Close
Duke shfaqur rezultatin -19 deri 0 prej 10
  1. #1
    Shpirt i Lirė
    Anėtarėsuar
    15-04-2002
    Postime
    898

    Epir + Dardani + Iliri = Shqipėri

    Administratori
    (9/20/00 8:01:31 am)
    Reply Epir + Dardani + Iliri = Shqiperi
    --------------------------------------------------------------------------------
    Materiali na u dergua me anen e postes elektronike nga zoti Julian Biba. Po e postoj ketu ne forum dhe do ta hedh edhe tek seksioni i historise
    -----------------------------------------------------------


    EPIR, DARDANI DHE ILIRI NUK JANE TJETER VECSE SHQIPERI


    Ne Shqipetaret ndihemi krenare per prejardhjen tone Iliro-Pellasgiane; me faktin qe kemi qene gjithmone nje popull paqesor, mbrojtes i mire dhe qe kurre nuk kemi sulmuar asnje nga fqinjet tane.
    Por, qe kur ekzistojne pellasget ne kete toke? Jane greket me te vjeter se pellasget, apo edhe ata jane pellasge (grekeve u mesohet se ata e kane prejardhjen nga pellasget)? Qe kur ekziston emri Dardane dhe Dardani? Cdo te thote Epirus dhe kush ka banuar ne territorin e tij (ne dokumentin per vorioepiriotet qe e shperndan organizata ”patriotike” Omonia ne Athine, ne kopertine shkruhet - ”Vorio Epir do te thote Greqi”; ”Boerio Epiros Simeni Ellada”), dhe cfare lidhje ekziston ndermjet ketij emri dhe Greqise? Ne cilin grup gjuhesh ben pjese gjuha Shqipe?
    Ne se ne u tregojme te huajve mbi historine antike te Shqiperise, reagimi i tyre i kuptueshem eshte se ky mund te jete mendimi yne apo i historianeve tane, por ne gjuhe te huaj dhe nga historiane te huaj nuk ka evidenca per keto fakte.
    Disa libra me vlere historike dhe nga historiane te njohur, qe trajtojne historine e Greqise duke u bazuar mbi zbulimet arkeologjike dhe shkrimtaret antike greke, sqarojne fakte historike te pakundershtueshme.
    Keshtu psh., Mark P.O. Morford dhe Robert J. Lenardon me librin e tyre ”Classical Mythology” ku japin te dhena te sakta historike per banimin e kesaj zone.
    (faqja 16)
    Per shume kohe eshte besuar se territori i Greqise nuk ka qene i banuar perpara periudhes se Neolitit. Por ne ditet e sotme, ne dime se ai vend ka qene i banuar qe ne kohen e Paleolitit ( mbi 70000 shtatedhjete mije vjet p.e.s.). Germimet dhe studimet e fundit arkeologjike kane zbuluar se keta banore te hershem nuk kane asgje te perbashket me popullsine e mevonshme Greke. Te dhenat per periudhen e Neolitit (vitet 6000 - 3000 p.e.s.) jane me te shumta. Arkeologet kane zbuluar vend-ndodhje komunitetesh bujqesore (konture te shtepive, ene balte, vegla pune dhe varre). Mendohet se banoret e kohes se Neolitit erdhen ne kete zone nga Lindja dhe Veriu. Ekziston nje ngjashmeri e dukshme fetare e kesaj popullsie dhe asaj jo-greke (Minoane) te ardhur ne fund te kesaj periudhe. Treguesi me domethenes i ketij fakti jane idhujt e prezantuar ne statuja te vogla grash te shendetshme, me gjinj dhe vithe te beshme. Jane gjetur gjithashtu figura burrash, por gjithsesi ne nje numer shume me te vogel. Ne kete periudhe vihet re nje adhurim dhe respekt per nenen-zot (perendeshen) qe me ane te pjellorise siguronte ekzistencen. Por nuk dihet ne se kishte nje burre qe e shoqeronte kete nene-zot.
    Fundi i Epokes se Gurit dhe fillimi i Epokes se Bronxit pasoi ne Greqi, Krete dhe Ishuj me pushtimin nga Lindja (kjo popullsi qe vinte nga Azia e Vogel, vazhdoi ne Aegean (deti Egje; shen. i perkth.) ne jug te Peloponezit dhe arriti deri brenda territorit te Greqise se sotme. Kjo popullsi kishte meriten per ndertimin e qyteterimit te madh Minoan te Kretes. Epoka e Bronxit ndahet ne tre periudha te medha: e Hershme, e Mesme dhe e Vone. Epoka e Bronxit ne Krete quhet ndryshe Epoka Minoane (sipas gojedhenes se Mbretit Minos); per Ishujt termi eshte Cycladic (Cyclades jane ishujt qe rrethojne ishullin Delos); ne Greqi kjo quhet Helladike (Hellas e quajne greket vendin e tyre). Epoka e Bronxit te Vone (1600 - 1100 p.e.s.) ne Greqi quhet ndryshe Epoka Mycenaeane, prej qytet-keshtjelles se fuqishme (Mycenea) qe ishte dominuese ne Greqine e kesaj periudhe.
    Koha dhe terminologjia e periudhes se Bronxit eshte si vijon:

    Epoka e Bronxit te Hershem, vitet 3000 - 2000 p.e.s.
    E Hershme Minoane,
    Cycladic,
    Helladic.

    Epoka e Bronxit te Mesem, vitet 2000 - 1600 p.e.s.
    E Mesme Minoane,
    Cycladic,
    Helladic.

    Epoka e Bronxit te Vone, vitet 1600 - 1100 p.e.s.
    E Vona Minoane,
    Cycladic,
    Helladic,
    quhet gjithashtu edhe Epoka Mycenaeane.

    Civilizimi Minoan u zhvillua shume ne Epoken e Bronxit te Mesem dhe arriti kulmin ne periudhen pasuese (1600 - 1400). Pallati ne Cnossus ishte nje shkelqim i vertete (gjithsesi, nje tjeter ne Phaestus ishte gjithashtu mbrese-lenes). Germimet konfirmojne se Cnossus ishte kryeqyteti i Kretes dhe se fuqia e Minoaneve u zgjerua edhe mbi ishujt e Egjeut dhe deri ne pjesen qendrore te Greqise se sotme. Plani kompleks i pallatit ne Cnossus vlen si baze historike per legjenden e Minotaurit. Fakti qe qyteti Cnossus nuk kishte mure rrethues (ndryshe nga qytetet keshtjella te Greqise) tregon se mbrojtja e tij bazohej ne floten detare. Sofistikimi i artit dhe arkitektures Minoane tregon qarte shkallen e civilizimit, por me saktesisht pikturat dhe faktet artistike reflektojne zhvillimin e madh ne sensin fetar, p.sh. rendesia e buallit ne ritualet fetare, roli dominant i gjarperit-zot dhe kuptimi i shenjte i sopates me dy tehe. Gjithashtu duket shume qarte se nderimi i nenes-zot ishte baze e fese se Minoaneve.
    Rreth viteve 1400 p.e.s., fuqia e Kretes eklipsohet (arkeologet kane zbuluar shenja zjarresh dhe shkaterrimesh qe i perkasin asaj periudhe) dhe perqendrimi i civilizimit kaloi ne pjesen kryesore te territorit te sotem grek. Ishin valle greket ata qe shkaterruan Cnossus dhe pushtuan ishullin Minoan? Ishte vetem nje termet pergjegjes per eklipsimin e forces se ketij ishulli? Teorite jane te shumta por nuk ekziston nje mendim i perbashket pervec faktit se studiuesit jane te ndare ne dy grupe: njeri grup thekson thekson influencen dominuese te Minoaneve mbi te gjithe territorin e Greqise, por kundershtojne renien e Kretes nga pushtimi Grek; ndersa grupi tjeter ngulmon ne shkaterrimin e Kretes prej pushtimit te grekeve te cilet fituan keshtu kontrollin mbi ishullin.
    Germimet e fundit ne ishullin Thera (Santorini i sotem, rreth 70 milje ne veri-perendim te Kretes) kane treguar shenja shkaterrimi nga termetet ne periudhen Minoano-Mycenaeane; por nuk eshte provuar ne se termete te tilla ishin pergjegjese per shkaterrimin edhe te ishullit te Kretes. Zbulimi ne vitin 1960 e.s. i nje pallati ne Zakros, qytet ne Kreten lindore, trgon se ndoshta ai eshte shkaterruar ne te njejten kohe me ishullin Thera.
    Ne territorin e Greqise se sotme, Epoka e Bronxit te Mesem (2000-1600 p.e.s. ose periudha e mesme Helladike) u shoqerua me pushtim nga Veriu dhe ndoshta Lindja. Keta Indo-Europiane Veriore jane Greket e pare (ata flisnin greqisht) qe hyne ne kete gadishull; gradualisht ata krijuan nje civilizim (zakonisht te quajtur Mycenaean) i cili arriti kulmin e tij ne periudhen e Vone Helladike (1600-1100 p.e.s.). Ata mesuan shume prej Minoaneve; pikturat, pallatet dhe enet prej balte kane ngjashmeri te dukshme, por edhe disa ndryshime.
    Ne besimin fetar kishte nje ndryshim te dukshem midis Minoaneve dhe Mycenaeaneve. Pushtuasit veriore te pas viteve 2000 p.e.s. (Mycenaeanet ose greket) adhuronin kryesisht nje zot qiellor, Zeusin, dhe ne pergjithesi qendrimet e tyre fetare nuk ishin te ndryshme nga ato te pasqyruara ne boten e Olimpit qiellor te Homerit. Sa e ndryshme kjo nga atmosfera shpirterore e Minoaneve te dominuar nga koncepti i nenes-zot, me ose pa nje burre qe t’i korespondoje! Ne cdo kendveshtrim, mitologjia greke duket se ka adoptuar dhe pastaj reflektuar te dyja keto kultura.
    ...Plaka argjili me mbishkrime jane gjetur ne territorin kryesor (sidomos nje koleksion i pasur eshte gjetur ne Pylos). Keto pllaka ishin mbipjekur prej zjarrit qe shkaterroi keto fortesa, perpara se te sulmoheshin nga pushtuesit. Celsi i deshifrimit te pllakave Linear B u zbulua ne vitin 1952 nga Michael Ventris, i cili u vra ne nje aksident automobilistik ne 1956.
    Pllakat Linear A (derivat i te cilave jane Linear B) jane gjetur ne Krete por akoma nuk jane deshifruar; eshte e kuptueshme qe pllakat Minoane Linear A nuk jane Greke. Pllakat Linear B ( te cilat ne e dime qe jane shkruar ne Greqishten e vjeter) jane gjetur gjithashtu ne Cnosus ne menyre provokative per rindertimin e historise.

    Mburrja Greke e koheve moderne per literaturen antike e cila e ka bere ate vend te njohur ne te gjithe boten, eshte nje e vertete e pamohueshme. Por nga shume dihet dhe nga pak thuhet se:

    ...Greket huazuan simbolet e shkrimit fenikas per te krijuar nje alfabet te tyrin. (”Classical Mythology”, faqja 22)

    Greket huazuan kete alfabet nga Fenikasit, mbret i te cileve ishte babai i Kadmus (Cadmus) dhe ky i fundit, pas nje mbreterimi te gjate ne Tebe u be mbret i Ilireve me ne veri. Besoj se eshte e pamohueshme qe baba e bir flisnin te njejten gjuhe, ashtu si edhe nipi i tyre mbreti Minos ne Krete. Prej ketu mund te nxirret nje konkluzion natyral edhe mbi shkrimin e pllakave Linear A dhe B te gjetura ne Krete, si dhe pse ato Linear A nuk mund te deshifrohen. Pas pushtimit te ketyre territoreve dhe shkaterrimit te vlerave kulturore te kesaj popullsie eshte me se normale mos deshifrimi i ketyre shkrimeve. Por kush ishte Kadmus dhe Teba?
    Qyteti keshtjelle i Thebes ishte Kadmea (Cadmeia), qe e mori kete emer per nder te themeluesit legjendar te tij Kadmus. Ai ishte biri i Agenorit, mbret i Tyre, dhe vella i Europes. Babai e dergoi Kadmus per te gjetur motren e tij; ajo ishte rrembyer ne Krete prej Zeusit, nga i cili ajo u be nene e Minos (mbreti i Minoaneve ne Krete, nga i cili mori emrin edhe periudha,”Epoka Minoane”, 3000-1600 p.e.s.; shen. i perkth.) (”Classical Mythology”, faqja 298-302)
    .
    .....
    Pas fatkeqsive me vajzat e tyre, Kadmus dhe Harmonia mbreteruan ne Theba per nje kohe te gjate, duke e civilizuar popullin e tyre, dhe kryesisht u mesonin njerezve te shkruanin. Se fundi ata u larguan ne drejtim te veri-perendimit ku Kadmus u be mbret i Ilirjaneve; ne fund te jetes se tyre te dy ata u kthyen ne gjarperinj (sic eshte trajtuar me siper Gjarperi ishte nje figure qe simbolizonte rendin kozmik dhe besimin fetar tek pellasget; shen. i perkth.) krejt te pademshem (kjo histori eshte treguar nga Euripidi dhe Ovidi) ose u derguan ne Elysium nga Zeusi. Si gjarperinj ose si banore te Elysium ata ishin paraardhes te respektuar prej pasardhesve te tyre, dhe largimi i tyre nga Kadmeia (Theba) nuk u be prej ndonje humbje beteje ose mjerimi, por si simbol i ndryshimit te tyre nga te vdekshem ne heronj ose status qiellor.

