Hiqmet Meçaj

[Askusho]

Tregim nga HIQMET MEÇAJ



TA 10010*
(Zarfi Me Vija Blu)

U dëgjua një fësh fësh nën derë. Asgjë tjetër.
Nameti shkoi dhe gjeti një letër. Ishte një letër e zakonshme brenda një zarfi me vija blu.
Ja çfarë shkruanin në të me shkronja kompjuteri times new roman: "Je i vetmi njeri i ftuar. Të pret trami 10010. Do të shohësh shfaqjen më të bukur të jetës tënde atje ku do të shkosh".
Mund të rrinte Nameti i ftohtë para një ftese të tillë, megjithëse të dyshimtë, megjithëse pa nënshkrim? Mund të ishte edhe kërcënim, sidomos këtë orë të thyer të mesnatës, kur shumica flinin. Po kush ta kërcënonte? A ishte Nameti një njeri i rëndësishëm sa të merreshin aq seriozisht me të për ta zhdukur një mesnatë të bukur maji, në tramin TA 10010?
U nis nëpër erë e shi. Vërtetë e priste TA 10010. U hapën dyert dhe hyri brenda. Nuk pa kush vallëzonte e këndonte, pa vetëm se brenda tramit bëhej një festë e vërtetë. Iu kujtua fraza në ftesë: "do të shohësh shfaqjen më të bukur të jetës tënde atje ku do të shkosh", ndaj nuk u habit aspak, kur pa se ata që vallëzonin e këndonin ishin kukulla. Shkoi të pyeste tramierin, të merrte vesh ku do të shkonin, ç'duhej të bënte ai, një njeri me mish e me kocka, në mes të atyre kukullave vitrinash, që papritur i pa të gjalla, si të ishin njerëz. Mirëpo edhe tramieri qe një kukull e vërtetë. Megjithatë ai e kuptoi shqetësimin e Nametit dhe i tha me një zë të ftohtë si të kurdisur:
-Edhe trami është lodër, sonte të gjithë jemi lodra.
-Edhe unë?- pyeti Nameti.
-Të gjithë sonte jemi lodra,- tha tramieri.
Vetëm sonte, tha me vete Nameti. Mos vallë vetëm sonte?
U dëgjua zhurma e frenimit. Kukullat dualën jashtë.
-Ç'bëhet?- Pyeti tramierin.
-Po shtrojnë shinat për atje ku do të shkojmë. A nuk të thashë që sonte trami është një lodër? Do të shkojmë diku ku nuk vijnë dot njerëzit.
Ta 10010 u nis përsëri. Përshkoi fusha e lugina, male e pyje, ku Nameti nuk kishte shkuar kurrë. Një kukull me flokë të zinj, me një nishan të bukur mbi buzën e majtë, i tha se quhej Ana dhe i kujtoi Anën e tij. Ajo do t'i thoshte shumë gjëra të tjera, që Nameti nuk do t'i dëgjonte, se do të zhytej në kujtime jo shumë të largëta, kur një tjetër Anë, e bukur si kukull, por jo kukull, me një nishan mbi buzën e majtë, e donte aq shumë, e donte aq shumë...
Mirëpo do të shkëputej nga kujtimet sepse trami do të shkundej, maja do t'i ngrihej përpjetë, ai do të mbështetej në ndenjësen e tij dhe do të shikonte me habi se të tjerët, domethënë kukullat, nuk do ta ndienin ndryshimin. Ç'bëhet?, pyeti veten. Pa nga dritarja. Gjithë ajo makinë e rëndë, që duhej të ecte mbi shina, tani ishte ngritur në ajër, po fluturonte, po çante retë dhe poshtë, poshtë tij, qyteti i madh po bëhej i vogël si vizatimet e fëmijëve. U ndie i lumtur, po fluturonte mes kukullave, si një fëmijë i përkëdhelur që e veshin dhe e lënë të argëtohet me gjërat më të bukura.
Trami e la qytetin e madh, u ngrit sipër, mes reve dhe, pikërisht atëherë Nameti do të shkonte përsëri te tramieri ta pyeste ku ndodheshin e ku do të shkonin.
-Bëjmë një vërtitje mbi Ballkan e pastaj mbi gjithë Botën. Sonte toka dhe qielli janë tonat,- do t'i thoshte ai.
-Por...,- do të përtypej Nameti,- ky nuk është aeroplan, po tram.
-A nuk të thashë se sonte të gjithë jemi lodra? Ik më mirë shiko nga dritarja. E gjithë bota është nën këmbët e tua. Retë kërcejnë si ketra, yjet vallëzojnë, njerëzit atje poshtë vrasin e vriten, vjedhin e vidhen, por që këtej nuk duken...
-Kam një lutje,- i tha Nameti pasi u mendua pak.
-Thuaje,- u përgjigj tramieri.
-Kur të jemi mbi Adriatik, aty ku është një ishull i vogël me emër guri, a mund të fluturojmë pak ulët?
-Tani është errët dhe nuk do të shohësh gjë,- do të thoshte tramieri.
-Mund të ulemi sa për pak? Sa të përshëndes nënën e babanë? Sa t'i hedh një lule Violetës e Lilës? Dua t'i puth pak ballin e ftohtë Anës. Të lutem!
-Anën e ke këtu,- tha tramieri me zërin e ftohtë si të kurdisur,- sonte Ana do të jetë gjithë natën me ty.
U rrënqeth. Ajo që ngjante me Anën, qenkësh Ana e vërtetë.
Filloi një stuhi e çmendur dhe tramieri nuk e ndali dot tramin fluturues atje ku desh Nameti. U ndie i brengosur. Kukullat vallëzonin, këndonin, kurse Ana merrej me disa fëmijë të vegjël e herë pas here i hidhte vështrime përvëluese si dikur.
U dëgjua një zë që lajmëronte uljen. Fluturimi kishte mbaruar. Doli edhe ai duke ndierë pas shpinës një dihatje që e njihte aq mirë. Ngjitur me të ishte Ana me dy fëmijë kukulla në duar. Njeri prej tyre ishte i zeshkët. Filluan të këndojnë fëmija me Anën: "Nuk na tremb breshëri, nuk na tremb as shiu, jemi racë e fortë, racë arixhiu!".
-Ana,- klithi Nameti.
Ajo iku duke i ngulur përsëri vështrimin përvëlues dhe atij do t'i duhej të ndiqte pas turmën e atyre kukullave tek hynin brenda një salle stërmadhe. I kapi syri dy viganë kokërruar që mbanin të lidhur secili nga një tiranozaur të tmerrshëm. Ishin portierët. Nameti dëgjoi pëshpërimat e tyre, pastaj dialogun e gjigandëve me kafshët përbindëshe, thanë diçka si "bie erë njeriu, mes nesh kemi një njeri", pa tramierin t'u thoshte diçka në vesh, pastaj tramieri i erdhi pranë e i shkoi krahun, "ky është njeriu që kemi ftuar", u tha, përbindëshat shqyen një buzëqeshje dytonëshe dhe pas kësaj hynë brenda pa pengesë.
Pa e ç'nuk pa atje. Duar nga ato që reklamonin orë, unaza e byzylykë ari që bënin akrobacira. Shalë të ngritura përpjetë, nga ato të vitrinave, që vishnin çorape të holla grash. Buste me mbathje e sytjena, trupa të plotë vajzash që nuk kishin arritur të visheshin e i kishin gjokset përjashta. Djem plot muskuj, të bardhë, të zinj e të verdhë, të veshur e të zhveshur, të kollarisur me kostume apo me kanatjere plot figura. Parukat kalonin nga një kokë te tjetra, fëmijët hipur mbi zhapikë e kuaj, Bob Sfungjeri i kishte hipur një breshke, Barbi bënte paradë mode në krahët e Spajdermanit. Ana ishte ulur në një kënd, kishte mbledhur plot fëmijë përreth, disa i vishte, të tjerëve u konte akullore, se ishin të vegjël, më të vegjël nga pëllëmba e saj. Nameti pa orën, po asaj i ishin fshirë akrepat. "Tek ne nuk ka kohë", i tha një peshk i kuq hipur mbi biçikletë dhe i tundi bishtin. Ushtonte muzika. Qenë disa melodi njëherësh, nga të gjitha llojet e melodive të botës, sepse edhe kukullat qenë nga të gjitha llojet. Ndërkohë u dëgjua një si pëshpëritje e madhe, u ndje pështjellim, që më pas futi brenda fjalë e fjali: "Erdhën përsëri". "Atë punë kanë". "Sonte do t'i pranojmë?". "As sonte as kurrë". "Po ata po qajnë". "Gënjejnë, sytë e tyre nuk lotojnë". "Po ata thonë se duan të jenë kukulla". "Ata kurrë nuk mund të jenë kukulla".
Ç'po ndodhte? Përse bëhej fjalë? Mezi e gjeti tramierin, i cili do t'i thoshte se ishte një çështje e zakonshme, që ndodhte sa herë mblidheshin e festonin. Do t'i thoshte se kishin ardhur monumentet, hipur mbi kuaj, armatosur me shpata e armë zjarri, kryesisht gjeneralë e cezarë, kriminelë që kishin zhdukur nga faqja e dheut njerëz e qytete, raca e popuj, kishin djegur libra, tempuj, shpikje, njerëz të gjallë. Do t'i thoshte gjithashtu se ata ankoheshin, kishin jetë të vështirë atje ku i kishin bërë monumente, rrinin jashtë në shi, në të ftohtë e në të nxehtë, nuk i nderonte kush, ishin të palëvizshëm e të lodhur nga ngujimi në të njëjtin vend. Kishin bërë lutje me shkrim, kërkonin të bëheshin edhe ata kukulla, t'i vishnin me rroba të bukura, t'i lyenin me bojra, të ndjenin zëra të gëzuar e të ishin të rrethuar nga dritat. Do t'i thoshte se ata hiqnin dorë nga gradat, nga titujt, nga kapitujt e historisë, dorëzonin vullnetarisht kuajt, shpatat, gradat, mohonin emrin, donin të quheshin thjesht kukulla.
Po a mund të pranohet kjo?, do të thoshte tramieri. Nuk mund të pranohet. Ata, edhe po i pranuam, do të fillojnë nga grushtet e shtetit, nga kurthet, nga skllavërimi, nga shthurja e prostitucioni. Do të kërkojë secili të jetë i Pari, komandanti i të gjithëve, perandori i të gjithëve, do të kërkojë të krijojë ushtri me kukullat tona, do vërë përpara dinozaurët, gjarpërinjtë, qentë, rosat, Bob Sfungjerin, Supermanin, Spajdermanin, tanket e fëmijëve, armët elektronike, gjithçka të krijuar për argëtim. Vitrinat do të mbushen me kriminelë, kudo do të rrjedhë gjaku, vajzat do të përdhunohen, djemtë do të bëhen eunukë, kudo do të shpërthejë dhuna.
Ne ua kemi bërë të qartë, rrini atje ku jeni, njerëzit ju kanë nderuar, por mos prisni nga ne të merrni titullin e kukullës. Atë po u thonë edhe tani te porta, prandaj po ulërijnë, qajnë e kërcënojnë, kërkojnë ushtritë që kishin për të na sulmuar, mirëpo historia i ka lënë pa ushtarë, ka vënë vetëm ata në monumente.
Është e çuditshme se këtu nuk vijnë shkencëtarët, shkrimtarët, poetët, filozofët e figurat e tjera të shquara. Ata rrinë të duruar atje ku i kanë vendosur, nuk ankohen, siç duket shkruajnë ende dhe nuk u shkon mendja te argëtimi ynë, e mbaroi fjalën sqaruese tramieri.
Ndërkohë zhurma te dera filloi të shuhej. Monumentet po largoheshin pa ia arritur të quheshin kukulla, Nameti i pa me sytë e tij se sa të trishtuar ishin, si një funeral i gjatë i çuditshëm.
Në sallë argëtimi vazhdonte. Erdhi e mori në vallëzim një dorë me dy ora të arta. Pastaj iu desh të ngrihej me Barbin, më pas kërceu një valle popullore indiane me një kukull të zeshkët. Gjithnjë radhën e kishin damat, mirëpo Ana nuk po vinte. E kërkoi me sy dhe e gjeti përsëri mes fëmijëve. Po i mjekonte krahun një mjellme. Ana ia bëri me dorë, pastaj u afrua dhe vallëzuan së bashku gjithë pjesën tjetër të natës.
-Qenke bërë vërtetë kukull,- i tha ai.
-jo vetëm për sonte,- i tha ajo.
-Mos gjendemi në parajsë?- i tha ai.
-E gjete,- i tha ajo.
-Gjithnjë me kukulla do të rrish?- e pyeti ai.
-Më pëlqen,- i tha ajo.-Me kukullat fëmijë më pëlqen më shumë. Më thërrasin mama.
U afrua tramieri. I tha se mbrëmja kishte mbaruar dhe u duhej të ktheheshin. Ana nuk ndodhej më aty. I erdhi keq që nuk u përshëndetën.
Dolën jashtë, atje ku i priste trami. U ngritën sërish fluturim, bënë disa rrotullime të rrezikshme, nuk kërkoi më të shkonin te ai ishulli me emër guri, se nata ishte me erë dhe binte shi. Trami u ul. Kur doli prej tij, shquajti se ndodhej para shumëbanesës në rrugën Terpsihoris, ku kishte një hyrje të vogël. U fut brenda pasi ngjiti shkallët e tre sipërive. Padashur hodhi sytë mbi tavolinë, atje ku kishte lënë letrën e çuditshme brenda një zarfi me vija blu, që e kishte ftuar të shkonte në ngjarjen më të bukur të jetës së tij. Kërkoi gjithandej por nuk e gjeti kund.
Ndoshta fluturoi edhe ajo si unë, mendoi.
Sonte edhe ajo mund të ketë qenë kukull, një kukull prej letre, mendoi...

