Si e shkatėrroi komunizmi familjen "Boletini"




Dėshmia e Isa Boletinit, nipit tė heroit: "Hakmarrja e regjimit komunist ndaj familjes sonė filloi qė nė vitin 1943, kur komunistėt shkodranė tė udhėhequr nga Vasil Shanto, vranė me atentat djalin e Isės dhe babanė tim Adem Boletinin. Si rezultat i politikės tė ndjekur nga Beogradi dhe Tirana komuniste, qė pas vrasjes sė gjyshit nė 1913, nga familja jonė u vranė apo ekzekutuan 15 vetė dhe dhjetė tė tjerė kaluan vite tė tėra nė burgje dhe internime"

Hakmarrja e sllavo-komunistėve ndaj familjes sė njohur tė Isa Boletinit, filloi qė nė nėntorin e vitit 1943, kur komunistėt shkodranė tė udhėhequr nga Vasil Shanto vranė me atentat babanė tim nėnkolonel Adem Boletinin, djalin e tretė tė Isės i cili kishte mbaruar Akademinė Ushtarake nė Vjenė.

Pas kėsaj si nė Mitrovicė ku jetonte pjesa mė e madhe e Boletinėve, ashtu edhe nė Shqipėri, familja jonė u gjėnd nėn njė persekucion tė egėr dhe barbar nga regjimet komuniste tė Titos dhe tė Enver Hoxhės. Nga ky represion i paparė qė u ndoq ndaj djemėve, nipave dhe mbesave tė Isa Boletinit, numri i tė vrarėve dhe tė ekzekutuarėve nga familja jonė arriti nė 15 vetė dhe dhjetė tė tjerė vuajtėn pėr vite tė tėra nė burgjet e tmerrshme tė Serbisė dhe Shqipėrisė. Regjimi komunist i Enver Hoxhės ndaj familjes sė Boletinėve ndoqi po atė politikė tė cilėn kishte ndjekur pėr shumė vjet regjimi komunist i Titos dhe si rezultat i kėsaj vetėm nė vitin 1962-in, Isa Boletinit iu akordua titulli i lartė i Heroit tė Popullit. Edhe pas kėsaj familja jonė vetėm njė herė pati ftesė zyrtare pėr tė shkuar nė Vlorė nė pėrvjetorėt e ditės sė ngritjes sė Flamurit dhe nė 1981 kur u inagurua monumenti i gjyshit tim Isa Boletinit nė Shkodėr, familjen tonė nuk e thirrėn, duke na thanė se na kishin harruar". Njeriu qė flet dhe dėshmon pėr "Gazetėn" ėshtė 67-vjeēari Isa Boletini, (nipi i Isa Boletinit) ish-mėsues i Edukimit Fizik, Mjeshtėr Sporti dhe arbitėr ndėrkombėtar i volejbollit, i cili rrėfen se si u trajtua familja e tij si nga regjimi komunist i Titos nė Jugosllavi, ashtu dhe nga ai i Enver Hoxhės nė Shqipėri. Po si filloi hakmarrja e regjimit komunist tė Tiranės ndaj familjes sė Isa Boletinit dhe kush ishin viktimat e asaj familje qė u ekzekutuan, vranė, burgosėn dhe internuan tė nxitur politika zyrtare e Beogradit? Lidhur me kėto e fakte tė tjera nga historia tragjike e familjes Boletini, na njeh rrėfimi i nipit tė tij Isa Boletinit tė ri, i cili e ka ndjerė vetė mbi shpatullat e tij peshėn e rėndė tė dhunės sė regjimit komunist tė Enver Hoxhės.

