Tradita - "ndihmomeni te qesh" - Trifon Xhagjika

[macia_blu]

NDIHMOMËNI TË QESH!

Nuk mundem,
....................... nuk mundem,
nuk mundem.
E pashe Atdheun lakuriq,
(vetem pa miq e shoke)
mundohej te kepuse nje dege dafine
nga lavdia e shekujve.
Atdheun e dija te urritur!
Por sa i vogel qenka!
As nje dege nuke e kepuste dot.
E mora per dore
ta rrit ne zemren time...
Vellezer-
Po e kerkuat Atdheun,
e kam une.
Ndihmomeni te qesh.
Ndihmomeni te gezoj.
Atdheu eshte lakuriq!
1963




Trifon Xhagjika (1932-1963) u lind ne nje fshat te Zagorise(Gjirokaster) ne nje familje te thjeshte qe shquhej per ndershmeri e patriotizem. Pasi kreu studimet e larta, sherbeu ne ushtri. Me 1963 u arrestua bashke me nje grup te rinjsh e u denuan me pushkatim. Poezia ishte pasioni i tij. Per rrethanat qe iu krijuan, ai botoi pak. Vargjet e tij shquhen per thellesi, ndjenje e sinqeritet. Mjaft nga poezite e pabotuara kane humbur. Nje pjese e tyre eshte botuar ne vellimin "Atdheu eshte lakuriq"(1994).



Ndërgjegje me katrore të zeza


Nate!
pa me shkruaj ti vete.
Ngjyra tende eshte e zeze
(nuk ka me te zeze se erresira tende)
Nate!
Pa me shkruaj pra vete
ne letren time
(letra ime eshte e bardhe,
si ndergjegjia e njerezve
me katrore te zeza per'rreth)

Ulu pra, prane tavolines
per njerezit c'njerezor!...
(letra ime eshte e bardhe
ngjyra tende eshte e zeze)
Ulu, pra, shpjet
prane tavolines
dhe shkruaj
per femijet qena bij qenash!
Shkruaj!
Kurse une,
me zerin tim,
do te therras,
sa qielli te coptohet
-"nuk mundem te shkruaj me,
pena m'u thyene 1958"


Jam une

Here here
ne oret e vona te nates
kur ndergjegjia fluturon per diku
une eci.
Pa meshire,
shkelmoj,
si kale i harbuar
rinine time
........
Miq!
Degjoni trokellimat e kalit te
harbuar?
Jam une!

[Xhuxhumaku]

Trifon Xhagjika

Kënga e verbër


E shkreta ti, o Republikë
u blatohesh të zotërve
pa e ditur ç’janë.
Dritën ta shuajnë në terr
e ditën ta ndezin;
bukën ta shtrojnë në sofër
e duart t’i presin;
në burim të çojnë
e gojën ta mbyllin.
Ata të kthyen në metelikë!
E shkreta ti, o Republikë,
e çmendura ti, o Republikë,
gënjeshtarja ti, o Republikë,
kusarja ti, o Republikë!
Me emrin tënd, të vjedhin jetën.

Sa do të doja
që ballin e ftohtë
me dritën e rrufeshme të ma përkëdhelje,
ëndrrat e ngrira të më zgjoje.
Me tmerrin duke shkuar
do të kuptoja dashurinë e jetës,
kur je në gji të nënës.
O njerëz të thjeshtë,
ju dua!
Mund t’ju shërbej
si ushtarë, si shërbëtor besnik.
Veç me mua ejani,
t’ju rrëfejë të vërtetën
që ndrit.
Të dinë udhëheqësit lart
dhe e larta Republikë
se nuk jemi
as të verbër
as të shurdhër në politikë.

O Republikë e pabesë!
T’u fala
si kristiani Krishtit,
po ç’më dhe?
Dhe diellin do të ma zësh.
Turp,
Atdhe!
S’due di kush je!
Tek ty jam
I lirë pa liri,
I gjallë i pajetuar,
I vdekur i pavarrosur.


O vendi im
O Republikë!
Në ç’rrugë po ecën tani
me duar të gjakosura,
me sy të çuditshëm?
Vetë jeta çudinë ta zmadhon
e të ardhmen ta shuan.
E pikëlluar
mashtrimi i buzëqesh.
Shko!
Shko, o Republikë!
Mua më duhet të eci në rrugën time.
Nga nata ilegale
ku ndrydhen qëllimet,
të dal në ditët e të ardhmes,
të ngre flamurin e besimit tim.
Aty
të shkruar ekam biografinë,
të pastër e pa njolla.
Dhe, ti,o Republikë,
e gjora republikë,
do të jesh përsëri me mua.
Po tani,
të të pështyj unë dua,
se ti nuk pate turp
të mbytësh historinë.
Me këtë këngë të verbër
të ngre në gjyq,
në gjyqin e të heshturve.

Ç’të të këndoj më? Trishtimi po më mbyt.
Lodhja dorën ma përshkon.
Por tërbimin nuk e ndal dot.
Jo!
Nuk mundem të të fal.
Gjuha mu zgjidh.
Vramë po të duash.
Në netët e tua të gjakosura
do të dëgjosh zërin tim:
“Të urrej o Republikë,
lavire e zotërve gjakprishur!”