    Eshte me se e kuptueshme, se dy popullsite e ardhura ne kete territor perpara grekeve, ajo e kohes se Neolitit (70000 vjet p.e.s.) dhe ajo Minoane (3000 vjet p.e.s.) kane te njejten prejardhje, fe dhe zakone. Por, kush ishin Minoanet? Sic u parashtrua me lart popullsia dhe epoka u quajten Minoane prej emrit te Minos, mbretit te Kretes dhe i biri i Europes e cila ishte motra e Kadmus mbretit te Tebes (Thebe). Sipas shkrimtareve antike greke, Kadmus pas mbreterimit ne Tebe shkoi me ne veri dhe u be mbret i Ilirjaneve (nga nje llogaritje e thjeshte e kohes kur jetoi Minos nipi i Kadmus, del se Ilirjanet ndodheshin ne trojet e tyre edhe aty ku sot quhet Greqi te pakten 1000 ne mos 70000 vjet perpara grekeve). Kuptohet se as antikasve greke nuk u pelqente te permendnin faktin se keta Iliro-Pellasgiane ne ate kohe banonin edhe ne territorin e Greqise se sotme. Por Joseph Campbell ne librin ”Primitive Mythology” jep te dhena studimore qe e vertetojne kete fakt si dhe per manipulimin Grek te historise duke futur thuajse kudo prezencen e Zeusit, megjithse ne ate kohe keta zota nuk kishin ”mberritur” ne keto territore:
    (faqja 184)
    Festivali Grek i quajtur Thesmophoria, ishte ekskluzivisht per grate, dhe, sic ka demonstruar Jane Harison ne Prolegomena ne Studimin e Fese Greke, te tilla rite ne territorin e Greqise ekzistonin vetem ne kohen para-Homerike; qe do te thote se keto rite kishin mbijetuar, nga e ashtu-quajtura periudhe Pellazgiane, ne epoken e bronxit te hershem kur qyteterimet e Kretes dhe Trojes ishin ne lulezim te plote dhe zotat luftarake, Zeusi dhe Apolloni, te Grekeve te mevonshem patriarkale nuk kishin mberritur ende ne kete zone qe te zvogelonin forcen e nenes, perendeshes se madhe.

    Dihet gjithashtu, sipas pemes familiare te Kadmus te dhene me poshte, se e bija e stergjyshit te Kadmus (lumit-zot) Inachus i cili ndodhej ne Argos, ishte Io, nena e Epaphus themeluesit te familjes mbreterore te Egjiptit dhe Argosit. Epaphus, ishte babai i Lybias (Libise) dhe Agenorit qe ishte mbreti i Fenikasve (nga te cilet greket, sic e permendem edhe me lart, huazuan alfabetin) dhe babai i Kadmus. Pra e perseritur ne menyre te merzitshme, greket huazuan alfabetin nga Fenikasit, mbreti i te cileve ishte babai i mbretit te Ilireve Kadmus. Dhe mua me vinte per te qare dhe per te qeshur kur ne nje nga seancat e parlamentit grek, nje deputet (nuk di se i kujt) i beri te gjithe greket deputete te duartrokisnin ”pa dallim feje krahine dhe ideje”, duke thene, ”Duhet ta kemi te qarte zonja dhe zoterinj se kur themi Veriu i Epirit kemi thene Veriu i Greqise”. Keta lloj qeniesh njerezore ne se do te shihnin fjalorin dhe hartat per ate kohe, do te kuptonin dy gjera: se pari, Epir perkthehet ”territor kryesor” (Main Land); dhe se dyti, ky territor ne cdo harte te asaj kohe eshte i ndare nga Greqia, ndersa vete shkrimtaret antike greke kane shkruar se ai banohet nga nje popullsi e huaj jo greke. Por le t’i kthehemi fakteve dhe studimeve historike, qe tregojne vendndodhjen e paraardhesve te Kadmus bazuar ne legjendat e vete grekeve ku sipas librit ”Classical Mythology”:
    ...Ne historine e Argive i pari i njerezve ishte Phoroneus, i cili themeloi mbreterine e Argos dhe vendosi, ne ndeshjen per territore midis Poseidonit dhe Heras, ne favor te Heras. I inatosur, Poseidoni i thau lumenjte Argive, nje nga te cilet ishte Inachus, babai i Phoroneus. (Faqja 368. Perseus dhe Legjendat e Argos)

    Nepermjet Epaphus, Io kishte themeluar familjet mbreterore te Egjiptit dhe Argosit, si dhe Phoenicia (mbreterine e Fenikasve; shen i perkth.), te Tebes dhe Kretes. Vete Epaphus, thuhet se ka themeluar shume qytete ne Egjipt, duke perfshire edhe qytetin mbreteror te Memphis. Vajza e tij Libya (Libia), e cila i dha emrin e saj nje pjese te Afrikes veriore; kishte dy djem binjake, Agenor dhe Belus, nga te cilet Agenor u be mbret i Phoenician (Fenikasve; shen i perkth.), dhe ishte babai i Kadmus (themeluesit te Tebes dhe me vone mbret i Ilireve, faqja 302; shen i perkth.) dhe i Europes (nena e mbretit te Kretes Minos). Belus qendroi ne Egjipt dhe u be babai i dy djemve binjake, Aegyptus (Egjiptit; shen i perkth.) dhe Danaus. (faqja 378)

    Inachus


    Io m. Zeus Phoroneus
    I I
    Epaphus Niobe m. Zeus Apis (Serapis)
    I
    Libya
    I I
    Belus Agenor

    Aegyptus Danaus Kadmus Europa
    I I (Mbreti i Ilirjaneve) I
    49 djem Lynceus m. Hypermnestra 49 vajza Minos
    I (Mbreti i Kretes)
    Abas

    Proetus Acrisius
    I
    Danae m. Zeus
    I
    Perseus m. Andromeda

    Pema familiare e Kadmus


    Fakti i nje perkatesie fetare jo-greke por i fese me te lashte te njohur, asaj Indiane, te banoreve te Epirit verteton edhe njehere perkatesine etnike jo-greke te kesaj treve Ilire. Kjo mund te shihet ne librin ”OCCIDENTAL MYTHOLOGY The Masks of God” dhe ne librin ”Primitive Mythology” nga Joseph Campbell, ku jepen te dhena te vlefshme mbi besimin e vjeter fetar te Epirit, si dhe ngjashmerine e ketij besimi me ate te qyteterimit te hershem Indian.
    Ne librin ”Mbi Kafshet e Natyres”, Aelian, nje autor Romak (222 e.s.), pershkruan nje gjrper te shenjte ne Epirus, qe thuhej se i perkiste Apollonit, por qe ne te vertete ishte nje nga gjurmet e mbijeteses se mitologjise para-Helenike. (faqja 20)


    Ne territorin e Greqise ne kohen e Pellasgianeve dhe ne Indi ne kohen e Dravidianeve, demonet simbolizonin formalisht forcen e rendit kozmik, e tille ishte forca e gjarperit te pavdekshem.
    .....
    Perandoria Minoane e Kretes u shperbe ashtu si dhe qytetet binjake, Harappa dhe Mohenjodaro te civilizimit Dravidian te Indise. Ne Indi mitologjia e vjeter e forces se gjarperit vazhdoi deri ne gjysmen e mileniumit te pare para eres sone, ajo ka absorbuar te gjithe panteonin dhe shpirtin e zotave te Vedikut: - Indra, Mitra, Vayu etj.

    ...Kjo fitore e principit te deshires se lire, sebashku me moralin e pergjegjsise individuale, treguan dallimet e para karakteristike te miteve Oksidentale; dhe ketu e kam fjalen jo vetem per mitet Arjano-Evropiane (Greket, Romaket, Keltet dhe Gjermanet), por gjithashtu edhe per ato te Semitike dhe Arjane te Levantit (Semitike: Akadianet, Babilonasit, Fenikasit, Hebrejte, dhe Arabet; Arjane: Persianet, Armenasit, Frygianet, Thrako-Ilirjanet, dhe Sllavet) (faqja 24).


    Ne librin ”PRIMITIVE MYTHOLOGY THE MASKS OF God” nga Joseph Campbell, shihet qarte ne baze te renditjes lashtesia e gjuhes shqipe:
    Franz Bopp (1791-1867), ka publikuar ne 1816 nje studim krahasues i sistemeve te zgjedhimit te Sanskrites, Greqishtes, Latinishtes, Persishtes dhe Germanishtes, duke bere te mundur me se fundi qe ne mes te shekullit te qartesohej nje shperndarje e afert e gjuheve te lidhura midis tyre duke i identifikuar ato ne pjeset me te medha te botes se civilizuar: kjo shperndarje e gjere e familjeve gjuhesore e ka prejardhjen nga nje burim i vetem dhe perfshin: (I) pas Sanskrites dhe Palit (gjuha e skripturave Budiste), shume nga gjuhet e Indise veriore, Singalezen (gjuha e Ceylon), Persishten, Armenishten, Shqipen dhe Bullgarishten; (II) Polonisht, Rusisht, dhe gjuhet e tjera Sllave; (III) Greqisht, Latinisht dhe te gjithe gjuhet e Evropes pervec Estonishtes, Finlandishtes, Hungarishtes, dhe gjuhes Baske. (faqja 9)


    THUCYDIDES, nje gjeneral athinas, shkroi librin, ”History of Peloponnesian War”, ku vertetohet edhe nje here banimi nga Pellasget i territorit te sotem Grek; te dhena mbi Iliret dhe aftesite e tyre luftarake qe i benin edhe gjeneralet Spartane te terhiqen, si dhe mbi Durresin te cilin greket donin ta kolonizonin me banoret e tyre. Keshtu ai sqaron se:
    ...Para kohes se Hellenit, birit te Deucalionit, dhe para Luftes se Trojes territori i Greqise se sotme nuk quhej Hellas. Pjese te ndryshme te ketij territori njiheshin nga emrat e fiseve perberese te tij, pra emra Pellasgiane. (faqja 36 ”Parathenie”)

    Nje nga qytetet e lashta Ilire ishte Durresi per te cilin gjenerali athinas shkroi:
    Qyteti i Epidamnusit (Durresi i sotem; shen. i perkth) ndodhet ne te djathte te Gjirit Ionik. Ai eshte nje territor i huaj qe banohet nga nje rrace Ilirjane e quajtur Taulantian. (faqja 49, ”Grindja per Epidamnusin”, vitet 446-433)

    Ambicjet ndermjet Athinasve, Spartaneve, dhe aleateve te tyre bene qe Durresi te kthehej ne nje arene perleshjesh ne te cilen humbesi me i madh ishte populli Ilir.
    ...E gjithe kjo shkaktoi nje ndjenje te keqe, dhe keshtu Korinthasit ishin teper te gatshem qe te dergonin forca ne Epidamnus. Ata kerkuan vullnetare per t’i derguar atje, dhe krijuan nje force qe perbehej nga Ambraciote, Leucadiane, si dhe vete qytetaret e tyre korinthas. Kjo force marshoi nga toka per ne Apolloni (ne rrethin e Fierit te sotem; shen. i perkth), qe ishte koloni e Korinthit, duke e shmangur keshtu rrugen detare nga frika se mos diktoheshin nga Kerkyrasit (Korfuzasit; shen i perkth.). (faqja 50)


    Mesazheret mberriten ne Korinth me lajmin se Epidamnusi ishte i rrethuar, dhe Korinthasit filluan te pregatisnin nje force cliruese. Ne te njejten kohe ata benin oferta per vullnetare qe te krijonin nje koloni Korinthase ne Epidamnus. Ata qe nuk shkonin per momentin, do te kishin te njejtat te drejta per toke si dhe ata qe shkonin te paret. Per kete arsye Korinthi e uli cmimin e tokes deri ne 50 dhrahmi korinthase. (faqja 51)

    Disa vjet me vone kur ish-luftetaret Athinas ktheheshin nga ekspeditat ushtarake per te rifilluar dhe ndertuar jeten civile, nje arsye e vecante nuk i lejonte ata te ndertonin shtepite e tyre perreth Akropolit, qendres se tyre shpirterore dhe fetare.
    ...Nen Akropolin ndodhet nje territor i quajtur ”toka Pellasgiane”, e cila ishte e mallkuar dhe nuk duhet te banohej; aty ndodhej gjithashtu nje fragment nga orakulli Pythian ku thuhej: ”Eshte me mire per Athinen ta lere te qete territorin Pellasgian”. (faqja 135, ”Nderprerja e Luftes”, viti 431 p.e.s.)
    Kjo nuk ishte dicka e re per Greket e mesuar te pushtonin territoret e tjereve, por ne kete rast atakishin te benin me nje qender te vertete shpirterore Pellasge, nga e cila ndiheshin te terrorizuar.
    Megjithse ne shume literatura artistike, historike, apo ushtarake shkruhet me admirim per luftetaret dhe jeten e Spartaneve, nuk e ka marre mundimin njeri te pohoje se:
    ...Ilirjanet jane nje rrace luftetaresh, dhe frika prej tyre beri qe te dy komandantet Spartane te binin dakort per t’u terhequr. (faqja 340, ”Fundi i Vitit te Nente te Luftes”, viti 423 p.e.s.)