-------------------------------
* TA 10010 - numër trami


E hënë, 25-06-2007
P. Faliro


(Botuar në "Gazeta e Athinës, - Nr. 441, 21 shtator, 2007, f. 20.)

[Askusho]

Tregim nga HIQMET MEÇAJ




TA 10011
(Një gjinkallë në mesnatë)

-Ku jemi parë?- tha ajo.
-Askund,- tha Nameti.
-Më ngjan me dikë,- tha ajo.
-Jemi mbi gjashtë miliard njerëz të gjallë,- tha Nameti,- edhe ti ngjan me dikë.
Ajo mendoi se Nameti e mbylli bisedën dhe heshti. Me të vërtetë Nameti e mbylli bisedën. Desh të dëgjonte një gjinkallë të vonuar që kishte futur verën e nxehtë në bark dhe ende nuk kishte plasur. Ajo e kuptoi dhe e pyeti:
-Po dëgjon gjinkallën?
-Më mirë gjinkallën,- tha ai, megjithëse do të shtonte, se sa ty, por u pendua.
-Se sa mua,- e rrëmbeu mendimin ajo.
Nameti u çudit. Ajo filloi të qeshë. Ishte errët, nuk ia kishte parë as moshën, as ngjyrën. E qeshura e saj kishte ngjyrë çokollate, mbështillej nga një aromë tropiku, qe nuk e kishte ndierë më parë.
-Në vendin tënd, kështu këndojnë gjinkallat?- e pyeti.
Ajo e preu heshtjen. U dëgjua trami të vinte. Ajo u ngrit, hyri në një derë që u hap, por pati kohë të thoshte: ajo gjinkalla që nuk po pëlcet, jam unë. Ajo gjinkalla jam unë.
Sa e trishtuar u bë platforma. Tashmë asgjë nuk po këndonte dhe Nameti e mbështolli veten në një ikje ku muzika mungonte. Dhe trami i tij nuk erdhi kurrë t'ia sillte gjinkallën...

10-09-2007


(Botuar në "Gazeta e Athinës", - Nr. 441, 21 shtator, 2007, f. 20.)

[Askusho]

Tregim nga HIQMET MEÇAJ



TA 10024

Jam vetëm. Sonte trami udhëton vetëm për mua. Nuk di nga jam nisur e për ku po shkoj. Hyjnë furrtaret dhe hanë tavanin. Janë të uritura, shikojnë nga unë dhe vazhdojnë të përtypen. Hyjnë krimbat jeshilë dhe gërryejnë ndenjëset.
Papritur dëgjohet një klithmë. Kanë ngrënë tramierin.
Tani trami udhëton vetëm dhe vetëm për mua. Nuk di në kanë mbetur shina, mos i kanë gëlltitur edhe ato insektet grykëse.
Thonë se njerëzit e ndërrojnë qytetin njëherë në njëqind vjet, kurse qyteti i ndërron njerëzit njëherë në tetëdhjetë vjet. Sonte është nata e ndërrimit të madh.
Ndiej krahë furrtaresh të më mbartin mbi shpinë, të fluturoj dhe të gjendem diku që ngjan me shtëpinë time. Dal në ballkon, një ulli më thotë: hidhu, nuk do të vritesh.
Sonte qyteti i ka ndërruar njerëzit, jo me ata që do të vijnë, por me ata që kanë ikur.
Krimba të mëdhenj jeshilë janë mbledhur atje poshtë dhe festojnë. Përtypin gjethe në vend të qengjave, pinë vesë në vend të verës. Megjithatë dehen dhe këndojnë sipas natyrës së tyre. Edhe trami tani është shndërruar në një krimb që nuk lëviz, as ha e as pi.
Atje poshtë ka njerëz të tjerë, janë ata që kanë ikur e i kemi harruar. Nuk u mbajmë mend as zërin, as fytyrën, për këtë janë të mërzitur. Këndojnë një këngë që ngjan me hijet dhe me grisjet. Kanë mallin e kujtimit kur troket dhe nuk ia hapin derën.


(Botuar në "Gazeta e Athinës", - Nr. 436, 17 gusht 2007, f. 12.)

[Askusho]

