Close
Duke shfaqur rezultatin -19 deri 0 prej 8
  1. #1
    Survivor Maska e Orku
    Anëtarësuar
    13-02-2003
    Vendndodhja
    Oqean
    Postime
    981

    Kadare: Mbyllja e arkivave të fshehta, ndotje e rëndë morale

    Shekulli

    TIRANE - Shkrimtari Ismail Kadare është shprehur dje se moshapja e dosjeve të Sigurimit të Shtetit përbën një ndotje të rëndë morale për shoqërinë shqiptare. Kadare ka polemizuar edhe me akademikun Rexhep Qosja për shkrimin e tij "Koha e falsifikimeve".

    Pyetje: Kohë më parë keni ngritur problemin se prania e gjerë në shtyp e ish-nomenklaturës komuniste tregon prirje për rikthimin e saj. I përmbaheni ende këtij mendimi?
    Pergjigje: Po, i përmbahem. Eshtë e njohur thënia "historinë e shkruajnë fitimtarët". Duke u perpjekur te uzurpojne faqet e shtypit shqiptar, sundimtare komuniste te djeshem, ish-kuadro te larta te partise, ish-ministra, ish-anetare te Komitetit Qendror, ish-hetues, ixh-xhelate, ish-gra xhelatesh, etj., etj, perpiqen të japin idene se po kthehen ne pushtet. Ose vertet kujtojne se, nderkaq, jane kthyer. Dhe, si te tille, si fitimtare, po shperndajne medalje ose mallkime. Ashtu si dikur. Ky eshte nje turp per Shqiperine e sotme demokratike. Por, para se te jete turp, eshte shqetesim. Stalinistet shqiptare jane inkurajuar. Ky inkurajim e ka shkakun ne mosdenimin e krimeve te tyre.
    Kur nje diktature rrezohet, rrezimi i vertete i saj eshte kur i denohen krimet. Mosdenimi eshte nje marreveshje e heshtur me te. Mosdenimi, perveç te keqijave te tjera, i jep tiranise se rrezuar shpresen e ringjalljes.
    Denimi i krimeve te nje epoke nuk behet aspak per te shtuar shqetesimet, qe edhe ashtu jane te shumta ne kete vend. Ajo behet per te kunderten: per t'iu dhene fund spekulimeve, çoroditjes, mashtrimit, mjegulles se
    qellimshme, qe po e trondit dhe do vazhdoje ta trondise perhere e me teper boten shqiptare. Ky proces eshte i dhimbshem, por i shendetshem, ashtu si nje kirurgji e domosdoshme. Nismetare ose perkrahese e ketij procesi duhej te ishte, ne radhe te pare, e djathta shqiptare.
    Sa me gjakftohtesisht te behet ky denim, aq me i vertete do te jete. Pa pasione e revansh, pa nerva e britma, por me maturi dhe, kryesorja, me synimin e madh që t'i sherbeje jetes sone dhe jo çthurjes sone.

    Pyetje: Në Shqipëri vlon kohët e fundit diskutimi për hapjen ose jo të arkivave të fshehta, përfshi dosjet e shkrimtarëve e të politikanëve. Ju keni qenë gjithmonë "pro" kësaj. Diçka më shumë, ju lutem.

    Pergjigje: Diskutimi per hapjen ose jo te dosjeve e te arkivave te fshehta nxori ne shesh nje problem dramatik. Nje pjese e ndjeshme e shkrimtareve, publicisteve, politikaneve, deputeteve ishin kundër hapjes. Nuk do shume filozofi per te kuptuar se sa ndotje te rende morale tregon ky fakt.
    E keqja s'eshte vetem kjo. Jo vetem qe ky zhgan u shpreh kundër asaj qe eshte thelbi i nje demokracie, transparences, por, me agresivitet u sul kunder atyre qe e kerkuan kete transparence. Shkurt, zhgani i stalinistave po perpiqet te krijoje nje terror te vertete psiqik, ashtu si dikur.
    U krijua keshtu gjendja me paradoksale ne nje vend demokratik: Njerezit qe kerkojne hapjen e arkivave sulmohen.
    Per te kryer kete sulm te turpshem, stalinistet shqiptare te sotem perdorin gjithfare sherbetoresh: gazetare ose politikane te korruptuar, letrare ish-spiune ose bij spiunesh, amatore te internetit, etj. Kjo dhune
    verbale kerkon te paralizoje çdo perpjekje per zbulimin e tmerreve ende te pazbuluara te regjimit qe shkoi.
    E keqja me e madhe e kesaj dhune eshte se ajo e shkurajon çdo prirje per shendoshje morale, aq te nevojshme sot per kombin shqiptar. Terthorazi kjo dhune shpall nenshtrimin perpara genjeshtres dhe heshtjen plot turp perpara saj. Ajo eshte fatale, sidomos per brezat e rinj.

    Pyetje: Pavarësisht se keni qenë i kursyer për të dhënë mendim për librin e drejtorit të Arkivave, Shaban Sinani, "Një dosje për Kadarenë", ju jeni personazh i këtij libri dhe diçka keni për të thënë.

    Pergjigje: Eshte thene disa here se kjo dosje e botuar eshte "vetem purgatori". Mendoj se ajo eshte me pak se purgator. Ajo eshte e matur dhe ende nuk ka nxjerre menxyrat e medha.
    E, megjithate, ashtu siç eshte, ajo ka me shume se nje vit qe po trazon jeten morale shqiptare. Nuk eshte vetem nje pune shkrimtaresh kjo dosje. Eshte thene edhe me pare se historia e nje Lidhje Shkrimtaresh e nje vendi komunist eshte nje minihistori e diktatures. Ne kete dosje do te gjeni zyrat dhe institucionet me te rendesishme te regjimit, emrat e nje pjese te Byrose Politike, te Komitetit Qendror, duke perfshire edhe gruan e diktatorit. Pa folur pastaj per emra shkrimtaresh te njohur. Pa folur per emrat apo inicialet e denonciatoreve. Pa folur per informacionin e sakte qe jep se si punonin veglat e atij mekanizmi te frikshem, qe kontrollonte letersine dhe artet. Ky liber nuk eshte ndonje favor që me behet mua personalisht, siç duan te thone disa. Ai nuk mbyll asnje rruge. Perkundrazi, ai hap rrugen per te gjithe. Eshte tjeter pune ne qofte se disa e duan kete hapje e disa jo.

    Pyetje: Keni shfaqur pakënaqësinë tuaj për djegien ose zhdukjen e arkivave të Lidhjes.

    Pergjigje: Kjo zhdukje eshte me se e habitshme. Une nuk di tjeter institucion ne Shqiperi qe t'i jene djegur arkivat. Edhe ne kohet e erreta te otomanizmit arkivat nuk digjeshin. Tre kryetaret e Lidhjes pas 1973 nuk japin asnje shpjegim se si ka ndodhur kjo.
    Historia e letersise shqipe nuk mund te krijohet me mllefe apo thashetheme. Arkivat e Lidhjes ishin nje deshmi e dores se pare. Ne to do te gjendej nje pjese e drames qe kane hequr shkrimtaret dhe artistet shqiptare. Denimet e tyre, kercenimet, ndalimet, denoncimet. Qe nga romani "Tuneli" i Dhimiter Xhuvanit, te novelat e Koço Kostes apo shfaqjet teatrale te Minush Jeros e te Mihal Luarasit, apo pikturat e Maks Velos e te Edi Hiles, apo rrebeshi i Festivalit 11, etj., etj.
    Ata qe zhduken ose dogjen keto arkiva do te donin natyrisht te digjnin çdo dokument tjeter. Ne fund te fundit, tani qe ulerijne kunder hapjes se dokumenteve qe, fatmiresisht, kane shpetuar, ata identifikohen vete me zjarrvenesit.

    Pyetje: Në këtë polemikë është futur tani së fundi dhe akademiku nga Kosova, Rexhep Qosja. Ç'mendoni për shkrimin e tij?

    Pergjigje: Eshte e vertete se ne polemike eshte futur edhe akademiku qe permendni ju. Pershtypja ime eshte se me shume se per te ndihmuar te verteten, ai, me sa duket, ka dashur t'u vije ne ndihme ca miqve me te cilet ka lidhje te ngushta, pikerisht atyre qe hapja e arkivave i ka vene ne pozita aspak te lakmueshme.
    Ne nje artikull te gjate e te turbullt per shkrimtaret qe retushojne veprat dhe falsifikojne biografite, mendoj se kerkon te heqe vemendjen nga thelbi i çeshtjes: te hapen ose jo arkivat. Se fundi, me aq sa kuptohet nga
    teksti, eshte kunder hapjes.
    Lidhur me retushet, edhe pa qene akademik dihet qe veprat e shkrimtareve jane te botuara dhe mjafton nje krahasim i tekstit nga nje botim te tjetri, per te gjetur ndryshimet per mire ose per keq. Keshtu qe ky problem, ne menyren si shtrohet, eshte i paqene. Persa u perket biografive te shkrimtareve, çeshtja eshte edhe me e thjeshte. Siç eshte thene ne nje shkrim te S.Bejkos botuar tek ju, biografia e pare e çdo shkrimtari eshte vepra e tij. Biografija tjeter, e mirefillta, perbehet nga dy pjese: ajo qe e dime te gjithe, dhe tjetra, qe mund te mos e dime. Kjo biografi e paditur, ne boten e lire demokratike perbehet nga intimitetet e shkrimtarit. Ne boten diktatoriale intimiteteve u shtohet nje element baze: ka qene apo jo shkrimtari bashkepunetor i policise se fshehte. Ka denoncuar ose jo shoket e vet edhe pa qene i tille. Pikerisht ajo per te cilen ka plasur sherri ne Shqiperi.
    Akademiku, qe me urtesine e tij ka hyre per te sqaruar kinse punet, pasi leshon bé e rrufe kunder falsifikimit te biografive, praktikisht del kunder hapjes se arkivave.
    Do te isha shume kureshtar te dija se çfare menyre tjeter propozon akademiku per te dalluar nje biografi te sakte nga nje biografi e rreme.

