Masakra në Kazakistan

[~Geri~]

MASAKRA E ANDIXHANIT DHE TIRANIA SHTETËRORE NË UZBEKISTAN



Brutaliteti dhe masakra e pamëshirshme e presidentit uzbek Karimov ndaj disa qindra civilësh në qytetin lindor të Andixhanit më 13 Maj 2005, nuk ishte ndonjë surprizë për familjarët e viktimave. Për diktatorin uzbek, i cili në disa inçizime të tmerrshme rrëfen metodat e torturimit të të burgosurve, që variojnë që nga zierja në ujë e të burgosurve dhe deri te heqja e pjesëve të trupit, urdhërat për të qëlluar demonstruesit dhe civilët në ikje, janë diçka që për diktatorin uzbek mund të duken si zbavitje. Megjithatë ajo që ndodhi në Andixhan përpara disa ditësh ishte një banjo gjaku. Por Kasapi i Uzbekistanit e di shumë mirë që të realizosh një masakër masive të këtillë, në epokën e "luftës kundër terrorit" të udhëhequr nga SHBA-të, është një privilegj i vlefshëm për çdo diktator që përfshihet në këtë sipërmarje anti-terrori të Perëndimit.
Masakra e Andixhan u bë në një ditë turbullirash, e cila filloi me një parasulm nga rreth njëqind luftëtarë të armatosur andixhanas, të cilët shpërthyen një burg të qytetit të tyre ku edhe liruar disa qindra vetë të dënuar nën akuzën e të qënit "ekstremistë islamikë." Të burgosurit e liruar ishin rreth 2.000 vetë, dhe në mesin e tyre përfshiheshin edhe 23 biznesmenë lokalë të cilët qenë dënuar nën akuzën e themelimit të një organizate kriminale dhe "ekstremiste fetare." E ashtëquajtura organizatë kriminale, për të cilën biznesmenët edhe ishin akuzuar, ishte në fakt një vakëf bamirësie islame. Rasti i 23 arrestimit dhe burgosjes të biznezmenëve andixhanas, do të shkaktonte një valë protestash në vend. Si sipërmarrës lokalë ata qenë punëdhënës që siguronin mundësi punësimi për të varfërit e një rajoni ku të kesh një punë, përbën një lluks. Katër javë përpara masakrës së 13 Majit, protestuesit e Andixhanit patën mbajtur demonstrata dhe protesta në qytet, duke zënë lokalet përballë ndërtesës së gjykatës së rrethit, ku po gjykoheshin të sipërpërmendurit. Megjithatë, në Uzbekistanin e Karimovit, shënja edhe më e vogël e aktiviteteve islame të pavarura jashtë xhamive që kontrollohen nga shteti, bile edhe kur kjo bëhet për akte bamirësie, konsiderohet si krim i dënueshëm. Dhe si pasojë biznesmenët që kishin ushqyer të varfërit e qytetit, u gjetën fajtorë dhe dënuan.
Ky është Uzbekistani i sotëm ku presidenti Islam Karimov sundon në mënyrë tiranike që nga koh kur BRSS-së u shkatërrua. Më parë ai ka qënë ish-udhëheqës i Partisë Komuniste dhe ministër i financave të Republikës Sovjetike të Uzbekistanit. Por në vitin 1991 me shkatërrimin e Bashkimi Sovjetik ai instalua në pushtet për të sunduar me dorë të hekurt deri në ditët tona. Gjatë kohës së sundimit të tij në vend janë arrestuar, burgosur dhe vrarë disa dhjetramijëra uzbekë. Akuza bazë që ai ka përdorur ndaj kundërshtarëve të regjimit të tij ka qënë justifikimi i të qënurit "islamik radikal." Megjithatë, pjesa më e mirë e personave që Karimovi ka burgosur, kanë qënë njerëz që kanë patur ka qënë guxim të shprehin në mënyrë paqësore besimin e tyre në publik.