Tregim nga HIQMET MEÇAJ



RRUGA PËR LUVËR
tregim

Ai hyri pa trokitur kur Nameti digjej nga ethe të forta gripi, dridhej dhe sytë i qenë ndezur nga shkëndija, ca të flakëruara e ca të shuara, si pluhur hiri. Ai foli pa u ulur, pa i dhënë dorën, përpëliste qerpikët, as u mundua të kërkonte të falur që tjetri qe në një gjëndje që s’mund ta dëgjonte. Seç tha diçka për njëfarë Rolandi, që Nameti nuk e dinte kush qe, mendja nuk i punonte mirë, e ftoi të dilnin jashtë, atë punë mund ta bënte vetëm ai, sepse në ca letra të Rolandit kishin gjetur emrin dhe mbiemrin e tij, gjë që tregonte se Rolandi e çmonte shumë pikërisht atë dhe asnjë tjetër.
Nameti i tha:
-Të lutem më lerë të qetë në ethet e mia,- por tjetri nuk e dëgjoi, sepse po ta kishte dëgjuar, nuk do të thoshte, vishu, jemi disa vetë që të presim, e më pas do të shtonte:
-Edhe Rolandi po të pret.
Dukej edhe tjetri qe në ethe të forta, edhe ai digjej, megjithëse duhej të qenë ethe të ndryshme nga ato të Nametit.
Më kot do t’i thoshte të mbushte një gotë konjak të fshehur mes librave të bibliotekës dhe po të donte kafe, të mundohej ta bënte vetë. Kur po i thoshte këto, qe dëgjuar dera të përplasej me forcë, kishte mbetur përsëri vetëm me zjarrminë e tij që duhej të ishte rreth dyzetës, qe detyruar të mbulohej e të dridhej, megjithëse përjashta dielli të përvëlonte.
Pastaj iu ngatërruan pamjet dhe kohët u futën te njera tjetra të përthyera e të ngecura keq, si të ngjeshura në një një shishe të madhe uji, që dikush e tund pa mëshirë. Kishte hyrë edhe një tjetër dikur ashtu, pa trokitur në derën që e kishte gjetur të pambyllur, ndoshta i dukej atij, dy fytyrat i plekseshin me njera tjetrën, merrnin e jepnin sy, flokë, hundë, krijonin ngjashmërira të çuditshme që herë qartësoheshin e herë fshiheshin. Duhej të kishte ndodhur pikërisht kështu, ndoshta jo pikërisht kështu, po diçka më ndryshe, ai mund të quhej Roland dhe ka të ngjarë të kishte lidhje me këtë që sapo u largua, pa përshëndetur, pa kërkuar të falur, pasi kishte përsëritur disa herë, vishu, jemi disa vetë që të presim, edhe Rolandi po të pret.
Ai tjetri, që çuditërisht tani i dukej se ngjante shumë me atë që sapo doli duke përplasur derën, i kishte kërkuar vetëm një pesë, vetëm për të kaluar klasën, kishte nxjerrë një thikë të madhe me dhëmbë si sharrë dhe e kishte ngulur mbi komodinë, duke krijuar një të çarë të madhe. E çara është ende mbi komodinë dhe, po ta vështrosh mirë, mund ta dëgjosh sa herë të duash edhe zhurmën edhe frikën që bën thika kur ngulet mbi dërrasë. Mund të dëgjosh gjithashtu edhe fjalët që thotë ai, i cili patjetër quhet Roland, ose një pesë, ose kjo mund të ngulet në barkun tënd. Nameti i dëgjon të gjitha këto çdo ditë, megjithëse mund të kenë kaluar njëmijë e pesëqind ditë dhe nuk çuditet fare që edhe atëherë ishte me ethe të forta si sot dhe me temperaturë të lartë, kur hyri ai, se e kishte gjetur derën e jashtme të pambyllur.
Ditë më pas, kur do t’i kishin ikur ethet, ai do ta shikonte përherë më me kujdes të çarën e asaj thike me dhëmbë e do t’i kthjelloheshin shumë gjëra, që sipas mendimit të të tij nuk ishin edhe aq të ngatërruara dhe kishin lidhje me një djalë të gjatë, që nuk qe e vështirë t’i kujtohej se e quanin Roland, se ulej gjithnjë në bankën e fundit, e zinte gjumi, por nuk mungonte asnjëherë. Kishte një fytyrë të rrumbullaktë dhe Lefteria e ngacmonte, eja tani Landi na i qaj ca vargje nga Mjeda. Fytyra e rrumbullaktë ngrihej me përtim, thoshte nja dy fjalë që arrinin deri në veshët e tij: pusho moj putanë, klasa gjëmonte nga gazi, kurse profesor Nametit s’i mbetej veç t’i ndëshkonte për atë fjalën e pacipë e t’i nxirrte të dy nga klasa. Nuk është vështirë të kuptohet se kemi të bëjmë me shkollë nate, kur Lefteria është nënë me dy fëmijë, prashit tërë ditën bythat e ullinjve, kurse Rolandi bën çdo muaj të njëjtat bullona në një torno të vjetër kineze në ofiçinën e peshkimit. Nameti nuk e ngre Rolandin asnjëherë, veç i ka vënë kusht që po deshi të kalojë, duhet vetëm të thotë përmendësh katër vjersha: nga Naimi, Çajupi, Noli, Migjeni, Mjedën e ka shpikur Lefteria, meqë e di që Rolandi do të nxehet dhe pas kësaj profesori do t’i nxjerrë jashtë, sa për të ndezur një duhan se i çahet hunda.
Mirëpo Rolandi, që ka vendosur ta kalojë klasën me çdo kusht, ka tjetër mëndje. Ai i thotë Nametit një natë, kur e përcjell pas mësimit, se mund ta çojë deri në shtëpi duke e mbajtur në krahë si të ishte vazo kristali, mund t’i sjellë Mimozën kur të dojë ai, se Mimoza, veç që është e bukur, por është një kuçkë e vogël që t’i bën të gjitha marifetet, pastaj nxjerr ca premtime të tjera, njërin më interesant se tjetrin, kur sheh që Nameti nuk pranon, vetëm e vetëm të shpëtojë nga vjershat, që i hapin barkun kur i dëgjon, jo më t’i mësojë përmendësh.
-Nuk do ndahemi mirë bashkë,- thotë Rolandi para se të largohet.– Më vjen keq të vritemi për ca budallallëqe,- dhe me budallallëqe nënkupton Naimin, Çajupin, Nolin, Migjenin, gjë që e mërzit së tepërmi Nametin, domosdo këto fjalë do ta bëjnë me nerva, do t’i thotë diçka për kombin, për kulturën, për kujtesën, ndërkohë që Rolandi do të jetë larguar dhe ai do ta ndjejë se po flet pa njeri pranë, gjë që do ta nervozojë edhe më keq.
Do të vinte patjetër dita e nguljes së thikës, kur Rolandi të mësonte se ishte planifikuar për të mbetur. Viktima e parë do të ishte sipërfaqja e verdhë e komodinës, pasi ai të hynte pa trokitur, se do ta gjente derën të pambyllur, kurse Nametin në ethe të forta. Do t’i thoshte ta bënte kafenë vetë, të merrte konjakun brenda librave të bibliotekës, ta shkulte thikën që andej ku e nguli dhe në fund të fundit të qetësohej, se nuk po i bëhej ndonjë padrejtësi e madhe, përkundrazi ai kishte fyer katër figura të shquara të kulturës kombëtare dhe nuk qe i denjë për të kaluar. Mos më qi kokën, kishte thënë Rolandi pasi kishte shkulur thikën, ia kishte tundur metalin tërë dhëmbë përpara hundës, kishte përmendur një krahasim të frikshëm për barkun dhe komodinën, pastaj pasi të gjente shishen e konjakut e të mbushte dy gota plot, të tijën do ta kthente njëherësh e do ta rimbushte.
-Tërë këto libra, ç’i bën,- thotë Rolandi me zë të trashur nga konjaku.
Merr nga biblioteka një vëllim të trashë që mezi ngrihet, e hap dhe Nameti vë re që është enciklopedi pikture.
I kujtohen të gjitha këto pikë për pikë, siç ndodhën, uljen e Rolandit në cepin e krevatit, heshtjen e tij, përqëndrimin e thellë, dy orë të tëra duke shfletuar, kërkesën për ta marrë librin në shtëpi, deri sa e thau të gjithë shishen. Megjithëse në ethet e zjarrmisë së lartë, Nameti vë re mirë si shkëlqen fytyra e Rolandit, balli i rudhet, ul kokën të shohë më mirë, nuk thotë asnjë fjalë, nuk kërkon asnjë shpjegim. Janë çaste vërtetë të paqarta, pa fjalë, vetëm në fund do të pyesë, të gjitha këto janë prej letre? Pasi t’i tregojë shkurtimisht se ato janë fotografitë e atyre pikturave, se pikturat e vërteta janë brenda koleksioneve të mëdha dhe se koleksionet e mëdha ndodhen brenda muzeve të artit, Rolandi do të pyesë ku ndodhen këto muze të artit. Nameti do të bëhet pishman njëmijë herë që do t’i përmendë njerin prej tyre, pikërisht Luvrin, domethënë Parisin që nënkupton Francën, do t’i thotë gjithashtu se edhe pikturat janë kujtesë kombëtare, pa i bërë krahasim me vjershat që Rolandi nuk i do, në kohën kur Rolandi do t’i bëjë kërkesën për ta marrë librin në shtëpi për disa ditë, duke harruar në të njëjtën kohë se pak më parë i ka tundur thikën para hundës dhe i ka thënë diçka të tmerrshme për çarje barku. Mirëpo pikërisht në këto çaste ka kuptuar më së miri se ka filluar vdekja e Rolandit.
Zjarrmia e lartë ka edhe ajo të thekurat e saj, ca ngjarje i lan e i bën xham, ca të tjera i turbullon, i pret copa copa, i ngjit si t’i dojë qejfi, duke shtuar nga vetja edhe ca të tjera të pangjara, që të bën t’i besosh, sikur kanë ndodhur vërtetë mu para hundës tënde. Ajo historia me Jasharin e gjatë, atë shufrën e hollë të fëmijërisë, i vjen tani e shkoqur bukur dhe e bën të qeshë aq sa i dhëmbin brinjët. Jashari e fton ta pijnë një kafe, por meqë s’ka kohë, i kërkon të dalë në Skelë, aty rreth orës dhjetë të paraditës. Nuk i thotë fare se është përgjegjës i ofiçinës së peshkimit, domethënë përgjegjës edhe i Rolandit, por këtë do ta marrë vesh kur të shkojë për kafe, kur Jashari ta fusë në ofiçinë, t’i paraqesë një për një të gjithë ata që punojnë aty nëpër torno e freza, të lyer në faqe e nëpër sy me graso. Më në fund do t’i dalë edhe Rolandi, pak i turpshëm, ose gjoja i turpshëm, ndryshe nga natyra e tij. Patjetër Rolandi ia ka treguar Jasharit nguljen e thikës në komodinë, i ka treguar dhe për vjershat, sepse katër prej tyre, duke mos përjashtuar as Jasharin fillojnë të recitojnë përmendësh Naimin, Çajupin, Nolin dhe Migjenin. Nameti edhe mallëngjehet edhe i vjen për të qeshur me këta burra të moshuar që bëjnë para tij si karagjozë, megjithatë merr vendimin e madh që Rolandi tani e meriton pesën, i përqafon të gjithë pasi ngjit pak nga ajo boja e zezë e tyre dhe del buzë detit me Jasharin për të kujtuar vitet e tyre të largëta kur ngjiteshin nëpër kodra, kur panë për herë të parë atë marinarin që e bëri tre herë me gjimnazisten e bukur, ndërsa edhe ata e tundën pak cipalin e tyre. Kujtuan edhe gjëra të tjera, po për pesën e Rolandit nuk folën fare.