    Pyetje: Zoti Rexhep Qosja flet edhe për mundësinë e falsifikimit të vetë dokumenteve arkivale. Si edhe për veprat, për kujtimet dhe ditaret qe shkruhen tani dhe u vihet nje date e vjeter.

    Pergjigje: Po e nis me kete te fundit. Problemi qe ngrihet eshte i vertete. Ka njerez qe e kane bere, madje vazhdojne ta bejne kete gje. Por ky eshte problemi, (me sakte turpi) i tyre. Me mjetet moderne te sotme te verifikimit, jo nje doreshkrimi te tere nuk i nderrohet dot data, por as disa rreshtave. Lidhur me falsifikimin e dokumenteve arkivale (konkretisht per drejtorin Shaban Sinani, qe akuzohet terthorazi), asnje nga keto dokumente deri me sot nuk eshte kundershtuar. Perkundrazi, nje nga personazhet e rendesishem te kesaj dosjeje, zoti Anastas Kondo, me nje kurajo qytetare qe eshte per t'u çmuar, deklaroi ne shtyp te verteten per ato dokumente qe kane lidhje me te. Te tjeret do te benin mire te ndiqnin shembullin e tij.
    Prandaj, mendoj, se shqetesimi i akademikut edhe per kete çeshtje te fundit eshte i ngutur.

    Pyetje: Çfarë përfundimi mund të pritet nga një aksion i tillë purifikimi, nëse do ta quanim kështu?

    Pergjigje: Ky sulm kunder moralitetit ne Shqiperi, ky kthim kokeposhte i gjerave, thene ne menyren me te thjeshte: kjo marrje ne mbrojtje e se keqes dhe goditja e njerezve, qe e kane pesuar prej saj eshte nje shenje
    deshperuese. Kjo lidhet me korrupsionin total. Korrupsioni ka disa faza zhvillimi. Ne krye lulezon, pastaj behet zoterues, pastaj merr trajtat e normes morale, se fundi, dhe kjo eshte kulmi i zezones, hymnizohet.
    Ne qofte se Shqiperia nuk do ta veje ne gjunje korrupsionin, ajo do te vihet ne gjunje prej tij. Korrupsioni dhe bjerrja morale kur behen sunduese, jane me te keqija se pushtimi ushtarak. Ky i fundit, zakonisht, eshte i pzerkohshem, kurse çizmja e korrupsionit eshte e gjate, teper e gjate. Shqiperia eshte seriozisht e rrezikuar sot. Çeshtja e arkivave te fshehta, per njerezit e kultures dhe te politikes eshte vetem nje pjese e kesaj te
    keqeje te madhe. Por ajo ben pjese ne thelbin e dukurise. Ajo eshte nje test kuptimplote.

  2. #2
    i/e regjistruar Maska e RTP
    Anëtarësuar
    26-03-2004
    Postime
    1,756
    Kadare:"Ne qofte se Shqiperia nuk do ta veje ne gjunje korrupsionin,
    ajo do te vihet ne gjunje prej tij."
    Me respekt
    rtp-ja


    ps. "........Te gjithe kane te drejte te mendojne..
    por ka shume njerez qe i kursejne mendimet!"


  3. #3
    profesionisti Maska e I-amëshuar
    Anëtarësuar
    03-01-2005
    Vendndodhja
    www.proletari.com
    Postime
    211

    Kadare e Qose të ulin penat

    FATMIR TOÇI
    Shekulli


    Kadare e Qose të ulin penat

    Kam lexuar intervistën e shkrimtarit Ismail Kadare, botuar në gazetën “Shekulli” të datës 13 mars 2005, të titulluar: “Mbyllja e arkivave të fshehta, ndotje e rëndë morale” dhe mendova se është e nevojshme të bëj një saktësim të rëndësishëm për të shmangur ndonjë keqkuptim apo keqinterpretim të shkrimit të Profesor Rexhep Qosjes “Koha e falsifikimeve”, botuar në të njëjtën gazetë disa ditë më parë. Shkrimi “Koha e falsifikimeve” e prof. Qosjes nuk ka të bëjë aspak me librin e Shaban Sinanit “Një dosje për Kadarenë”, dhe as me personin e Kadaresë, siç aludohet apo shprehet hapur në intervistën e mësipërme. Shkrimi i prof. Qosjes është botuar para më shumë se një viti (në janar 2004) në gazetën “Epoka e Re”, e cila del çdo ditë në Prishtinë dhe më pas është përfshirë në përmbledhjen me shkrime publicistike “Demokracia e shpërdorur” (Nëntitull: Shqyrtim kritik mbi gjendjen e demokracisë në shoqërinë shqiptare), botuar nga “Toena” para se të dilte në qarkullim libri i Sh. Sinanit për dosjen e Kadaresë. Përmbledhjen me shkrime publicistike autori e ka dorëzuar në shtëpinë botuese që në muajin shtator 2004, me qëllimin që ai të shihte dritën e botimit me rastin e organizimit të Panairit të Librit në Tiranë (3 – 8 nëntor 2004), ku ishte i ftuar edhe autori. Por, për arsye teknike, libri nuk u bë gati për shtyp dhe nuk u arrit që të dilte në ditët e panairit të librit. Për këtë arsye edhe profesori e shtyu për më vonë ardhjen e tij në Shqipëri. Libri u fut në shtyp në mesin e nëntorit 2004 dhe doli nga shtypi ditët e para të janarit 2004, domethënë para daljes në qarkullim të librit për Kadarenë të Shaban Sinanit.
    Pse gjithë ky shpjegim i gjatë i botuesit? Duke e përjetuar si një shqetësim intelektual, që lidhet me punën time, një keqkuptim të mundshëm midis dy prej emrave më të njohur të letërsisë bashkëkohore shqiptare, Ismail Kadaresë e Rexhep Qosjes, e ndiej për detyrë të ritheksoj se shkrimi i profesor Qosjes është një shkrim problematik përgjithësues, i shkruar mbi një vit më parë se të dilte në qarkullim libri “Një dosje për Kadarenë” i Sh.Sinanit, dhe si i tillë nuk mund të aludojë për një vepër që nuk ishte shkruar ende. Shkrimi i Qosjes godet një fenomen apo mani të shëmtuar të një pjese të atyre që merren me shkrime: përpjekjet dhe tendencën për ta paraqitur ndryshe të kaluarën e tyre krijuese; ndërsa libri publicistik “Demokracia e shpërdorur” është një kontribut i jashtëzakonshëm i autorit për ta parë realisht dhe nga një këndvështrim kritik gjendjen e demokracisë shqiptare të këtyre 10 – 15 vjetëve të fundit. Libri, që rrok një tematikë shumë të gjerë, merret më shumë me problemet dhe analizën e politikës shqiptare, por nuk mund të linte pa analizuar dhe fatin e qëndrimet e intelektualëve dhe krijuesve në shoqërinë e sotme. Çdo qasje apo “aludim” për librin me siguri që është fare rastësi, por unë nuk mund të shprehem më gjatë në lidhje me këtë çështje, pasi librin e z. Sinani nuk e kam lexuar ende.
    Duke shpresuar se po ndihmoj sadopak në zbardhjen e së vërtetës për keqkuptimin në fjalë, do të dëshiroja dhe u drejtohem miqësisht shkrimtarit Ismail Kadare dhe studiuesit Rexhep Qosja, dy nga figurat më të njohura dhe të respektuara të letërsisë së sotme shqipe, të cilët edhe unë i adhuroj pa masë, që të ulin penat dhe të japin shembullin e urtësisë e mençurisë në shoqërinë e sotme shqiptare, duke e kapërcyer këtë keqkuptim, edhe për hir të respektit e miqësisë që ka karakterizuar në vazhdimësi marrëdhëniet midis tyre.
    DASHURIA ËSHTË MISTERI IMAGJINAR I SHPRESËS QË BËN TË JETOJË SHPIRTI NË PAQE DHE LIRI.
    THJESHTËSIA DHE SINCERITETI JANË DHURATA QË ZOTI KA DHURUAR ME LINDJEN. POR TË REZISTOSH TI MBASH ATO ËSHTË MREKULLI VUAJTËSE QË TË BËN TË JETOSH ME DINJITET(shkruar nga unë)

  4. #4
    i/e regjistruar Maska e Brari
    Anëtarësuar
    23-04-2002
    Postime
    18,826
    i amshum ..para se me hap nji teme shiko se ka tema te hapura pikerisht per ate cka don ti me postue.

    disa her ke hap tema pa qen nevoja.