Genocidi komunist mbi Boletinėt
Po si qėndron e vėrteta ndaj vrasjes sė djalit tė Isa Boletinit nga komunistėt shkodranė nė 1944-ėn dhe cili ishte qėndrimi qė mbajti regjimi komunist ndaj kėsaj familje pas mbarimit tė Luftės? Lidhur me kėtė Isa Boletini i ri dėshmon: "Vrasja e babait tim nėnkolonel Adem Boletinit, u krye nė 23 nėntor tė vitit 1943 nga komunistėt shkodranė tė udhėhequr nga Vasil Shanto. Ajo vrasje u nxit dhe u urdhėrua nga komunuistėt serbė qė nė atė kohė drejtonin dhe Partinė Komuniste nė Shqipėri, si shenjė hakmarrje ndaj gjyshit tim Isa Boletinit i cili luftoi pėr vite me rradhė ndaj serbo-malazezėve. Nė atė kohė vrasja e Ademit, u prit me indinjatė tė madhe nga gjithė populli i Shkodrės qė e dėnoi atė akt barbar, sepse Adem Boletini shėrbente si ushtarak dhe nuk ishte pėrzier asnjėherė nė politikė. Ndonėse unė nuk kam qenė mė shumė se nėntė vjeē, e mbaj mėnd shumė mirė varrimin madhėshtor, qė i bėri populli i Shkodrės babait tim Ademit, ku edhe rinia Antifashiste e qytetit u detyrua dhe solli kurorėn e saj. Qė nga ajo kohė, pėr tė mbulaur atė krim dhe indinjatėn e madhe tė popullit tė Shkodrės, komunistė hapėn fjalė se gjoja Adem Boletini ishte vrarė pa dashje dhe shėnjestra e atentatit kishte qenė major Ndrec Prenga, Qarkomandanti i Xhandarmėrisė sė Shkodrės. Po kjo gjė u hodh poshtė po prej tyre nga dy traktet qė ata hodhėn menjėherė pas asaj vrasje. Nga ato dy trakte, mė kujtohet si tani vetėm i pari qė ne mundėm ta gjenim, ku pėr vrasjen e babait flitej vetėm nė dy rreshtat e fundit. Aty thuhej: "Adem Boletini nuk ishte i dėnuar me vdekje nga PKSH, por qėndrimi i tij me major Ndrec Prengėn ishte i pajustifikeshėm", kujton Isa Boletini rreth vrasjes sė babait tė tij Ademit, qė ishte dhe djali i tretė i Isa Boletinit.

Kalvari i Boletinėve nė Shqipėri
Qėndrimi qė mbajti regjimi komunist i Tiranės pas vitit 1944 ndaj familjes sė djalit tė Adem Boletinit, tregoi mė sė miri se vrasja e Adem Boletinit kishte qenė e paramenduar prejt tyre dhe jo gabimisht ashtu si u pėrpoqėn ta paraqesnin ata. Lidhur me kėtė hedh dritė dėshmia e Isa Boletinit i cili shprehet: "Sikur tė mos mjaftonte ekzekutimi i babait tonė Ademit, regjimi komunist qė erdhi nė pushtet nė 1944, i nxitur nga politika zyrtare e Beogradit vazhdoi hakmarrjen ndaj familjes sė Isa Boletinit. Kėshtu nė vitin 1947 u arrestua nėna ime Adile Bekteshi, e cila vuajti pesė vjet nė burgjet e skėterrės komuniste, ku nga kushtet e kėqia mori dhe disa sėmundje tė cilat nuk iu ndanė deri sa vdiq. Burgosja e nėnės sime nga komunistėt erdhi si pasojė edhe e faktit se motra e saj ishte bashkėshortja e Jup Kazazit, njėrit prej antikomunistėve mė tė njohur i cili nė 1947 organizoi dhe revoltėn e armatosur qė kishte si synim pėrmbysjen e regjimit komunist. Pas dėnimit tė nėnės sonė, gjykata dha vendimin edhe pėr sekuestrimin e pasurisė, ndonėse ne nuk kishim asnjėlloj pasurie dhe nė Shkodėr banonim tek shtėpia e dajės, mjekut tė njohur Dr. Selaudin Bekteshit. Deri aty nga fillimi i viteve 60-tė, pėr ne si familje u nxorrėn tre vendime qė tė largoheshim nga Tirana. Herėn e tretė ne qėndruam tė fshehur pėr njė muaj dhe u desh ndėrhyrja e dajės sonė Dr. Bekteshit qė tė kthehej urdhėri qė ishte dhėnė pėr dėbimin tonė nga Tirana. Edhe pas kėsaj, qėndrimi i regjimit komunist ndaj familjes sonė ka qenė elastik nė varėsi tė konjiukturave politike. Kėshtu kishte shumė raste qė mua mė largonin nga Arsimi dhe mė dėrgonin tė punoja si puntor. Po kėshtu dhe vėllai Enisi i cili mezi mundi tė diplomohej si mjek (nėn kujdesin e dajės Dr. Bekteshit) pasi dy vjet shkollė i bėri natėn, ndonėse ishte mjek i njohur tre herė e kanė pushuar nga puna dhe e dėrgonin nė morg. Qėndrimi i regjimit komunist ndaj familjes sonė ndryshoi vetėm pas vendosjes sė monumentit madhėshtor tė Isa Boletinit nė qytetin e Shkodrės nė vitin 1981, ku nė inagurimin e tij familjen tonė nuk e thirrėn duke na thėnė se kishin harruar. Po kėshtu gjatė gjithė periudhės sė regjimit komunist deri nė vitin 1990, familja jonė u thėrrit vetėm njėherė tė merrte pjesė nė pėrvjetorėt e Shpalljes sė Pavarsisė nė Vlorė, kurse pas viteve 90-tė ne nuk na kanė thėrritur asnjėherė", e pėrfundon rrėfimin e tij Isa Boletini duke shtuar se vlersimin qė Isa Boletinit nuk ia bėri siē duhet regjimi komunist nė Shqipėri, ia bėnė nė Kosovė, ku me inisiativėn e vetė Presidentit Rugova, janė mbajtur disa sesione shkencore dhe janė botuar me dhjetra studime rreth figurės sė tij.