Mirëpo që atë ditë Rolandi nuk erdhi më në shkollë, në bazë të mungesave u përjashtua, askush nuk e dinte ç’kishte pësuar e ku ndodhej. Nameti nuk e vuri re fare mungesën. Qe humbje vetëm e një ngjarjeje, po jo e gjithë ngjarjeve të jetës së tij. Ato venë e vinë bashkë me fytyrat, ca shuhen e ca shfaqen dhe sidomos për një mësues që e ushtron profesionin e tij prej gati një çerek shekulli, këto zhdukje fytyrash janë të vërteta të përditshme që nuk të mallëngjejnë.
Më pas ndodhën ca ngjarje që e turbulluan jetën e qytetit aq shumë, sa nuk ishte parë që prej rreth dyzetepesë vjetësh. Ca kalorës nate i mbushën të gjitha lagjet me shkresurina kundër atyre që qeverisnin prej kohësh që s’mbaheshin mend. Ishin vërtetë kalorës hipur mbi kuaj dhe erdhën nga kodrat e qytetit pa i parë kush. Të tjerë kishin nxirë muret me ca shkronja të mëdha analfabetike në dukje, po fjalët Poshtë dhe Rroftë dalloheshin mirë, sidomos të qarta ishin kush duhej të rronte e kush duhej të binte poshtë. Atë mëngjes qytetin e pushtoi terrori, u dukën uniforma jeshile me mburoja e armë të veçanta, me një emër rrënqethës që të kujtonte briskun. Nametit i kujtohen të gjitha këto me imtësi, gjithashtu i kujtohet edhe se si disa ditë më pas, kur po pinte një kafe te “Bishti i dhelprës”, erdhi e iu ul në tavolinë pikërisht ai i fshiri nga mëndja, Rolandi. Kishte njolla të zeza në fytyrën e shtrembëruar tmerrësisht, dy dhëmbë të thyer dhe duart të enjtura te kyçet. Çdo gjë u bë e qartë kur Rolandi tregoi me humor se si e kishin lidhur me këmbët e duart e hapura me fytyrë nga muri për një javë rresht, si e kishin shëmbur në gjithë trupin me ata bastunët kauçukë, si i kishin vënë te tëmthat disa herë revolen për ta ekzekutuar dhe të gjitha këto për ato shkresurinat e rrugëve dhe zhgaravinat nëpër mure.
Mirëpo Rolandi i rrëfeu këto gjëra duke qeshur, janë bij kurvash, tha dhe qëlloi tavolinën me grusht, pastaj i kishte treguar Nametit një tufë me kartmonedha në dollarë, kam mbledhur plot dymijë, arrijnë për të shkuar deri në Luvër?- pikërisht kështu shfreu.
Nametit iu kujtua turbull libri i trashë me piktura atë ditën e nguljes së thikës në komodinë, diçka pyeti, mori përgjigje të çoroditura, heshti, e pa në sy dhe ndjeu se Rolandi e kishte marrë prej kohe vendimin e madh për të vdekur, gjë që Nameti nuk mund ta pengonte, vetëm se u përpoq ta shtynte sa më tepër të qe e mundur. Tani Rolandi dinte shumë, shumë më tepër se ai, përmendëte Pikaso e Rembrand, Praksitelus e Mikelanxhelo, Van Gog e Gogen. Ai dinte ku qe kulla Eifel, rrugicat që të çonin në Luvër, Katedralen e famshme të Parisit. Me mendje jetonte ditë e natë vetëm atje, bënte gjithfarë kontrabandash për të mbledhur dollarë, që një ditë të ishte atje. Për çudi Nameti vuri re që Rolandi tashmë kishte filluar të fliste një frëngjishte të mjerë, gjuhë që pa dyshim e torturonte shumë, po që nuk e kishte mposhtur. Siç duket edhe këto qenë një shkak më tepër që të dyshohej e të shtrembërohej aq keq nga jeshilët e briskut se kishte ardhur natën nga kodrat si kalorës për të hedhur shkresurinat me Poshtë e me Rroftë.
Të gjitha këto e bindën se Rolandi po ropatej vërtetë pak si tepër për të vdekur sa më shpejt, por që nuk ia tha. I tha vetëm se aq dollarë nuk mjaftojnë, se ndoshta duhen edhe një herë aq, vetëm e vetëm për t’ia shtyrë edhe ca kohë vdekjen, që Rolandi po e kërkonte me aq ngulm.
Tani që i ka rënë pak zjarrmia se ka pirë dy aspirina njëherësh e vret mëndjen të gjejë si i lindi mendimi që Rolandi po kërkonte me ngulm të vdiste. Ai djalë dy metra i gjatë e i bukur, me fytyrë të rrumbullaktë e gjak të nxehtë, që nuk mund të lexonte dot as një faqe libri, qe gëlltitur i gjithë nga ngjyrat, loja e dritëhijeve, figurat e Rembrandit që dalin nga errësira, kishte hyrë i tëri në një botë tjetër, nga ku e kishte të vështirë të dilte. Ai rronte ditë e natë atje, nëpër fushat e pamata me luledielli të Van Gogut, te vajzat e egra të ishujve të Gogenit, nëpër urat dhe liqenet e Manesë, mes figurave kubiste të Pikasos, tundëte orët e vdekura të Dalisë. Rolandi jetonte te e ndaluara, ishte i mbështjellë i gjithi prej saj, realisht rronte vetëm atje, kurse këtu ishte një i vdekur. Kur i tha një ditë:
-Roland, do të të vrasin,- Rolandi qeshi dhe si u mendua pak u përgjigj se do të shkonte atje edhe po ta vrisnin. Prandaj Nametit nuk i mbetej tjetër veç t’ia shtynte pak atë çast, ndoshta do të ndodhte mrekullia, megjithëse të paktë qenë ata që shpresonin se pushteti i kohëve që nuk mbahej mend, mund të zbutej sadopak, sa për të hapur kufijtë e t’i jepej mundësia edhe Rolandit të udhëtonte të paktën dhjetë ditë sa të shikonte Luvrin.
Rolandi hyri në lojën e të dukurit dhe të zhdukurit, shfaqej vetëm sa për të treguar tufën e dollarëve që gjithnjë trashej, merrte përgjigjen se duhen edhe më, vazhdonte rrjedha e zakonshme e fytyrave të reja, çdo ditë diçka boshatisej e prap mbushej, kështu që mungesa e tij nuk binte edhe aq në sy. Edhe nekrologjinë për vdekjen e tij e pa një ditë pa vëmendje, iu duk si fytyrë e njohur por nuk u përqëndrua, se binte shi dhe ishte pa çadër. Edhe kur e ndali në rrugë Lefteria, që tashmë e kishte mbaruar shkollën e i tha, e more vesh për Rolandin e i tregoi si kishte ndodhur, Nameti iu përgjigj thjesht se e dinte prej kohësh që Rolandi kishte vdekur, që kur hapi për herë të parë librin e madh me piktura e filloi të mblidhte dollarë, gjë që e habiti me të vërtetë Lefterinë dhe seç tha e tronditur ca gjysmafjalë nëpër dhëmbë që nuk u dëgjuan, por pa dyshim duhej të kishin një kuptim të tillë: profesori paska rrjedhur.
Kurse na del që ai djalë qenka gjallë dhe e priste atje përjashta së bashku me atë që hyri pa trokitur e i ngjante aq shumë. Ndoshta bëhej fjalë për tjetër njeri, ose ndoshta ai që kishte vdekur nuk ishte Rolandi i vërtetë. Në kohë të turbullta, kur qyteti dhe deti ishin të rrethuar nga vdekja, çdo gjë mund të ndodhte. Mbase edhe zjarmia e lartë kishte faj, krijonte ngjashmërira të kota, shpikte ngjarje e fytyra të gënjeshtërta.
Kur e ndjeu veten pak më mirë, mendoi të dilte, ta zgjidhte këtë lëmsh, që kot së koti kishte lidhje edhe me të, se ai që quhej Roland, që edhe paska vdekur edhe qënka gjallë, paska lënë një shkresë, ose paska me vete një shkresë, ku përmendet emri i tij, por për çfarë, as që mund ta gjente dot, sado ta vriste mendjen.
Pas disa kohësh do t’i kujtonte të gjitha me imtësi, ndoshta do t’i harronte prap, por gjithësesi kur të zbriste poshtë, vërtetë do ta prisnin katër vetë, që nxituan ta futnin në një xhip të madh, por Rolandi mungonte. Dhe kur të hynin në një shtëpi të vjetër me obor, në dhomën e madhe të së cilës qante një grua, ai do të bindej se Rolandi i gjatë dymetrosh ishte brenda asaj kutie në madhësi dy pëllëmbë, mbuluar me mëndafsh të kuq, vendosur në një shtrat të vjetër, zbukuruar dosido. Do të dëgjonte si ndodhi që Rolandi u katandis për t’u futur në kuti, pikërisht atëherë, kur vendosi të ikte prej këtu për të shkuar atje. Te telat me gjëmba e kishin plagosur. Ata që e kishin plagosur e kishin ndjekur dhe në atë tokën tjetër, e kishin qëlluar nga afër disa herë duke e lënë atje, për ta varrosur banorët e asaj tokës tjetër. Nameti do të mësonte gjithashtu se ishin pikërisht ata banorë të tokës tjetër që kishin gjetur emrin dhe adresën e midis tyre edhe një shkresë ku përmendej emri i tij. Tashmë kufijtë s’qenë më të mbyllur, pushteti i kohëve që s’mbahej mënd kishte rënë dhe një ditë mbriti që andej letra ku thuhej në gjuhë të huaj ku ndodhej Rolandi. Kjo qe e gjitha.
Tani ata njerëz pritnin çdo të thoshte Nameti, ndoshta do të shkruante disa fjalë te pllaka e mermertë që po përgatitej, ndoshta do të shfrynte kundër vrasësve, mirëpo ai tashmë po mendonte tjetër gjë. Ai po mendonte se Rolandin e vrau ai libri i madh i bibliotekës së tij, se ai djalë i bukur dy metrosh që tani rrinte brenda një kutie dypëllëmbëshe, tani do të ishte gjallë në se nuk nuk do të kishte bërë shoqëri me Mikelanxhelon e Dalinë, me Van Gogun e Gogenin, se vrasësit e vërtetë të tij nuk ishin ushtarët, por pikërisht ata, domosdo edhe Nameti që nxitoi ta prezantonte me ata. Doemos të gjitha këto nuk mund t’ia thoshte asaj nëne që qante mbyturazi, as vëllezërve e babait, se ata patjetër do të thoshin: qenka i rrjedhur, mirëpo diçka duhej të thoshte, prandaj e kishin marrë me aq ngut, pikërisht ditën që digjej nga zjarmia e lartë.
Më në fund u dëgjua nga të gjithë të thotë diçka të pakuptimtë, që ai patjetër do t’ua sqaronte dhe ata më në fund do ta pranonin.
-Çojeni në Luvër.
Pikërisht kështu u tha dhe ata pikërisht kështu vendosën.