    Moderator kte temen e amshumit fute tek Tema e meparshme per kto ceshtje..

    ---


    panorama

    --

    Të hapen dosjet apo jo?




    Bashkim Kopliku *


    Të hapen apo të mos hap en “dosjet”? Në këtë diskutim u përfshinë kohët e fundit edhe njerëz të majave të letrave shqiptare, nga brenda Shqipërisë e nga Kosova. I respektoj të dy të mëdhenjtë, dhe më duket se kanë të drejtë të dy, nga pikëvështrimet e tyre të ndryshme. Por do të rreshtoj disa mendime, që nuk puthiten krejtësisht me ta: as me atë që është kushëri i imi nga nëna (nëna ime ka qenë gjirokastrite) dhe as me atë që është “kushëri” i imi nga baba (baba im ka qenë shkodran, e Shkodra ka qenë kryeqendra e malsive, që sot janë në Mal të Zi ...dhe në Kosovë); pra nuk kam veç dashamirësi për këta shqiptarë të mëdhenj.Dosje ka pasur qoftë nga ato më të zezat, që ishin ato të Komiteteve të Partisë komuniste, qofshin nga ato të zezat e levave të Partisë: Sigurimi, Policia kriminale, Fronti Demokratik, Bashkimet Profesionale, dhe institucione të tjera, pa fund të makinës shtypse komuniste. Në këto dosje, në shumë raste janë fiksuar një pjesë e poshtërsive të vërteta të shqiptarëve. Në disa prej tyre, janë vendosur bomba poshtërsie me veprim të mëvonshëm: bomba të destinuara për të plasur kur të hapet dosja. E këto bomba, që plasin në të ardhmen janë sajimet e komunizmit, që edhe pas vdekjes të vazhdojë goditja e “armiqve të tij”, shqiptarëve. Sidoqoftë, qofshin me të vërteta apo qofshin me makinacione dashakeqëse, produkti i “frytshëm”, që kërkohet nga hapja e tyre është informacioni mbi bëmat, para vitit 1990, të individëve që jetojnë sot.
    Po a i duhet shumicës së shqiptarëve ky produkt: informacioni mbi ngjarjet e periudhës së komunizmit?! Fatkeqësisht, më rezulton se ky produkt nuk i duhet shumicës tonë. Ne kemi me bollëk nga ky produkt, e kemi sheshit, “pa pagesë” dhe nuk e marrim, nuk e përdorim fare. Përse u dashka të shpenzojmë që të kemi edhe më nga një produkt që në fakt nuk ka përdorim?! Po shpjegohem më shkoqur, duke ju dhënë tre shembuj, që nuk përfaqësojnë raste të rralla e të izoluara.
    I pari: Sekretari i parë i PPSH-së, i rrethit D, dihej se kishte qenë besnik i Enverit deri në vdekjen e tij, që ngjau në një kohë të afërt me vdekjen e vetë Enverit. Pra produkti ishte (ishte informacioni mbi bëmat e tij para vitit 1990), por nuk u respektua fare, nuk u përdor: shoqata që mbanë emrin e qytetit D, dhe Bashkia e qytetit D, sot, në shekullin e XXI i dha titullin e “qytetarit të nderit të D”, pikërisht një “shokut të devotshëm të armëve të Enverit”.
    I dyti: Spiuni i Sigurimit të Shtetit, K, mburret me veptimtarinë e tij. Pra produkti është në dispozicion. K-së i janë hapur faqet e ekranet e masmediave shqiptare, që t’i nxijë sa të dojë, e t’i ndotë e çjerrë ekranet dhe altoparlantët e shqiptarëve si të dojë, me tregimet e tij për thyerjet e çdo lloj ligji të botës perëndimore, gjatë aktivitetit të tij në mbrojtje të tiranisë komuniste. Pra shihet qartë se nuk është tek ne nevoja e produktit.
    I treti: Ish-kryetari i Frontit Demokratik, Q, njihet nga të gjithë: të gjithë e dinë se ai pyetej kur internoheshin, kur bëheshin politikat “lësho-shtrëngo” të partisë ndaj armikut të klasës dhe dihet se ai është shkaktari, së paku me siguri bashkëfajtori i padiskutueshëm i internimeve, vrasjeve, e sa e sa poshtërsive të komunizmit shqiptar. Zoti Q është drejtori i drejtorisë P në ministrinë X. Pra produkti është në dispozicion, por pakkush e përdor—përse na duhet të “lodhemi” për më shumë nga ky produkt?!
    Është absurde të shpenzojmë, të përpiqemi për të hedhur në treg një produkt, që nuk i intereson njeriu. A mos na intereson thjesht zhurma që bëhet për të?! Në vende të tjera, në shoqëri të tjera janë marrë vërtetë me hapjen e dosjeve, por ata popuj vërtetë e kanë dashur, kanë qenë të interesuar për produktin—ne jo. Në vijim një shembull nga jo shqiptarët.
    Duke lexuar librin interesant “Mendimi politik gjatë shekullit të XX” (të Chantal Millon-Delsol), thashë të bëj një përpjekje për të gjetur librin e Hitlerit “Mein Kampf” (“Mein Kampf”, “Lufta ime”). Një miku im u interesua në disa librari në Gjermani, dhe kudo mori përgjigjen: “Ky libër ndalohet të shitet sepse paraqet rrezik për Gjermaninë”.
    Nuk dua të jap klasifikimin tim se kush i ka bërë më keq, nazimi Gjermanisë, apo komunizmi Shqipërisë; po ia lë lexuesit t’i klasifikojë sipas dëshirës së tij. Por një gjë është e sigurt: edhe nazizmi, edhe komunizmi, qenë sëmundje të tmerrshme të vendeve që vuajtën nga to. Por krahasoni qëndrimin gjerman, me qëndrimin tonë. Ndryshojnë si nata me ditën: ne u japim tituj nderi “nazistëve tanë”, ne u botojmë “paçavuret”, ne i vemë në poste publike tanët, kurse ata, gjermanët ...!
    Përderisa ne shqiptarët nuk kemi interes për produktet e hapjes së dosjeve të komunizmit, së paku të mos bëhemi hipokritë duke shpenzuar kohë me diskutimet “të hapen apo mos të hapen dosjet”.

    *Autori ka qenë ministër i Brendshëm, kur dosjet e Sigurimit i kishte akoma kjo ministri

    ---

  5. #5
    profesionisti Maska e I-amëshuar
    Anëtarësuar
    03-01-2005
    Vendndodhja
    www.proletari.com
    Postime
    211
    O braro hapi apo s`hapi tema pa qenë nevoja s´është puna jote pasi unë se kisha parë që ishte kjo temë kështu që mjafton të informosh. Janë moderatorët për këtë.
    Sa i rrijmë gati tjetrit kur gabon asnjë nuk të rri gati kur ke të drejtë. Të parët jeni për kritika.
    Nuk të leni kohë as të kërkoj falje por të bëni të ndiesh neveri nga mos toleranca.
    DASHURIA ËSHTË MISTERI IMAGJINAR I SHPRESËS QË BËN TË JETOJË SHPIRTI NË PAQE DHE LIRI.
    THJESHTËSIA DHE SINCERITETI JANË DHURATA QË ZOTI KA DHURUAR ME LINDJEN. POR TË REZISTOSH TI MBASH ATO ËSHTË MREKULLI VUAJTËSE QË TË BËN TË JETOSH ME DINJITET(shkruar nga unë)

  6. #6
    i/e regjistruar Maska e Brari
    Anëtarësuar
    23-04-2002
    Postime
    18,826
    i amshuar.. nuk kritikoj me te hedh nga treni por thjesht te gerrmojm pak kur postojm dicka qe te gjejm Temen e meparshme qe te ket lidhje sadopak me cka duam te postojme..

    nejse no problem..rendesi ka qe angazhohemi me problemet e kombit tone..

    sa me shum njerez shqiptare marrin pjese ne debate politike e kulturore aq me i madh behet numri i njerzve qe nuhasin drejt te sotmen e vleresojn drejt te kaluaren..pra dhe shikojn mire si duhet te jete e ardhmja..
    prej kesaj ka vec mire sepse rritet numri i votuesve qe kan mendjen e tyre te pamvarur nga dokrrat e mashtrimet.. pra do te kete me pak injorante e majmunepra qe vendosin per rrugen e kombit.. sepse dhe me te mire do jene ata qe i zgedhim..ne krye te na udheheqin..



    kjo eshte kryesorja..



    ..........