Sulmi i guximshëm që andixhanasit ndërmorrën ndaj burgut të qytetit të tyre në ditët e para të majit 2005, do të shërbente si një katalizator për të nxitur ndjenjat antiqeveritare në të gjithë vendit. Të frymëzuar nga hapja e burgut, një numër i madh disidentësh që mund të shkonte deri në 50.000 vetë, u mblodhën në sheshin kryesor të qytetit, përballë ndërtesave qeveritare, të cilat edhe i morrën nën kontroll. Shumica e protestuesëve në Andixhanin e datës 13 maj, ishin qytetarë lokalë, shumica gra dhe fëmijë, të cilët kërkonin një mënyrë për të shprehur pakënaqësinë e tyre ndaj regjimit, shtypjes, papunësisë dhe kushteve të varfëra të jetesës.
Në protestën e datës 13 maj të varfërit dhe të shtypurit e Andixhanit, përveç lirimit të disa bamirësve popullorë, kërkonin edhe përmirësimin e jetës së tyre dhe pse jo, ashtu si në republikat fqinje ish-sovjetike, ndryshimin e sundimtarit të tyre. Megjithatë Karimovi nuk ishte mësuar të shoh apo pranojë protesta të këtilla. Për këtë ai as nuk denjoi të flasë me protestuesit, por në të kundër, për të shpërndarë turmën urdhëroi repartet e ushtrisë së tij famëkeqe, të cilët të armatosur deri në dhëmbë dhe me urdhër nga Tashkenti hapën zjarr në turmë. Breshëria e reparteve speciale të Karimovit do të shkaktonte panik në burrat, gratë dhe fëmitë që ushtarët e Karimovit nisën të gjakosin me breshëri plumbash. Sikur të mos mjaftohej me kaq, trupat e Karimovit do të rrethonin pas kësaj të gjithë rrugët dhe godinat kryesore të qytetit dhe qëllonin këdo që gjenin në rrugë. Dëshmimtarët nga masakra e Andixhanit tregojnë sesi ushtarët silleshin rrotull duke ekzekutuar njerëzit e plagosur që gjenin në tokë, duke mos kursyer as fëmitë. Pas kësaj trupat uzbeke do të ndalonin miqtë dhe të afërmit që kërkonin të mbledhin të vrarët, por të vdekurit do t'i ngarkonin vetë nëpër kamionat e ushtrisë dhe varrosin në gropa masive. Tërbimi i ushtrisë dhe policisë uzbeke nuk do të mjaftohej vetëm me masakrën në Andixhan. Pas kësaj ata do të nisin masakrat edhe mbi disa mijëra uzbekë që do të largoheshin në panik nga qyteti në drejtim të kufirit me Kazakistanin. Numri i njerëzve të vrarë nga masakra e datës 13 Maj ndoshta nuk mund të mësohet kurrë. Megjithatë disa burime mendojnë se viktimat mund të kenë shkruar nga 700 deri në 1500 vetë.
Andixhani është një qytet me popullsi prej rreth 300.000 banorësh. Ai gjendet në luginën e varfër dhe dendësisht të populluar të Ferghanës, pranë kufirit me Kazakistanin. Zona e luginës së Ferghanës, është rreth 300 kilmetra e gjatë dhe gëzon një klimë dhe tokë pjellore e cila e bën atë një hambar të rëndësishëm prodhues ushqimi për Azinë Qëndrore. Megjithatë kjo zonë në ditët tona vuan nga varfëria e thellë si pasojë e politikave të çmendura të presidentit Karimov, i cili i imponon pjesës uzbeke të luginës Ferghana rritjen e monokulturës së pambukut. Lugina e Ferghanës, që është një zonë e veçuar gjeografikisht nga pjesët e tjera të Azisë Qendrore dhe ka një popullsi prej rreth 10 milion bonarësh, pas rënies së Bashkimit Sovjetik, është ndarë mes tre republikave ish-sovjetike të Uzbekistanit, Taxhikistanit dhe Kirgizstanit.