6/26/2003
12:25:05 AM

(Botuar në gazetën: "Temp", - Nr. 33, 31 korrik, 2005, f. 9.)

[Askusho]

Tregim nga HIQMET MEÇAJ




BALADË PËR KËPUCËN QË S’ECI

Nuk dihet shkaku se si qeni buldog futi turirin brenda në atë dollap të madh, kapi me dhëmbë këpucën e majtë, pikërisht kur ajo, bashkë me këpucën e djathtë, po luteshin si përditë të dilnin përjashta, të visheshin e të shkelnin në udhët e botës, në shi a në diell, s’kishte rëndësi, vetëm të ndjenin harenë e të ecurit, sepse kishin vite që rrinin aty të kyçura, në errësirën e atij dollapi. Po buldogu kapi vetëm njërën, të majtën, e nxori që andej, pasi i futi dhëmbët e mëdhenj në lëkurën e bukur e të qepur me finesë, shkoi te ballkoni e, si bëri disa lodra të rrezikshme duke e kafshuar dhe lëshuar, duke e shtyrë me këmbë e turinj, ajo këpucë e majtë ndjeu se fluturoi në ajër, bëri ca kolotumba të rrezikshme, që asaj iu dukën të bukura, pastaj, si u shuk dy-tri herë në një çimento të fortë, kërceu e u fsheh në një kaçubë të vogël bari.
U rrënqeth kur preku barin, pastaj ndjeu rrezet e diellit ta ngrohnin, t’i depërtonin në të gjitha poret e trupit, sipër llapës, nëpër lidhëse, të lodronin brenda birave të vogla, aty ku një fill ele*gant kishte bërë ato të qepura aq të bukura, që i shkonin për shtat vetëm një këpuce luksoze por fatkeqe. Ishte e lirë, në ajër, mund të mendonte, të shikonte, bile edhe ëndrra se si, pasi përshkoi trotuare, hendeqe, pirgje me gurë e me baltë, ca duar të buta e përkëdhelën, e pastruan mirë e mirë e pastaj i shtruan sipër lëkurës elegante një bojë të ndritshme, ku edhe dielli verbohej po të shihej në të.
Vetëm kaq. Shpejt e kuptoi vetminë, ajo ishte këpucë dhe kishte lindur bashkë me të djathtën, pa të s’kishte asnjë vlerë. Kur rrinte aty mes barit, ndjeu një dorë ta ngrejë lart, ta përkëdhelë e të thotë “ç’këpucë e bukur, qenkam me fat”. Një këmbë u fut brenda saj dhe qëndroi aq bukur sa që ai tha përsëri “qenkam me fat”. “Po e djathta ku është”? tha zëri pas pak. E kërkoi të djathtën e, meqë s’e gjeti, e hodhi përsëri këpucën e bukur aty ku ishte, në kaçuben e vogël mes barit. Në atë çast, këpuca e majtë, që s’kishte qënë kurrë e keqe në shpirt, iu lut zotit që atij njeriu t’i këpuste këmbën e djathtë. Dhe ky mendim iu ngulit thellë, aq sa çdo çast uronte t’i kalonte aty dikush këmbëdjathtëkëputur, ta vishte, të ecte tok me të se, të thuash të drejtën, për të ecur kishte lindur.
Së shpejti ra mbrëmja. Hapat u rralluan. Ajo ndjeu barin të fëshfërinte, pastaj lidhëzat u drodhën, disa këmbë të vockëla prekën butësisht lëkurën e saj dhe një hardhucë u zhyt brenda. Ishte hera e parë që shikonte hardhucë, e cila duhet thënë që në fillim, nuk i pëlqeu, se lëvizte shumë, sikur diçka kërkonte e diçka nuk i pëlqente. Ajo doli prapë dhe u kthye pas pak me një të dytë që, pasi u përkëdhelën bënë seks hardhucërishte, pa ceremonira, pa zhveshur rrobat e tepërta, siç kishte parë zakonisht këpuca nga brima e dollapit ku rrinte. Pastaj hardhucat, si iu lutën zotit për shtëpinë e bukur që u bëri dhuratë, fletën në krahët e njëra tjetrës pa gërhirë e pa lëvizur fare. Kurse këpuca mbeti zgjuar gjithë natën e natës. Mendonte të djathtën, ku ishte, edhe ajo e ndjente vetminë, atje në errësirë, pa shpresë për të dalë jashtë.
Asnjëherë, mendoi ajo, nuk ecëm siç duhet. Ca shkallë, pak trotuar, brenda në makinë, prapë trotuar, shkallë, ashensor e më pas muaj e muaj të tërë brenda errësirës së atij dollapi të frikshëm. Do kalbem këtu, mendoi, pa bërë atë për të cilën linda, do strehoj hardhuca , kërmij, krimba, deri sa një ditë dikush do të më hedhë mes plehrave, larg këpucës së djathtë. Edhe atë do ta flakin për fajin tim, mendoi.
Ndërkaq filloi një shi i dendur, ajo shkëlqeu aq bukur nga drita e rrugës, sa edhe vetë u habit dhe, në pamundësi të gjente të djathtën, iu lut zotit që njeriu i parë që do ta merrte në dorë të kishte vetëm një këmbë.


28. 3. 2000
Paleo Faliro. Athinë.

(Botuar në: "Gazeta shqiptare" - Nr. 1690, 8 tetor, 2000, f. 20)
(Botuar në: "Gazeta e Athinës" - Nr. 67, 23 qershor 2000, f. 6.)
(Botuar në: "Albania" - Nr. 281, 26 nëntor, 2006, f. 14)

[Askusho]

Tregim nga HIQMET MEÇAJ

TREGIM - "PËLLUMBAT E EGËR TË JAJA* POLIT"