    KLAN


    E Premte, 13 Maj 2005

    Kadare- Qosja, raundi i pare


    Historitë dhe mëritë e të shkuarës dhe të së sotmes. Që i kanë bërë dy personalitetet e letrave të rreshtohen njëri - kundër tjetrit. Për shkaqe që nuk lidhen vetëm me letërsinë, por edhe më qëndrimin ndaj të shkuarës komuniste dhe hapjes së dosjeve

    nga Iva Tico

    Mjaftoi vetem nje esse, e gjate gati nje faqe gazete, qe Rexhep Qosja dhe Ismail Kadareja te regonin publikisht se marredheniet e tyre nuk ishin ato qe dukeshin. Por perkundrazi, pertej asaj paqeje te ndersjellte mund te fshiheshin edhe merira apo inate, te vjetra e te reja. Ne ditet qe pasuan te parin shkrim te akademikut Qosja, komentet, spekulimet, diskutimet apo edhe sqarimet i hodhen benzine zjarrit apo metuan te shuanin shkendijat e debatit. Ndokush u tregua i zhgenjyer qe debati vetem sa nisi (apo vetem sa dha shkendijat e nje nisjeje) duke arsyetuar se debate te tilla intelektuale jane pikerisht ato qe i mungojne kultures shqiptare. Ndokush tjeter nxitoi t’i keshillonte si Qosen ashtu dhe Kadarene “ulni penat!”. Ndokush tjeter u ndje i lodhur ndersa ne faqet e gazetave lexoi per te kushedisesatesaten here tituj qe permbanin fjalet “Dosje” dhe “arkiva”... Sepse ndonese debati i dy prej emrave me te njohur te letrave shqiptare nuk e kishte zanafillen tek dosjet, ai kishte perfunduar pikerisht aty. Dikush e quajti keqkuptim. Kishte qene ndoshta nje lloj gracke e (pa)qellimshme e Rexhep Qoses, brenda se ciles kishte rene Ismail Kadareja. Ndoshta ishte edhe nje keqkuptim i thjeshte: Qosja as qe e kishte pasur nder mend te akuzonte Kadarene per asgje, ai thjesht sa kishte shkruar nje ese te tijen, qe ai e quan sprove, te cilen shkrimtari shqiptar, i keqinformuar ndoshta edhe prej te tjereve, e kishte marre si sulm personal, qe e kishte shtyre pastaj te reagonte hidhur ndaj akademikut kosovar. Ndoshta te dy vetem sa kishin pritur rastin per te marre hak per ndonje pakenaqesi te se shkuares. Ndoshta... Ndoshta per asnje nga keto arsye apo ndoshta edhe per te trija se bashku Ismail Kadare dhe Rexhep Qosja per te paren here u gjenden publikisht njeri kunder tjetrit. Duke treguar se mbi te gjitha ata ndajne qendrime krejt te ndryshme persa i takon se shkuares.

    Ajo qe ndezi zjarrin e polemikave ne shtypin shqiptar, ishte pikerisht nje esse e Rexhep Qoses mbi te shkuaren e shkrimtareve qe kishin jetuar nen regjimin komunist. Nje esse e titulluar “Koha e falsifikimeve” (qe mund te jete lexuar edhe si loje fjalesh me titullin e Kadarese “Koha e shkrimeve”) ku akademiku kosovar merrej gjere e gjate me problemin e shkrimtareve, dikur te privilegjuar, qe ne kohen e sotme po e shesin veten si shkrimtaret e persekutuar nga regjimi komunist. Pa permendur emra, duke e shtrire madje problemin ne kufijte e gjithe Lindjes komuniste, Qosja ne kete esse, pjese e librit te tij “Demokracia e shperdorur”, pretendon te merret thjesht me fenomenin e rishkrimit te biografive te shkrimtareve: “Sic eshte deshmuar gjate ketyre dymbedhjete - trembedhjete vjeteve qe nga permbysja e komunizmit, te privilegjuarit e tij betejen per jeteshkrimin e ri e bejne... E bejne edhe me kujtime per kohen kur ishin heronj krijues te propogandes komuniste, por heronj te dikurshem qe tani e paraqesin veten si viktima. Lexuesve te vjeter, dhe sidomos te rinj, u behet e mundshme te mesojne se si heronjte e dikurshem krijues kinse nuk ishin te privilegjuar, po, perkundrazi, ishin viktima: u paraqiten pohime, situata, deklarata, kerkesa, urdheresa, perjetime, qe e tregojne faqen tjeter, te mundimshme te jetes se tyre!”

    Askund ne fakt Rexhep Qosja nuk ka shkruar se Ismail Kadareja eshte pikerisht nje nder keta shkrimtare qe po retushon te shkuaren e tij. Edhe ne prononcimet e mepasshme, atehere kur carja mes tij dhe Kadarese filloi te komentohej, ai nuk e ka pranuar qe kete sprove te tijen ta kete shkruar duke pasur nder mend shkrimtarin shqiptar. Perkundrazi, essene, qe perpara se ta perfshinte ne librin “Demokracia e shperdorur” dhe me pas ta botonte ne faqet e “Shekulli”-t, ai e kishte botuar edhe ne shtypin kosovar qe ne janar te vitit te shkuar. Dhe sic do rrefente vetem pak dite me pare ne nje interviste te gjate ne “Gazeta Shqiptare” ideja per ate shkrim i kishte ardhur duke pare se sa po shtoheshn intelektualet, qe po rishkruanin e po retushonin te shkuaren e tyre. “E njoh mire krijimtarine dhe jeten politike ne Prishtine”, ka thene ai ne kete interviste, -”prandaj edhe nxitja e drejteperdrejte per shkrimin me ka ardhur prej shembujve te ketushem. Kjo nuk do te thote, nderkaq, se ne shkrimin e saj s’me kane nxitur edhe shembujt prej Tirane”.

    Pikerisht ne Tirane ai shkrim ku nuk permendeshin emrat e “shembujve” do te lexohej sikur i drejtohej nje shembulli te vetem: Ismail Kadarese. Menjehere pasi “Shekulli” kishte botuar pjesen e dyte te essese, rinisen te shkruheshin edhe njehere komentet me pro e kunder hapjes se dosjeve, ndonje koment ku Kadare cilesohej si shkrimtari qe nuk e fshihte te shkuaren ashtu sic akuzonte Qosja... Ndersa vete Ismail Kadare, ne nje interviste dhene gazetes “Shekulli”, do te deshmonte se edhe ai vete e kishte lexuar essene e Qoses, si nje sulm qe i drejtohej pikerisht atij, duke e lidhur botimin e artikullit te Akademikut kosovar, ne faqet e gazetave shqiptare, me daljen e librit “Nje dosje per Kadarene”, liber ku drejtori i arkivave Shaban Shaban Sinani ka permbledhur nje pjese te denoncimeve e akuzave, qe i jane bere shkrimtarit nder vite. Por nuk ka qene vetem dalja e ketij libri, apo edhe argumenti “dosje”, i hedhur nga Qosja, ai qe i ka bere lexuesit qe essene “Koha e fallsifikimeve” ta lexojne sikur i kushtohej Kadarese. Nje sere paragrafesh, ku Qosja flet per shkrimtare, qe sot po fshijne nga e shkuara e tyre veprat te cilat dikur ia kushtonin regjimit; qe po perpiqen te rishkruajne e te retushojne te shkuaren; shkrimtare qe dikur ishin te privilegjuarit dhe te glorifikuarit e regjimit dhe qe sot shfaqen si me te persekutuarit e tij; shkrimtare qe te tjeret u botojne dosjet... te gjitha keto duken si te shkruara per Kadarene. Sepse kur flitet per fshehje te veprave te shkuara, te gjithe kujtojne se si Kadareja nuk i permend me poezite e tipit “Ku t’i kerkoj rrenjet e tua Parti”. Apo kur flitet per shkrimtare te privilegjuar e te glorifikuar, qe sot shfaqen si me te persekutuarit, nuk mund te mos mendosh Kadarene si Shkrimtarin zyrtar te periudhes komuniste, qe perkthehej e botohej ne France, por qe pas ‘90-es, duke filluar me “Ftese ne studio” e me nje sere librash, ku si asnje shkrimtar tjeter rrefen vetveten, argumenton se si ne kohen e diktatures ai, duke qene me i privilegjuari, ishte nderkohe edhe me i perndjekuri. Ka pasur me dhjetera arsye, qe duke lexuar essene e Qoses te mendosh se ajo i kushtohet vetem Ismail Kadarese. Sepse ndonese te dy, nepermjet faqeve te shtypit kane thene se marredheniet e tyre neper vite kane qene teper te mira, kane pasur edhe te tjera momente kur jane shigjetuar prej se largu.

