i cili në vitet e Luftës njihej si një nga futbollistët më të mirë të vëndit, në nëntorin e vitit 1944 u largua nga Shqipëria së bashku me shumë eksponentë të tjerë të Ballit dhe Legalitetit. Nga Italia, Akili shkoi në Egjypt ku mori pjesë në Luftën kundër Izraelit, në përbërjen e batalionit të shqiptarëve që shkuan atje në ndihmë të Mbretit Faruk. Kur mbaroi ajo luftë, Akili shkoi në Liban ku për disa kohë luajti futboll me përfaqësuesen e atij vëndi dhe më pas emigroi në Kanada e SHBA ku dhe vdiq në Las Vegas në vitin 1998. Ushtaraku i Monarkisë, Gjon Derani, ka pasur edhe një motër (Liza Brozi) e tre vëllezër të tjerë: Lukën, Lazërin dhe Jakun. Luka i cili ishte diplomua për Teologji në Itali dhe Austri, vdiq në vitet '30-të pasi shërbeu për shumë vjet si famullitar në fshatrat e Shkodrës. Lazëri ka punuar në Tiranë si specialist i këpucëve me porosi dhe ai ka vdekur në vitin 1980-të. Ndërsa vëllai i vogël Jaku, gjatë viteve të Monarkisë shërbeu si oficer në degën e Kufirit me gradën e majorit dhe ai vdiq në një spital të Italisë në vitin 1955, pasi u kurua për 12-vjet.

---------


mendime..


Kjo seria e Dashnor Kalocit mbi familjet e njohura eshte nji thesar i vertet per njohjen e njerezve dhe Historise..
Ne shkrimin e sotshem me la te habitur dhe kjo fraze..

"""Në Lëvizjen e Qershorit të vitit 1924 Gjon Derani mbajti anën e forcave fanoliste për arsye se ai kishte mik të ngushtë Luigj Gurakuqin, me të cilin i kishin shtëpitë ngjitur në qytetin e Shkodrës. Kur Ahmet Zogu u kthye në pushtet në dhejtorin e vitit 1924 ai e thërriti Gjonin në Pallat dhe i tha: "Më vjen mirë që ke qëndruar këtu dhe nuk ke ikur si shumë ushtarakë të tjerë, sepse Shqipëria ka nevojë për oficerë trima dhe të zgjuar". Pas atij takimi Zogu nxorri dekretin dhe e emëroi Gjonin përsëri në armën e Xhenjos në Tiranë."""

Ja nji fakt qe tregon dhe nji here fisnikerine e Ahmet Zogut.

Cfare burre i madh ka qene.. Ai ishte model i shqiptarit te vertete.

Bolsheviket tane puniste jo vetem "armikun" nuk e falnin por shokut me te cilin kishin pastruar morrat ne mal kur ishin partizan e kishin ngrene nji thes me kripe bashk nuk ja kursenin plumbin per nji fjale goje..

Ku ti gjejme sot njerez si Ahmet Zogu??