    Per mua ishte shokues fakti qe mitollogjia e grekeve jepte te dhena edhe per emrin dhe popullin e Dardanise. Keto te dhena munda t’i mbledh nga libri i Mark P. O. Morford dhe Robert J. Lenardon ”Classical Mythology”. Megjithse sic e pame me lart greket me zotat dhe emrat e tyre e kane transformuar ne menyre provokuese historine, shume te dhena te pa kontestueshme tregojne rrenjen e Dardaneve dhe se ishin Dardane ata qe krijuan familjen mbreterore te Trojes. Por le te shohim me pare rrenjen e Dardaneve sipas mitologjise se grekeve:
    Elektra, e bija e Atlasit, kishte dy djem prej Zeusit, Iasion dhe Dardanus. Pas vdekjes se Iasion (qe mendohet te kete ndodhur ne Samothrace), Dardanus lundroi per ne Troad, ku ishte mbret Teucer, i biri i lumit-zot Scamander. Atje Dardani u martua me vajzen e mbretit dhe ndertoi nje qytet te cilit i vuri emrin e tij. Pas vdekjes se Teucer, territori u quajt Dardania dhe banoret e saj (sipas Homerit) Dardane. Prej Dardaneve ka rrjedhur edhe familja mbreterore e Trojes. (faqja 458,”Azia e Vogel”)

    Perseri sipas te vjeterve te grekeve dhe mitologjise se tyre, origjina e Dardanus lidhet me vete KRIJIMIN.
    ...Titanet, bijte dhe bijat e Uranus dhe Ge (sipas mitollogjise greke, Ge ishte perendeshe dhe e bija e krijuesit te tokes Chaos; shen. i perkth.), jane dymbedhjete ne numer: Oceanus, Coeus, Crius, Hyperion, Iapetus (qe ishte babai i Atlasit, gjyshi i Elektres dhe stergjyshi i Dardanus, shume e shume vjet para ardhjes se grekeve; shen. i perkth.), Theia, Rhea, Themis, Mnemosyne, Phobe, Tethys, dhe i linduri i fundit Cronus ( i cili ishte babai i Zeusit; shen. i perkth). (faqja 33. Mitet e Krijimit)

    Prej Dardanus e kishte prejardhjen familja mbreterore e Trojes dhe kjo rrace shquhej nga te tjerat per bukurine dhe trimerine.
    ...Te tjeret kercenin dhe kendonin ne kor ndersa prifti Thracian, Orfeus, i shoqeronte ata me harpen e tij. Ketu eshte nje linje e vjeter Trojane e mbretit Teucher, e Ilus dhe Assaracus themeluesve te Trojes dhe bij te Dardanus, nje nder rracat me te bukura me heronj shpirt-medhenj dhe te nje kohe me te mire. (faqja 272-273.)


    Virgjili ishte nje shkrimtar Romak, dhe fjalet e tij mbi paraardhesit e familjes mbreterore te Romes me bejne te gjykoj se anti-Shqiptaret si Ministri i Jashtem Italian Dini, duhet te pakten te shprehin respekt ne se nuk e perkrahin kombin prej te cilit e kane prejardhjen:
    ...Prologu i Vergilit ne historine e tij per Aeneas (Enean e Trojes; shen. i perkth.), tregon lidhjen e historise Romake me Epiken Homerike, dhe portretizon Aeneas, si te mbijetuarin nga renia e Trojes dhe para-ardhes te udheheqesve te Romes (Aeneid 1. 1-7):
    ...Prej tij (Eneas; shen. i perkth.) e kane prejardhjen populli Latin, te vjetrit e Albas, dhe muret e Romes se madhe.
    Sipas Virgilit, Aeneas (pas renies se Trojes ne 1228 p.e.s..; shen. i perkth.) lundroi per ne Thrace, Delos dhe deri ne Krete, ku ai qendroi nje vit, duke besuar se ky ishte vendi nga ku kishte ardhur Dardanus.
    ...Nje epidemi dhe nje vizion i Penates e bene ate te lundronte perseri ne kerkim te Italise, e cila duhej te ishte shtepia origjinale e Dardanus, por me pare ai shkoi ne Epirus... (faqja 489. Mitologjia Romake..



    Chaos
    I
    Ge m. Uranus
    I
    Iapetus m. Clymene
    I
    Atlas
    I
    Elektra
    I
    Dardanus
    I
    Tros

    Ilus Assaracus Ganymede
    I I
    Laomedon Capys
    I
    Telamon m.Hesione Priam m. Hecuba Anchises m. Aphrodite
    I I
    Hector, Paris, Helenus, Cassandra, Aeneas m. Creusa
    Polyxena dhe shume te tjere. I
    Ascanius (Iulus)

    Pema familiare e Dardanus.



    Ne baze te ketyre te dhenave apo atyre arkeologjike qe percaktojne ne baze te objekteve te gjetura se mbreteria Dardane eshte krijuar rreth shekullit 18-te p.e.s dhe skemes se mesiperme te pemes familiare te Dardanus, shihet qarte lashtesia e emrit, tokes dhe popullit Dardan, per te cilin megjithse shume historiane e dine qe u shkaktoi humbje dhe veshtiresi pushtuesve Romake, ne literaturen shkollore te historise se Italise as qe permendet. Per te mos permendur qe shtete si Serbia (popullsia e te ciles ka filluar levizjen drejt jugut ne shekujt 6-8 te eres sone) pretendojne se kjo toke e hershme Ilire duhet t’u perkase atyre.
    Le te shpresojme se se afermi Akademia e Shkencave Shqiptare, meqenese ka perfunduar epoka kur duhej te merreshin me trimerite e Brigadave ”S” partizane, tani do te mund te merren seriozisht, ne se e kane ate deshire, me ceshtjen kombetare, duke mos lene burimet greke dhe serbe te manipulojne historine. Gjithashtu le te shpresojme se mediat Shqiptare (brenda dhe jashte territorit Shqip-foles), do ta beje popullin Shqiptar me te vetedijshem dhe krenar per prejardhjen e tij ne vend te ofrimit te thashethemeve banale te politikes.


    Mblodhi dhe perktheu Julian Biba
    5 Prill 2000



    Xhamlliku
    Diskutant i rregjistruar
    Posts: 25
    (9/21/00 1:25:23 pm)
    Reply e bukur
    --------------------------------------------------------------------------------
    me te vertete pune per t'u lavderuar. Une me then te drejten e kam shume qejf mitologjine
    greke, sidomos asaj qe flitet per Trojen e para Trojes.
    Pergezime!

    edmondfieri123
    Diskutant i rregjistruar
    Posts: 1
    (3/7/01 10:56:29 am)
    Reply Re: Epir + Dardani + Iliri = Shqiperi
    --------------------------------------------------------------------------------
    Jam Edmondi dhe me pelqen shum te di per historin e Shqiperis e vecanerisht ate te Epirt ketu esht nje artikull qe e kam perkthyer nga enciklopedia Britanika e mezit te viteve 70. Ka dhe nje artikull mbi ilirin dhe gjuhen ilire e pjeserisht mbi gjuhen e sotme shqipe ne ditet e ardhme do ta shkruaj te plot

    me respekt Edmondi


    Ne kohet e lashta mbeshtei nje popullsi te madhe vigore (te forte) ne sundimin turk shek XV-XX nga kulturimi i varfer. Njerezit paleolitik gjuajtes te drerit polar kan len shum gjurem historike ne Epir. Ne kohet e vona neolitike u themeluan qendra detare si ajo e Himares (himara greqisht perroj). Barinjte dhe gjuetar pushtuan Epirin ne kohet e hershme te mesme te bronxit te cilet sollen gjuhen greke. Varrimet e tyre te hershme me shtiza jan ndoshta te popullit Kurgan qe sollen kalin dhe gjuhet Indo-Europiane qe jan sot Rusia jugore. Themeluesit e qytetit Miceanea qe benin dhoma varrimi te njejta mund te ken ardhur nga Epiri dhe Shqiperia qendrore.
    Mbas refuzimit te qytetrimit Miceanian ishte zone e pushtimeve Doriane (1100-1000 P.K). tre bashkime fisesh qe flisnin greqisht u duken ata ishin Thesprotet e jugperendimit te Epirit, Moloset ne perendim te Epirit dhe Kaonet ne veriperendim te Epirit. Ata jetonin te mbledhur ne fshatra te vogla ndryshe nga qytet-shtetet greke e nen koloni ne Ambracia (Arte),Elatria, Bukaetium dhe Pandosia. Ne shek e V Epiri ishte ende ne periferi te botes greke po ne kete shek historiani Thycidides i quante epirotet "barbar" jo grek.
    Aecidaenet anetar te familjes mbreterore Molose fituan vrull nga martesa e Filipit te II te Maqedonis me Olimpian princeshen e tyre. Ne 334 P.K kur Aleksandri i Madh pushtonte Azine daja i tij Aleksandri sunduesi i Molosis sulmoj jugun e Italis qe ishte nen Rome dhe u vra ne betej me 331. Mbreti me i madh i Moloseve ishte Pirrua 318-272 P.K. ai dhe djali i tij Aleksandri i II sunduan ne jug ne Akarna e ne veri te Shqiperis qendrore.
    Aleanca Epirote nje kualicion i fiseve rreth 330 P.k u transferua ne nje shtet federal e quajtur Liga Epirote qe kish edhe parlamentin e saj. Shkatrrimisht duke mar pjes ne luften e III Maqedonse 171 168 P.K Mlosia u mor nga Roma dhe 150 000 banor i moren peng si skllever.

    Kur Perandoria Bizantine u nda Epiri eksistonte si mbreteri e pavarur deri me 1204 por 1318 serb e shqiptar e sundonin kete zone. Me 1430 u aneksua nga Turqia. Tre shekuj me von sovraniteti turk ne kete zon u mposht nga nje despot Turko-Shqiptar i quajtur Ali pasha qe u njojt nga Turqia me 1778 si pasha i Janines. Sundimi i tij u perhap me 1810 deri ne Peloponezi, Thesali e pjes te Maqedonis Perendimore. Ai ishte shkaku i luftes greke per pavarsi 1821-29 ku epirotet luajtn nje rol te madh. Shum prejn Epirit verior iu dha Greqis me 1913 duke len minoritete ne te dy anet e kufirt Greko - Shqiptar. Ne 1939 Italia bashkoj te gjitha tokat shqiptare por u spraps nga Epiri i sotem Grek nga ushtria greke. Pushtimi gjerman erdhi ne vazhdim gjer sa aleatet rivendosen kufijt. Greket e Epirit Shqiptar e kan ruajtur kombesin e tyre por kerkesa per tju bashkangjitur Greqis ka qen e pamundur. Ndarja e kufirit kufizoj levizjen stinore te Vllaheve me kopete e tyre.

    DESPOTIA E EPIRIT - (1204-1337), principat Bizantine ne Ballkan qender rezistence per greket bizantin gjat pushtimit te kostandinopolit nga perendimi Europian 1204-1261 despotia u krijua ne ate qe sot quhet Shqiperia e jugut dhe veriperendimi i Greqis nga Mihal Angjel Duka anetar i shtepis imperiale Bizantine. Gjysem vllai i tij dhe me i suksesshem Teodor Dukas e zgjeroj sundimin e tij gjer ne Selanik ne 1222 dhe kerkoj titullin perandor bizantin.
    Rivali i Teodorit Xhoni i III Vataca perandor i Nikaeas dhe Xhon Asen III I Bullgaris e sulmuan ate nga lindja dhe veriu. Xhon Asen II sulmoj dhe kapi Teodorin me 1230 ne betejen e Klokotnices (ne Bullgari).
    Nen Mihalin II (1236-71) Epiri u zvogelua shume dhe me 1264 Mihali u detyrua te pranoj sundimin e Mihalit te VIII i Palaeologus, qe kishte nxjer latinet nga Kostandinopoja dhe rivendosi perandorin Bizantine.
    Ne shek XIII Epiri promovoj nje ringjallje klasike studimore dhe kontriboj ne zhvillimin e Renaissances ne Itali. Principata u rianeksua ne perandorin bizantine ne 1337.

    ILIRIA - e banur ne shek X P.K nga Iliret nje popull Indo-Europian. Ne kulmine fuqis se tyre kufijt e tyre shkonin nga lumi Danub e gjer ne gjirin e Ambracias (Arta) ne vij detare dhe ne malet Shar ne Serbin e sotme. Iliret mbartes te kultures Hallstate ndaheshin ne fise secili i vet-qeverisur me keshill rendi e nje lider te zgjedhur. Por nje fisnik mund te mblidhte disa fise ne nje mbreteri. E fundit dhe me e nojtur kishte Shkodren si kryeqytet. Nje nga sunduesit me te njohur ishte mbrei Agron (ne gjysmen e dyte te shek III P.K) i cili ne aleance me mretin maqedon Demetrusi i II mundi Aetolianet (231 P.K). por ai vdiq papritur e gjat minoritetit te djalit te tij e veja Teuta vepronte si regjente. Mbreteresha Teuta sulmoj Sicilin dhe kolonit greke pergjat bregdetit, pjeserisht me marin Ilire. Njekohesisht u armiqesua me Romen e cila dergoj nje flot te madhe ne bregdetin lindor te Adriatikut . edhe pse Teuta iu nenshtrua me 288 mbreteria interiore nuk u shkaterrua, nje ekspedit e dyte u dergua kunder Iliris qe bente lufte mbrojtese e cila mbaroj me marjen e te gjith Ballkanit nga Roma. Mbreti i fundit Ilir Genti u dorezua me 168 P.K. provinca Romake e Iliris fillonte nga lumi Drilon (Drin) ne jug e gjer ne Istiria te Kroacis se sotme ne veri e lumi Savus(Sava) ne lindje. Qendra administrative e Iliris ishte Salonae (Split) ne Dalmaci, me rritjen e perandoris romake ne lindjen e Danubit, Ilirikumi u nda ne 2 provinca ajo e Dalmacis dhe e Panonis. Ne shek e III Ilirikumi u be mburoja e fundit e Romes dhe kultures se Perendimit Europian ne boten antike.
    Me 395 Perandoria Romake u nda me ne fund dhe Iliria e lindjes ne lumin Drinus (Drina) ne Bosnjen e sotme u be pjes e Perandoris lindore.
    Ne shek e III-V u shkaterrua nga Visigothet dhe Hunet, me von ne shek VI-VII Sllavet e transferuan strukturen etnike te territorit qe flitej Ilirisht pervec zones se sotme me shqiptar.