Dola si zakonisht atë mëngjes shtatori për frapenë te Flizvua. Mes rrepeve të lashtë, që fëshfërinin nga era, gjeja qetësinë e vendit tim, të cilin e kisha braktisur prej më se tetë vitesh. E preferoja lokalin Goody'S edhe për rrepet edhe për lirësinë e çmimeve, por edhe sepse aty mblidheshin nga të gjitha moshat e sidomos të rinj. Është një shesh i madh i shtruar me kalldrëm guri ku rrjedh natyrshëm një shatrivan.
E mora frapenë time dhe, i zhytur në mendimet e hallakatura të emigrantit, po vështroja përreth i shpërndarë. Ja shitësja e lotarisë gërvishtëse, dy të zinj diç diskutojnë me një sllav, një çift pleqsh tundin në karrocë nipin a stërnipin e tyre. Kurse më tej një plakë, ulur në stol, ushqen pëllumbat. Në të gjitha sheshet e Athinës gjen njerëz që sjellin diçka për ata zogj të bukur e paqësorë që gugitin e çukitin të gëzuar duke argëtuar kalimtarët. Ndaj edhe kjo pamje m'u duk e zakonshme, bile e stërkonsumuar për sytë e mi të lodhur nga monotonia e gjërave. Rufitja frapenë me ngadalë, se nuk kisha ku të shkoja. Shoku im i dhomës, që ende flinte, se punonte mbrëmjeve në shpërndarje picash, shqetësohej nga zhurma më e vogël. Edhe unë shërbeja natën në një pikë shitjeje karburanti, por, meqë makinat ndalonin rrallë në atë cep të autostradës Qifisú, kisha kohë të merrja një sy gjumë në karriken time tip polithronë. E mbarova frapenë dhe u ngrita të tymosja një cigare te stoli pranë shatrivanit. Në krah kisha dy ukrainase që jepnin e merrnin me një greqishte të çalë me dy të rinj grekë. Siç dukej, për diçka nuk binin në ujdi. M'u duk sikur m'u drejtuan mua, por meqë e kisha zakon t'u qëndroja indiferent të panjohurve, u fola italisht, si të isha turist që nuk e kuptonte gjuhën e tyre. Për t'u shmangur nga ndonjë e papritur e pakëndshme, bëra pak më tej dhe u ndodha në të njëjtin stol me plakën që ushqente pëllumbat. Ajo shkërmoqte copëra buke të thara dhe zogjtë i mblidheshin përreth duke gugitur. Një çast u përqendrova dhe, për çudinë time, vura re se nuk ishin pëllumba të butë. Rreth plakës qenë mbledhur pëllumba të egër, një tufë e tërë gri dhe tek tuk ndonjë harabel. E zakonshmja kishte mbaruar. Indiferentizmi im u zhduk dhe fillova të përqendrohem i tëri në atë tufë shpendësh të egër që i bindeshin plakës. M'u duk sikur ata ia kuptonin gjestet, mimikën.
-Marko,- tha gruaja plakë,- lëre dhe Petron të çukisë. Hë, bravo, eja këtu.
Ai që quhej Marko ishte pak më i madh në trup se të tjerët, u afrua tek ajo dhe iu hodh në pëllëmbën e rrudhur. Ajo e afroi drejt fytyrës e u panë sy më sy. Markua diçka gugiti e fluturoi drejt shatrivanit.
-Stratuli, eja te jaja1 Poli,- iu drejtua ajo një zogu të ri me këmbë të holla ngjyrë trëndafili.
Stratuli u shkëput nga tufa e fluturoi mbi supin e Polit. Ajo e përkëdheli, e puthi në sqepin e vogël dhe e ushqeu në pëllëmbën e dorës. Stratuli çukiste e gugiste.
Ç'lidhje e çuditshme, mendova. Doja diçka të kuvendoja me jaja Polin, ta pyesja si qe njohur me ata zogj të egër, si kuptoheshin e gjëra të tjera, por më tepër më pëlqente të vëzhgoja.
Fillova të udhëtoja nëpër rrudhat e fytyrës së saj, në fillim kot së koti, ngjitesha nga poshtë mjekrës, aty ku dy llapa të shtrydhura mirë e mirë, tundeshin ndën çdo tingull që dilte poshtë laringut të saj. Ishin tinguj të ngjirrur e plot ngjyrë që nuk dihet si mund të kenë qenë dikur para pesëdhjetë, gjashtëdhjetë apo tetëdhjetë vjetësh. Kacavjerrja ime e mundimshme më çonte te cepat e buzëve e humbiste aty te e sipërmja, që më tepër ngjante me një kapak të zhubrosur lëkure, ku s'dihej se si kishin mbirë qime të gjata e të dendura argjendi. Pastaj udhët e rrudhave bëheshin të ngatërruara, kryqëzoheshin, derisa venin te sytë, te veshët e te balli. Aty humbisje dhe nisja nga e para.
-I do zogjtë?- më ndërpreu nga fantazia ime jaja Poli, e cila siç dukej ndjeu dëshirë të kuvendonte me dikë, qoftë dhe i panjohur, siç isha unë.
-Pa dyshim,- i thashë,- sidomos të egrit.
-Pa dyshim,- pëshpëriti ajo e menduar. Ndoshta përgjigja ime iu duk tepër e thatë dhe nuk i pëlqeu. Pastaj, pasi bëri zbulimin e madh që unë isha i huaj, më pyeti përsëri:
-Po atje në vendin tënd, i duan?
Unë heshta. Jaja Poli mori në pëllëmbë të dorës Kostën, një pëllumb që çalonte ose më mirë të thuash njërën këmbë e hiqte osh si gjë të tepërt. E vuri në prehërin e saj të madh dhe filloi ta ushqente e t'i fliste:
-Ki kujdes Kosta im, se jeta ka rreziqe. Si po bëhem unë njëqind vjeçe, Kostaqi im, ashtu kot? Zoti i ka bërë rreziqet të na provojë të durojmë, të gëzojmë e të helmohemi, Kosta im, i bukuri im, që t'ua tregojmë pastaj të tjerëve. Ti e di, pedhi mu**, jaja Poli ka vuajtur shumë, po edhe ka gëzuar shumë, unë t'i kam treguar.
Ndërkohë m'u kujtua kur vendosa të shkoja në vendin, që kisha pesë vite pa e parë. Po atje, në vendin tuaj, i doni pëllumbat? Kjo pyetje më shqetësonte e filloi të m'i turbullojë kujtimet e mia nga ai udhëtim. Doja të shihja të paktën nënën plakë, vetëm nënën, asgjë më tepër. Derisa kaluam kufirin 'do gjë rrodhi e zakonshme. Hymë në tokën tonë, të rrjepur nga gjelbërimi, me rrugë të stërngrëna e plot andra. Njerëzit e racës sime m'u dukën krejt ndryshe, të rrudhur e të kërrusur, me diçka të e egër e kërcënuese në dritat e syve. U rrënqetha i trishtuar. Kush i kishte katandisur kështu? Atje në vendin tuaj, i doni pëllumbat?- më torturonte pyetja e jaja Polit, që më turbullonte kujtimin e atij djali të vogël, të cilin e mbaja në prehër. Bashkudhëtarët e mi qenë një çift i ri, edhe ata të shumëmunguar nga vendi i tyre. Unë zgjodha nga çanta lodrën më të bukur, që do ta çoja dhuratë, një qenush që lehte dhe hidhej së prapthi si akrobat dhe ia dhashë atij djali të vogël. Nuk e ndjemë fare rrugën deri sa na dolën ato, të shumëpërfolurat, çorapet e zeza të rrasura mbi fytyra të panjohura, me dy vrima të vogla për sy. Shoferi nuk ndaloi dhe çorapet e zeza hapën zjarr. Diçka kërciti, megjithatë ne u larguam.
-Shpëtuam, tha shoferi.
-Shpëtuam,- thamë edhe ne.
S'kaloi shumë dhe unë ndjeva shqetësim. Vogëlushi po flinte. Gjë e pazakontë pas gjithë asaj zhurme të madhe me krisma. Nëpër këmbë filloi të më rridhte diçka e nxehtë, ndoshta kishte urinuar. Ia dhashë vogëlushin të atit që të pastrohesha. Por nëpër rrobat e mia pashë diçka të kuqe që po ngrinte.
-Gjak,- thashë unë.
Menjëherë ndjemë se llahtaria kishte ndodhur. Vogëlushi vërtetë po flinte e nga shpatullat e njoma i rridhte gjaku që ende nuk ishte ftohur. Ndërsa shikoja jaja Polin, ndieja rrënqethjen e atyre çasteve. Ai fëmijë i vogël po i shkonte vendit të tij me dorën që dalëngadalë po i ngrinte, duke shtrënguar qenushin e vogël akrobat. Kishte lindur në vend të huaj. Nuk do ta njihte kurrë vendin e tij. Jaja Poli ngulte këmbë: Po atje në vendin tuaj, i duan zogjtë?
-Pa dyshim,- përsërita unë,- sidomos të egrit.
-Qenkeni popull i mirë,- u lehtësua ajo.
Unë u ngrita. Kur hyra në dhomë, shoku im që punonte mbrëmjeve në shpërndarje picash, qe zgjuar.
-Ç'u bëre?- më tha ai.
-Kam rënë në dashuri,- i thashë unë.
-Është e bukur?- më pyeti ai.
-E mrekullueshme,- iu përgjigja unë.
-Do ma njohësh?- nguli këmbë ai.
-Pa tjetër,- i thashë unë.
Vërtetë kisha rënë në dashuri. Mendoja orë e çast për jaja Polin dhe pëllumbat e saj të egër. Kur shkova të nesërmen për frapenë time të mëngjesit, e dashura ime më dalloi që larg e më bëri shenjë të afrohesha.
-U kthye Fotuli,- më tha ajo.
Fotuli, një pëllumb i ri i fuqishëm, rrinte pranë këmbëve të saj si i zënë në faj. Rrotullonte kokën e bukur, kapsalliste sytë e herë-herë diku vështronte djathtas.
-Mu elipses Fotuli mu***,- tha ajo.
Unë kuptova që Fotuli kishte munguar shumë ditë nga jaja Poli dhe ajo po i fliste as ashpër, as me ton qortues, se e kishte marrë malli dhe i ofronte nga dora e saj që i dridhej nga ngashërimi. Për një çast, ai që quhej Fotul fluturoi, u largua në një nga degët e rrapit kurorëgjerë dhe u kthye me një, siç dukej nga pamja, pëllumbeshë. Gjyshe Polit i ndriti fytyra. Pa nga unë. Ndoshta shprehja të njëjtën gjë në fytyrën time të lodhur nga pagjumësia.
-U rrite Fotuli im,- tha plaka që m'u duk disi e përlotur.- Unë e di si të kam rritur. Të gjeta të vogël e pa pupla te skupidhjet****. Diçka e keqe u kishte ngjarë prindërve të tu. Jaja Poli të rriti, biri im, atje te garsoniera që ti e do aq shumë,- tha ajo.
Të dy pëllumbat e egër rrinin e dëgjonin ligjërimin e asaj sklupture të rrudhosur, që quhej jaja Poli.
-Nuse të bukur ke zgjedhur, Fotuli im. Jeta mjaltë t'ju bëhet.
Ishte një çast solemn, një si dasmë e vogël, që gjyshe Poli po bënte aty, e gërmuqur në stolin prej guri, ndanë rrepeve të lartë.
Tani shkoja çdo ditë, më tepër jo për frapenë, po për gjyshe Polin dhe pëllumbat e saj të egër. I njihja edhe unë me emër, dalloja çdo ndryshim të tyre, pendët gri, të bardhat, qafën, ngjyrën e këmbëve e të sqepit, mënyrën si këndonin e si fluturonin. Ishte një lodhje e vërtetë, por edhe një mrekulli e vërtetë. Ora kalonte pa u ndier, në heshtje, pa shumë biseda, pyetje e përgjigje.
-Atje tek ju, bën ftohtë?- Më pyeti një herë jaja Poli.
-Si këtu,- i thashë unë.
-Keni dhe ju shumë pëllumba?
Unë heshta. M'u kujtua një bisedë me tim bir. Atëherë ai ishte i vogël, më pak se i ri. Kur do bëhemi edhe ne shtet,- më tha. Ndodheshim në një shesh të madh kishe në Pire. Sheshi gëlonte nga pëllumbat. Shumë njerëz, kryesisht fëmijë, u hidhnin për të ngrënë. Im bir i fotografonte. Po ne, do bëhemi ndonjëherë shtet?- më pyeti prapë ai. I trishtuar i thashë pa u menduar shumë: kur të mbushen edhe sheshet tona me pëllumba. Im bir heshti. Që aty mori vendimin se në vendin e tij nuk duhej kthyer. Ndoshta mendoi se do të vononte shumë mbushja e shesheve me ata zogj të bukur.
Shkoi larg, në një shtet të ftohtë e me dëborë, ku mund të ketë foka, arinj e gjithfarë, por pëllumba jo. Ai ishte pëllumbi im, im bir që u largua.
Jaja Poli po më shikonte. Ngrita kokën edhe unë dhe e vështrova në sy.
-Keni shumë pëllumba?- përsëriti ajo.
Ç'ti thosha? Buzëqesha hidhur dhe mendova që nuk mund t'i thoshja se nga vendi im largohen gjithnjë pëllumbat.
-Shumë,- fola pa u menduar.
Jaja Poli u kënaq, megjithatë unë kuptova se ndjehej e shqetësuar. Diçka kërkonte në tufën e pëllumbave që ushqente. Ja Kostaqi, Markua, Petrua. Vinin e vinin plot të tjerë, që nuk ua mbaj mend emrat. Prapë jaja Poli ishte e shqetësuar.
-Nuk po vjen më Fotuli me Fotininë,- tha ajo.- Mos i ke parë?
Unë heshta e megjithatë një mendim i çuditshëm më erdhi në kokë.
-Ti i martove Fotulin me Fotininë,- i thashë.
-Natyrisht,- tha ajo.
-Ti i bëre dasmë Fotulit dhe Fotinisë,- i thashë.
-U bëra,- tha me krenari ajo.
Unë heshta një hop, i mora dorën dhe ia putha.
-Tani Fotuli me Fotininë janë të pavarur,- i thashë.
-Po,- tha ajo.
Pastaj qesha. Jaja Poli më pa me kërshëri.
-Janë nisur në muajin e mjaltit,- i thashë.
Qeshi dhe jaja Poli. Qeshi dhe u kënaq aq shumë, saqë pëllumbat e egër rreth saj fluturuan si një ré gri, që ngrihet papritur.
-Qyqja unë,- tha jaja Poli,- si s'e kuptova. Po ku të kenë shkuar vallë?
Nuk iu përgjigja. Ajo më kapi nga duart, m'i shkundi fort, më vështroi thellë në sy e më tha me solemnitet:
-Në vendin tënd kanë shkuar. A nuk më the se atje i duan shumë pëllumbat? Tani jam e qetë.
M'u duk sikur m'u njomën sytë, nuk e di, nga pëllumbat, nga jaja Poli, nga im bir, apo nga malli për atë tokë të hidhur që quhet vendi im.

------------------------------------------------------------
*.gr. gjyshe,
**. djali im,
***. më mori malli,
****.gr. plehrat

24.11.1999

(Botuar në: "Drita" - 16 mars, 2003, f. 14)
(Botuar në: "Gazeta e Athinës" - 16 mars. 2001, f. 10.)