    Nese Ismail Kadareja vetem tani arriti qe publikisht te shprehte pakenaqesite e veta ndaj Rexhep Qoses, ky i fundit e kishte bere kete qe ne vitin 1973. Atehere kur ne librin e tij “Panteon i rralluar”, ndersa analizonte letersine shqipe, ate qe shkruhej ne Shqiperi e Kosove, do ta quante Kadarene kolonel te prozes shqipe, i cili “ka arritur te jete vetem nje ushtar modest ne frontin e kritikes”. Nje mendim ky qe duhet t’i kete bere pershtypje shumekujt, sepse jo me kot ende mbahet mend dhe citohet. Vetem pak dite me pare, ne intervisten e tij dhene ne “Gazeta Shqiptare”, Qosja ka rrefyer se -”ky ne te vertete ishte nje veshtrim per permbledhjen e shkrimeve kritike dhe eseistike te Kadarese me titullin “Autobiografia e popullit tim ne vargje”. Ne ate kohe, kur ne Kosove sadopak ishte zbutur qendrimi i regjimit jugosllav ndaj kultures shqiptare, une shkruaja edhe per vepra letrare, qe botoheshin ne Tirane”. Ne ato shkrime Qosja rrefen se nder te tjera kundershtonte edhe realizmin socialist, perpiqej te komprometonte bazen e tij teorike dhe keshtu edhe kuptimin e tij. “Kisha iluzionin”, -ka thene ai ne interviste, -”se ashtu mund t’iu ndihmoja sadopak kolegeve te mi shkrimtare ne Shqiperi. Natyrisht se e beja kete me kujdes, qe te mos demtoja marredheniet mes institucioneve kulturore e shkencore te Shqiperise e te Kosoves, qe sapo ishin vendosur. Ismail Kadare, si autor i popullarizuar edhe ne Kosove, me permbledhjen “Autobiografia e popullit ne vargje” me behej se paraqitej si mbrojtes autoritativ i realizmit socialist, qe qortonte shkrimtaret e tjere kur i dukej se tradhtojne premisat e asaj doktrine!”. Ne intervisten e tij ne “Gazeta Shqiptare” Rexhep Qosja ka rrefyer se per bindjet e tij ishte e kuptueshme dhe e nevojshme qe te bente kritiken e “Autobiografise...” se Kadarese. Sic kishte qene e kuptueshme qe edhe perpara kesaj, perpara botimit te “Panteonit te rralluar”, te bente edhe nje kritike me te rrenjesishme te romanit “Dasma”. Pikerisht te atij romani qe sot vete Kadareja e quan romanin e tij me te dobet, por qe ne Shqiperine komuniste cilesohej si nje nga veprat me te mira te realizimit socialist, romani qe duhej te ishte shembull per shkrimtaret e tjere. Ne kete sfond, kritika qe Qosja i kishte bere ketij romani, i kishte shkaktuar mjaft reagime kunder ne Prishtine, gje te cilen ai e ka rrefyer edhe pak dite me pare, teksa ka pranuar te vendoset serish ne rolin e kritikut. Duke thene permes “Gazetes Shqiptare” ate qe deri tani eshte thene vetem ne biseda kafenesh apo ne rrethin e atyre qe njihen si “kryqezuesit e Kadarese”: “Me romanet e tij te botuara pas viteve ‘90-te Ismail Kadare, mjerisht, nuk e ka arritur nivelin artistik te romaneve te tij me te mira te para ketij viti. Nuk kam shpjegim se pse nuk e ka arritur ate nivel! Jo me pak e cuditshme per mua eshte se per c’arsye ne Shqiperi ende nuk kemi roman te rendesishem, roman te madh, per kohen e diktatures komuniste!”.

    Por nuk kishte qene vetem qendrimi ndaj letersise se Kadarese ai qe kishte bere qe te krijohej opinioni se pertej asaj “maredhenieje shume te mire” zyrtare, fshihej edhe ndonje meri e vjeter. Pershembull mbahet mend edhe nje tjeter qendrim kritik i Qoses ndaj Kadarese, qendrim qe ne fakt nuk ka te beje me letersine. Kur ne vjeshten e vitit 1990, shkrimtari ishte larguar per ne France, per te ndikuar e pershpejtuar (sic do te thoshte vete) rrezimin e komunizmit, ne nje interviste te “Zeri i Amerikes”, qe do te botohej me germa te medha edhe te “Zeri i popullit”, Qosja e kishte kritikuar kete veprim: “Jo vella, vendi yt nuk eshte Franca. Vendi yt eshte atdheu, Shqiperia”. Kesaj deklarate Kadareja nuk i eshte pergjigjur asnjehere, te pakten jo publikisht. Madje te gjitha veprimet e mepasshme, perfshire ketu edhe botimin ne France te librit te Qoses “Vdekja me vjen prej syve te tille” me parathenie te Kadarese, duket se deshmojne se nuk ruante ndonje hatermbetje. Prandaj edhe kur ne intervisten e tij ne “Shekulli”, ai e ka akuzuar Qosen se: “me shume se per te ndihmuar te verteten, ai, mesa duket, ka dashur t’u vije ne ndihme ca miqve te tij, me te cilet ka lidhje te ngushta, pikerisht atyre qe hapja e arkivave i ka vene ne pozita aspak te lakmueshme”, botuesi i “Toena”-s, qe ka publikuar librin e Qoses, ka nxituar te deklaroje se Kadareja eshte keqinformuar dhe prandaj ka reaguar kaq ashper. Ne fakt njefare keqinformimi duhet te ekzistoje. Apo me mire te themi keqleximi midis rreshtash. Sepse Kadare shkruan per Qosen se “mendoj se kerkon te heqe vemendjen nga thelbi i ceshtjes: te hapen ose jo arkivat. Se fundi, me aq sa kuptohet nga teksti eshte kunder hapjes”. Ne kohen kur Qosja deklarohet se dosjet duhet te hapen. Vetem se kjo duhet bere me anen e nje ligji te vecante. “Dosja eshte e besueshme”, ka thene ai disa dite pas intervistes se Kadarese, -”vetem ne qofte se eshte dosje autentike, e hapur te prani te komisionit shteteror te krijuar kastile per hapjen e dosjeve. Dosjet e tjera, qe shpallin ne internet grupe individesh, organizata e shoqata te ndryshme, qe botojne individe te ndryshem, te hapura pa pranine e komisioneve shteterore, dosjet me dokumente privatisht te perzgjedhura, lejojne mundesine te quhen, edhe po s’qene te tilla ne te gjitha rastet, dosje te fallsifikuara”. Serish Qosja nuk permend emra: por a nuk eshte nje permbledhje e tille, privatisht e perzgjedhur, edhe libri i Shaban Sinanit “Nje dosje per Kadarene”? Apo ky eshte nje tjeter lexim subjektiv mes rreshtave? Dhe nese, serish ne te njejten menyre, do ta lexoje edhe vete shkrimtari shqiptar, atehere shtypi ndoshta do te kete nje raund te dyte te polemikes: Rexhep Qosja - Ismail Kadare.

  7. #7
    Mire ështe puna mire Maska e PLAKU
    Anëtarësuar
    19-05-2002
    Postime
    2,443
    http://www.mapo.al/wp-content/upload...re-300x225.jpg







    Kadare: Të hapen dosjet e fshehta për shkrimtarët, qeveritë i mbajnë nën urdhra




    Në fund të intervistës me Dhurata Shehrin, dhënë për revistën kritike “Letra” (numri i parë i botimit), Kadare flet për një çështje tepër të rrahur në Shqipëri: hapjen e dosjeve. “Fshehtësia e tyre s’ka sjellë asgjë të mirë në këta njëzet vjet tranzicion. Përkundrazi, ka sjellë shumë të këqija. Kryesorja, i ka dhënë shtetit një pushtet të frikshëm mbi letërsinë (për të folur vetëm për të)”, – shprehet shkrimtari dhe e drejton bisedën në një tjetër kah, te marrëdhëniet mes njerëzve të letrave që jetonin në Shqipëri dhe atyre që vinin nga jashtë. Ai është i mendimit që shërben për të hedhur dritë edhe mbi këtë aspekt.

    “Këtu s’është fjala për shkrimtarë të mëdhenj. Eshtë fjala për dhjetëra letrarë që hynin e dilnin në vendet ku rrallëkush mund të hynte dhe, ç’është më e keqja, shkelnin mbi besimin e shkrimtarëve vendas. Në rastin shqiptar janë dy të tillë, një zvicerano-suedez dhe një italian, që janë përmendur me emër dhe mbiemër në shtypin perendimor, si shërbyes të regjimit shqiptar”, – thotë Kadare.



    Intervistoi: Dhurata Shehri





    Cila ka qenë kritika e parë që ju është bërë, me ç’rast dhe si e keni pritur ?



    Ka qenë për librin tim të parë “Frymëzimet djaloshare”, një përmbledhje vjershash, shkruar në 1953 dhe botuar në 1954, kur isha ende nxënës në gjimnazin e Gjirokastrës.

    Nga ky botim kam kujtime të veçanta. Pas njëfarë pakti me tim atë, sipas të cilit, unë s’do ta vija më emrin e tij midis emrit dhe mbiemrit tim (Ismail H. Kadare), kurse ai s’do të më përzihej më në punët e shkrimeve të mia, im atë ndiqte me një shpërfillje të plotë letrat që më vinin nga shtëpia botuese, lidhur me çështjet e këtij libri. S’kisha asnjë ide se ç’mendonte. Vetëm një ditë, kur në vend të letrës që prisja, erdhi një telegram, ku ma kërkonin me ngut dorëshkrimin dhe më duhej të shkoja në Tiranë për ta çuar, ai bëri një ndërhyrje. Në vend të udhëtimit me autobusin e linjës, i cili zgjaste rreth dymbëdhjetë orë, më tha se ishte mirë të shkoja me taksi.

    Ky udhëtim i pazakonshëm më dha shijen e parë të peshës, për të mos thënë mendjemadhësisë, që mund të shkaktonte botimi i një libri. Në gjimnaz të gjithë flisnin për këtë, madje edhe mësuesi kujdestar më pyeti një ditë: ‘E ke çuar vërtet librin me taksi?’ Kishte nga ata që besonin se kjo bënte pjesë në atë që quhej “botim”, madje ishte pjesa më serioze e tij.