    GJUHA ILIRE - ghuhe Indo-Europiane e folur ne brigjet e Adriatikut dhe juglindje te Italis ne kohen pre-romane. Gjuha e fragmentit Ilir ne Itali quhet Mesapike ose Mesapiane. Disa studjues mendojn se gjuha shqipe vjen nga ilirishtja.

    GJUHA SHQIPE gjuh Indo-Europiane qe sipas satistikave te 1970 flitej nga 2.8 milion njerez ne Shqiperi, Kosov, Maqedoni nga Leskovaci ne liq e Ohrit ,Mal i Zi, Italin juglindore ne fshatrat Abruci e Molis, Bazilikata, Pulia, Kalabria e Sicili rreth 300 000, ne Greqin Jugore (Viotia ose Livadhja, Atika zone Athines, Evia ishull ne afersi te Livadhjas,Andros dhe Peloponez). Emri Albania gjendet ne rtekorde qysh nga koha e Ptolemit



    edmondfieri123
    Diskutant i rregjistruar
    Posts: 8
    (3/21/01 12:45:30 pm)
    Reply Re:
    --------------------------------------------------------------------------------
    Ketu kam perkthyer nje pjes nga libri Blue guide ALBANIA qe flet gjthcka esenciale per Shqiperin. Po mundohem te perkthej edhe pjes te tjera. Liber shum interesant ju rekomandoj ta lexoni. I botuar me 1994 ne Angli

    Historia e shqiperis
    (pjesa e I)

    SHQIPERIA NE LASHTESI


    Nga Prof Frank W Walbank ,CBE FBA

    Njerez qe banonin nga kohet Paleolitike ka patur ne kete vend duke perfshir edhe Shqiperin moderne; dhe qysh nga 1945 arkeologet Shqiptar kan qen aktiv ne kerkim te kohes kur jan vendosur njerezit ne kete zone ne epoken neolitike(6000-2600 pk) ,epoken e bronxit (2600-1000pk) dhe nga 1000pk ,njerzit e epokes se hershme te hekurit qe jetonin ketu. Nder qendrat arkeologjike te rendesishme ter epokes se bronxit jan ato te MALIQIT, TRENIT dhe PODGORES (afer Korces) dhe gajtanit ne jug lindje te Shkodres. Kodrin-varrimet(tumuli) ne shume pjes te vendit i perkasin kulturave te epokes se bronxit ose te hekurit, kur nje rritje ne numer te vendeve te fortifikuara, trgon gjithmon e me shum per nje shoqeri luftedashesish. Megjithse, probleme jan ngritur per intepretimin e gjith ketij materiali. Venia ne dukje ne keto botime eshte qe te vendosesh se cila nga kulturat nxjer ne shesh ne qendra arkeologjike te ndryshme te shoqerohen me dukjen e Ilireve. Arkeologet Shqipetar, ngaku Iliret jan parardhesit e tyre, jan te mendimit se iliret ishin njerez autokton, qe zhvilluan brenda Shqiperis nje gjuhe e kultur te perbashket gjat epokes se bronxit. Shkollar te tjer konsiderojn se ishin nder pushtuesit e Shqiperis nga 1250 dhe ketej si dhe luajten pjes ne carjen e civilizimit Mycaenaen ne Greqi. Ende te tjer vendosin arritjen e Ilireve ne shqiperi , ne numer materialesh, ne shek e X pk. Ne ndonje rast eshte e qarte se shum fise Ilire ishin ne kete vend ne shekujt e XI dhe X pk dhe se ne shek e VII pk te gjitha fiset udheheqese ishin duke pushtuar zonen ku me von gjendeshin (dhe sigurisht ,ne hipotezat shqiptare ,me heret)
    Termi Ilir ishte mar ie perhapur nga Greket nga nje fils i vecant, Ilirianet te quajtur sic duket (Plyni,historia e natyres 3.144), qe banonin ne zonen midis Scodra dhe Dyrrachium ;dhe eshte e perdorur si pershkrim gjuhesor dhe etnik per popullin e shumt qe ne ate kohe zinte shumicen e gad Ballkanik deri ne Danub. Gjuha e tyre e perbashket ishte Ilirishtja. Fatkeqesisht njohuri per te eshte e paket, ngase nuk ka shkrime apo mbishkrime te mbetura. Si rrjedhim shkollaret kan vetem emra vendesh ,dhe emra burrash e grash qe te punojne mbi kete ceshtje, dhe si rrjedhoj ata jan te pavendosur ne pronuncimin mbi karakteristikat e gjuhes. Megjithate, sic duket ajo ishte gjuhe Indo-Europiane dhe paraardhese e gjuhes moderne Shqiptare.

    Iliret dhe Greket

    Si ti karakterizosh fiset qe jetonin ne vendet e Shqiperis antike dhe gjuhesisht ka qe nje tem shum ediskutueshme. Shkollaret Shqipetar argumentojn fuqishem dhe me pasjon se te gjith fiset qe jetonin brenda Shqiperis dhe pertej kufijve te saj ishin Ilir ne origjin. Gjeografi Grek i shek I Strabo, i perfshin populjt qe jetonin ne jug te maleve te Acroceraunian si Epirot qe sic thuhet Grek (7.7.5). si Ilir (7.7. ai fuste ne list Taulantet (ne bregdetin perreth Tiranes), Byllionet (ne te djatht te derdhjes se Vjoses), Parthini ne (ne luginen e Skumbinit) dhe Byrget (ne veri te Taulanteve). Disa fise reporton ai (7.7. ishin dy-gjuhesh;ne te vertet si Byllionet e ndoshta te tjer ishin me von forcerisht te Helenizuar. Shikimi i Strabos mer pak perkrahje nga fakti se ne vitin 200 pk qyteti kryesor i Byllioneve, Bylis, shtrihet ne rrethin e te derguarve te shenjte nga faltoret pan-Helenike te Delfit nje lidhje me festivalin Pythian. Kjo tregon se Bylisi ishte i konsideruar si Grek, qysh vetem kur te derguarit vizituan qytetin Grek. Ndarja e Strabos eshte gjithashtu e konfirmuar nga historiani i shek te II pas k, Appian (Illyrica1)qe, ndesa caktonin zonat e gjera ne te gjith Ballkanin te popujt Ilir perfundon kufirin e Iliris jugore me Kaonet, qe banonin nga Shushica ne mesin e Vjoses. Ne fakt sic e shikojn shkurt, kur qytetet mekembeshin ne jug te ketij ne shekIV pk dhe me von, ishin ne respekte esenciale grek-ne gjuhe, kulte, administrim , stili i artitektures dhe shtrimin e qytetit- por ata permbanin dukshem nje element Ilir ne popullsin e tyre. Ndoshta Iliret dhe greket ishin te shperndar ne kete zon thuajse si fshatra Grek dhe Shqiptare te shtrira krah per krah ne gryken jugore te Drinos se sotem.
    Distriktet veriore Shqipetare te shtrira neper male ndryshe nga te jugut, ishin totalisht Ilir. Nga nje fis Ilir, Albani, qe duke iu pershtatur gjeografit Claudius Tolemaus(shek II pas k) banoni ne brendesi te zones te Durrsit, nga ku shqipetarve te sotem ju vin emri, qe per here te pare eshte i rekorduar ne Normano-Frengjisht si Albanie ne epike Chansondhe Roland (e kompozuar reth 1022-84). Qyteti i tyre kryesor, Albanopoli , ishte ndoshta Zgerdeshi.

    Jeta midis fiseve

    Jeta ne Shqiperin e lasht ndoqi model te njejte per te dy fiset qe flisnin ilirisht dhe greqisht, qysh kur u formua dermushem nga tipare gjeografike te vendit. Shqiperia ka qene gjithmon nje vend i ashper me mdi 2/3e vendit te mbuluar nga male. Vecanerisht ne veri ne kufij me sllavet, te larta dhe te pakapercyeshme,lugina te ngushta ne nje lartesi te madhe komunikimet midis te cilave behej nga disa rrugekalime te veshtira. Ne fakt kjo esht nje nga zonat me te egra te Europes. Me ne jug eshte e njejta shtrirje por me pak te ashpra. Aty nje seri egjer lumenjesh Drini i Zi dhe i bardh ,te bashkuar ne Kukes, per te arritur detin afer Lezhes, lumi i Matit, lumi i Shkumbinit (ne lashtesi i Genusus ), lumi i Semanit (ne lashtesi Apsus) me degen e Osumit ,dhe lumi i Vjoses (ne lashtesi i Aous)me ujra nga reshjet dimerore,kthenin fushat ne keneta ne Vjesht dhe Pranver qe ishin te kufizuara per kultivim dhe te pakalushem ndonje here per udhetim. Ky eshte nje vend ku popullsia ka qene gjithmon ne komunitete te izoluara dhe ku izolimi shkaktonte dushim e konflikte. Neper me te shumten e antikuitetit ne kohen e marrjes Romake historia eshte se mbreteri te vogla dhe lufte konstante midis fiseve armike. Ngaqe tiparet fisike dominonin ne vend, modeli i jetes nuk ka ndryshuar nga nje Epok ne tjetren, i krahesuar deri ne kohet e fundit. Ne mund ta gjurmojme kete model ne shekujt e hershem te mijvjecarit te pare PK, kur nje gjysem-nomadik baritarizem ishte gjeresisht ne praktik. Grupe te vogla familjesh conin kopet e tyre me dele ,dhe dhi ne bjeshk gjat pranveres dhe i sillnin ne livadhet e tyre ne vendet e ulta ne vjesht,ne nje ritem stinor i ndjekur nga Vllahet dhe endacak te tjer ballkanas i pranishem ne ditet tona. Keta krupe barinjeshe te hershem prodhonin nje shumllojshmeri mallrash , shumher me teper se kishin nevoj-djath, lesh ,lekura , sixhande,rroba dhe mallra prej lekure. Nga koha ne kohe keto grupe te vogla bashkoheshin per mbrojtje dhe keto grupime te medha te formuara mund te sigurojn bazat per fise kryesore, te cilet emrat e ketyre 70 jane te ditur. Ngaku i pari i konfederatave te fiseve behej mbret. Disa tumule(varre Koder) te epokes se bronxit dhe te hekurit mund ti perkasin fshatrave te cliat nuk jan akoma te lokalizuara, por shume mund te paraqisin varrime te ketyre grupeve endacake. N.q.s nje mund te nxjer konkluzione nga evidenca e pronesis se perbashket qe eshte e siguruar nga rekorde te vona nga lirimi i sklleverve ne Buthrotum e kudo, keto komunitete te hershme ndoshta i trajtonin kopet dhe pronesit e tyre si te perbashketa. Ketu duket se grat kishin nje status me te lart sesa kishin grat me von ne Greqi.
    Baritorizimi nuk ishte i vetmi mjet jetese ne keto fise te hershme. Ne tokat pjellore perreth liq te Ohrit, pellgu i Korces e disa shtrirje ne bregdet fermeret prodhonin drithra e fruta perime e verera ; dh emri i fisit Enchelei (Enkelei) (njerez ngjalash) qe jetonte afer liq te Ohrit sygjerohet se jetonin me peshkim. Mbaheshin derra, perpunohej druri, dhe miniera bakrri ne punim. Kish depozita te medha bakrri ne Mirdit dhe Mat ne veri. Shum vendosje ne kodra te fortifikuara me mure te forta, qe jan nga kjo periudh tregon, qe fermeret, zejtaret dhe barinjte jetonin jet te rrezikshme dhe violente midis tyre. Ka patur kercenime nga grabitqar nga veriu qe ishin me pak te vendosur. Por ne shtim ka pasur mareveshje te mira te shkales se vogel te luftimit, qe te kujton mbizotruesit feudal neper malet e Shqiperis.
    KOLONIT GREKE shek 7-6 pk

    Nga mezi i shek VII e ketej zhvillimi shoqeror dhe ekonomik i barinjve dhe fermereve foles greqisht apo ilirisht, u rrit shum nga themelimi i kolonive Greke ne bregdet. Ky kolonizim erdhi pas nje periudhe shkembimi shoqeror dhe tregtar midis njerzve autokton, ketu shumica ilir ,dhe tregtareve grek qe u ben vizitor te rregullt te ketij bregdeti. Nje rol te rendesishem luajti corcyra (Korfuzi) nje koloni greke e themeluar rreth 703pk nga korinthianet si stacion gjat rruges se tyre per ne Italin jugore dhe Sicili. Ishte ndoshta ne 627 pk kur fisi Ilir Taulantii, i ngacmuar nga piratet Liburnian qe vinin nga Adriatiku verior, ftuan Korfuzin te themelonte kolonin e Epidamnusit. Istmi ne te cilin shtrihej kolonia ndoshta quhej Dyrrachium (emer Ilir) dhe ky u be nje emer alternativ per kolonin. Jashte te dy emrat perdoreshin por eventualisht Dyrrachium ishte forma me e preferuar, pjeserisht ndoshta nga influenca Ilire por gjithashtu se me von kur Latinishtja u be familiare e ndjekur nga arritja e Romakeve. Epidamnus shoqerohej me fjalenb Latine "damnum" humbje , dhe ndihej te ish ogur i keq. Epidamnus zinte vend te shkelqyer, citadeli i tij qendronte ne nje koder siper dy porteve te tij. Ai e fitoi fuqin e tij te mevon nga trgtia dhe bujqesia dhe ndoshta nga gerrmimet ne minieren e argjendit yte Damastiumit ne brendesi. Jo me me pak rendesi ishte dhe nje koloni e II, Apollonia, e themeluatr ne 588pk nga nje shoqeri e perbashket Korintho-Korfuziane ne nje vend tashme te frekuentuar nga tregtar Korinthian qe kontrollonin ultesirat ne derdhje te Vjoses(qe derdhej me ne veri se sot). Taulantet edhe ta moren pjes ne themelim me nje prezenc te fort Ilire, e zbuluar nga nje varrez e tipit kodrinor gjithashtu nga emrat qe jan ne disa varreza, te gjetur aty gjat historis se gjat te Appollonis. Nje mbishkrim i gjetur ne Olympia, dhe gjithashtu i pare aty nga udhetari grek Pausanias ne shek e II pas k, celebron mundjen dhe shkaterrimin nga Apollonia mbi qytetin e aferm Grek Thronium dhe aneksimin e territoreve perreth nga vendasit Abantes (Amant) qe jetonin midis lumenjve Shushic dhe Vjose. Apollonia kish ne dor nje minier te famshme bitumi e vendosur ne Nymphaeum (afer Selenices);me rreshir e cilesis se larte e cila perdorej vecanerisht per stukimin e anijeve. Me vendet e saj te gjera dhe pjellore Apollonia u zhvillua shum shpejt ne nje qytet te fort tregtar. Ne shek e VI pk Korinthi dhe Korfuzi u kombinuan ne kolonizimin e Buthrotumit (Butrintit) ne territorin e Kaoneve. Pergjat me nje citadel te lart ai zinte nje gadishull me vend te mir per banim, midis detit dhe liqenit me uje te fresket i perdorur per peshkim. Dhe mbas themelimit Butrinti mbeti nje qytet me prespektiv ne kohet Romake.