TE VRARE NGA SERBET

Halil Boletini 1833
Mujė Boletini 1892
Ahmet Boletini 1894
Isa Boletini 1916
Halil Boletini 1916
Seid Boletini 1916
Jonuz Boletini 1916
Halit Boletini 1916
Musa Boletini 1944
Skėnder Boletini 1944
Asllan Boletini 1945
Faik Boletini 1947
Isuf Boletini 1947
Rasim Dajēi (nip) 1945
Hysni Rudi (nip) 1945
TE BURGOSUR NE JUGOSLLAVI
Mujė Boletini 3 vjet
Kapllan Boletini 20 vjet
Ali Boletini arrtisur nga burgu
Tafil Boletini burgosur nė 1945
Ikbale Boletini burgosur nė 1945
Kumrie Boletini burgosur nė 1945
TE VRARE DHE TE BURGOSUR NE SHQIPERI
Adem Boletini vrarė nė 1943
Tafil Boletini burgosur nė 1945
Adile Boletini burgosur nė 1947
Ismet Boletini burgosur nė Spaē
Enver Dajēi (nip) burgosur nė Spaē
Familja e madhe e Isa Boletinit nga Mitrovica e Kosovės
Origjina e herėshme e familjes sė Boletinėve prej nga rrjedh i famėshmi Isa Boletini, ėshtė nga fshati Isniq i Mitrovicės. Nė atė fshat qė pėrpara periudhės sė Skėnderbeut thuhet tė ketė ka banuar i pari i tyre qė quhej Lekė, i cili ka pasur tre djem: Nika, Cana dhe Preka. Nga kėta tre vėllezėr qė jetuan nė fshatin Isniq, rrodhėn dhe u krijuan tre lagje, qė morėn emrat: Niklekaj, Canalekaj dhe Preklekaj tė cila u shumuan dhe arritėn deri nė 500 shtėpi. Si shumė familje tė mėdha patriakale tė asaj periudhe, edhe familja e Lekės e ata qė erdhėn pas tij deri nė pesė breza, tė detyruar nga presionet e pushtimet osmane dhe pėr t'ju shpėtuar pagimit tė taksave dhe detyrimeve ndaj Turqisė, iu vunė fėmijėve tė tyre emra tė ndryshėm si Mujė, Demė, Hajdar dhe Myrsel. Kėshtu nga barku i familjes sė Hajdarit dhe vėllait tij Halitit, rrodhi dhe u krijua lagjia Zhazhė, kurse nga barku i vėllait tjetėr Ahmetit, rrodhi dhe u krijua lagjia Muslije. Nga barku i Adem Myrselit rrodhi shtėpia e Ahmet dhe Isa Boletinit. Mė pas duke u shtuar numri i tyre, rreth 180 shtėpi u shpėrngulėn nga fshati Isniq dhe u vendosėn rreth e rreth Istogut ku formuan katundet Tomoe, Muzhevinė, Prekallė, Rudicė, Zabllac, Trubuhovcė, Boletin e Zharcė. Po kėshtu nė atė kohė nga Isniqi janė shpėrngulur edhe mė shumė se 50-60 shtėpi tė tjera tė cilat u vendosėn nėpėr fshatra dhe qytete tė ndryshme tė Kosovės. Sipas njė studimi tė Prof. Skėnder Luarasit, thuhet se tė parėt e kėsaj familje tė detyruar nga depėrtimet e pushtuesėve osmanė, kanė zbritur nga viset veriore ku banonin nė atė kohė dhe janė vendosur nė fshatin Boletin aty rreth vitit 1529, ku morėn dhe mbiemrin Boletini. Ky fshat i cili ėshtė dhe vėndlindja e Isa Boletinit, ndodhet jo shumė larg qytetit tė Mitrovicės (nė veri tė saj) i cili duket si njė qytezė e vogėl i vendosur mbi faqen e njė shkėmbi tė madh, pėrbri njė shpati qė vėndasit e quajnė Sokolaj. Aty nga viti 1750, kullat e Boletinėve u dogjėn pėr herė tė parė nga taborret e ushtrisė turke, kur kėta marshuan nė drejtim tė asaj krahine pėr tė kapur Hajdarin e Demė Mujė Nikės dhe vėllezėrve tė tij Halilit e Ahmetit. Duke qenė si fisi i Boletinėve nuk u pajtua asnjėherė me politikėn e Portės sė Lartė tė Stambollit dhe ishte gjithmonė nė gjėndje lufte me ta, kullat e tyre nė fshatin Boletin u dogjėn pėrsėri nė vitet 1830-1832 kur ushtria turke erdhi pėr tė kapur Adem Boletinin. Po kėshtu nė vitin 1892 ajo kullė u dogj pėrsėri nga turqit