    Lidhur me kritikën ose kritikët kisha dëgjuar si për diçka tepër të largët, por që s’kishte lidhje me kënaqësinë e letërsisë. U habita, nuk e di pse, që për librin tim u botua një kritikë. Përshtypja e kritikës ishte më e madhe se ajo e vetë librit. Disa e quanin nder të madh që kritiku, një “goxha profesor”, kishte shkruar kritikë për një kalama. Të tjerë, përkundrazi, e quanin turpërim që, përveç ca fjalëve të mira “sa për të larë gojën” (sipas tyre), kritiku i bënte vërejtje librit të një kalamani. Vërejtja kryesore kishte të bënte me natyrën soditëse të autorit të ri, i cili, sipas kritikut, e shikonte jetën më shumë nëpërmjet dritares sesa i përzier në të.

    Nga kafeneja im atë nuk sillte asnjë mendim. Ndërkaq, qëndrimi ndaj kritikës ndryshonte me ditë, gjersa ajo përfundoi tek ideja se e meta kryesore e autorit ishte se qe ajo puna e “vështrimit nga dritarja”. Këtë e kuptova nga biseda e dy kushërirave tona, që kishin ardhur për përvjetorin e vdekjes së gjyshes. Nuk e fshihnin se ishin të skandalizuara: Përflitet vallë njeriu ngaqë vështron nga penxheret? (Për gratë e vjetra gjirokastrite, të mos dije të vështroje nga dritaret, e aq më tepër t’i thoshe tjetrit “mos vështro”, ishte baras me të qenët i pagdhendur).



    Cili ka qenë apo është kritiku që ju ka bezdisur më shumë, apo që e keni bezdisur më shumë?



    Kanë qenë dy. Për raste të tilla quhet sjellje e mirë të thuash “s’po përmend emra”. Nëse jeni kureshtare, për mua s’është problem t’jua them. Ishin R.Brahimi dhe K.Bihiku. Ishin të bezdisshëm për shumicën e shkrimtarëve të rinj, për mua veçanërisht. Pothuajse çdo gjë që shkruaja prishnin buzët.

    Në romanin “Koncert në fund të stinës” kam përshkruar një rrahje midis një shkrimtari dhe kritikut të vet, në një hotel të Kinës. Ka qenë, me sa duket, ëndrra ime e hershme për njërin prej të dyve. Gjatë shqyrtimit të dorëshkrimit m’u bë vërejtja që ta hiqja këtë rrahje sepse turpëronte delegacionin shqiptar (shkuan shkrimtarët jashtë shtetit dhe në vend që të nderonin vendin, u rrahën mu në mes të Kinës). Unë nuk e hoqa rrahjen, por i bëra një retush: nga një skenë reale e bëra si të përfytyruar (d.m.th. te dera e dhomës së kritikut, shkrimtari, që ka shkuar për ta rrahur tjetrin, në vend që të trokasë, e përfytyron rrahjen me të gjitha imtësitë). Ndërkaq është shumë befasuese skena e kthimit të tyre nga Kina. Në shkallët e avionit të gjithë vënë re ca shenja të zeza në fytyrën e kritikut.

    Më kujtohet se miku im D.Dilaveri, që ishte në dijeni të dorëshkrimit, më tha: po ti sikur e kishe hequr atë rrahjen e famshme.



    A e ka kushtëzuar krijimtarinë tuaj sadopak kritika? Po kritika e huaj?



    Kushtëzim, është një fjalë e madhe. Nuk besoj se mund të kem qenë i kushtëzuar vërtet ndonjëherë. I ndikuar, ndoshta, por në kohë të ndryshme, në mënyra të ndryshme. Vitet e mija studenteske në Tiranë kanë përkuar me kohën fill pas vdekjes së Stalinit, me Kongresin e 20-të, Konferencën e Tiranës. Diktatura shqiptare ndihej e trembur. Frikës së vjetër prej botës kapitaliste i ishte shtuar një frikë e re: prej vetë kampit komunist. Ky kamp jepte përshtypjen se po zbutej dhe pikërisht kësaj zbutjeje i druhej Shqipëria. Midis studentëve ndihej një farë fryme liberale, që qarkullonte në gjithë kampin e madh. Herë dukej se ishte qendra e këtij kampi, Rusia hrushoviane që e gjeneronte, herë shtetet satelitë, si Hungaria e pas saj të tjerët. Motiv i përbashkët i pakënaqësisë së këtyre të fundit ishte një farë antisovjetizmi. Bezdia prej flamurit sovjetik që ngrihej detyrimisht përbri flamurit kombëtar, ose të himnit sovjetik, e kështu me radhë, prej librave sovjetikë, vetë gjuhës ruse, që kishte nxjerrë nga shkollat gjuhët perëndimore e që ndoshta për këtë shkak dukej edhe më e vështirë.

    Shqipëria kulturore, sidomos Tirana, e përjetonte çuditërisht këtë klimë të pazakonshme. Për fat të keq, letërsia vazhdonte të ishte e ngrirë. Zotëronin fuqishëm shkrimtarët militantë, një pjesë ish-partizanë. Asnjë shenjë rehabilitimi për shkrimtarët e ndaluar. Aq më pak për shkrimtarët e mënjanuar si Poradeci e Kuteli. Në këto kushte kritika shqiptare kishte humbur çdo autoritet dhe shkrimtarët e brezit të ri, vështirë se mund t’i merrnin seriozisht qoftë lavdet, qoftë qortimet e saj.

    Në Moskë, në Institutin Gorki, ku shkova më 1958, u njoha me një kritikë, në pamje të parë disi ndryshe, në thelb e njëjta si në Shqipëri. Ngjarja e pashembullt mes së cilës u gjenda, ishte furtuna kundër Pasternakut. Kam mbërritur në Moskë në shtator të vitit 1958 dhe vetëm disa javë më pas, në tetor, ndodhi dënimi i bujshëm i tij. Ngjarja ishte me jehonë planetare, por qendra e ciklonit ishte në rrugën Hercen, ku ndodhej Lidhja e Shkrimtarëve dhe shtëpia e Hercenit, ku ishte Instituti ynë, dy hapa larg. Është pak të thuash se ngjarja ishte tronditëse për të gjithë, veçanërisht për shkrimtarët. Prej saj kuptoheshin shumë gjëra, e në radhë të parë, thelbi i raporteve midis një shkrimtari të shquar dhe shtetit autoritar. Mjafton të përmendet se pak kohë më pas Pasternaku vdiq, ende pa e marrë veten nga tronditja.

    Në Institutin Gorki u njoha me kritikën sovjetike, e cila pavarësisht zbutjes hrushoviane, nuk ndryshonte shumë nga e jona. Në seminare shqyrtoheshin veprat e studentëve. Dy grupimet, konservatore dhe liberale, atje i provoje mbi veten tënde. Mund të them se ndaj kësaj “kritike sovjetike” kam pasur të njëjtin mosbesim sikurse ndaj asaj shqiptare.

    Një këndvështrim i tretë, tepër i rrallë dhe i veçantë për shkrimtarët e bllokut komunist ishte ai i kritikës perëndimore. Pas botimit të “Gjeneralit” në Perëndim, më 1970 e kam pasur këtë rast të gëzueshëm. Për këtë libër e për veprat e tjera më pas, janë shkruar artikuj e studime pa fund, madje libra të tërë. E kam të vështirë të përgjigjem nëse jam ndikuar prej tyre dhe në ç’masë. Tërthorazi, me siguri kjo ka ndodhur.



    Te çdo shkrimtar që ka një publik botëror, në mënyrë të ndërgjegjshme ose jo, vepron ideja e universalitetit. Ajo është diçka e njohur për letërsinë, madje mund të thuhet se letërsia ka lindur bashkë me të. Por, nga ana tjetër, për shkrimtarin e një bote të ngritur mbi idenë e izolimit dhe të ndarjes me Perëndimin, ka gjasë që përkitja me këtë univers të jetë e papërballueshme. Në rastin tim, më është dukur se kalimi ka qenë i natyrshëm. Ishte pak a shumë sikur të gjendesha në një mjedis, në të cilin edhe pse nuk kishe qenë, të dukej i njohur ose i parë në ëndërr. Ka gjasë që të ketë luajtur rol thyerja qysh më parë, në ndërgjegjen time, e tabusë shqiptare, e fill pas saj, e tabusë sovjetike për letërsinë. Prej saj vjen ajo shpërfillja e një sërë ndjesish të tjera, disa prej të cilave, në mungesë të një emërtimi më të saktë, përcaktohen si mendjemadhësi.



    Si do ta përshkruanit rolin e kritikës sot në krijimtarinë e një shkrimtari?



    Në Shqipërinë e sotme është fare e lehtë që shumë gjëra t’i shpjegosh e t’i zbërthesh nëpërmjet një çelësi kryesor: armiqësisë. E vërteta është se në këtë vend armiqësia është prodhimi më i lirë. Armiqësi politike, partiake, krahinore, gjuhësore etj. Megjithatë, këtu jemi në një bisedë për letërsinë dhe unë mendoj se letërsia, e cila ka tagrin të merret, ndër të tjera, me fajet dhe ndërgjegjen e një vendi, është e detyruar që, për fajet e saj, të përgjigjet ajo vetë dhe jo t’i shkarkojë tek të tjerët.

    Për njëfarë kaosi të krijuar në letërsinë shqipe këtë çerek shekulli, për çoroditjen, mungesën e sistemimit e të spikatjes së vlerave, e të tjera të ngjashme, siç mund të jenë raportet e ftohta shkrimtarë-kritikë, nuk kanë lidhje të drejtpërdrejtë me çështjet e rënda të ekonomisë, bjerrjes morale, korrupsionit.