    URBANIZIMI I BRENDSHEM

    Rendesia e zhvillimit te jetes ne tokat Shqipetare nuk duhet te nenvlehtesohet. Formimi i qyteteve te rregullta Greke i lidhur nga tregtia, shkembimet sociale, kulteve fetare me qytetet e vet Greqis mbaruan izolimin e ckomuniteteve autoktone dhe i paraqiti njerezit e bregdtit ne prodhim, menyr jetese dhe kultur me t perparuar. Per me teper trgetia e tyre detare dhe kolonit greke zhvilluan lidhje me te brendshme duke ju paraqitur mallra te huaja dhe duke modifikuar traditen fisore te tyre. Si rezultat i ketyre kontakteve, por ne pergjigje mwe evolucionin social, rritjes se pasuris ne brendesi te vendit, tani qytete filluan te zhvilloheshin aty ku me par ishte vetem qender strehimi e armatosur. Kjo rritje urbanizimi, me dukeje me shum ne Jug, u shfaq ne shek VI dhe III pk. Rreth 330 pk Moloset, qe jetonin ne lartesit e Epirit, ndertuan nje konfederat te fort, qe ne ate kohe moren nen kontroll pjes te medha ne jug te Shqiperis se sotme. Disa qytete u duken ne kete zon. Qendra administrative e Kaoneve ishte ne Phoinike (Finiq), qe ze nje koder te fortifikuar rreth 8 km ne brendesi te Sarandes. Me von Onchesmus u themelua si porti i tyre ne ane te Sarandes. Me ne veri shtrihet Amantia qyteti kryesor i Amanteve qe arkeologet e kan lokalizuar ne kodren e Ploas, 35 km nga Vlora, midis Shshices dhe Vjoses. Nje vendbanim tjeter jo shum i rendesishem ne veriperendim te Ploas, ne Morav, qe mund te identifikohet ne lashtesi si Olympe;ndoshta i varur nga Amantia. Permes Vjoses ne Gradisht, afer Ballshit, shtrihet Byllis dhe, ne jug te tij, ne Klos, nje qytet tjeter, ndoshta ne lashtesi Ninaia. Ne vitet e fundit materiale te mbishkruara u kan ber te mundur arkeologeve shqipetar te identifikojn dy qytete deri tani familiar vetem nga emri. Antigonea e vendosur ne Jerme, afer Saraganishtes ne kodrat perball Gjirokastres;dhe vula tjegullash Helenike te mbishkruara kan treguar Dimalin, i njojtur nga Polybius dhe Livy, qe te ket qen ne Krotine afer Beratit. Ne Selce, lart pergjat kodrave ne perendim te Pogradecit, jan gerrmuar gur-varre dhe varre-puse te ngjashme me disa te gjetura ne Maqedon, evidente qe i perkasin nje qyteti qe eshte per tu zbuluar. Ka gjithashtu qytete ter paidentifikuar ne Margellic, afer Fierit, ne Irmaj, afer Gramshit dhe ne Garzeze ne veriperendim te Byllisit. Berati ndoshta ka qen Antipatrea i themeluar me 314 pk nga Kasandri, me von mbret i Maqedonis, qe ja vuri emrin sipas atit te tij Antipater; dhe Antigonea dukshem u themelua nga Pyrrhus(Pirrua) i Epirit qe e emeroj sipas gruas se tij te pare Antigone.
    Dukja e ketyre qyteteve solli nje ndryshim ne menyren e jeteses. Disa u kthyen nga bujqesia ne nje vendosje qytetrimi egzistent, qe sollen ne te ndryshimin ne punetor te kualifikuar - berja e poceve superiore lokale, punime metali dhe mjete te tjera, secila kerkonte perdorimin e veglave te specializuara. Qytete te tilla mbroheshin nga nje mur rrethues dhe qendronin ne kodra te dukshme, shpesh kontrollonin rrug te rendesishme. Qe ishin dhe ekonomikisht te zhvilluara kete e tregon fakti se ata perdornin monedha ne jeten e tyre te operditshme, shumica e tyre te perpunuara ne qytetet Greke koloni te bregdetit; por Amantia, Byllis, Olympe dhe Orycus (Orikum) kishin monedhat e tyre prej bronxi per perdorim te brendshem. Mbishkrime qe tregojn lirimin e sklleverve tregon egzistencen e skllavopronareve ne Byllis, Nikaia, Buthrotum dhe sigurisht kjo ka qen kudo ne Iliri. Keto qytete ishin modeste ne mas por ato u ofronin miresi banoreve te tyre. Teatre jan gerrmuar ne Byllis, Buthrotum, Orikus dhe Phoinike; dhe stadiume per gara ne Amantia dhe Byllis. Kudo kishte tempuj kushtuar zoteve Grek - Zeus, Herakles, Artemis, Afrodite- emrat e te cileve figurojn ne mbishkrime. Mbishkrimet tregojne tregojn edhe rreth administrimit lokal. Gjeneralet (strategoi) dhe gjyqtaret te quajtur prytaneis jan ne rekorde ne Nikaia dhe Byllis; dhe Nikaia zotron nje gymnasiarch, e pergjithshme per gjimastik, atletik dhe instituionet kulturore qe formuan nje pik-fokus ne jeten e nje qyteti Grek Helenistik. Kudo degjojm per patrulla ushtarake te organizuara (peripoloi dhe symperipoloi) dhe gjyqtar te quajtur damiourgoi. Varret ne Selce mbvartnin xhevaire delikate, disa te importuara edhe nga Egjipt. Shikimi i shpejt ne jeten qytetare tregon se keto qytete ishin te organizuara ne linja te njejta me qytetet Greke kudo. E gjith zona ish e shumpopulluar dhe prespektive. Ne vendet e larta dhe bregdet permbi Shkumbin, urbanizimi erdhi me ngadal. Megjithate ne shek e IV pk, Lissus (Lezha) me akropolion e saj Acrolissus (410m) kish ne dor nje mur rrethues 2200m te gjat. Monedhat e saj dhe prezenca e vazove nga Rodosi dhe Pulia tregon se nuk ka qen nje fortes e thjeshte, por nje qytet me tregti te perparuar. Scodra, origjinalisht nje fortes e Labeataeve(Labatve), me von mori rendesi si kryeqyteti i Genthius(Gentit), mbreti i Ardiaei (Ardianeve). Monedhate ketij qyteti pershkruhen nga nje Lembus; nje galer i vogel me nje buz te vetme rreme. Mjet ky qe ndoshta mbante ne bord 50 luftetar, perdorej me shum per pirati. Si nje simbol ne monedhat e Shkodres ajo tregon ndoshta nje veprimtari te te Adrianeve qe tani pushtuan qytetin. Gjysem ore ne juglindje te Krujes shtrihen rrenojat e Zgerdhashit qe te bejn pershtypje nje qytet i shek IV pk rreth 10 hektar qe mund te jet Albanopolis i permendur nga Claudius Ptolemaeus.

    Mbreteria Ardiane shek IV-II pk
    Tashme ne shek e VII pk Ilirianet figuronin si armiq te Maqedonsve, qe shtrihej ne lindje te vendit qe sot quhet Greqi. Taulantet p.sh, e sulmonin kete mbreteri nen udheheqjen e liderit te tyre Galaurus. Por eshte vetem nga shek IV pk e ketej qe Ilirianet filluan te duken rregullisht ne burime Greke. Nje udheheqes Ilir Bardhyli, ndertoj nje mbreteri te Pasur i cili dy her e vrau apo e deboj mbretin e Maqedonis, por ne 358pk Filipi i III babai i Aleksandrit te Madh, i shkaktoj nje humbje serioze dhe e detyroj te kthehej ne veri dhe perendim te Ohrit. Ne 335 pk para se te pushtonte Azin Aleksandri i Madh i mundi Taulantet nen udheheqjen e mbretit te tyre Glaucias jo larg ne lindje te Korces; dhe mbas vdekjes se Aleksandrit ne 323pk i njejti Glaucias duket si aleat i Apollonis dhe Epidamusit ne luft kunder Kasanderit, regjent i Maqedonis, dhe me 313 si zoterues i Epidamusit. Heret ne shek e III pk i pa Taulantet nen kontrollin e Pirros, mbreti i Moloseve dhe komandant (hegemon) i Aleances Epirote. Por Apollonia dhe Epidamnus me sukses i rezistuan dominimit te Pirros nen udheheqjen e Monuniusit. Pas renies se monarkis Epirote von ne vitin230pk fiset jugore u bashkuan ne nje trup federativ, Liga Epirote, dhe prej ateher filloj nje periudh prosperiteti ne te gjith zonen, duke perfshir edhe qytetet bregdetare. Vulat mbi emphorai vazo vere nga Rodosi, Kosi, Korinthi dhe Knidhosi jan evidenc per lidhjet e tyre tregtare te gjera.
    Zhdukja e monarkis epirote perputhej me rritjen ne fuqi te nje konfederate Ilire me qender ne luginen Naretva ne Dalmaci,Ardianet. Ky grupim fisesh kishte egzistuar ne shek e VI pk, kur thuhej se posedonin nje numer te madh sklleverish - ndoshta te fituar nga sulme pirate. Ne mes te shek te III pk sulmoj Greqin perendimore me lembit e tyre te shpejta. Keto sulme perfshinin bregdetin perendimor te Peloponezit- Elis dhe Mesenia- dhe me tutje arriten Lakonian. Kryeqyteti i tyre ish tani ne Shkoder dhe ne 233 pk, Demetrius II mbret i Maqedonis, trashanikisht u kerkoj ndihm qe te ndihmonin aleatet e tij Akarnanianet, qe u sulmuan nga Aetolianet. Iliret perdoren shancin te kapin Finiqin qytet i Kaoneve me pabesi dhe te terhequr ne veri mbasi i siguruan te dy Epirotet dhe Akarnianet si aleat.
    Pas kesaj Agroni mbreti i tyre vdiq, duke len te vejen e tij Teuten te mbikqyrte trazhgimtarin e tij Pinnes. Ankesa se anijet Ardiane sulmonin ato Italiane ne Adriatik i dhan udhe shtetit tanime te fort Romak te dergonte nje forc detare kunder Teutesne 229 pk. Te ndihmuar nga nje tradhtar Ilir, Demetrius, sundimtar i ishullit te Faros, ishin se shpejti fitimtar dhe formuan nje protektoriat duke perfshir Korfuzin, Apollonin, Epidamnusin, Atintanet Ilirqe jetonin ne lartesit ne veri te Drinit te Zi, Parthinianet ne luginen e Shkumbinit dhe qytetin e Dimalit. Nen termin e paqes Teuta ra dakord te mos kalonte detin nga Lezha e posht me me shum se dy lembi (dhe keto te paarmatosur). Shum shpejt pas kesaj Demetrius, bashke me Scerdaliadasin, sunduesi i ri i Ardianeve, thyen traktatin duke kaluar ne jug te Lezhes, dhe me 219pk Romaket perseri kaluan detin dhe e perzun Demetrusin, qe menjeher u lidh meFilipin e V te Maqedonis. Shpejt pas kesaj u be aleat me komandantin Kartagjenas, Hannibal, qe pushtoj Italin neper Alpe nga Spanja dhe Franca Jugore qe me von te sundonte romaket ne token e tyre. Filipi u perpoq her pas here te siguronte dalje ne Adriatik neper Shqiperin Qendrore dhe ne 212pk ai kapi Lezhen. Por fundi i luftes me Romen e pa ate te debuar nga te gjitha zonat ne perendim te Pindusit.
    Gjat dy dekadave te ardhshme bregdeti i Shqiperis ishte nje ur kalimi e rendesishme per ushtrin Pomake qe operonte ne Ballkan, ne fillim kunder Filipit te V 200-197pk dhe me von kunder Antiochusit te III te Siris 192-189pk qe kishte pushtuar Greqin, i ftuar aty nga Aetolianet. Rreth 170pk mbreti Ardian, Genthius(Genti) beri nje aleanc te pagjykueshme me Perseusin, mbret i Maqedonis, kunder Romes, me te cilin ishte ne luft. Me ndihme nga aleati i tij Genti sulmoj Ushtrin Romake ne zonen Pindusit, u mund, i kthyer ne Shkoder dhe i detyruar te dorzohej. Mundja e tij sinjalizoj fundin e pavarsis se Mbreteris Ilire. Me ne jug lufta i kish ndar fiset Epirote dhe disa kishin smprapsur Perseusin. Rezultati ishte shkaterrues. Ne 167pk komandanti Romak L . Aemilius Paullus, mori ne dor nje sulem neper Epir; 70 qytete te fshir nga faqa e dheut ( mbasi iu moren gjerat me vler) dhe 150 000 vet te kthyer ne sklleve. Kjo ishte nje goditje e rend per kete zon e cila donte koh te merte fuqi (Strabo 7.7.9). nga ketej e tutje e gjith Iliria ketu edhe Epiri ishin nen kontrollin Romak.

