Ndikimi i zgjedhjeve ne ekonomine e Shqiperise

[ganoid]

Komente

Arben Muka, DWelle - 24/01/2005

Risqet e ekonomisë shqiptare në këtë vit elektoral

Biznesi do të ketë një rol kyç qoftë në financim, qoftë në rezultatin e zgjedhjeve. Parashikohet që monopolet të jenë shumë aktive për shkak të nevojës së ruajtjes së pozicionit të tyre të treg


Në një intervistë për Deutsche Welle, prof. Dr. Halit Xhafa, në Departamentin e Financave në Fakultetin e Ekonomisë në Tiranë, mendon se zgjedhjet parlamentare pritet të japin efekte negative në ekonomi. Shkrehja e administratës dhe vënia e saj në shërbim të fushatës elektorale do të japin një kosto të madhe në funksionimin e shtetit dhe në krijimin e të ardhurave të planifikuara nga sektorët e doganave e tatimeve. Mjaft aktive në mbështetjen e fushatës, sipas tij, do të jenë bizneset monopol, të cilat kërkojnë ta ruajnë pozicionin e tyre dominues në treg.
Nisur dhe nga eksperiencat e mëparshme në Shqipëri, sa risk ka për treguesit e ekonomisë në një vit elektoral?
E mendoj me vend ta krahasoj Shqipërinë në këtë periudhë me një bursë. Atëherë, çfarë ndodh me një bursë kur vijnë lajme jo të zakonshme, jo të natyrshme? Do të kemi luhatje të ndjeshme të vlerës së aksioneve e obligacioneve. E njëjta gjë do të ndodhë edhe me vlerën e biznesit shqiptar. Së pari, nga këndvështrimi i investitorëve dhe projekteve të huaja: në periudha elektorale një vend i paqendrueshëm e me demokraci të re, si Shqipëria, do të ballafaqohet me një risk politik në rritje, çka do të thotë hezitim për projektet e reja me konceptin “të shohim çfarë do të ndodhë”, dhe ngadalësimi i ritmeve për projektet ekzistuese.
Së dyti, në planin e brendshëm; sa i takon biznesit të vogël, mendoj se kjo periudhë nuk do të ketë ndonjë ndikim të madh. Pronarët e këtyre bizneseve do të jenë të ndjeshëm më shumë si votues. Dihen problemet që ka shkaktuar ekonomia monopol ndaj tyre; sa i takon bizneseve të mëdha, mendoj se ato janë shumë të interesuara, madje të shqetësuara për fatin e fushatës elektorale e për fatin e rezultatit. Këto biznese do të vazhdojnë t’i financojnë fushatat-pavarësisht ligjeve që ekzistojnë kundër kësaj praktike- për arsyen e thjeshtë që ta ruajnë lobin ose ta krijojnë atë. Sa i takon administratës, vërehet një shkrehje e përgjithshme pasi vërtet ka ligj për administratën publike dhe statusin e nëpunësit, por një pjesë e mirë e posteve janë politike dhe, kuptohet se fati i karrierës së tyre të ardhme varet nga rezultati i këtyre zgjedhjeve.
Po sektorët që krijojnë të ardhura për buxhetin, doganat dhe tatimet?
Për të qenë realist, nisur dhe nga përvoja e viteve të mëparshme, për këta sektorë vlen thënia e njohur se “ujku mjegull do”. Është një praktikë e vërtetuar. Mendoni një situatë të ndezur politike “alla shqiptarçe”, ku askush nuk do të merret gjatë fushatës-madje dhe shumë përpara saj-me këto hallka. Ndaj, për fat keq, parashikoj se evazioni fiskal do të lulëzojë me një kosto shumë të madhe për buxhetin e shtetit shqiptar, por, më besoni, kur them se në këtë periudhë nuk ka vetëm pesimizëm. Është edhe një situatë paselektorale. Cilado forcë fituese e këtyre zgjedhjeve, duhet të marrë masa radikale për rivendosjen e shtetit ligjor, të normalitetit në ekonomi, çka do të thotë për mua: luftë të pamëshirmshme e frontale ndaj ekonomisë informale. Kjo nuk bëhet vetëm me presidiume apo me deklarata, por me nisma dhe rregulla institucionale, që nga dokumentacioni, nga aplikimi i politikave liberale fiskale, ulja e barrës tatimore, me këmbënguljen që tatime të paguajnë të gjithë.
Eksponentë të opozitës janë shprehur, së fundi, me shqetësimin se mos fondet publike mund të kanalizohen gjatë fushatës elektorale për t’u përdorur nga ana e maxhorancës ose koalicioni qeveritar. Cili është komenti juaj?
Unë pesonalisht nuk e konsideroj kaq të thjeshtë këtë problem. Sigurisht, që kalimi i fondeve nuk mund të bëhet kaq hapur, p.sh., me anë të dokumenteve të drejtpërdrejta, se kaq apo aq para do të destinohen këtu apo atje. Por, i druhem praktikës së viteve të kaluara, të asaj që konsiderohet si një kalim indirekt i fondeve në shërbim të fushatës. D.m.th, mund të përdoren mjetet e shtetit e të administratës për karvanet elektorale. Të vesh në dispozicion zyra, njerëz, pra, në tërësi struktura të administratës, të cilët para, gjatë e pas fushatës duhet të jenë vetëm në detyrën që i ka ngarkuar ligji, e jo në aktivitete politike. Mendoj se tani ka tendenca të reja të përballimit të fushatave elektorale. Në plan të parë shumë aktive parashikoj se do të jenë bizneset monopol, të cilat kërkojnë me çdo kusht ruajtjen e pozitës së tyre në treg.
Ç’mendoni ju se duhet të bëjnë autoritetet në këtë periudhë, për të amortizuar efektet e një viti elektoral në ekonomi?
Një shtet me demokraci të fortë e të qendrueshme, me institucione të konsoliduara, pak do t’ia dijë për fushatat elektorale e zgjedhjet në tërësi. Rasti më tipik është Italia fqinje. Janë ndryshuar mbi 40 qeveri pas Luftës së Dytë Botërore dhe në punën e administratës askush nuk i ka ndjerë këto, veçse në dy-tre javët e fundit. Në lidhje me pyetjen që bëni, do të thoja shkurt se shteti duhet të funksionojë si shtet, administrata duhet të funksionojë si administratë, ndërsa partitë le të bëjnë një garë të ndershme. Për hir të së vërtetës, jam pak pesimist, sidomos për bizneset e mëdha shqiptare dhe administratën fiskale, që ka manifestuar dhe manifeston mjaft probleme. Zakonisht unë përdor me kolegët e mi shprehjen se “këta sektorë janë të mbushur plot analfabetë me universitet”.

Biznesi