    Së pari duhet thënë se pazmatimi letërsi-kritikë nuk është prodhim shqiptar, por botëror. Dhe as dukuria e sotme, por e të gjitha kohërave. Shkurt, është një nga “legjendat planetare” (për të shfrytëzuar shprehjen “legjendë urbane”) më të njohura. Si shumica e këtyre legjendave, është diçka e cekët e mendjelehtë, dy nga cilësitë që shpjegojnë edhe suksesin e saj.

    Kundërvënia letërsi-kritike është tepër tërheqëse, jo vetëm për publikun e thjeshtë, por për vetë mjeshtrit e kësaj pune. Janë të pafundme thëniet, proverbat, maksimat e vetë shkrimtarëve kundër kritikëve. Nga kampi tjetër, ai i kritikëve, nuk mungojnë thumbat dhe nervozizmi, i fshehur keq. Ndërkaq duhet thënë se në këtë ndeshje, shpërdoruesit kryesorë dhe, në një farë mënyre, fitimtarët e paragjykuar janë shkrimtarët. Jo vetëm ata kanë përkrahjen e vetvetishme sentimentale të shumicës së lexuesve, por shkrimtarët dinë të shajnë e të fyejnë më mirë se kritikët, ngaqë ata shajnë e fyejnë pa kujdes. Kritikët, nga ana e tyre, për arsye të vetë profesionit, janë të detyruar që mërinë (ose hakmarrjen e tyre, nëse të tillë do të kishte), ta sistemojnë disi, pra ta bëjnë me kujdes, me fjalë të tjera, ta dobësojnë.

    Në regjimet totalitare mbi kritikët ra një fatkeqësi e papritur: shpesh ata u identifikuan me censurën, kontrollin shtetëror, e gjer me dëshmitë e fshehta, që i çonin shkrimtarët në burg.

    Për t’u kthyer te legjenda, duhet thënë se acarimi kinse i pashmangshëm letërsi-kritikë është një nga kotnitë më të mëdha të kësaj bote. Letërsia e mirëfilltë dhe kritika kanë lindur bashkë dhe do të jenë gjithmonë bashkë.

    Kur flasim për bazat e qytetërimit europian të hedhura në antikitet, qëllon që harrojmë se rolin kryesor e ka luajtur teatri. Në shkallinat e tij, si askund dhe si asnjëherë tjetër, arti dhe kritika për artin ishin bashkë. Mungonin revistat e forumet, por ndërkaq gjithë qyteti (cité-ja) ishte aty, për të thithur bashkë me artin, shijet, selitjen e parë estetike dhe idetë emancipuese.

    Ka gjasë që interneti i sotëm të jetë një përpjekje, gjithsesi e dyshimtë, për të përtërirë raporte të tilla midis letërsisë dhe kritikës. Them, e dyshimtë, sepse diçka e errët qëndron midis: maskat, nofkat, pra fshehja e emrave. Një sistem i tillë maskash duhet të bjerë.



    Ka një qortim për kritikën se ajo nuk e luan plotësisht rolin e duhur për afirmimin e shkrimtarëve të rinj. Mendimi juaj ?



    Shkrimtarët shqiptarë kanë të drejtë të ankohen se Shqipëria është, ndoshta, vendi më i vështirë për atë që quhet «afirmim» (njohje, pranim) i shkrimtarit. Mosha e afirmimit sa vete rritet. Në sytë tonë shumë shkrimtarë vazhdojnë të përftohen si «të rinj» (rishtarë), në kohën që kanë kapërcyer të dyzetat, e disa po venë drejt të pesëdhjetave. Kjo s’është normale e as e shëndetshme për një letërsi. Për të mos thënë më të keqen: kjo e zbeh peshën e letrave dhe sidomos joshjen e tyre. Letërsia dhe artet kanë nevojë për joshje, për sharm. Ka qenë në vetë natyrën e tyre kjo përmasë dhe do të jetë përherë kështu. Regjimet autoritare nuk e durojnë dot hieroren (aureolën) e letërsisë dhe arteve, ndaj janë përpjekur t’ua ulin kokën krijuesve, në emër të kultit të modestisë. Të jetë modest ose jo, kjo është punë vetjake e krijuesit. Janë politikanët ata që e kanë për detyrim modestinë, sidomos në Shqipëri. Mirëpo pikërisht këtu rolet janë përmbysur.

    A ka përgjegjësi kritika në mosafirmimin ose afirmimin e vonuar të shkrimtarëve shqiptarë?

    Mendoj se ka një farë përgjegjësie, por jo aq sa ç’flitet. Kritika duhet të ishte më energjike në theksimin e vlerave të autorëve të rinj. Të mos tregohej dorështrënguar, e trembur se mos iu rritej mendja, se mos nxitej dëshira për famë etj. Me këtë të fundit është lehtë të bëhen spekulime. E vërteta është se nuk ka shkrimtar në këtë botë që nuk dëshiron të bëhet i famshëm. I famshëm do të thotë i njohur, i çmuar, i lexuar. Asgjë të keqe s’ka në këtë. E keqja do të ishte e kundërta.

    Për t’u kthyer te përgjegjësitë për këtë gjendje jo të gëzueshme të autorëve shqiptarë, duke pranuar gjithë mungesat e jetës kulturore në Shqipëri, ngathtësinë e institucioneve, problemet e botimeve, mendoj se përgjegjësia kryesore ka gjasë të bjerë mbi vetë shkrimtarët (ose mbi shkrimtarët e rinj, në radhë të parë, meqenëse flasim për ta). Do të doja të isha i gabuar, por më është krijuar përshtypja se një pjesë këtyre autorëve, ndërsa përpiqen, me të drejtë, me shumë të drejtë, të çajnë rrugën drejt njohjes vetjake, nuk kujtohen se janë pjesë e një grupimi kolegësh, më saktë, sivëllezërish, (confréres) thënë ndryshe, besnikë të një tempulli, që sido që të vijnë punët, është shtëpia e tyre e përbashkët. Në qoftë se ky tempull, kjo shtëpi, do ta ketë humbur hieroren (aureolën) e vet, humbjen do ta ndiejnë të gjithë.

    Është thënë edhe më parë se në tempull hyhet vetëm me dashuri. Për fat të keq, kjo nuk po ndodh gjithmonë në Shqipëri. Ndoshta ky është çelësi i humbur për të hapur dyert, atje ku ato qëndrojnë të mbyllura.



    Floberi ka thënë se kritiku është ai që zgjedh rolin e spiunit në kohë lufte, ngaqë s’ka guxim të luftojë. Si do ta komentonit këtë shprehje?

    Nuk e kam ditur këtë thënie të Floberit. Është gjithsesi e habitshme, sepse nga një anë i përket një shkrimtari tepër elitist, nga tjetra, na çon tek një paralajmërim për një gjëmë që do t’i përkiste kryesisht së ardhmes. Letrari denonciator ka qenë i njohur, por pritej shekulli 20-të që kjo flamë të shfaqej në gati gjysmën e globit.

    Për të mos u zgjatur, kjo thënie na çon te çështja e dosjeve të fshehta, aq shumë e përfolur dhe aspak e zgjidhur në Shqipëri. Dosjet e fshehta duhet të hapen për letrarët. Fshehtësia e tyre s’ka sjellë asgjë të mirë në këta njëzetë vjet tranzicion. Përkundrazi, ka sjellë shumë të këqija. Kryesorja, i ka dhënë shtetit një pushtet të frikshëm mbi letërsinë, (për të folur vetëm për të). Me anë të dosjeve të fshehta, qeveritë kanë vazhduar të kontrollojnë e të kenë nën urdhër dhjetëra letrarë, të cilët i përdorin sa herë që iu volit, kundër lirisë.

    Nuk them asgjë të re po të këmbëngul se asgjë e keqe nuk i vjen letërsisë shqipe nga kjo higjienë e ashpër, që quhet lustracion. Asnjë përmbysje nuk i ka ardhur letërsisë gjermane, çeke, hungareze etj., pas hapjes së arkivave. Thesari i letërsisë shqipe nuk dëmtohet. Për këtë është folur kaq herë. Ajo që do të shtoja ka lidhje me një sferë ende të paprekur të kësaj çështjeje: letrarët e huaj. Dukuria ka qenë dhe mbetet e njohur. Të gjitha shtetet komuniste kanë pasur miq të huaj. Një pjesë e tyre kanë qenë ndoshta naivë, por të sinqertë. Tërhiqeshin nga vendet e Lindjes për arsye të ndryshme: kulturore, ekzotike, sentimentale, nganjëherë ideologjike. Midis tyre kishte studiues letërsie e përkthyes, ndaj të cilëve ne kemi qenë e do jemi gjithmonë mirënjohës, për arsye që dihen. Ndërkaq, për fat të keq, jo gjithmonë ka qenë kështu. Midis tyre, në një numër më të vogël, kishte të tillë, për të cilët cilësori “i pasinqertë” do të ishte më e pakta gjë që mund të thuhej. Për t’i rënë shkurt, për shkrimtarët e ish-Lindjes, për shqiptarët ashtu si për kolegët hungarezë apo rusë, çekë, gjermanë etj., paskësh qenë e thënë që, pasi duruan denoncimet e kolegëve vendas, të duronin ato të “miqve”, atyre që, duke ardhur nga një botë e lirë, pranuan të bashkëpunonin me regjimet diktatoriale. Kjo temë ka mbetur tabu në Shqipëri. Hapja e dosjeve të fshehta do hidhte dritë mbi të. Dhe kjo zbardhje ishte e domosdoshme sepse për çoroditjen e krijuar në letërsinë shqipe këtë çerek shekulli, një pjesë të përgjegjësisë e kanë edhe këta vrojtues kinse të paanshëm.