    NEN SUNDIMIN ROMAK
    Nga 146 pk e ketej Shqiperia Qendrore formohej nga Provinca Romake e Maqedonis. Dominiumi Romak solli pax Romana, paqja Romake, dhe kjo solli shum prosperitet. Te marresh dy shembuj: shkrimtari romak qe shkruante per bujqesi Varro informon se tufat me gjedh ne Epir ishin te shquara per masen dhe qumshinqe u mernin, dhe Strabo (7.7. komenton per industrin e peshkut me prosperitet ne Liq Lychnidus(Oher). Protektoriati Romak mbeti pakonsiderueshmerisht i lir, por njerezit ne brendesi te paperfshir ne te duhet te paguanin tax Romes- pervec atyre fiseve qe ishin ne anen e Romes gjat luftes, Taulantet, Pirustaet(qe formonin pjesen e Dasaretes midis Liq te Ohrit dhe Osumit) dhe disa fise ne Dalmaci. Mbreteria Ardiane u nda ne tre pjes, njera nga keto fillonte ne lumin Mat duke perfshir Lezhen dhe Shkodren. Edhe pse teknikisht te lir, banoret e ketyre tre zonave nuk kishin te drejt te martohen me njeri-tjetrin dhe te blinin prona pertej kufijve midis tyre. Se shpejti pas 146pk Romaket ndertuan ne nje linjen e nje rruge te vjeter qe me von u be nje nga rruget e tyre me te rendesishme;Via Egnatia. Dy deget e saj fillonin nga Apollonia dhe Dyrrachium dhe bashkoheshin pak ne perendim te Elbasanit. Nga ketu vazhdonte pergjat Shkumbinit, perreth Ohrit ne Veri e nga ketu vazhdonte per ne Selanikdhe eventualisht Byzantium. Via Egnatia zhvilloj nje lidhje vitale midis lindjes dhe perendimit. Levizja pergjat saj shoqerohej nga rritje e vendbanimeve pergjat rruges, keto sillnin frutet e tregtis per te brendshmit e Ballkanit dhe metejesonin Romanizimin neper vendet Shqiptare.
    Nga ketej e tutje zona ishte me prespektiv dhe e qet - Megjithse ne 48pk nuk ish e till per shkak te luftes civile Romake, qe ish midisCezarit dhe Pompeit. Ne kete vit zona bregtare dhe kodrat e ulta ne jug te Durresit ishin sken e dueleve te perzgjatura militare, ne te cilat Cezari u perpoq, por pa sukses, te mbyll mbrojtjen e Pompejt. Gjat Republikes dhe me von nen Perandorin e themeluar nga Augustus ne 31 pk qytetet bregdetare ishin ne rritje te ekspozuara ne influencen Romake. Ne 65 pk shoku me i ngusht i Ciceros T. PompuniusAtticus, bleu cifliqe te pasura ne anet e lumit Thyamis ne jug te Butrintit. Ai ishte nje nga pronaret tokash ne Epir te referuar ketu nga Varro. Te tjer emigruan te vendosen ne kete zone. Lissius p.sh mori nje conventus civium Romanorum (korporimi qyteteve Romake) dhe nen Augustin iu dha statusi i municipium (qytet bashkiak) me 31.14pk. muret e tij tani u rindertuan nen autoritetin e krye magjistratit, duoviri quinquennales(keshilli drejtues dypalesh me detyra te vecanta dhe i zgjedhur cdo 5 vjet. Shum pak e njojtur Shkodra. Por ne qytetet jugore nje emigrim i konsiderueshem Italianesh i reflektuar ne emrat dhe mbishkrimet qe gjenden ne disa muze te ndryshem te Shqiperis. Apollonia qe Cicero e pershkruante si "qytet i famshem dhe me rendesi" kishte shum familje Italiane si ajo e Viliit qe luante nje pjes te rendesishme ne keshillin drejtues. Apollonia ishte shtepia e nje shkolle Retrike e krahasueshme me ato te Rodosit dhe Athines. Octavia e Re- perandori i ardhshem Augustus - studionin aty ne 44 pk kur ai mesoj per vrasjen e Cezarit dhe, si trashgimtar i tij u kthye ne Itali te merte ne dor fronin. U restaurua teatri i shek IIIpk dhe ne germimet ne shek e II pasK jan gjetur ndertesa te tjera publike dhe private. Sic kalonte koha popullsia mbante ne rritje nje element Ilir. Dyrrachium ish gjithashtu i perparuar. Ne kohen e Cezarit ai gezoj statusin e "qytet i lir";dhe ne 30pk ai mori nje influks Italianesh, qe i kish ndjekur Octavian nga vendet e tyre per te patur vend per ishtaret e tij veteran. Nga koha e Augustit e ketej gezoj statusin formal te nje kolonie Romake-Colonia Iulia Augusta Dyrrachinorum- dhe mbishkrimi permend gjykaten kryesore (duoviri) Amfiteatri i madh i shek III pas K perdorej per lojra gladiatoresh.kapaciteti i tij prej 20 000 vendesh te le te kuptosh se popullsia e zones ka qen gati 80 000 banor. Gjithashtu nje koloni tjeter Romake ne Byllis, dhe nje koloni ushtaresh veteran e ber plan nga Cezari ne 50pk dhe e vendosur nga Augusti me von, Butrinti. Titulli Colonia Augusta Buthrotum figurohet ne monedhat e qytetit. Konsulli Romak i vitit 16pk L.Domitius Ahenobarbus, celebrohet ne nje mbishkrim si perkrahes i kolonis. Pergjat 3 shekujve te eres sone e gjith zona bregdetare Ilire dhe luginat e ulta lumore gezonin frutet e paqes Romake ku u lulezua nje jet urbane, por neper kodra larg bregdetit dhe Via Egnatia mbeten primitiv dhe te izoluar, sic kishin qen gjithmon. Nga shek i III pasK perandori Diocletian (284-305) riorganizoj sistemin provincial Romak. Nen kete skem pjesa lindore e Shqiperis se sotme (Korca) erdhi nen Macedonia Secunda, pjesa ne veri te lumit te Matit u emerua Praevalitana dhe pjes tjeter (Jugore )u nda midis Epirus Nova dhe Epirus Vetus duke perfshir Oricusin, shtrirjen Acroceraunian dhe gjithcka ne jug te Vjoses u perfshin me von ne kete province. Me ndarjen e Perandoris Romake nen Arcadius dhe Honorius (395 pasK) te gjitha vendet Ilire benin ne Perandorin Bizante.


    edmondfieri123
    me pelqen historia
    Posts: 20
    (4/2/01 5:24:36 am)
    Reply Re:
    --------------------------------------------------------------------------------
    PJES E II

    FUNDI I SUNDIMIT OTOMAN DHE PAVARSIA E SHQIPERIS

    Miranda Vicker

    SundimiOtoman vonoj lindjen e nacionalizmit Shqiptar, si subjektet e Perandoris ndaheshin ne grupe apo MILET, duke mosmar parassysh etnicitetin apo gjuhen por besimin fetar. Ngaqe shum Shqiptar ishin mysliman klasifikoheshin si turq. Edhe pse turqit shkaktonin nje amulli totale ne zhvillimet ekonomike, shum Shqiptar e shikonin administrimin Turk si nje sens sigurie nga Sllavet dhe Greket.
    Nga te gjith popujt e Ballkanit, Shqiptaret ishin me te prirur ne konvertimin ne Islam. Historikisht, Shqipetaret e kan gjetur me avantazh te nderrojne fene duke ju pershtatur interesave te momentit. Thenia e tyre "ku eshte shpata eshte feja" i referohet pervojave te tyre politike te hershme. Shekulli i 18 pa nje renie ne politiken e meparshme Otomane ne lidhje me tolerancen fetare, ndersa shtypja Islamizmit ne popullsin Kristjane te Perandoris u intensifikua. Kercenimi e paraqit nga luftrat Ruso-Turke ne shek e 18 i inkurajoj turqit te ndjekin nje politik Islamizimi ne rajone sensitive. Ata qe konvetoheshin ne Islam merrnin dhurata dhe toka dhe u uleshin taksat. Te dyshuar nga legjimiteti i subjektit te tyre Kristjan,otomanet deshironin te krijonin nje grup te fort dhe kompakt nga myslimanet ne zonat e banuara me shqiptar te Shkodres, Manastirit, Kosoves dhe Janines. Keto, shpresohej, mund te ishin ideologjikisht,politikisht dhe sociologjikisht vetvrasje per interesat baz te Peandoris, ndersa duke siguruar qe me par rekrutimin ne mirmbajtjen e paqes ne kufijt e saj vunerabel.
    Dobesimi i vahdueshem i Perandoris i lejoj Bejleret Shqiptar, te bazoheshin me shum ne uqit e tyre personale sesa nga sundimi Otoman. Bejleret i perhapen kufijt e pashallekve te tyre duke rritur te ardhura dhe influenc. Kjo eventualisht filloj luftra midis bejlerve te medhenj dhe te vegjeldhe e hodhi Shqiperin ne nje anarki feudale.
    Situata mbeti e till per disa dekada. Rreth 1750-1775 keto masa te vogla feudalesh u bashkuan ne dy pashalleqe. I pari ne veri te Shqiperis me Shkodren si kryeqender, dhe e sunduar nga Bushatet. E dyta ne jug te shqiperis, me Janinen si kryeqender, dhe e sunduar nga Ali Pasha . Ne 1757, lordi feudal Mehmet Bej Bushati e shpalli veten e tij lord i te gjith zones se Shkodres. Por ishte nen sundimin e birit te tij Kara Mahmutit kur Pashalliku i Shkodres mori fam. Duke u sjell shum a pak si nje princ i pavarur, Kara Mahmuti e zgjeroj sundimin e tij ne Kosov ne veri e deri ne Berat ne jug. Gjer ne vdekjen e tij ne 1796, ai njihej si princ i Shqiperis dhe pashalliku i tij si Shteti autonom i Shqiperis.
    Pashalliku i II me i madhe qeverrisej nga Ali Pash Tepelena, i cili per sherbime qe i kish dhen Turqis u emerua guverrnor i Janines nga Porte ne 1788. I ndihmuar nga bijt e tij, Aliu e zgjeroj autoritetin e tij ne te gjith pjesen jugore te Shqiperis dhe pjes te medha te Greqis veriore. Per 18 vjet ai luftoj Lidhjen Suljote, dhe me 1803, ne kulmin e fuqis se tij ai kapi Sulin dhe malet e tij. Ali Pasha fitoj fam per persekutime te pameshirsheme per subjektet e tij; ai e mbajti pashallikun e tij me rryshfete dhe nderime per Kostandinopojen. Kur Aliu formoj lidhje me Filiqi Eteria, nje organizat revolucionare Greke, autoritetet Otomane u ben me te shqetesuara rreth mundesis qe masa kristjane perkrahte Aliun. Me 1821, rreth 5000-7000 ushtar grek i ishin bashkuar Aliut. Keshtu qe sulltani venosi ta shtypte ate. E ndiekur nga nje sulm i gjat ne citadelen e tij ne Janin, agjentet otoman me ne fund e vran Aliun, dhe ja derguan koken ne Kostandinopoj.
    Gjat dominimit te Shqiperis nga Aliu dhe Bushatet, influenca e bejlerve ishte fundosur. Megjithate mbas renies se pashallekve te medha , bejleret po perpiqeshin te rifitonin influenc. Kur lufta Ruso-Turke e 1829 mbaroj , Sulltan Mahmudi i II gjeti zgjidhje duke car mosbindjen dhe gjysem-pavarsin e bejlerve Shqiptar. Ne 26 Gusht 1830, Komandanti, Mehmed Reshid Pasha, i ftoj te gjith bejleret e jugut ne Manastir me preteksin se do ti shperblente per legjimitetin e tyre per Porten; 500 prej tyre u vran tradhtisht. Me ne fund, ne 1865, ne menyr qe te pengonte kerkesen nga Shqiptaret per barazi ne te ardhmen vendi u nda ne kater vilajete ai i Shkodres, Manastiritt, Janines dhe Kosoves(e shtuar me 187 , secila me guverrnor dhe garnizon turk.
    Ndersa shume Shqiptar perfituan nen sundimin Otoman, avancimi i tyre ne kultur ishte i penguar rreptesisht. Asgjekundi nuk mesohej shqip, as alfabeti stabel nuk egzistonte. Libra ne shqip virtualisht nuk egzistonin, dhe ato pak shkolla qe ishim mesonin Turqisht apo Greqisht.