nė luftrat qė ata bėnė kundėr Ahmet Boletinit. Historia e familjes Boletini vazhdon me Isa Boletinin (u lind nė fshatin Boletin nė 15 janar 1864) i cili vazhdoi luftrat kundėr turqėve dhe si rezultat i saj, zjarri mbi kullat e Boletinėve u vu pėrsėri nga Hafėz Pasha i cili i dogji ato nė vitin 1895. Pas kėsaj kullat e Boletinėve u dogjėn edhe dy herė rradhazi nga xhonturqit nė vitet 1908 dhe 1914, nė luftrat qė ata bėnė kundėr Isa Adem Boletinit. Isa Boletini pati nėntė djem dhe pesė vajza, tė cilat quheshin: Halil, Zahid, Mujė, Adem, Musė, Bajazit, Asllan, Faik, Kapllan, Azize, Havize, Shehdije, Ajete dhe Feride. Isa Boletini pasi u bė njė nga prijsit kryesorė tė shqiptarėve tė Kosovės nė luftrat e tyre kundėr pushtimit osman, njė nga ngjarjet mė tė njohura tė jetės sė tij, ėshtė pjesmarrja nė ngritjen e Flamurit nė Vlorė nė nėntorin e 1912-ės ku Ismail Qemali shpalli Pavarsinė e Shqipėrisė. Isa Boletini u vra nga forcat serbo-malzeze tė Gjeneralit Vukoviq, teksa ishte duke kaluar nė urėn e Ribinicės nė qytetin e Podgoricės. Bashkė me Isa Boletinin, atė ditė u vranė dhe shtatė pjestarė nga familja e tij, duke filluar nga djali i tij i madh Halili (24 vjeē), djali tjetėr Zahidi (18 vjeē) qė nė atė kohė ishte student nė Vjenė, dy nipat Jonuzi (26 vjeē) dhe Halili (24 vjeē) si dhe tre kushėrijtė e tyre tė quajtur Hajdar Selim Radisheva, Misin Niman Bala dhe Idriz Bislimi. Pas vrasjes sė Isa Boletinit, nė vitin 1916, qė pėrkon edhe me largimin e ushtrisė osmane nga Shqipėria, familja e madhe e Boletinėve qė jetonin nė fshatin me tė njėjtėn emėr nė afėrsi tė Mitrovicės, u muar me administrimin e pronave tė tyre. Pėrveē kėtyre pronave tė cilat konsistonin nė toka bujqėsore, blegtori me mijra kokė dele dhe kullota qė shtriheshin nė tė gjithė fshatin Boletin, familja Boletini ka qenė e njohur dhe pėr prodhimin e gurėve tė Mademit pėr mullijtė e blojės, tė cilat shiteshin deri nė Hungari. Nė vitin 1944 me ardhjen nė pushtet tė regjimit komunist tė Titos, familja Boletini iu nėnshtrua njė persekucioni tė egėr dhe barbar, duke bėrė qė djemtė, nipat dhe mbesat e Isa Boletinit tė ndiqeshin, pushkatoheshin dhe burgoseshin. Po e njėjta gjė ndodhi dhe me pjesėn tjetėr tė familjes sė Isa Boletinit qė ndodhej nė Shqipėri, ku qė nė 1943 u vra me atentat djali i Isės, nėnkolonel Adem Boletini dhe mė pas disa nga nipat e kėsaj familje vuajtėn nėpėr burgje dhe internime. Si rezultat i kėsaj politike qė u ndoq nga regjimet e Beogradit dhe Tiranės nė harkun kohorė tė 80 vjetėve, nga familja e Isa Boletinit janė vrarė apo ekzekutuar 15 vetė dhe dhjetė tė tjerė vuajtėn me vite tė tėra nė burgje dhe internime. Regjimi komunist i Tiranės duke ndjekur dhe mbajtur ndaj familjes Boletini tė njėjtin qėndrim si ai i Beogradit, nuk ia dha Isa Boletinit vėndin qė i takonte nė Historinė e Shqipėrisė. Si rezultat i kėtij qėndrimi, deri nė vitin 1962 ai mbante vetėm urdhėrin "Skėnderbeu" dhe nė atė vit, nė kuadrin e 50-Vjetorit tė Pavarsisė, iu akordua titulli i lartė "Hero i Popullit". Pas kėsaj rreth 20 vjet mė vonė nė vitin 1981, atij iu ngrit njė monument madhėshtor nė qytetin e Shkodrės dhe nė inagurimin e tij nuk u thėrritėn dy nipat e Isa Boletinit, Enisi dhe Isai qė jetonin nė Tiranė.
Dashnor Kaloēi