[Askusho]

Tregim nga HIQMET MEÇAJ




PËR ASKUND
tregim

-Po tani? -e pyet ai kapedan Janin. -Ku do të shkojmë?
Kapedani ndalon, u bie me duar veshëve se i bëjnë shumë zhurmë, hap sytë se i lëvizin lentet dhe poshtë, ndën këmbën e majtë, i shket qeska e verdhë e shurrës.
-Nuk e di, -thotë, -po ti e di?
Petrua kapet bosh, mendon një çast, thotë diçka nëpër dhëmbë, që kapedani nuk ka si e dëgjon, se veshët i bëjnë zhurmë, megjithëse i qëllon fort me të dyja duart, prandaj është i detyruar të bërtasë:
-Shkojmë në Askund?
-Mirë, -thotë Kapedan Jani, që duket se kësaj radhe diçka ka dëgjuar, -në askund jemi më të qetë.
Ai e di mirë ç’është Askundi, se e ka parë nga larg shumë herë, megjithëse nuk mund të flasë për peisazhet e tij, pasi ato mungojnë. Nuk ka as male e as pyje, fusha e lumenj jo se jo, mungojnë ngjyrat dhe për qiell as që bëhet fjalë. Megjithatë Askundi për djall e tërheq shumë, prandaj e detyron Petron çdo ditë të udhëtojnë për atje, në atë vendin e largët e të paemër.
Bëjnë si bëjnë e nisen. Dora e Kapedan Janit mbështetur në një shkop, dora e Petros nën sqetullën e Kapedanit. Së pari kalojnë Gjibraltarin, që është ngushtica midis kolltukut të madh dhe tavolinës së rëndë prej mermeri të zi, dalin në Atlantik, ku domosdo , si gjithnë edhe sot do të fryjë erë e fortë nëntëballëshe, që vjen nga dera pak e hapur e verandës, nisen drejt Karaibeve, ku u dalin para disa njerëz të zinj e muskulozë, që janë ca kukulla sa një bojë njeriu, që zonja Sivri i ka prurë nga udhëtimi i fundit në Egjipt.
Aty Petrua kërkon pak pushim, se i ka lodhur udha e gjatë. Kolombi i shkretë mezi e bëri për disa muaj, pasi humbi një tog nga ato anijet e tij me vela e pasi iu shkretua gjysma e detarëve. Kurse ata, duke patur në timon kapedan Janin, ia dolën në krye fët e fët, pa asnjë humbje të dukshme, bile duke mos pësuar as gërvishtjen më të vogël. Stuhia qe e tmerrshme, balenat dhe peshkaqenët nuk u ndanë gjatë gjithë pluskimit, duke kërcënuar me dhëmbët e tmerrshëm, kurse sirenat nuk u dukën gjëkund. Çudi me sirenat! Të paktën të kishin nxjerrë pak gjokset e fortë dhe flokët e gjatë, pa le të mos këndonin.
Zënë një hotel luksoz, që patjetër është divani me susta të buta e mbulesë prej lëkure, që i ngjan leopardit, ku Kapedani shtrihet e mbyll sytë e lodhur, pasi i ka goditur përsëri veshët, kurse Petrua ia ngrë këmbët dhe ia mbledh fort rreth kofshës qeskën e verdhë të shurrës, se i ka shkarë dhe e pengon. Era e Atlantikut bëhet më e fortë, ngaqë dera e verandës është hapur më tepër, siç duket jashtë ka filluar stuhia, vetëtimat bëjnë kërdinë, po ata tani kanë arritur në Karaibe, mu në zemër të Haitit dhe bëjnë kokrrën e qejfit në hotelin me pesë yje “Mirazh”, që arkitekti është kujdesur shumë, t’i ngjajë një divani me susta të buta, veshur me lëkurë leopardi.
“Kushedi sa anije mbyten sonte” –thotë Petrua dhe për çudi të tij, kapedan Jani ka dëgjuar.
“Nisemi” – thotë ai. -Të shpëtojmë ç’të mundemi!”
Ç’trim i madh ky kapedani! Ç’zemër të florinjtë që ka! Petrua e ndjen veten fatlum, që merr pjesë në aventura kaq të rrezikshme, që nxjerr nga deti aq e kaq fëmijë, gra e burra, i fshin e i vë të ngrohen, që patjetër janë patatet dhe qepët, tashmë të shpërndara mes ujit të shiut, pasi nga përplasja e derës së verandës me karriken prej hekuri, u përmbys koshi plastik i zarzavateve. Po nuk janë vetëm këto. Petrua me Kapedan Janin japin alarmin në njëqind shtete, të vogla a të mëdha, për ta s’ka dhe aq rëndësi, që ta mbledhin mirë mendjen e mos t’i rrezikojnë kot njerëzit në stuhira të tilla. Tërheqin disa varka, që kanë brenda ca lule të çuditshme, për t’ua çuar atyre që martohen në vende ku tani është dimër dhe s’ka lule. Petrua e di mirë, se ato janë vazot që kanë mbushur ballkonin e gjerë dhe bimët rrezikohen të thyhen nga uragani i saposhpërthyer. Kapedan Jani mërmërit “do veni te nuset me domosdo, prandaj mos e çani shumë kokën ju detarë të gjorë!” dhe i përkëdhel varkat me dorën që i dridhet, domethënë vazot, që Petrua tashmë i ka vendosur pranë kaloriferit.
Pasi pushojnë përsëri, nisen drejt Jugut, megjithëse cikloni vazhdon të bëjë kërdinë. Nuk pyet anija e Kapedan Janit. Ka parë edhe më keq se kaq.
E lënë pas kanalin e Panamasë, atje duhet të kalojnë vetëm kruazierat turistike, kurse një ujk i vjetër deti, i regjur dhe i stëregjur në të gjitha ujërat e botës, e ka nderin t’i bjerë rreth e rreth ngushticës së Magelanit, që në këtë rast janë dy dyert e banjave, ku gjithnjë të pengojnë vendvendosja e telefonit, rafti i vogël i adresave, varësja me katër këmbë e rrobave dhe frigoriferi dy metra i lartë, që zonja Sivri sapo e ka blerë dhe ende nuk i ka gjetur vendin e përshtatshëm. Anija përplaset nëpër shkëmbinj të rrezikshëm, domethënë Kapedani me Petron disa herë gati nuk rrëzohen, pasi përplasen nëpër dyert e banjave. Më në fund shohin akujt e trashë, era fryn therrëse, siç duket edhe veranda e dytë, që është shumë herë më e gjerë se e para, qënka hapur nga era.
“LavdiPerëndisë, nuk pësuam gjë as kësaj radhe nga zoti Magelan!”, thotë me një krenari të pafshehur Kapedan Jani.
“Me ty në timon, nuk do të pësojmë gjë as nga babai i Magelanit!”, thotë me solemnitet Petrua dhe e shtrëngon i mallëngjyer në krahë.
Kalojnë indiferentë ishullin e parëndësishëm të Pashkëve, u bien përqark arqipelagëve të panumërt, s’ua hedhin fare sytë Galapagove, me ato breshkat që ngjajnë si kuaj, as kangurëve të Australisë. Diçka nuk ecën, ndaj Kapedan Jani ndjehet tepër i shqetësuar, domosdo edhe Petrua.
“Kam harruar rrugën për Askund”.
“Do ta gjejmë”, thotë me vendosmëri Petrua.
“Kësaj radhe shtegu qenka fshehur mirë”, shfrehet me inat Kapedani, pasi këput një të sharë aq të rëndë, sa që kushdo e kupton menjëherë, që vetëm detarët e regjur mund të shajnë ashtu dhe më të regjur se Kapedan Jani nuk ka.
-Bëjmë një pushim të vogël këtu në Papuase? – propozon Petrua.
Tjetri pranon, sepse tashmë është shtrirë në shtratin e vet tek, që patjetër ndodhet në koliben e një papuasi me flokë të gjata e truplakuriq, që ende nuk ka hequr dorë nga zakoni për të shijuar mish njeriu, sidomos kur është plot muskuj. Mirëpo para Kapedanit ai rri si pulë e lagur, i shërben gjunjazi, bile me një shënjë të cepit të syrit mbledh një duzinë me gra të hijshme për t’i shërbyer. Kuptohet, tepëron ndonjera edhe për Petron, që qesh i lumtur si budalla, kur ato e gudulijnë duke i larë trupin e zhveshur lakuriq.
Kapedani thërret të madhin e papuasëve dhe i bërtet, sa ai tmerrohet. I kërkon llogari, përse e kanë fshehur kalimin për në Askund, ta zbulojnë menjëherë, se ai dhe miku i tij s’kanë kohë të presin, ndryshe... Këtu kapedani ngec, nuk di të kërcënojë, se nuk u ka bërë kurrë keq, as peshkaqenëve, që i quajnë të egër. Një herë ai ka rrëfyer vetë, se ia shpëtoi jetën njerit, që ishte tigër i vërtetë deti, nuk e la të vdiste, por e tërhoqi deri në afërsi të bregut, e zgjidhi nga rrjetat ku kishte rënë dhe e la të lirë. Kuptohet se egërsira e detit, i erdhi pastaj rrotull, jo për ta falënderuar, po për t’i rrëmbyer një copë nga këmba. Megjithatë, kapedani nuk u zemërua me të vërtetë, se po të ishte zemëruar me të vërtetë, do ta kishte bërë copa egërsirën vetëm me një të rënë të thikës.
Mirëpo i madhi papuasëve trembet, këshillohet, flet me një gjuhë që Kapedan Jani e kupton dhe fytyra i ndrit. E gjeti shtegun. Tani Askundi është i tij.
Petrua e lë tjetrin me papuaset e bukura që e kanë rrethuar, që s’janë tjetër, veçse hijet e fikusëve të mëdhenj që vijnë nga veranda e madhe dhe përplasen e bien mbi shtratin tek të Kapedanit. Merr receptorin e telefonit, bërtet që ta dëgjojnë “këtu është, prit një minutë” dhe i afrohet zotit Jani t’i thotë se një grua e kërkon.
“Sofia? Sofia e bukur?”
“Po, Sofia e bukur!”
Ai merr bastunin, Petrua i vë dorën nën sqetull, kalojnë përsëri arqipelagët e panumërt, Galapagosin, Ishullin e Pashkëve, diçka përplasen nëpër Magelan dhe së fundi arrijnë atje, ku e pret Sofia e bukur.
“Thesari im”, thotë Kapedani. “E mbajte fjalën, më more edhe sot. Më fal që jam i lodhur, por sapo po kthehem nga udhëtimi im i gjatë. Të kam mbledhur dhurata të bukura. Për ty ia vlejnë të gjitha, e vogla ime. Po, po, nuk do vdes dhe, në shkofsha për Askund, se tani e di shtegun, do të ta tregoj të më vish edhe ti. Nuk të dëgjoj, mjalti im, thuaja Petros, mikut tim, se veshët më bëjnë zhurmë”
Petrua merr receptorin dhe nuk i shpëton pa vënë re një si margaritar në cep të syrit të Kapedanit dhe mendon se ai gur i çmuar mund të jetë dhurata më me vlerë për Sofinë e bukur. Flet minuta të tëra në receptor dhe më pas i tregon Kapedanit se sa shumë e do Sofia e bukur. Ajo i lutet të mos vdesë, deri sa të takohen përsëri, si para shtatëdhjetë e pesë vjetëve, kur ai bleu tërë biletat e një vagoni treni, vuri nëpër dritare njëzet e tetë kapele e njëzetetetë bastunë, udhëtuan shtatë ditë e shtatë net vetëm fare, duke bërë dashuri, duke ngrënë e duke e pirë. Asnjë nuk e bën dot këtë, vetëm Jani im, ka thënë Sofia e bukur, sikur e gjitha kjo të ketë ndodhur dje e jo para shtatëdhjetë e pesë vjetëve.
Petrua rrëfen e rrëfen ç’i tha ajo në telefon dhe nuk ka dëgjuar se është hapur dera e jashtme. Zonja Sivri ka hyrë e lagur nga stuhia dhe e nevrikosur nga që është bërë qull. Zonja ka shumë kohë që ka hyrë, po Petrua nuk e ndjen dhe vazhdon të thotë se nesër Sofia e bukur do të marrë prap në telefon, ai mbase i rregullon diçka aparatet në vesh e ta dëgjojë vetë drejtpërdrejt, të mos i bëjnë aq zhurmë, se e puth dhe nuk do njeri më tepër në botë, se trimin e saj, Kapedan Janin.
Zonja Sivri i bën me shenjë e inatosur Petros, i cili afrohet dhe dëgjon ligjëratën tepër të hidhur të saj, se gjoja Sofia e bukur ka dy vjet që është mbuluar me dhé. Ajo thotë gjithashtu se nuk duhet ta gënjejmë të gjorin edhe për shumë kohë, po ta bëjmë ta harrojë pak nga pak.
Kapedani nuk dëgjon ç’thuhet, i flet me gëzim të papërmbajtur zonjës Sivri për udhëtimin e tyre të egër, për gjithë ata që shpëtuan e tani janë jashtë rrezikut, se si më në fund e gjeti shtegun për Askund. Nuk harron t’i tregojë edhe për Sofinë e bukur, që do ta marrë si gjithnjë edhe nesër në telefon dhe kushedi, në dashtë Zoti, ndonjë ditë do të takohen përsëri.
Zonja Sivri shikon nga Petrua në mënyrë jo miqësore, aq sa ai ndjen keqardhje, jo vetëm për ato pak euro të qelbura që merr duke e shoqëruar Kapedan Janin nëpër gjithë ato rreziqe të panumërta, por edhe pse do aq shumë të jetë pranë mikut të tij, kur ai ta gjejë shtegun e të niset për Askund.