    LIDHJA E PRIZERENIT

    Kanosja e par per pozicionin e privilegjuar te myslimanve Shqiptar ne Perandorin Osmane erdhi me krizen qe perfshiu Bosnje-Hercegovinen ne 1875. Ketu rrebel te perkrahur nga Rusia ,Serbia dhe Mali i Zi kerkonin autonomi nga Turqia. Me shpres qe te shpetonte Otomanet nga nje mundje e pa evitueshme, fuqit e medha firmosen nje protokoll qe detyronte Turqin ti jepte Bosnjes autonomi. Turqit nuk e perfilli te formonte nje provinc autonome, duke i dhen shkak Rusis ti shpallte luft ne Prill 1877 e bashkuar nga Serbia dhe Mali i Zi. Ne Janar 1878, forcat serbe pushtuan Kosoven, dhe Malzezet u avancuan per ne Shkoder. Ne Shkurt greket gjithashtu moren avantazh nga situata dhe pushtuan vilajetin e Janines. Serbet shperngulen Shqiptaret qe jetonin midis Leskovacit dhe Nishit, te cilin ja aneksuan Serbis. Popullsia Shqiptare u ndoq per ne Kosov ku mardheniet midis Serbe dhe Shqiptareve ishte e acaruar.
    Ndjekur nga mundja e Turqis ne Mars 1878, Rusia perfitoj shum nga Traktati i Shen Stefanit. Ky ishte dizenjuar te frenonte influencen Austro-Hungareze ne Ballkan, dhe te forconte pozicionin Rus ne rajon. Territore Shqiptare iu dhan Serbis dhe Malit te Zi ndersa Bullgaria u zmadhua. Serbis ju dhan pjes te medha te Sanxhakut te Prishtines, Mali i Zi mori rajonin verdall duke perfshir Pejen dhe Podgoricen, Bullgaria mori zona te medha duke perfshir Korcen dhe Dibren. Fuqit u alarmuan nga prospekti i dominimit Rus ne Ngushticat dhe zmadhimin e Bullgaris. Keshtu qe me von e detyruan Rusin ti nenshtrohej nje traktati tjeter paqeje ne Kongresin e Berlinitne Qershoe 1878, e drejtuar nga Bismarku. Kongresi prerasi zvogeloj kufijt e Bullgaris, dhe zonat Shqiptare iu kthyen Otomanve. Synimet Serbe u zvogeluan dhe Serbia mbeti me tokat qe kishte pushtuar para lufte. Mali i Zi mori tokat e banuara me Shqiptar te Ulqunit, Podgorices dhe Pllaves.
    Ishte ky vendim qe shkallezoj mosperfilljen qe iu ishte ber Shqiptareve. Vilajeti i Kosoves ishte me kundershtar ndaj ketyre vendimeve dhe nga kjo u ngrit nje qender e fort rezistence. Disa dit para Kongresit ne 20 Qershor 1878 ne Prizren u mblodhen nacionalistet Shqiptar shumica nga Kosova dhe Maqedonia Perendimore, dhe u be e njojtur si Lidhja Shqiptare e Prizrenit. Qellimet e saj kryesore ishin te mblidhnin forca militare dhe politike per te mbrojtur trojet Shqiptare dhe ti jepnin nje peticion sulltanit te bashkonte 4 vilajetet Shqiptare ne nje administrativ te vetme.
    Nje nga aktet e para te Lidhjes ishte memorandumi derguar Lord Beaconsfield, delegati Britanik ne Kongres, memorandumi shkruante"KESHTU SIC JEMI, NE NUK JEMI E NUK DUAM TE BEHEMI TURQ, KESHTU QE NE DO TE LUFTOJM ATA QE DUAN TE NA KTHEJN NE SLLAV, AUSTRIAK APO GREK NE DUAM TE JEMI SHQIPTAR". Ne fillim turqia e perkrahu Lidhjen se mendonte se mund ti jepte disi shtypje kongresit te rikonsideronte ceshtjen Otomane, dhe rrezikun e shtimit te shteteve te tjera te pavarura ne ballkan qe ishte kanosje per Perandorin ne Ballkan. Me vones, por Shqipetaret filluan ta zevendesonin protesten e tyre me forcen e armve. Lidhja kundershtoj dhenien e territoreve malit te zi duke vendosur mijra vullnetar te armatosur ne kufi. Malazezet filluan nje sulem dhe e gjeten veten te mundur nga Shqiptaret.
    Mundja e Malazezve detyroj Fuqit te rikonsideronin vendimet e mara ne Kongres. Ne Janar 1880 Porta i sygjeroj Kongresit te Komisionerve qe, ne vend qe ti jepnin Malit te Zi toka te banuara me Mysliman Shqiptar, zonat katolike te Hotit dhe Grudes mund te kapitullojn ndersa perseri i lejonte malit te zi kerkesat per Ulqinin. Kur zhurmet e ketij sygjerimi u shperndan, shum shqiptare katolike dhe mysliman, deklaruan se ne qofte keshtu ata se konsideronin me veten subjekt i Otomanis. Ata do ti mbrojn trojet vet. Ne fund te Prillit 1880, kur Otomanet u terhoqen nga zonat shqiptarre dhen Malit te Zi, forcat e Lidhjes zune vend. Fuqit filluan te kuptonin se Lidhja nuk ishte vetem nje organizat kukull e krijuar nga manipulimet Turke. Mbas shum diskutimesh , Fuqit informuan Porten se udheheqja e Shqiptareve ishte qe Porta dukej te mos kishte me pozicion te sygjeronte leshime territoriale kunder Lidhjes Shqiptare. Ata e informuan Porten se nese vendimet e mara nuk zbatohen ateher Fuqit do te pushtojn Izmirin. Kjo me ne fund e detyroj Turqin te vepronte, dhe perforcime u derguan perreth Ulqinit. Shqiptaret refuzuan, luftime te ashpra filluan midis Turqve dhe Shqiptareve, dhe ne fund te Nendorit 1880 Ulqini ju dha Malazezve. Keshtu perfundoj ndonje koperim midis Lidhjes dhe Otomaneve.
    Ndersa krahu verior i Lidhjes po i rezistonte Malazezve, krahu jugor po mundohej te evitonte ndonje pushtim nga ana e grekve ne Cameri. Ky rajon kishte nje popullsi te turbullt etnikisht. Megjithate flitej Toskerisht dhe kuptohej Greqisht. Udhetar te asaj kohe thoshin qe eshte e veshtir te thuash se Epiri eshte shqiptar apo Grek. Provinca e Epirit me von u nda ne kater sanxhak ai i Beratit, Gjirokastres, Janines, dhe Prevezes. Shqiptaret deshironin bashkimin e ketyre sanxhakve me vilajetet e Shkodres, Uskubit, dhe Kosoves. Kongresi ftoj Greket, Turqit dhe shqiptaret te bisedonin e te binin dakord Negocimet vazhduan derisa ja arriten nje dakordi ne 1881, nga i cili Greqia merte Thesalin dhe Arten ne Epir por jo vilajetin e Janines.
    Gjat dekades se fundit te shek te 19 shqiptaret e veriut ishin ne nje konflikt te armatosur ne kufirin me malin e Zi, dhe gjithashtu filluan rezistenc kunder turqis. Ne 18 Janar 1881 forcat e Lidhjes moren Prishtinen nje muaj me von ata kontrollonin Uskubin dhe Dibren. Duke ndjekur administratoret Turq nga Kosova ata po pergatiteshin te marshonin per ne jug. Rritja e levizjeve Shqiptare direkt sfidonte sundimin Otoman dhe krijuan kushtet te cilat ftuan nderhyrje te huaja. Keshtu sulltani u paralajmerua te shtypte Lidhjen. Ne 22 Tetor 1881 ushtria Turke marshoj per ne Kosov, duke pushtuar Prizrenin mbas nje rezistence te fort. Udheheqesit e Lidhjes merguan larg ne Turqi.
    Programi i Lidhjes ushtroj nje influenc te fuqishme ne mendimet e politikes Shqiptare per shume dekada. Lidhja ishte barrikada e par kunder pushtimit nga fqinjet, duke e kthyer levizjen nacionaliste ne nje qenie te vetme, e cila kerkonte autonomi kulturore dhe administrative nen kornizen Otomane. Turqit u munduan te shkatrronin Lidhjen por ata nuk mund te shkatrronin shpirtin nacionalist qe ajo kishte krijuar. Turqit filluan ti tremben zotesis se Lidhjes te fliste per her te par, njezeri, ne emer te shumices Shqiptare.
    Megjithate Kongresi i Berlinit kishte deklaruar padurimshem se nuk ka komb Shqiptar, Fuqit nuk mundeshin me te kalonin ceshtjen Shqiptare si ceshtje radhe. Duke ju qendruar Malazezve dhe Turqve Shqiptaret u ben nje problem nderkombetar. Kjo periudhu e ndjekur nga shperberja e Lidhjes pa nje seri revoltash lokale e shkaktuar nga administratoret turq te cilet perpiqeshin te mblidhnin taksat e vjetra dhe te vendosnin taksa te reja. Vitet deri me 1908 ishin te mbushur me revolta dhe kryengritje shqiptare, pasi Turqia shkoj ne nje kriz te thell ekonomike dhe politike.Perandoria ishte ne renie dhe afer kolapsjes. Liga keshtu mori nje hap fillestar ne bashkimin e jugut me veriun, duke i fokusuar shqiptaret te bashkojn te 4 vilajetet Shqiptare. Shpirti i Lidhjes jetoj edhe ne disa aktivitete kulturore. Rreth 30 gazeta shqip botoheshin ne te gjih Perandorin, gjithashtu u hap nje numer i madh shkollash.
    Shqiptaret vecanerisht ata te Kosoves, moren nje rol prominent ne Revolucionin e Ri Turkte 1908, qe rrezoj Sulltan Abdul Hamidin. Turqit e Rinj remtuan se do ti ulnin taksat Shqiptareve, tu lejonin atyre te drejta kontitucionale bashk me privilegjet tradicionale, dhe shkolla Shqip. Ne 1908 u mbajten zgjedhjet, e ndjekur nga konstitucioni i cili mbaroj regjimin absolut. Mbi 20 Shqiptar u ben deputet ne parlamentin e ri Turk, dhe per nje kohe te shkurter gezoj mirqenien Turke.
    Shqiptaret ishin te pakenaqur me centralizimin e Turqve te Rinj. Ata avokuan decentralizimin e perandoris dhe autonomi per rajone te ndryshme te vendit. Nje perplasje ishte e paevitueshme, pasi Turqit besonin ne forcimin e Perandoris ne tee gjith subjektet ta mbanin ate te gjall e te fort. Por turqit nuk e dinin sesa ndjenja e Shqiptarizmit ishte rritur qysh nga Lidhja e Prizrenit. Shum shqiptar nuk e shikonin me veten e tyre si mysliman te perandoris por edhe Antar te kombit Shqiptar. Shkaku i par ishte konflikti per vendosjen e alfabetit Shqip. Tuurqit e Rinj insistonin ne perdorimin e vjeter Arab, por kishte bashkim i maddh popullor per perdoimin me te leht Latin. Nga kerkesa per veniein e alfabetit latin turqit shikonin bashkimin e Katolikve dhe Myslimanve per trazhgimi si Shqiptar. Turqit e Rinj ju kunderpergjigjen duke mbyllur te gjitha shkollat , gazetat dhe klubet nacionaliste Shqiptare.
    Mardheniet Shqiptare me turqit filuan te keqsohen. Ne 1910 nje revolt shpertheu ne Prishtin nga shkaku i mos dashjes se pagimit te taksave te reja te vena nga turqia per mallrat e importuara ne Kosove. Revolt shum shpejt u shpernda ne te gjith vilajetin. Turqit u pergjigjen duke nisur 20 000 trupa ne Kosov. Ne Qershor 1911, mbasi operacionet e tyre deshtuan, dicka e madhe per Fuqit, Sulltan Mehmeti i V shkoj nje vizit ne Kosov me shres te paqesonte Shqiptaret. Austro- Hungaria, ne vecanti friksohej se dobesimi i Kosovarve do te forconte Pan-Sllavizmin. Kosova qendroj si e amortizuar ne perhapjen Serbe. Austro- Hungaria argumentonte per mirmbajtjen e statusit kuo. Sulltani dha nje amnesti gjenerale per rebelet, te cilet disa moren vemendjen e tij.
    Ne 11 Shtator Italia i shpalli luft Turqis, me shpres te kapte Tripolin; Turqia lehtesisht u mund ne Afriken Veriore. Shtetet e tjera Ballkanike pan ne dobesimin e Turqis nje ndryshim per te marr avantazh nga situata, dhe duke i ber me efektive kerkesat e tyre ne territoret Otomane. Te sheshperuar nga nevoja per ndihme, edhe nje her u mundua te qetsoj Shqiptaret duke ju premtuar se do ti japi ndihm per aktivitetet kulturore. Por tani masat shtypse te Turqis dhe mosmbajtja e premtimeve vetem kishte rritur nacionalizmin dhe idet seperatiste Shqiptare. Ne Dhjetor Shqiptaret vendosen te fillojn nje revolt te pergjithshme, edhe njeher e filluar ne Kosov dhe e perhapur ne jug. Armet dhe paret kishin ardhur nga kolonit shqiptare te Egjyptit, Amerikes dhe italis. Kosovaret kishin qen nder te paret te ndihmonin Turqit e Rinj de tani ata ishin kunder tyre per mbrojtur integritetin kombetar.
    Me ndihme diplomatike nga Austro-Hungarezet, Komiteti Qendror i Revoltes Kosovare i thirri Shqiptaret per rrebelim. Ne Korrik 1912 pothuaj se te gjitha zonat te banuara me Shqiptar ishin nen kontrollin e rrebelve. Ne vjesht te vitit 1912 shtetet ballkanike kishin formuar nje aleance dhe kishin ren dakord te ndanin Turqin Europiane midis tyre. Me 8 Tetor Mali i Zi hapi gjendje lufte e ndjekur nga Serbia, Bullgaria dhe Greqia duke i shpallur luft Turqis. Shqiptaret shpresuan te ndjekin nje kurs neutraliteti, por kjo u be e pamundur pasi aleatet ballkanik u shtyn ne tokat Shqiptare. Duke ndjekur dogmen e vjeter"Midis dy djajve djallin me te mir", Shqipetaret luftuan ne anen e Turqis kunder aleatve. Pasi Turqia kerkoj mediacione nga Fuqit, Shqiptaret vendosen te bejn nje ofert per pavarsi parase forcat aleate te pushtonin vendin e tyre.
    Vetem me nje Shqiperi te pavarur Austro-Hungaria mund te siguronte interesa ne Europen juglindore. Keshtu qe me ndihmen e Austris delegat nga e gjith Shqipria u takuan ne Kongresin e Vlores me 28 Nendor 1912. Ketu, nen rrethana te paqarta, u shpall pavarsia e Shqiperis.
    Ne Korrik 1913, Konferenca e Ambasadorve ne Londer shpallen pavarsin e shqiperis si nje shtet sovran nen garanci nderkombetare. Edhe pse Konferenca e njojti pavarsin shum toka ne veri dhe perendim iu dhan Serbis dhe Malit te Zi. Greqis ju dha Cameria, duke e len shtetin Shqiptar te zvogeluar dhe me shum se gjysmen e popullsis. Ne traktatin e paqes te Majit 1913 qe doli me fitoren e Aleatve Ballkanik, Turqia hoqi dor perfundimisht nga Shqiperia dhe ne Qershor mbas 500 vjet pushtimi forcat e fundit turke u terhoqen nga Shqiperia.
    Ismail Qemali udhehiqte qeverin provizore Shqiptare derr ne Nendor 1913kur Fuqit zgjodhen Princ Vidin per fronin e principates se re Shqiptare. Por princi ngeci ne eksperienc administrative, dhe veshtersi per qeverisjen e vendit. Qeveria Italiane intrigoj hapur kunder tij , dhe gjeti bashkpunim nga shqiptar ambicioz qe e aspironin veten per fronin. Gjasgt muaj me von Vidi iku per te mos u kthyer me.
    Shperthimi i luftes me 1914 u dha mundesin fqinjve te sulmonin Shqiperin. Ne Tetor Greqia pushtoj Shqiperin jugore; ne te njejten koh Italianet moren nen kontroll portin e Vlores. Te inkurajonte Italin te hynte ne luft ne ane te Entetes, nje traktat sekret u mbajt ne Londer ne Prill 1915, ku ran dakord per ndarjen e Shqiperis midis Greqis dhe Italis, duke len nje shtet te vogel autonom ne qender te Shqiperis. Kur Serbia ra ne 1915, Austro-Hungaria mori kontroll ne Shqiperin qendrore dhe veriore, ndersa seksioni jugor mbeti ne dduart e Francezve dhe Italianve.
    Ne Konferencen e Paqes ne Paris, Serbet dhe Italianet kerkonin perseri territore Shqiptare, por keto u rezistuan fuqishem nga delegatet shqiptar. Emigrantet Shqiptar ne Europ dhe Amerik derguan perfaqsues ne Paris per te argumentuar per restaurimin e kombi te tyre. Ne Qershor 1920 rreth 3000 Shqipta kryesisht fshatar luftuan nje betej me ushtaret Italian, e cila la ne terheqjen e forcave Italiane. Ne te njejtin vit shqiperia u pranua ne Lidhjen e Kombeve,dhe Nendor 1921 Konferenca e Ambasadorve ne Paris e njohu Shqiperin si shtet sovran te pavarur.
    Situata politike Shqiptare mbeti e trubullt pasi vendi u kthye si ishte ne midis lufes. Kusari paligjmeri ishin te pandalueshme, dhe shoqeria Shqiptare perseri filloj te vuante nga hakmarjet dhe klanet e bazuar ne struktur sociale. Zgjedhjet e para shqiptare u mbajten ne 1921, qe nga atehere e deri me 1924 vendi ndryshoj shum qeveri. Ne Qershor 1924 Fan Noli Peshkopi Ortodox i Durrsit, u be kryeminister. Ai ishte edukuar ne Harvard dhe kishte ide demokratike. Por nxitimi i tij per modernizimin e shpejt te vendit u prish nga bejleret opozitar dhe te fuqishem te cilet , objektoheshin vecanerisht, tek Zogu, i kthyer nga emigrimi politik nga Jugosllavia ne krye te nje force te armatosur, rrezoj Nolin. Ai e la Shqiperin dhe u kthye ne Amerik ku ju kthye karrieres se tij kishtare dhe letrare.
    Nderkaq Zogu fitimtar, qe tashme kishte patur vende ne pushtet si Minister i Punve te Jashtme, filloj te likuidonte apo ti bente te emigronte kundershtaret e tij te rrezikshem. Ne Janar 1925, Asamblea Konstitutive shpalli Zogun President. I konspiruar te rrinte ne fuqi Zogu i dha Shqiperis disa masa stabiliteti dhe bashkimi. Ne 1926, nje oficer britanik u vendos si Inspektor Gjeneral i Xhandarmeris Ai qe i zoti te vendoste rend dhe stabilitet. u vendosen plane per tharjen e kenetave per heqjen e malarjes dhe fitim te tokave bujqsore. Ne 1928 Zogu e kurorzoj veten si Mbreti Zog i I i Shqiptarve. Ai argumentoj se monarkia ishte e nevojshme te krijonte nocionin e bashkimit dhe stabilitetit e vendit te sapokrijuar. Megjithate, Zogu kishte shum nevoj financiare nga jasht qe te vazhdonte ne zhvillimin e planeve te tij