Por mentaliteti stalinist i Karimovit, e ka shtyrë atë t'a izolojë pjesën uzbeke të Ferghanës nga pjesët e tjera të rajonit, duke mos lejuar kështu asnjë mundësi zhvillimi infrastrukturor, bujqësor dhe industrial. Politikat e Karimovit kanë ndarë ferghanasit nga familjet e tyre matanë kufirit, dhe në të njëjtën kohë edhe kanë shkatërruar tregtinë që ka ekzistuar historikisht në këtë zonë, që njëherë e një kohë njihej si rruga e mëndafshit.
Megjithatë, masakrën e 13 Majit presidenti Karimov do ta përshkruante si një konspiraci të skicuar nga organizata Hizb ul-Tahrir për të marrë pushtetin në ish-republikën sovjetike. "Qëllimi i tyre është të bashkojnë muslimanët dhe të formojnë një kalifat" i tha ai gazetarëve. "Qëllimi i tyre ishte të përmbysin 'regjimin kushtetues.'" Megjithatë në Uzbekistanin e Karimovit, nocioni "regjim kushtetues" është paksa qesharak pasi vendi nuk njeh tjetër ligj përveç grushtit të hekurt të Karimovit, që e ka sunduar vendin si despot që pas rënies së BRSS-së. Karimovi njihet si një diktator aq brutal, saqë ai për kundërshtarët e tij politik edhe deklaron në publik se: "njerëz të tillë duhet të qëllohen në lule të ballit. Kjo është e domosdoshme. Dhe nëse nuk i vret këta, unë do t'i vras me duart e mia."
Megjithatë presidenti Karimov ka një avantazh të madh në terrorin që ai ushtron në Uzbekistan. Ai është një aleat entuziast i "luftës kundër terrorizmit" të Uashingtonit. Për këtë arsye SHBA-të mbajnë në vend edhe një bazë të madhe ushtarake, të dislokuar në Khanabad, e cila gjatë luftës së Afganistanit është përdor si nyjë strategjike në pushtimin e vendit. Forcat amerikane vazhdojnë ta përdorin bazën në fjalë për të mbështetur opeacionet e tyre në Afganistan. Për këtë arsye kur sekretari amerikan i mbrojtjes, Donald Rumsfeld, vizitoi Uzbekistanin vitin e kaluar, nuk bënte tjetër gjë por vetëm se lavdëronte diktatorin uzbek, si një nga partnerët kryesorë të SHBA-së në botë. "Marrëdhëniet tona kanë qenë të forta dhe janë rritur" deklaronte ai. Gjatë katër viteve, që kur Bushi nisi luftën e tij kundër terrorizmit, Uzbekistani ka marrë më shumë se 200 milionë dollarë ndihma ushtarake. Pavarësisht provave të brutaliteti të regjimit të Karimovit dhe abuzimeve me të drejtat e njeriut, Uzbekistani vazhdon të përdoret si baza, kasaphana dhe burgu kryesor i SHBA-ve në "luftën kundër terrorizmit." Dy javë përpara kasaphanës së Andixhanit, "Nju Jork Tajms" shkruante se CIA kishte dërguar disa "terroristë" të dyshuar në Uzbekistan për t'i burgosur dhe hetuar. Kjo transfertë sipas gazetës, Nju Jork Times të datës 1 Maj 2005, bëhej në bazë të një programi sekret që i lejonte CIA-s të transferojë "terroristë" të dyshuar në vende të tjera për hetime.
Për këtë arsye nuk është aspak çudi përse disa qeveri perëndimore patën reagime tepër të buta në lidhje me masakrën e Andixhanit. Qarqe të caktuara në perëndim, preferuan të qëndrojnë urtë përballë vrasjes brutale të protestuesve dhe civilëve në Andixhan. Ndërsa reagimi fillestar nga Shtëpia e Bardhë dhe Ministria e Jashme Britanike, nuk ishte asgjë më shumë por vetëm se bëhej thirrje për qetësi dhe vetëpërmbajtje. Por të përballur me një skandal ndërkombëtar, përballë asaj që po dokumentohej të kishte ndodhur në Uzbekistan, adminstrata Bush, do t'i bënte thirrje Karimovit të nisë një hetim në lidhje me dhunën.
