Sinjali i Berishės
The Economist
Pėrktheu: Muhamed Veliu
Asnjėherė nuk janė mbajtur zgjedhje tė lira dhe tė ndershme, ndaj zgjedhjet e pėrgjithshme tė 3 korrikut nė Shqipėri u mbikėqyrėn me kujdes nga ndėrkombėtarėt. Duke parė zhvillimet e zgjedhjeve kishte ankesa pėr mashtrime, por presionet dhe blerja e votave ishin parėsore. Njė zyrtar republikan, parti e krahut tė djathtė, u qėllua pėr vdekje nė njė qendėr votimi nė Tiranė.
Me mijėra emra mungonin nė regjistrin e zgjedhje, tė mbledhura njė vit mė parė. Njė mision i OSBE-sė tha se zgjedhjet ishin zhvilluar pjesėrisht me standardet ndėrkombėtare.
Sali Berisha, lideri i Partisė Demokratike tė qendrės sė djathtė, me shpejtėsi pretendoi se kishte fituar shumicėn e 140 vendeve nė Parlament.
Por 72 orė nga mbyllja e qendrave tė votimit, komisionet elektorale bėnė publike rezultatet nga mė pak se tė tretat e qendrave tė numėrimit.
Televizioni Shqiptar njoftoi se demokratėt kanė fituar 55 nga 100 vendet, ndėrsa aleatėt e tyre republikanė 20 nga 40 vende nė sistemin proporcional.
Por pas njė periudhe tė gjatė nė pushtet, pėrfshi kėtu edhe katėr vite si Kryeministėr, lideri socialist Fatos Nano u kthye nė njė humbės tė mjerė. Zyrtarė nga kampi i socialistėve planifikojnė tė kontestojnė rezultatet e zgjedhjeve, pasi nė kėto dy qytete demokratėt fituan shumė vota. Demokratėt thanė se komisionerėt e tyre dhanė dorėheqjen pas presionit tė socialistėve. Ndėrsa kėta tė fundit u kundėrpėrgjigjėn dhe thanė se demokratėt po ngacmonin numėruesit e votave.
Rezultati zyrtar i mundshėm do t'i japė Z Berisha njė mazhorancė tė dobėt. Por manovrat e fundit paszgjedhore nuk kanė pėrparuar shanset e Shqipėrisė pėr tė kompletuar marrėveshjen e Asociim Stabilizimit, hapi i parė eventual drejt anėtarėsimit nė BE. Bisedimet u shtynė vitin e shkuar, sepse socialistėt dėshtuan nė pėrpjekjet e tyre pėr tė luftuar korrupsionin dhe krimin e organizuar. Nėn drejtimin e z.Nano ekonomia ėshtė zhvilluar me shpejtėsi, duke pasur njė nxitje nga dėrgimi i parave prej emigrantėve shqiptarė tė cilėt punojnė nė Itali, Greqi dhe Britani. Por papunėsia ėshtė e lartė, pavarėsisht nga emigracioni. Nė fshatra dominon mbijetesa nga fermat. Kompanitė e njohura si "monopole", nėn pronėsinė e socialistėve, kanė kontrollin e mallrave tė domosdoshėm nė importin e karburanteve dhe ushqimit. Dėshtimi nė luftėn e krimit tė organizuar e ka kthyer Shqipėrinė nė magazinėn e heroinės pėr Europėn, ėshtė shprehur njė diplomat Perėndimor.
A mund z.Berisha tė bėjė mė shumė pėr mė mirė?
Tė dhėnat e tij nuk janė premtuese. Ai ishte mjeku personal i diktatorit Enver Hoxha, dhe themelues i Partisė Demokratike, kur Shqipėria i dha fund izolimit nė vitin 1990.
Si President, ai ndėrmori hapjen e ekonomisė sė tregut mes reformave tė ndėrmarra, por humbi kredibilitetin kur refuzoi mbylljen e njė serie skemash mashtruese kursimi piramidale, nė tė cilat vlerėsohet se 60 pėr qind e popullsisė investoi paratė e tyre. Ai u rrėzua nga pushteti pas mashtrimit piramidal nė vitin 1997, qė shkaktoi njė humbje prej 2 miliardė dollarėsh, gjė qė shkaktoi njė muaj anarki, ku humbėn jetėn 2 mijė njerėz. Njė vit mė vonė ai u akuzua si organizuesi i trazirave tė dhunshme pėr tė rrėzuar qeverinė e z. Nano. Pėrfundimisht, z. Berisha kėrkoi falje pėr tolerimin qė u bėri skemave piramidale, dhe rimėkėmbi partinė e tij. Me ndihmėn e konsulentėve amerikanė, z. Berisha bėri fushatė elektorale, duke u bazuar nė njė platformė kundėr korrupsionit, duke u bėrė apel shqiptarėve, tė cilėve u kishte ardhur nė majė tė hundės nga kėrkesat pėr bakshishe apo nga zėnia e vendeve nė administratė nga njerėzit me kualifikim jo tė duhur, por me lidhje me socialistėt. "Korrupsioni ėshtė i pėrhapur gjerėsisht, gjė qė rrezikon shoqėrinė", thotė profesor Gėzim Karapici nga Universiteti i Tiranės, i cili kandidoi pėr deputet pėr ngjyrat e demokratėve. Mbase z. Berisha u ka mbushur mendjen votuesve se ai ėshtė i aftė pėr tė udhėhequr, por ai do ta ketė shumė tė vėshtirė ta vendosė Shqipėrinė nė rrugėn e duhur tė reformės.