  2. #2
    i/e regjistruar Maska e gladiator
    Anėtarėsuar
    12-02-2003
    Vendndodhja
    Iliria
    Postime
    217
    po Maqedonia eshte harruar gabimisht, apo qellimisht ?
    regards

  3. #3
    i/e regjistruar Maska e RTP
    Anėtarėsuar
    26-03-2004
    Postime
    1,756
    Ja si i pershkruante Iliret Kluadio Tolomeo ( Gjeograf dhe matematicient)



    Te lindur per te drejtuar, fisnike, armiq te vartesise, dashurues te lirise, te mire, demokrat, legjislator te lindur, te apasiunuar per artin, kapacitete te larta kulturore, jane te shoqerueshem, mikprites, dashurues te drejtesise, ju pelqen letersia, jane orator te medhenj, ju pelqejne te zbulojne dhe te kremtojne misteret



    Me respekt
    rtp-ja


    ps. "........Te gjithe kane te drejte te mendojne..
    por ka shume njerez qe i kursejne mendimet!"


  4. #4
    i/e regjistruar Maska e ALBA
    Anėtarėsuar
    21-05-2002
    Vendndodhja
    Gjermani (Dortmund)
    Postime
    2,609
    shume interesante kjo teme , se kisha lexuar .

    Alba
    "Jeten duhet ta paguash me cmimin e vuajtjes."
    .

  5. #5
    i/e regjistruar Maska e Borix
    Anėtarėsuar
    17-01-2003
    Postime
    2,316
    Zogu e kurorzoj veten si Mbreti Zog i I i Shqiptarve. Ai argumentoj se monarkia ishte e nevojshme te krijonte nocionin e bashkimit dhe stabilitetit e vendit te sapokrijuar. Megjithate, Zogu kishte shum nevoj financiare nga jasht qe te vazhdonte ne zhvillimin e planeve te tij
    Normale, shkoi dhe dhuroi Shen Naumin ne shenje bashkimi kombetar - c'idiot.
    "The rule is perfect: in all matters of opinion our adversaries are insane." (M. Twain)

  6. #6
    me 40 hajdutė Maska e alibaba
    Anėtarėsuar
    12-12-2005
    Vendndodhja
    Ne shpellen e pirateve
    Postime
    5,671
    Mbas refuzimit te qytetrimit Miceanian ishte zone e pushtimeve Doriane (1100-1000 P.K). tre bashkime fisesh qe flisnin greqisht u duken ata ishin Thesprotet e jugperendimit te Epirit, Moloset ne perendim te Epirit dhe Kaonet ne veriperendim te Epirit.
    Ku thuhet se Molosėt Kaonėt dhe Thesprotėt kanė folė greqisht.

  7. #7
    Perjashtuar
    Anėtarėsuar
    07-03-2006
    Postime
    74
    Citim Postuar mė parė nga alibaba
    Ku thuhet se Molosėt Kaonėt dhe Thesprotėt kanė folė greqisht.
    per cfar racizmi e ke fjalen rracizem arab apo shqiptar

  8. #8
    Peace and love
    Anėtarėsuar
    16-06-2006
    Vendndodhja
    usa
    Postime
    1,897
    Iliret paskan qene njerez perfekt sipas Tolomeos.Po te kesh parasysh se edhe ne shqiptaret jemi ashtu sic i pershkruan ai iliret(perekt) atehere qe padyshim ne jemi pasardhes te tyre.

  9. #9
    me 40 hajdutė Maska e alibaba
    Anėtarėsuar
    12-12-2005
    Vendndodhja
    Ne shpellen e pirateve
    Postime
    5,671
    per cfar racizmi e ke fjalen rracizem arab apo shqiptar
    Nuk e di a e ke lexuar atė qė kam cituar, aty thuhet se kėto tri fise flisnin greqisht.
    Pėrse bėhet propagandė antikombėtare kėtu.
    Ata ishin ilirė.

  10. #10
    Hyllin Maska e Hyj-Njeriu
    Anėtarėsuar
    22-07-2007
    Vendndodhja
    Fatkeqesisht mes ndergjinoresh
    Postime
    2,945
    Cte dhene te jap,me c'paradokse ka shkruar autori,kushdo do e tregonte me gisht..ketu i behen komplimente ..

    Fakti qe qyteti Cnossus nuk kishte mure rrethues (ndryshe nga qytetet keshtjella te Greqise) tregon se mbrojtja e tij bazohej ne floten detare.

    Keta Indo-Europiane Veriore jane Greket e pare (ata flisnin greqisht) qe hyne ne kete gadishull; gradualisht ata krijuan nje civilizim (zakonisht te quajtur Mycenaean) i

    dmth muret pellazgjike ne qytetet e greqise dmth mikene pilo tirins etj na i paskan ngritur greket e pare,ata qe flisnin greqisht....

    Automatikisht e tregojne me gisht te gjitha palet ekzistuese ne debat....

    233 pk, Demetrius II mbret i Maqedonis, trashanikisht u kerkoj ndihm qe te ndihmonin aleatet e tij Akarnanianet, qe u sulmuan nga Aetolianet. Iliret perdoren shancin te kapin Finiqin qytet i Kaoneve me pabesi dhe te terhequr ne veri mbasi i siguruan te dy Epirotet dhe Akarnianet si aleat.

    ne 231 flota ilire zbret prej gjrit te rizonit,me 100 lumbi drejt e ne gjirin e ambrakise ku zbarkon 5 000 ushtare,thyejne etolet e flota e skerdilaidit ridrejtohet per ne Rizon ku ishte baza e flotes detare ilire....vdes agroni
    ne 230 sulmohet epiri e ushtria ilire prej 10 000 vetesh me ne krye serish Skerdilaidin thyen ushtrine epirote prej 12 000 vetesh....

    kjo eshte historia reale serish ne forme sintetike,ajo forma e siperme eshte per te qeshur,edhe ne klase te 4 fillore mesohej me shume....
    Ndryshuar pėr herė tė fundit nga Hyj-Njeriu : 25-08-2007 mė 22:03
    Shqiptari e ka care rrugen e historise me Palle ne dore!

Tema tė Ngjashme

  1. Adem Jashari - Hero i Kosovės
    Nga JONI 1 nė forumin Elita kombėtare
    Pėrgjigje: 296
    Postimi i Fundit: 05-03-2023, 21:58
  2. Kėshtu foli Tahir Zemaj
    Nga Nice_Boy nė forumin Historia shqiptare
    Pėrgjigje: 123
    Postimi i Fundit: 01-01-2014, 18:52
  3. Guerilasit e LANC
    Nga Tannhauser nė forumin Historia shqiptare
    Pėrgjigje: 28
    Postimi i Fundit: 21-04-2007, 14:12
  4. Ahmet Zogu dhe “lufta” nė emigracion me Mit’hat Frashėrin
    Nga rudo nė forumin Historia shqiptare
    Pėrgjigje: 1
    Postimi i Fundit: 25-01-2005, 02:27
  5. Beratasit dhe ēifutėt
    Nga Brari nė forumin Historia shqiptare
    Pėrgjigje: 18
    Postimi i Fundit: 27-06-2003, 10:12

Regullat e Postimit

  • Ju nuk mund tė hapni tema tė reja.
  • Ju nuk mund tė postoni nė tema.
  • Ju nuk mund tė bashkėngjitni skedarė.
  • Ju nuk mund tė ndryshoni postimet tuaja.
  •