    Në një këndvështrim më të gjerë, sqarimi i së vërtetës për dramën e kulturës nën komunizëm plotëson të vërtetën e përgjithshme për të.

    E vërteta s’mund të përmbyset. Në hulumtimin e asaj që ndodhi, qëllon që përmenden, ndër të tjera, dy emra të mëdhenj: Bernard Shou dhe Henri Barby-s. Natyrisht që askush nuk i akuzon si mbrojtës të totalitarizmit, ndërkaq shpesh iu kujtohet, jo pa një farë qortimi, shpërfillja e tyre gjatë vizitave në botën sovjetike, kur nuk vërejtën asgjë për atë çka ndodhte atje.

    Këtu s’është fjala për shkrimtarë të mëdhenj. Është fjala për dhjetëra letrarë që hynin e dilnin në vendet ku rrallëkush mund të hynte dhe, ç’është më e keqja, shkelnin mbi besimin e shkrimtarëve vendas.

    Në rastin shqiptar janë dy të tillë , një zvicerano-suedez dhe një italian, që janë përmendur me emër dhe mbiemër në shtypin perëndimor, si shërbyes të regjimit shqiptar.

    Kjo nuk e prek aspak mirënjohjen që përmenda më lart për të tjerët, miqtë që u treguan besnikë në të gjitha rrethanat.

    Për t’u kthyer te ana e errët e tablosë, te miqtë e rremë, mendoj se çoroditja që ata mund të sjellin është e dëmshme te publiku shqiptar, i cili ka prirjen e mirë t’u besojë të huajve të paanshëm. Çoroditja mund të jetë edhe më shumë te publiku ndërkombëtar, përpara të cilit këta shfaqen si njerëz të shtëpisë, që i dinë nga brenda problemet shqiptare. S’do të kishte asgjë të keqe po të ndodhte kështu. E keqja është se qëndrimet e tyre janë aq kundërthënëse e të ndryshueshme saqë kërkojnë detyrimisht një shpjegim. Për ta mbyllur me një shembull të fundit, aspak të gëzueshëm, do të përmendja një përkthyes e njëkohësisht studiues franko-grek, i cili gjatë 30 viteve (pra gjatë komunizmit kur hynte e dilte sa herë të donte në Shqipëri, por edhe pas rënies së tij), nuk pushoi së përkthyeri, së studiuari, së lavdëruari, së propozuari për titullin “Doctor honoris causa» etj.,etj. një shkrimtar shqiptar, për të përfunduar befasisht, në një forum ndërkombëtar, në Paris, kushtuar pikërisht këtij shkrimtari, ku përkthyesi (tradutore-traditore) shfaqet me një fytyrë tjetër dhe thotë krejtësisht të kundërtën dhe është i vetmi në atë forum që flet keq për “shkrimtarin e vet”.

    Ne ankohemi shpesh, me të drejtë, për klimën e acaruar në Shqipëri. Duke dashur që kjo bisedë të mos ishte e tillë, u përpoqëm t’i shmangnim acarimin. Megjithatë, ai u shfaq. Në këtë rast, meqenëse një thënie e Floberit të madh u bë shkas, s’na mbetet veç të perifrazojmë refrenin e një kënge të njohur frënge: “Na plasi befas sherri. Dhe fajin e ka Floberi”.

    Somario : Do të përmendja një përkthyes e njëkohësisht studiues franko-grek, i cili gjatë 30 viteve (pra gjatë komunizmit, kur hynte e dilte sa herë të donte në Shqipëri, por edhe pas rënies së tij) nuk pushoi së përkthyeri, së studiuari, së lavdëruari, së propozuari për titullin “Doctor honoris causa” etj.,etj. një shkrimtar shqiptar, për të përfunduar befasisht, në një forum ndërkombëtar, në Paris, kushtuar pikërisht këtij shkrimtari, ku përkthyesi (tradutore-traditore) shfaqet me një fytyrë tjetër dhe thotë krejtësisht të kundërtën dhe është i vetmi në atë forum që flet keq për “shkrimtarin e vet”.

    Ne ankohemi shpesh, me të drejtë, për klimën e acaruar në Shqipëri. Duke dashur që kjo bisedë të mos ishte e tillë, u përpoqëm t’i shmangnim acarimin. Megjithatë, ai u shfaq.


    Box



    Revista Kritike “Letra”



    Prej kohësh, kur bashkëbisedohet për librin dhe letërsinë, flitet me pasion, por edhe shqetësim për kritikën letrare. Ajo cilësohet njëkohësisht e domosdoshme dhe e munguar. Kjo gjendje dyfishe e saj ka arsyet e veta dhe një shtjellim i shpejtë i tyre përbën edhe platformën e kësaj reviste, kësaj “sprove” që zë fill këtu.

    Kritika letrare, si vlerësim e gjykim sistemor e subjektiv mbi letërsinë, ka statusin e ndërmjetëses mes veprës e lexuesit, por edhe statusin post festum, si produkt që vjen pas shkrimit të letërsisë, tashmë edhe ajo vetë pjesë e këtij shkrimi në kuptim më të gjerë. Në ndërmjetësinë që merr përsipër kritika letrare në Shqipëri është tronditur parakushti i besimit. Thënë ndryshe, lexuesi nuk i beson më kritikës. Po ta heqim mënjanë faktin se ajo është e re edhe në raport me letërsinë shqipe, kritika letrare është luhatur mes himnizimit, anatemimit dhe ideologjizimit, sidomos këtë gjysmëshekullin e fundit. Sot kritika letrare vuan nga rënia e hierarkive, por paradoksalisht edhe nga mosrënia e hierarkive. Ajo vuan subjektivitetin e vet, siç paradoksalisht vuan antisubjektivitetin e vet. Mungesa e kritikës shqipe pas rënies së pushtetit të ideologjisë lidhet tashmë edhe me pushtetin e terminologjisë. Në këtë fazë ajo ka marrë trajtat e zbrazëtisë metagjuhësore.

    Me rënien e ideologjisë, e mbetur pa instrumentet e terminologjisë, ajo i është drejtuar subjektivizmit të skajshëm. Si e tillë, e papeshë, ajo është lehtësisht e kërcënueshme me margjinalizim, siç po ndodh.

    Në mes të gjitha mungesave të kritikës letrare në Shqipëri, ajo që shkëlqen më shumë është mungesa e një mediumi kritik, e një reviste apo gazete kritike.

    Revistën Kritike “Letra”, e themeluam për të plotësuar disi këtë mungesën e fundit, për të krijuar fizikisht mundësinë e një mediumi, dhe pastaj, dalëngadalë, për të fituar besimin në statusin e ndërmjetësit. Shumëkuptimësia e fjalës “Letra” që zgjodhëm për titull të revistës sonë, do të na prijë.

    MAPOONLINE
    Pa Kosovë e Çamëri nuk ka Shqipëri

  8. #8
    i/e regjistruar Maska e Sharri-Liburna
    Anëtarësuar
    13-09-2009
    Vendndodhja
    ne toke
    Postime
    2,171
    Citim Postuar më parë nga PLAKU Lexo Postimin
    http://www.mapo.al/wp-content/upload...re-300x225.jpg







    Kadare: Të hapen dosjet e fshehta për shkrimtarët, qeveritë i mbajnë nën urdhra


    Mos more kadare,po te hapen dosjet e fshehta te shkrimtareve,shqiperia dio te mbetet me pak shkrimta,do te njehen me gishta.
    Zhduku nga tokat Arbrore, qelbesira Aziatike

Tema të Ngjashme

  1. Premisa të gabuara
    Nga Arrnubi në forumin Komuniteti musliman
    Përgjigje: 3
    Postimi i Fundit: 30-04-2012, 18:25
  2. Përgjigje: 10
    Postimi i Fundit: 06-10-2011, 14:03
  3. A po realizohet teoria e konspiracionit hebre?
    Nga DEN_Bossi në forumin Problematika shqiptare
    Përgjigje: 9
    Postimi i Fundit: 20-11-2006, 12:27
  4. Rexhep Qosja: Të vërtetat e vonuara
    Nga ARIANI_TB në forumin Çështja kombëtare
    Përgjigje: 20
    Postimi i Fundit: 19-09-2006, 20:51
  5. Kadare ne Gusht.
    Nga Brari në forumin Problematika shqiptare
    Përgjigje: 2
    Postimi i Fundit: 16-09-2005, 02:51

Regullat e Postimit

  • Ju nuk mund të hapni tema të reja.
  • Ju nuk mund të postoni në tema.
  • Ju nuk mund të bashkëngjitni skedarë.
  • Ju nuk mund të ndryshoni postimet tuaja.
  •