Ish-presidenti drejt pushtetit
Financial Times
Pėrktheu: Muhamed Veliu
Sali Berisha, ish-udhėheqės i Shqipėrisė, i cili u detyrua forcėrisht tė linte zyrėn nė vitin 1997, kur rėnia e skemave piramidale kėrcėnoi shpėrthimin e luftės civile, dje me padurim priste njė rikthim politik, tė paprecedent pėr vetė dyert e revoltuara tė botės ballkanike. Ish-presidenti 61-vjeēar, i cili i pėrket Partisė Demokratike tė qendrės sė djathtė, sė bashku me aleatėt e tij pretendon se ka fituar 74 vende nė Parlamentin me 140 deputetė. Rezultati final, pėrfundimtar, i votimeve tė sė dielės sė shkuar nuk ėshtė shpallur ende. Partia Socialiste qeverisėse e vendit, e cila parashikohet tė ketė fituar 62 vende nė Parlament, pritet tė dėrgojė nė gjykatė ankesat pėr mashtrim nė rezultatin e disa zonave. Zgjedhjet shqiptare janė parė si njė test i aftėsisė pėr t'u larguar nga varfėria, me njė politikė jo tė qėndrueshme nė kėtė vend, i cili kėrkon tė hedhė hapat e parė drejt afrimit pėr t'u integruar me Bashkimin Europian. Rikthimi i Berishės, njė ish-mjek personal i liderit tė fundit stalinist, Enver Hoxha, reflekton pakėnaqėsinė nė masė mes votuesve ndaj politikave dhe nivelit tė lartė tė korrupsionit, tė formuar gjatė qeverisjes tetėvjeēare nga socialistėt. Zoti Berisha, i cili javėn e shkuar nė Tiranė mbajti njė miting pėr fitoren, apeloi pėr njė kalim tė qetė tė ndėrrimit tė pushtetit. Ai tha se "Pėr 100 ditėt tona nė pushtet do tė ndėrmarrim njė fushatė pėr tė reduktuar korrupsionin", duke parashikuar si objektin kryesor tė luftės sė tij ndaj korrupsionit doganat dhe departamentin e regjistrimit tė pronėsisė. Por Fatos Nano, kryeministri socialist, nuk ka dėshirė qė ta pranojė humbjen. Zyrtarė socialistė thanė se partia e tyre mund ta kontestojė rezultatin e zgjedhjeve nė Tiranė dhe Durrės, dy qytetet mė tė mėdha, ku demokratėt pėrfituan mė shumė. Vėzhguesit e udhėhequr nga Organizata pėr Siguri dhe Bashkėpunim nė Europė thanė javėn e shkuar se zgjedhjet ishin "vetėm pjesėrisht" nė pėrputhje me standardet ndėrkombėtare. Vetė Havier Solana, shef i Politikės sė Jashtme tė BE-sė, bėri thirrje pėr hetim zyrtar tė parregullsive. Pėrpara ditės sė votimit, ka pasur tė dhėna qė bėnin fjalė se kandidatėt nė zonat rurale tė vendit paguanin 15 euro pėr njeri, ose 10 euro pėr votuesit e njė familjeje tė madhe, duke blerė vota. Nė ditėn e votimit mė shumė se njė mijė studentė tė Universitetit tė Tiranės, tė regjistruar nė kryeqytet pėr tė votuar, nuk gjetėn emrat nė listat e afishuara nė qendrat e votimit. Fushata e z. Berisha u ndihmua nga konsulentė politikė amerikanė. Ai paraqiti gjatė fushatės rezultatet e ekonomisė sė tregut, si lider nė fillim tė viteve '90-tė. Por si njė anėtar i privilegjuar i nomenklaturės nė Tiranė, ai vazhdon tė jetė i infektuar nga e kaluara e tij komuniste. Ai dha dorėheqjen si president tetė vjet mė parė, si pasojė e kolapsit tė pesė skemave mashtruese piramidale, nė tė cilat investitorė ishin edhe gjysma e kabinetit dhe shumica e punonjėsve tė Ministrisė sė Financave. Njė forcė ndėrkombėtare paqeruajtėsish nėn udhėheqjen e Italisė u dėrgua pėr tė qetėsuar situatėn, e cila kėrcėnonte njė luftė civile. Berisha mė vonė u kėrkoi falje shqiptarėve pėr lejimin e lulėzimit tė skemave piramidale.
Krijoni Kontakt