Prill 1962

[Askusho]

APOLOGJIA IME
(Jetës)


...Marrëzi, dhe
mëkate
për jetën e tërbuar
se kur më ndal, o gjeneratë,
që vuan rrugës ndonjë natë,
më merr për të dënuar
dhe, me një zë që vret,
ngahera më pyet:
-Ku linde, o i ri?
-O jetë, linda në shkreti!
-Ku rron dhe ku vete,
në ç'dhera e në ç'dete?!
-Çudi! Ç’kërkon prej meje ti

dhe si, o jetë, pyet,
kurse në varfëri
më hodhe kur më gjete
të lindur nga skelete
pa dritë, pa liri?
-Njeri!
Nga vete, as më thua?
-S'e di! Jo, Nuk e di!
Po lermë, o jetë, ç'ke më
mua?
-Dua ta di, po dua!
-Atëherë, jetë e krisur,
për mua mos pyet
se qysh në n'agim kam nisur

të shkel si skllav i shkretë
mbi gjurma shprese drite...
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . .
-O mëkatar,
as faliu ligjës sime,
bindu i çmendur ëndërrtar,
s'jeton me shqetësime!...
-Mu thell' në brendësirë
ku ndjenja rron e lirë,
ku dhembja dhemb e prekur

nga ligja jote e fuqiplotë,
në gjirin tim si hekur,
si hekur e çelik,
qëllo, qëllo, o me kamxhik;
pa frik' e pa mëshirë
e pa pendim,
se mu në thellësirë
të shpirtit, në një kënd,
lindi një shqetësim
që çeli varrin tënd...

[Askusho]

Trifon Xhagjika - foto

[Xhuxhumaku]

Dëshmia e poetit të pushktatuar: Më jepni një top, t’i gjuaj sistemit tuaj!

Nga Visar Zhiti

Ndodhi 50 vjet më parë. “Më jepni një top t’i gjuaj sistemit tuaj! Këto ishin fjalët e fundit të tij, që po terrori komunisttrondisnin trupin gjykues. Nuk kishte ndodhur asnjëherë kësisoj. I pandehuri nuk po kërkonte mëshirë, si zakonisht, që ata, xhelatët, të ndjeheshin të gjithëfuqishëm, gjysmë perëndi, si ato emblemat e dhunës me sëpatë në dorë, që drithëronin botën. Jo vetëm që s’kishte kërkuar mëshirë, po kishte kërkuar një top… është artiljer… ashtu?… po, po… dhe poet… E dëgjove, e do topin që t’i bjerë Partisë, Komitetit Qendror… zyrës së shokut Enver, ta shembë me gjithë atë brenda…. Qenka i çmendur… kam frikë… se mos duhet t’i kërkojmë ne atij mëshirë…

Në sallë arritën dhe dy vëllezërit e të pandehurit, sapo qe dhënë dënimi me pushkatim. U panë sy më sy… – …kokën lart, siç e do nderi i Xhagjikëve! – thirri një nga vëllezërit, më i madhi, Ylli… – Po ku është liria? – përhapej gjithandej ajo që kishte thënë me zë të lartë ai që do të pushkatohej, që policët me të shtyra e futën në makinën e burgut. Ishte dhjetor i vitit 1963. Kështu po vinin Vitet e Rinj në Shqipëri…

Trifon Xhagjika kishte lindur në Peshtan të Tepelenës, në vitin 1932. Familja e tij u shpërngul në Tiranë, në kohën e pushtimit italian në po atë vit, kur në një lagje diku themelohej në ilegalitet Partia Komuniste, ajo që do të sundonte duke vrarë dhe pushkatuar dhe poetë. Pasi përfundoi studimet në Shkollën Normale të Elbasanit, në fillim të viteve ‘50 u diplomua për oficer i artilerisë kundërajrore dhe për disa vite punoi si oficer në një repart ushtarak në Rrapin e Treshit në Tiranë. Kreu një kurs për Gazetari e Histori, këmbënguli që ta bënte medoemos dhe deshi të vazhdonte fakultetin për Letërsi. Boton poezi nëpër gazeta dhe tërheq vëmendjen e lexuesve e të poetëve të tjerë…

E kalojnë me punë në Ministrinë e Mbrojtjes, fillimisht si redaktor në sektorin e botimeve dhe rregulloreve, e më vonë në gazetën “Luftëtari”. Në vitin 1959 botoi vëllimin e parë me poezi “Gjurmët”. Shihej rebeli guximtar, me ritëm gjaku, që seç kërkonte… Mjaft poezi të tij kompozitorët i bënin tekste këngësh. Himnin e shkollës së tij ai e shkroi, kompozim i K. Trakos, dhe do ta këndonin breza të tërë nxënësish, edhe kur ai s’ishte më, pa e ditur.