Megjithatë kjo larje goje nga Uashingtoni kuptohet që nuk ka patur asnjë ndikim mbi Karimovin, i cili që kur i është bashkangjitur luftës së amerikanëve 'kundër terrorizmit' ka ditur të zhvillojë vetëm terror, vrasje, ndjekje, tortura ndaj dhjetra mijëra muslimanësh nën pretekstin e të luftuarit të "ekstremistëve fetare." Shumë prej viktimave që ai ka shkaktuar kanë qënë muslimanë të thjeshtë që nuk i përkisnin asnjë organizate. Disa të tjerët kanë qënë anëtarë të dy prej organizatave më të mëdha islame të vendit, Lëvizjes Islamike të Uzbekistanit dhe Hizb ul-Tahririt. Lëvizja Islamike e Uzbekistanit (LIU) ka patur histori aktivitetesh të armatosura në Uzbekistan dhe në vendet fqinje. Ajo është themelua në vitin 1990 nga një grup aktivistësh uzbekë të kryesuar nga Namangan Oblast, me qëllim, rrëzimin e qeverisë së Karimovit dhe vendosjen e një shteti demokratik në Uzbekistan. Pas ardhjes në pushtet të talibanëve në Afganistan më 1996, LIU ndërtoi një kamp trajnimi në Afganistan dhe filloi të përdorë territorin afgan si bazë për inkursione ushtarake në Uzbekistan. Ata ndërtuan baza edhe në rajonet e thella malore të Taxhikistanit. Autoritetet e Tashkenit e kanë akuzuar LIU-në si përgjegjëse për një seri shpërthimesh në Tashkent në 1999. Pas sulmeve të 11 shtatorit 2001 në Amerikë, LIU u përfshi në listën e departamentit të shtetit të konsideruara nga SHBA-të si grupe dhe organizata terroriste Gjatë luftës së drejtuar nga SHBA-të në Afganistan, LIU luftoi përkrah me talibanët ku edhe humbi pjesën më të madhe të fuqisë njerëzore dhe ushtarake.
Ndërsa organizata tjetër që operon në vend, Hizb ul-Tahriri nuk dihet nëse ka patur lidhje me ndonjë aktivitet të dhunshëm. Grupi në fjalë kërkon rivendosjen e kalifatit në botë me mjete jo të dhunshme, dhe për këtë arsye edhe është nxjerrë jashtë ligjit dhe operon në mënyrë ilegale në vend. Megjithatë ngjarjet e Andixhanit, dhe në mënyrë të veçantë hapja e burgut të qytetit mund të jenë një fakt që tregon për përzjerjen e mundshme të Hizb ul-Tahirit në akte të dhunshme, gjë që shkon ndesh me ideologjinë paqësore të lëvizjes. Por sido të jenë faktet, radikalizimi i muslimanëve të Uzbekistanit dhe konfrontimi i tyre me regjimin e Karimovit janë një dëshmi më shumë të ligjit më themelor të historisë: kur popujt sundohen nga diktatorë brutalë dhe shtypen me hekur dhe me zjarr, ata, të lënë pa ndonjë obsion tjetër, do t'i kthehen armëve për të fituar të drejtat e tyre. Dhe nëse komuniteti ndërkombëtar nuk ndërhyn për të vendosur demokracinë dhe të drejtat e njeriut në Uzbekistan, 13 maj-e të tjera do të shfaqen sërisht në këtë vend, ku Stalini Karimov vazhdon të jetë një dashnor perfekt i regjimit të Uashingtonit dhe 'luftës së tij kundër terrorit.'