16.07. 2002
18:14:38
P. Faliro, Athinë

(Botuar në: "Panorama" - Nr. 166, 24 mars, 2003, f. 19.)

[Askusho]

LIRIKA TË HERSHME

Shënim: Shumica e këtyre lirikave dhe e të tjerave që nuk përfshihen këtu, nuk janë botuar ndonjëherë, përveç disave të pakta, por edhe ato të cunguara. Duke respektuar kohën kur u shkruan, po i paraqes para lexuesi duke pohuar se nuk kishin gjë kundër regjimit, përndryshe, shprehnin ndjenjat e një poeti adoleshent.

(Autori)

S’ËSHTË E PJEKUR, MOS E NGAJ



Tej, te shtegu i bleruar
takova vajzën mes-hollë
të dy gjokset e gufuar
ngjanin me dy kokrra mollë.

Dhe i thashë dhe iu luta
as më jep një nga ato,
zgjidhe njërën dhe këpute
gjithë e skuqur tha ajo.

Këtë dua thashë dhe zura
gjinë e majtë te gjoksi i saj,
oh, të lutem, tha e bukura
s’është e pjekur, mos e ngaj.

Edhe prita, prit e prit,
që të piqej pak ajo,
ik një stinë e ik një vit,
shko një verë, një dimër shko.

bukuroshen kur e gjeta
nuk më priti si më parë
heshti kur e përshëndeta,
e kuptova, diç kish ngjarë.

U vonove ti një çikë
molla ime u poq shpejt
këtej pari, ditë për ditë
vinin, e lakmonin djemtë.

Jo një çikë, vonove shumë,
dhe një stinë nuk është pak,
koha ikën, rrjedh si lumë,
të rrëmben, të lodh, të plak.

1962

PRILLI GËNJESHTAR

prilli ka një ditë me gënjeshtra
prilli me petale sheshet mbush
brigjeve verdhon lulegjineshtra
vajzave u digjen faqet prush.

muaj më të bukur s’ka se prilli
dalin djem e vajza në lëndinë
dhe kur në blerim i vesh jeshili
ndajnë si buqeta dashurinë.

kur ndonjërës i kërcen pak barku
e tregojnë me gisht, jo si më parë
mërmërit e gjora pas një pragu
më gënjeve prill, o gënjeshtar.

1962

VJESHTË

vjeshtës parukën biondinë
era nga koka ia hoqi
dhe ngjajnë pyjet, lëndinat
sikur dikush në furra i poqi

pastaj vërshon një tym i pamatë
i dendur, sa shumë verbon
dhe ngjajnë qytetet koshere me mjaltë
kur bletët me tym i largojnë

kur zogjtë cijatin mbi degë e mbi tjegull
te çupat një këngë mund të dëgjosh
eja djalosh, si bleta në mjegull
nga dimri i ftohtë të më zgjosh.

nga mjalti yt pak të më japësh
me dyllin ar të më veshësh
pastaj kur të dalim të ngjajmë i dashur
ti zot e unë perëndeshë.

1962

KOT KËRKON...

Kot kërkon moj e dashur nga unë
shpirt të shuar kur pranë të rri,
ankthi i pritjes tallaz është, furtunë,
në takim jemi ré në stuhi.

Do të puth sa të lodhesh dhe ti
sa dhe pemët të mbyten në turp
prushi i shpirtit s’u bëka dot hi
do të puth, do të puth gjer në fund.

Le ta thithim rininë si hoje,
dashurinë ndaj zoti na dha,
keq kur vajzën nga larg do me droje,
se as shpirti qetësi më nuk ka.

se kur zjarri nga brenda zjarron
këto flakë si t’i shuaj nuk di
jam rrufé që te ti vjen shkarkon
zot më bën se ti je perëndi...

1963

GJALLIM

Nëpër pyll sot rrugën e kam humbur
si djaloshi mendjen para vajzës
maja pishash qiellit vërsulen
kreshpërohen në valle gjigandësh.

Një mulli i plakur hesht mbi lumë,
peshqit rrotull fletës diç kërkojnë,
Sikur thonë: “çohu, mos bëj gjumë,
nis këndo mulli!”, sikur i thonë.

Pylli vallen çmend në tokë e qiell,
dehem unë për çudi... dhe humb,
plakarushi i drunjtë mokërthyer
çmendet në një heshtje që s’ka fund.

Ndër ulluqe rrjedh burim i kaltër,
dashuria brinjët m’i shkallmon,
pishat dridhen në valle gjigandësh,...
hesht një mokër, era dot s’e zgjon...

1963

TULIPANI I BRISHTË

Puliste sytë. Çast që s’përtëritesh
më shfaqesh shpesh ti para sysh, pareshtur,
aty ngadalë, aty i vetëtimshëm,
aty me vrull, aty i zbehtë, i heshtur.

Kaluan orë... gënjehet vetja vallë?
Një grimë lumturi, të lumturon?
Një grimë gazi a i bën dot ballë
zemrës që rreh si deti kur dallgon?

Se zemra e saj rrihte pranë meje,
te zemra ime ngjitur pranë e pranë,
në flokë kishte ca petale yjesh,
në buzë i kish mbirë tulipan.

Si mund t’ia thosha atë natë ç’ndieja,
si mund t’ia prisja gazin m’u në mes?
A i këputet teli mandolinës,
kur duam ta dëgjojmë gjer në mëngjes?

Ndaj atë çast statujë e gurtë isha,
kur ajo shkundi flokët porsi ré
me tërsëllim ranë yjet e magjishëm,
një tulipan i brishtë ra përdhé.

M’u duk ajo sikur të ishte qiell
por dhe lëndinë m’u duk ajo të ish,
mund të rrëzonte hënë, yje, diell,
dhe mund t’i ngrinte lart ato sërish...

1964

[Askusho]

DASMA


Nesër ti lë nënën dhe shtëpinë,
do të vi në dasmë dhe pa ftuar,
s’do ta shkul nga zemra dashurinë,
kur me vello të të shoh mbuluar.

Puthjet që shkëmbyem nëpër netë
vellua nuk do mundet t’i mbulojë,
por nuk dua që kujtimi i vjetër
sytë e tu të zes t’i turbullojë.

Do të brof në valle zemëruar,
do ta shemb me valle dyshemenë,
që të mos mendosh se jam rrënuar,
si kalŕ pa pirgje, pa bedenë.

Flakë e zemërimit shpejt do shuhet,
s’kam ç’ti bëj dot zjarrit që më djeg,
do të vdes në valle, nuk i dihet,
a brenda vështrimit që më ndjek.

Ky, kush është?, do të pyesë ai,
ti do thuash në mendime tretur,
Kemi lozur bashkë që fëmijë,
vogëlushi foshnjë paska mbetur.

1964

[Brari]

e bukur kjo..

cfar e ke autorin o andush ..?

shkruan me z Hiqmet?