E ndjente se do ta arrestonin shumë shpejt. Bënte vapë. Gusht…. grusht… të merrej fryma, vapë politike… Poeti po dilte nga shtëpia e së motrës, Santës, i veshur civil, dhe siç nuk e kishte zakon, nuk e la motrën ta përcillte deri jashtë… mos e priste Lina, e dashura? Qindra vargje i kishte kushtuar asaj… Po kur do fejoheshin?… Së shpejti, – qeshte Trifoni serioz… teksa jashtë po e prisnin një duzinë me civilë të armatosur. “Trifon Xhagjika, në emër të popullit jeni i arrestuar!” Britma e tyre sikur theu xhamat e pallateve pranë. Motra e ka peng që s’e pa më. Kishte kohë që kishte nisur kundërshtimi, në “monotoninë e ditëve që vrasin lirinë”.E motra, kujton se po rrinte veç me të pakënaqur, me ata që flisnin kundër, me ata që donin… të arratiseshin. “Njërit prej tyre, – tregon ajo, – i gjeti një kamerdare të madhe, ia mori kushëririt, dhe e përcolli vetë që të ikte andej nga Liqeni i Pogradecit… Vuante me ata që ishin ndarë me gratë e tyre ruse mbas prishjes me Bashkimin Sovjetik dhe i ndihmonte që të bashkoheshin me to… të arratiseshin… Ah, një shok tjetër të Trifonit, gazetarin Fadil Kokomani, e kapën, e çuan në burgun e Spaçit… dhe do ta pushkatonin… Miqtë e tij, nga ata që kërkonin ndryshim të sistemit në Shqipëri, po përfundonin internimeve dhe burgjeve.

Në gjyq Trifon Xhagjikën e akuzuan për agjitacion dhe propagandë kundër shtetit dhe… për terror. Terror po bënin ata që e akuzonin. Gjithsesi shpëtim nuk do të kishte… Shkak ishin dhe poezitë e tij kundërshtare. Artiljer është apo poet, që kërkoi një top t’i binte sistemit?! Por poeti artiljer është, shemb. Lirikat e Xhagjikës janë revolucionare, shkaku i revolucioneve, thellë-thellë është lirik, poezia e tij të befason dhe të trondit, pikërisht për këtë…Poeti-artiljer… Dhe më nuk u pa… dhe do të përhapej lajmi gjithandej, në redaksitë e gazetave, në kafenetë ku shkonin poetë, gazetarë se atë… kë?… atë që guxonte, që qeshte aq çíltër dhe i shkëlqenin sytë?… emrin ia thoshin me mërmërimë… e kishin pushkatuar… Ku?… Ku-ku… Në ç’ditë të dhjetorit?…

* * *

Në librin tim “Ferri i çarë”, që e quaj burgologji se për burgjet tregoj, kam dhe këtë pasazh të pakët: Edhe me vëllanë e poetit Trifon Xhagjika u bëmë kokë më kokë si në gjëmat e burrave në Veri. S’dihej ku e kishin mbuluar me dhé, i pavarr endej fantazmë dhe mërmërinte po atë poezi që e buçiti në bankën e të akuzuarve, kur e dënuan, “Atdheu është lakuriq”. I kishte shpërndarë edhe si trakte poezitë e veta. “Mbaje kokën lart, krenar”, – i thirri i vëllai, doktor Ylli, nga salla e gjyqit. I hodhën hekurat edhe atij dhe e burgosën. Telat me gjemba po më bëheshin inkandeshentë si nervat. Do ta përktheja elegjinë e Atdheut lakuriq me miq italianë, kur do të ikja andej, ndërsa eksodi i madh vazhdonte. Do të recitohej dhe në një kështjellë buzë detit dhe mua m’u duk sikur shpirti i Xhagjikës erdhi nga bregu matanë, vinte rrotull mbi kokët e dëgjuesve, vorbull ere…

Punoja në gazetën e parë opozitare. Kishte rënë Muri i Berlinit dhe pllakat e tij të betonta sikur na kishin zënë nën vete dhe ne po dilnim me mundim. Ishim ballë për ballë, Ylli Xhagjika dhe unë dhe poezitë mbi tryezë, fërgëllonte si drita. Po përlotesha edhe unë pas Yllit… Do t’i botojmë, t’i vëmë titullin librit “Atdheu është lakuriq”… E përgatiti një poet i njohur, Xhevoja, përmbledhjen e tij të parë dhe si redaktorë vumë emrat ne, dy ish të burgosur, që shkruanim poezi, poeti Jorgo Bllaci dhe unë. Donim t’i ishim pranë. Dhe donim të ringjallnim sado pak diçka të shenjtë nga Trifoni ynë. Varr s’kishte, po jo ta linim pa libër tani… jam i lumtur që e botuam. Po ç’lumturi zeza! Më pas do t’i dilte e plotë “Poezia”, nën kujdesin e poetit Agron Tufa, në shekullin e ri dhe mijëvjeçarin e ri. Shqipëria ka nevojë për shpirtin e tij.

(Nxjerrë nga libri në proces “Antologjia e të vrarëve”)

http://mapo.al/2013/12/19/deshmia-e-...sistemit-tuaj/